Ocena przydatności średniego samochodu gaśniczego wraz z wyposażeniem w działaniach ratowniczo-gaśniczych

Transkrypt

1 GIL Leszek 1 PIENIAK Daniel 2 WALCZAK Agata 3 BLUKACZ Monika 4 GAWROŃSKI Wiktor 5 Ocena przydatności średniego samochodu gaśniczego wraz z wyposażeniem w działaniach ratowniczo-gaśniczych WSTĘP Zadania i zagrożenia, z którymi musi zmierzyć się straż pożarna, ulegają ciągłej ewolucji. Wynika to głównie z postępu w różnych dziedzinach życia, takich jak transport, przemysł, budownictwo. W związku z rozwojem i postępem w tych dziedzinach sprzęt, którym dysponuje PSP również musi być ciągle udoskonalany i modyfikowany do nowych potrzeb. Różny charakter zdarzeń i losowość ich występowania powoduje, że sprzęt znajdujący się na wyposażeniu samochodów PSP musi być uniwersalny i wystarczający do prowadzenia skutecznych działań ratowniczo-gaśniczych. Komenda Główna PSP opracowała dokument Wytyczne standaryzacji pojazdów pożarniczych i innych środków transportu Państwowej Straży Pożarnej zatwierdzony w dniu 14 kwietnia 2011 r. Wprowadzone wytyczne miały na celu ujednolicenie pojazdów pożarniczych i innych środków transportu używanych w jednostkach ratowniczo-gaśniczych PSP, jak również określenie minimalnego standardu ich wyposażenia. Minimalne wyposażenia pojazdu rozumiane jest jako sprzęt umożliwiający wykonywanie czynności ratowniczych w zakresie, przewidzianym dla danego typu pojazdu pożarniczego lub środka transportu. Państwowa Staż Pożarna działa na terenie całej Polski, dlatego charakter zdarzeń i zagrożeń, może różnić się w zależności od województwa. W wytycznych wprowadzono punkt umożliwiający jednostce organizacyjnej PSP na korzystanie z innych pojazdów pożarniczych i innych środków transportu, jeżeli na terenie ich działań występują specyficzne zagrożenia. W punkcie tym umieszczono również informację o możliwości rozszerzenia wyposażenia o dodatkowy sprzęt niezbędny do likwidacji specyficznych zagrożeń [8]. Samochody gaśnicze przeznaczone są do przewozu sił i środków w celu realizacji zadań ratowniczo-gaśniczych [2, s. 6; 5, s. 3]. Posiadają zbiornik na wodę i środek pianotwórczy oraz odpowiednie wyposażenie, dzięki czemu wykorzystywane są do prowadzenia działań samodzielnie lub przy współpracy z innymi samochodami specjalnymi. Obowiązująca norma PN-EN [7] dotycząca podziału i oznakowania samochodów pożarniczych reguluje m.in. nazewnictwo, kategorię, klasę i skrótową formę oznaczenia pojazdów. Ze względu na rodzaj podwozia i napędu samochodu gaśniczego określa się jego kategorię jako: miejska, uterenowiona, terenowa. Ze względu na masę rzeczywistą (masa pojazdu, załogi i wyposażenia) wyróżnia się trzy klasy pojazdów: lekkie, średnie i ciężkie. Do lekkich samochodów specjalnych zalicza się pojazdy o masie rzeczywistej od 3 do 7,5 ton, do średnich od 7,5 do 16 ton, do ciężkich powyżej16 ton. Oznaczenie samochodu specjalnego w formie skrótowej zawiera nazwę samochodu, numer normy i sześć znaków literowo-cyfrowych określających parametry pojazdu i wyposażenia. Zgodnie z normą PN-EN średni samochód 1 Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie, Wydział Transportu i Informatyki, Lublin, ul. Projektowa 4, leszek.gil@wsei.lublin.pl, l.gil@poczta.onet.pl 2 Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie, Wydział Transportu i Informatyki, Lublin, ul. Projektowa 4, danielp60@o2.pl 3 Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego, Warszawa, ul. Słowackiego 52/54, awalczak@sgsp.edu.pl 4 Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego, Warszawa, ul. Słowackiego 52/54, mblukacz@sgsp.edu.pl 5 Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Cywilnego, Warszawa, ul. Słowackiego 52/54, wgawronski@sgsp.edu.pl 499

2 ratowniczo - gaśniczy może być oznaczony: samochód ratowniczo-gaśniczy PN-EN M /1600-1, poszczególne parametry zostały wyjaśnione w tabeli (tab. 1). Tab. 1. Oznaczenie pojazdu według normy PN-EN Nazwa Nr normy Masa (średni) Uterenowiony Liczebność załogi samochód ratowniczogaśniczy Pojemność zbiornika [l] Wydajność pompy [bar/l/min] Wyposażenie specjalne: agregat prądotwórczy PN-EN M / Ze względu na dużą ilość informacji jaką trzeba zawrzeć w celu skrótowego oznaczenia samochodu pożarniczego, norma ta nie jest stosowana w działaniach operacyjnych [1, s. 41; 4, s. 46]. Często stosuje się oznaczenia zawarte w nieobowiązującej już normie PN-79/M [6], przykładowo: GBA 2,5/30/2,5, gdzie: G - samochód gaśniczy, średni, B - ze zbiornikiem wodnym, o pojemności 2,5 m 3 (2,5), z autopompą (A) o wydajności 30 hl/min przy 8 bar (30), o wydajności 2,5 hl/min przy 40 bar (2,5). Rys. 1. Średni samochód gaśniczy, GBA 2,5/30/2,5 Renault Midlum Standardy wyposażenia poszczególnych pojazdów pożarniczych i innych środków transportu zostały umieszczony w załącznikach do wytycznych Komendanta Głównego PSP w sprawie standaryzacji pojazdów pożarniczych i innych środków transportu. Na potrzeby artykułu przeanalizowano dwa standardy wyposażenia zawarte w załączniku nr 1, pt.: Samochód ratowniczogaśniczy, typoszeregu GBA 2/16, oraz w załączniku nr 5, pt.: Wyposażenie uzupełniające dla samochodu ratowniczo-gaśniczego dysponowanego w pierwszej kolejności [8]. W artykule przedstawiono analizę przydatności średniego samochodu gaśniczego (rys. 1), gdyż jego wyposażenie umożliwia skuteczne prowadzenie zarówno działań ratowniczych, jak i gaśniczych. W związku z powyższym tego typu pojazd jest często dysponowany na miejsce zdarzenia w pierwszej 500

3 kolejności [3]. Dokonaną ocenę przydatności należy definiować jako zapotrzebowanie jednostek ratowniczo-gaśniczych na pojazd i wyposażenie danego typu. 1. METODA ANALIZY Analiza przydatności średniego samochodu gaśniczego wraz z wyposażeniem w działaniach ratowniczo-gaśniczych została oparta na danych uzyskanych z Systemu Wspomagania Decyzji z lat dla miasta stołecznego Warszawa. W związku z podziałem miasta Warszawa na 18 dzielnic, charakteryzujących się różnym sposobem zabudowy i zagospodarowania terenów, możliwe było dokonanie rzetelnej analizy uwzględniającej różnorodność zadań ratowniczo-gaśniczych. Analiza przydatności średniego samochodu gaśniczego została podzielona na dwie grypy, w pierwszej określono udział procentowy zdarzeń, do których zadysponowano tylko jeden samochód specjalny, w drugiej grupie zadysponowano co najmniej jeden pojazd tego typu. Analiza przydatności wyposażenia średniego samochodu gaśniczego została oparta o wytyczne Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej dotyczące standaryzacji pojazdów pożarniczych i innych środków transportu oraz standardów ich wyposażenia. Dodatkowo przyjęto, że opisywany pojazd pożarniczy dysponowany jest w pierwszej kolejności do zdarzeń, zgodnie z wytycznymi wyposażony jest w sprzęt uzupełniający. Do analizy wyposażenia samochodu specjalnego wybrano 12 z 30 pozycji znajdujących się w Systemie Wspomagania Decyzji określających rodzaj sprzętu lub odzieży wykorzystanych podczas działań ratowniczo-gaśniczych. Wybrano następujące pozycję: podręczny sprzęt gaśniczy, podręczny sprzęt burzący, aparaty ochrony dróg oddechowych, narzędzia hydrauliczne, narzędzia pneumatyczne, mechaniczne piły do cięcia drewna, mechaniczne piły do cięcia betonu i stali, urządzenia pomiarowe, drabiny przenośne, agregaty prądotwórcze, ubrania ochronne - chemiczne, ubrania ochronne - żaroochronne. Analiza wykorzystania wyposażenia średniego samochodu gaśniczego została przeprowadzona dla zdarzeń, w których wyposażenie znajdujące się na pojeździe było niezbędne do realizacji zadań ratowniczo-gaśniczych, tj. podczas pożarów i miejscowych zagrożeń. 2. ANALIZA PRZYDATNOŚCI W poniższej tabeli (tab. 2) przedstawiono liczność zdarzeń w mieście stołecznym Warszawa, liczność wyjazdów samego średniego samochodu gaśniczego (GBA) i liczność wyjazdów co najmniej jednego samochodu specjalnego w latach Dokonano podziału liczności zdarzeń i wyjazdów ze względu na rodzaj zdarzenia: P - pożar, MZ - miejscowe zagrożenie, AF alarm fałszywy. Ogólna liczność zdarzeń w analizowanych latach wynosiła 39530, z czego co najmniej jeden średni samochód gaśniczy został zadysponowany razy. Tab. 2. Zestawienie liczności zdarzeń w Warszawie w latach Rok Rodzaj zdarzenia P MZ AF P MZ AF P MZ AF Liczność zdarzeń w m Warszawa Liczność wyjazdów samego GBA Liczność wyjazdów co najmniej jednego GBA

4 Wykres 1. Udział procentowy wyjazdów samego i co najmniej jednego GBA do ogólnej liczności zdarzeń Na podstawie danych umieszczonych w tabeli (tab. 2) sporządzono wykres (wyk. 1), przedstawiający udział procentowy wyjazdów samego i co najmniej jednego GBA w stosunku do ogólnej liczności zdarzeń. Udział procentowy zdarzeń, do których zadysponowany był tylko jeden samochód specjalny znacznie spadł w 2012 roku i wynosił ok. 30%. W pozostałych latach utrzymywał się na poziomie 50%. Udział procentowy zdarzeń, w których uczestniczył co najmniej jeden średni samochód gaśniczy, za wyjątkiem miejscowych zagrożeń mających miejsce w 2010 roku, mieścił się w zakresie od 60 do 80%. Wykres 2. Udział procentowy wykorzystania wybranego wyposażenia GBA w latach w stosunku 502

5 do liczności zdarzeń, gdzie zadysponowano tylko średni samochód gaśniczy Na powyższym wykresie (wyk. 2) przedstawiono udział procentowy wykorzystania wybranego wyposażenia GBA w latach w stosunku do liczności zdarzeń w których konieczne było użycie sprzętu i/lub ubrań ochronnych (pożary i miejscowe zagrożenia) dla grupy pierwszej, zadysponowano tylko średni samochód gaśniczy. Najczęściej używanym sprzętem był podręczny sprzęt burzący. Do sprzętu, który wykorzystany był w przynajmniej 5% zdarzeń należy zaliczyć: drabiny przenośne, piły mechaniczne do cięcia drewna i podręczny sprzęt gaśniczy. Ubrania ochronne chemiczne i żaroochronne, narzędzia pneumatyczne, piły mechaniczna do cięcia betonu i stali oraz agregaty prądotwórcze użyte były w mniej niż w 1% wszystkich zdarzeń. Wykres 3. Udział procentowy wykorzystania wybranego wyposażenia GBA w latach , w stosunku do liczności zdarzeń, gdzie zadysponowano, co najmniej jeden średni samochód gaśniczy Na wykresie (wyk. 3) przedstawiono udział procentowy wykorzystania wybranego wyposażenia GBA w latach w stosunku do liczności zdarzeń w których konieczne było użycie sprzętu i/lub ubrań ochronnych (pożary i miejscowe zagrożenia) dla grupy drugiej, zadysponowano, co najmniej jeden średni samochód gaśniczy. Najczęściej wykorzystywanym sprzętem był podręczny sprzęt burzący. Do sprzętu, który wykorzystany był w przynajmniej 5% zdarzeń zalicza się: drabiny przenośne, podręczny sprzęt gaśniczy, piły mechaniczne do cięcia drewna oraz aparaty ochrony dróg oddechowych. Wyposażenie użyte w poniżej 1% zdarzeń to: ubrania ochronne chemiczne i żaroodporne oraz narzędzia pneumatyczne. WNIOSKI Ocena przydatności średniego samochodu gaśniczego wykazała wykorzystanie samochodu GBA w szerokim zakresie. Jest on dysponowany zarówno do pożarów, miejscowych zagrożeń, jak i alarmów fałszywych. Związane jest to z optymalnym doborem rozmiaru i masy rzeczywistej samochodu w stosunku do pojemności zbiornika na wodę i skrytek na sprzęt oraz ubrania ochronne. 503

6 Ocena przydatności wyposażenia średniego samochodu gaśniczego, dokonana na podstawie liczności zdarzeń do których został zadysponowany tego typu pojazd w latach , wskazuje na właściwe wyposażenie samochodu. Ocena przydatności poszczególnego sprzętu i ubrań ochronnych znajdujących się na wyposażeniu średniego samochodu gaśniczego wskazuje na możliwość dokonania pewnych zmian w wyposażeniu pojazdu. Przykładem tego są ubrania ochronne, żaroochronne, które ani razu nie zostały wykorzystane podczas działań ratowniczo-gaśniczych w analizowanych latach. W związku z różnym charakterem zdarzeń i losowością ich występowania, w celu określenia standardów wyposażenia średniego samochodu gaśniczego, nie powinno bazować się tylko na procentowym udziale wykorzystania danego sprzętu i/lub odzieży podczas działań. Po dokonanej analizie udziału procentowego wykorzystania poszczególnego wyposażenia pojazdu należałoby przygotować dla każdego województwa scenariusze zdarzeń jakie mogą wystąpić na danym obszarze administracyjnym wraz ze skalą ich niebezpieczeństwa. Umożliwiłyby one optymalne wyposażenie samochodu poprzez usunięcie niepotrzebnego sprzętu i/lub doposażenie średniego samochodu gaśniczego w sprzęt niezbędny do realizacji zadań ratowniczo-gaśniczych w danym województwie. Streszczenie Artykuł przedstawia analizę wykorzystania średniego samochodu gaśniczego do działań ratowniczogaśniczych w mieście Warszawa. Jednostki ratowniczo-gaśnicze Państwowej Straży Pożarnej w Polsce wyposażone są w samochody specjalne oraz specjalistyczny sprzęt umożliwiający prowadzenie działań ratowniczo-gaśniczych. W zależności od charakteru zagrożeń mogących wystąpić w danym rejonie operacyjnym jednostki różnią się między innymi ilością oraz rodzajem pojazdów i sprzętu. Analizowane średnie samochody gaśnicze przeznaczone są zarówno do działań ratowniczych, jak i gaśniczych, z uwagi na uniwersalne zastosowanie, znajdują się na prawie każdej jednostce PSP. Zgodnie z obowiązującą normą PN- EN :2011 dot. samochodów pożarniczych, do samochodów średnich zaliczane się pojazdy o rzeczywistej masie całkowitej powyżej 7,5 ton i nie przekraczającej 16 ton. Autorzy dokonali próby oceny przydatności wyposażenia tego rodzaju pojazdu dla zdarzeń w których konieczne było użycie sprzętu i/lub ubrań ochronnych w oparciu o wytyczne Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej dotyczące standaryzacji pojazdów pożarniczych i innych środków transportu oraz standardów ich wyposażenia. The evaluation of medium fire-fighting vehicle usability with equipment at fire-fighting and rescue actions Abstract This paper presents analysis of the use of a medium fire-fighting vehicle for rescue and fire-fighting actions in Warsaw city. In Poland fire-fighting units of the State Fire Brigade are equipped with special vehicles and special equipment enabling rescue and fire-fighting actions. Depending on the nature of hazards possible to occur in a specific operational region, the units differ among the other with a number and type of vehicles and equipment. The analyzed medium fire-fighting vehicles are dedicated to both rescue and fire-fighting actions, and due to universal application are owned by almost all State Fire Brigades units. According to the obligatory standard PN-EN :2011 related to fire-fighting vehicles, medium vehicles are the one with total actual weight above 7.5 tons and below 16 tons. Authors made an attempt to assess the usability of equipment in such type of vehicles for the events, where the use of equipment and/or protective clothing was necessary, according to the guidelines of the Chief Commandant of the State Fire Service regarding standardization of fire-fighting vehicles and other means of transportation and standards of their equipment. BIBLIOGRAFIA 1. Frątczak P., Pisarek M., Samochody pożarnicze polskiej straży pożarnej. Wydawnictwo ELAMED, Katowice

7 2. Gil D., Pojazdy pożarnicze. Szkoła Podoficerska Państwowej Straży Pożarnej w Bydgoszczy, Bydgoszcz Pisarek M., Polskie średnie samochody ratowniczo-gaśnicze. Samochody specjalne nr 12/ Pisarek M., Samochody straży pożarnej. Dom Wydawniczy Michał Koliński, Łódź Ściebura T., Wawrzyński W., Wodno-pianowe samochody gaśnicze. Pytania i odpowiedzi. Instytut Wydawniczy Centralnej Rady Związków Zawodowych, Warszawa Polska Norma PN-79/M-51300, Samochody pożarnicze. Podział i oznaczenia. 7. Polska Norma PN-EN , październik Samochody pożarnicze. Podział i oznaczenie. 8. Wytyczne standaryzacji pojazdów pożarniczych i innych środków transportu Państwowej Straży Pożarnej zatwierdzony w dniu 14 kwietnia 2011 r. 505