Ocena potencjału bojowego pododdziałów Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego do zwalczania pożarów

Transkrypt

1 ADAMSKI Aleksander 1 ŁAPICZ Marcin 2 WYSOCZYŃSKI Przemysław 3 Ocena potencjału bojowego pododdziałów Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego do zwalczania pożarów WSTĘP Walka z pożarami jest dla jednostek ochrony przeciwpożarowej Krajowego Systemu Ratowniczo- Gaśniczego głównym zadaniem. W każdym przypadku pożaru efekt końcowy zależy od równowagi pomiędzy trzema czynnikami: środki techniczne i materiały, ludzie, ich wkład pracy, wiedza i umiejętności, w tym wiedza organizacyjna. Nawet najlepszy sprzęt pozostanie bezużyteczny, jeśli zabraknie operatora. Ale także, najlepszy fachowiec bez podstawowych narzędzi i środków nie ma szans na wykonanie zadania. Wiedza oraz umiejętności są spoiwem, łączącym ludzi i środki techniczne w prawidłowo realizowanym procesie. Wiedza potrzebna jest na poziomie czynności i procedur (operacyjna) i w ten sposób jest najczęściej wykorzystywana w trakcie dynamicznych zdarzeń gaśniczych. Jednak największy potencjał bojowy tkwi w wiedzy wyższego poziomu, czyli rozwiązaniach systemowych. Zasadą główną podczas opracowywania zamiaru taktycznego na potrzeby akcji gaśniczej jest ustalenie jej priorytetów. Umożliwi to przygotowanie wariantów taktycznych realizacji podjętego zamiaru taktycznego. 1. FORMOWANIE KOMPANII GAŚNICZEJ Zgodnie z założeniami operacyjnymi w skład kompanii ratowniczo-gaśniczej może wchodzić od 8 do 16 zastępów gaśniczych wodno-pianowych oraz specjalnych. W składzie kompanii gaśniczej powinno być wyodrębnionych 5 pododdziałów: jeden dowodzenia, trzy tzw. ogólnego zastosowanie ratowniczo-gaśniczego i jeden wsparcia. Pododdział dowodzenia pracować winien bezpośrednio na rzecz Kierującego Działaniami Ratowniczymi (KDR) i tworzyć namiastkę sztabu akcji. Pododdział wsparcia powinien posiadać na swoim wyposażeniu sprzęt zwielokrotniający możliwości taktycznotechniczne pododdziałów ogólnego zastosowania, a tym samym całej kompanii gaśniczej. Taki podział organizacyjny ułatwia dowodzenie pododdziałem (kierowanie akcją ratowniczo-gaśniczą). Zgodnie z zasadami taktyki pożarniczej pododdziały powinny być wykorzystane: do organizowania łączności dowodzenia i współdziałania, organizacji punktu przyjęcia sił i środków, chronologicznego zbierania i analizowania danych operacyjnych pododdział dowodzenia, bezpośrednio do akcji, do realizacji głównych celów - dwa pododdziały ogólnego zastosowania, do zbudowania systemu zaopatrzeniem w środki gaśnicze zgodnie z zasadą taktyczną zachowania ciągłości dostarczania środków gaśniczych z zaplanowaną wariantem taktycznym wydajnością wynikająca z rozpoznanej sytuacji pożarowej pododdział wsparcia do utworzenia odwodu taktycznego KDR pododdział ogólnego zastosowania. 1 Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego; Warszawa; ul. Słowackiego 52/54. Tel: , olekadamski@wp.pl 2 Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego; Warszawa; ul. Słowackiego 52/54. Tel: , mlapicz@sgsp.edu.pl 3 Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego; Warszawa; ul. Słowackiego 52/54. Tel: , pwysoczynski@sgsp.edu.pl 7

2 1.1. Kompanie Wojewódzkich Odwodów Operacyjnych (WOO) Kompania w składzie 8 zastępów 4 sekcji jest formacją najczęściej spotykaną i wykorzystywaną w działaniach ratowniczo-gaśniczych na szczeblu Komend Miejskich/Powiatowych. W pierwszym przypadku najczęściej w skład kompanii wchodzą pododdziały PSP. W drugim tylko pierwsza sekcja jest PSP pozostałe to OSP. Znajomość specyfiki rejonu operacyjnego i możliwości taktycznotechnicznych sił i środków (SiS) powinna dawać przesłanki do formowania pododdziałów w optymalnym składzie. Praktyka wykazuje, że kompanie formowane są z dostępnych zastępów z obszaru powiatu lub województwa. Szczególnie złą praktyką jest to, że nie wyodrębnia się pododdziału wsparcia. W wyniku czego kompania (wariant 1 i wariant 2) może tylko np. dowozić wodę do celów gaśniczych ponieważ nie posiada na swym wyposażeniu systemowego rozwiązania jakim jest moduł do przewozu węży tłocznych (rysunek 1). W latach siedemdziesiątych XX wieku były to powszechnie stosowane przyczepy wężowe PW 600 na szczeblu powiatu oraz samochody wężowe SW 5000 na szczeblu wojewódzkim. Samochody SW były na wyposażeniu garnizonów dużych miast np.: w Warszawie były dwa SW 5000 [2]. Rys.1 Schemat organizacyjny kompanii ratowniczo-gaśniczej zastępy ogólnego zastosowania Pododdział wsparcia o najlepszych parametrach taktycznych składać się będzie z zestawu: samochodu SW wraz z motopompą M 40/8 oraz zastępu gaśniczego GCBA 8/50. Takie rozwiązanie systemowe jest najlepsze, ale może się okazać ekonomicznie nieuzasadnione (rysunek 2 wariant 3 i wariant 4). Modyfikacją kolejną, odwołująca się również do starych sprawdzonych rozwiązań to zastosowanie samochodu z autopompą i motopompą czyli np.: GBAM 2/20/16 współpracującej bezpośrednio z PW 1000 (W75). Dodatkowy samochód tego pododdziału to GCBA 8/50 charakteryzujący się: autopompą o dużej wydajności, zdolnością do magazynowania wody oraz 800 [l] środka pianotwórczego (rysunek 3 wariant 5 i wariant 6). W dobie zmian organizacyjnych i w oparciu o założenia ekonomiki warto dokonać analizy zastosowania i powszechnego wprowadzenia do składu pododdziału, od sekcji w górę, Modułu Wsparcia Działań Gaśniczych (MWDG) (rysunek 4 wariant 7 i wariant 8)[5]. Na jego wyposażenie powinny wejść: Motopompa przenośna M16/8, 8

3 Dwie pompy pływające MP 4/2 lub alternatywnie dwie pompy szlamowe np. WT30X, Od 30 do 50 odcinków węży tłocznych W75, połączonych i ułożonych systemowo, ułożenie powinno pozwalać równoczesne sprawienie dwóch, równoległych linii zasilających, Dwa zbiorniki składane do magazynowania wody Z-2500 lub jeden Z-5000 niezbędne podczas realizacji systemu dowożenia jako magazyn wody przy samochodach gaśniczych zasilających stanowiska gaśnicze, Zapas środka pianotwórczego 500 [l] idealnym rozwiązaniem będzie przyczepa ze środkiem pianotwórczym. Rys.2 Schemat organizacyjny kompanii ratowniczo-gaśniczej sekcja wsparcia w maksymalny składzie 9

4 Rys.3 Schemat organizacyjny kompanii ratowniczo-gaśniczej sekcja wsparcia w składzie optymalnym Rys.4 Schemat organizacyjny kompanii ratowniczo-gaśniczej zastosowanie MWDG 1.2. Kompanie Centralnych Odwodów Operacyjnych (COO) Kompania gaśnicza to pododdział, który powinien się charakteryzować maksymalną samodzielnością i samowystarczalnością podczas lokalizacji i likwidacji pożarów. Skład kompanii, szczególnie COO powinien pozwalać na realizacje wariantów taktycznych podczas pożarów dużych i bardzo dużych. Rzeczą niedopuszczalna jest to by kompania COO została zaalarmowana w składzie niepełnym, bez pododdziału wsparcia. Alarmowanie takiej kompanii odbywa się w czasie wynikającym z decyzji KDR. Wejście kompanii do działań wynika z możliwości przegrupowania jej pododdziałów w rejon koncentracji i przybycia do punktu przyjęcia SiS. Formowanie pododdziałów na poziomie plutonów (sekcji), w ramach struktur kompanii, powinno odbywać się wg ściśle określonych reguł wynikających z obranych i realizowanych wariantów taktycznych. Należy dążyć by kompanie gaśnicze były wyposażone w systemowe rozwiązania techniczne i organizacyjne ułatwiające sprawianie układów gaśniczych o optymalnych parametrach taktycznych w minimalnie krótkim czasie z minimalnym udziałem ratowników [3][4]. 10

5 Rys.5 Schemat organizacyjny kompanii ratowniczo-gaśniczej Rys.6 Schemat organizacyjny kompanii ratowniczo-gaśniczej Ze względu na to, że kolejne pododdziały kompanii mogą przybywać z różnych części województwa i w różnym czasie powinny charakteryzować się daleko idąca samodzielnością operacyjną. Taką samodzielność może zapewnić posiadanie odpowiednio wyszkolonej załogi i wyposażonej dodatkowo, opcjonalnie w MWDG lub dodatkowy pododdział wsparcia. 11

6 Rys.7 Schemat organizacyjny kompanii ratowniczo-gaśniczej 2. KALKULACJA UŻYCIA SIŁ I ŚRODKÓW W przypadkach, kiedy SiS PSP i innych podmiotów KSRG będą musiały doraźnie organizować sprzęt do likwidacji pożaru wydłuży się czas realizacji zamiaru taktycznego lub będzie on wręcz niemożliwy do wykonania. Na opracowanie wariantów taktycznych powinien mieć wpływ czynnik ekonomiczny. Analiza potrzeb do możliwości powinna skutkować decyzjami o tworzeniu optymalnie wyposażonych, lokalnych i mobilnych pododdziałów ratowniczych. Należy na podstawie doświadczeń z akcji rzeczywistych i wniosków, jakie są formułowane na podstawie analiz po akcjach szukać rozwiązań najlepszych, najtańszych, i najbardziej bezpiecznych. Pojawienie się nowych zagrożeń i nowych wyzwań, skutkuje pojawieniem się nowej techniki pożarniczej. Wymusza to doskonalenie starej i opracowywanie nowej taktyki dla pododdziałów gaszących pożary. Przykład procedury ratowniczej (celów taktycznych) dla kompanii gaśniczej w składzie: pododdział dowodzenia, trzy pododdziały ogólnego zastosowania i pododdziału wsparcia: Sekcja/Pluton 1 Cel 1 sprawienie stanowisk gaśniczych opóźniających rozwój pożaru oraz stanowiących osłonę dla ratowników i ewakuowanych; Cel 2 ewakuacja poszkodowanych przez pożar, Cel 3 ewakuacja zagrożonych przez pożar; Cel 4 ograniczenie rozprzestrzeniania się gazów pożarowych, Cel 5 - sprawienie początkowego układu zaopatrzenia w środki gaśnicze, Sekcja/Pluton 2 i Sekcja/Pluton Wsparcia Cel 6 ewakuacja poszkodowanych przez pożar cd., Cel 7 - ewakuacja zagrożonych przez pożar cd., Cel 8 - ograniczenie rozprzestrzeniania się gazów pożarowych cd., Cel 9 - budowa bufora wodnego; Cel 10 - wydłużenie działania istniejących/zastanych stanowisk gaśniczych, Cel 11 rozbudowa układu zaopatrzenia w środki gaśnicze, Cel 12 - sprawianie stanowisk gaśniczych na rozpoznanej powierzchni pożaru lub linii ognia w celu lokalizacji i likwidacji pożaru, Cel 13 powstanie docelowego (ostatecznego) systemu zaopatrzenia w środki gaśnicze. 12

7 Charakterystyczne punkty realizacji powyższej procedury przedstawiają rys. 11,12,13,14. Optymalnie skonfigurowanie kompanii gaśniczej i jej zaalarmowanie w odpowiednim czasie to klucz do sukcesu i powodzenia w każdej akcji ratowniczo-gaśniczej. By precyzyjnie formułować rozkazy do podległych pododdziałów KDR powinien umieć dokonać oceny, następujących czynników: czynnika ludzkiego dowódcy podlegli, ilość ratowników, ich poziom wyszkolenia i doświadczenia zawodowego, czynnika technicznego - technika pożarnicza dostępna na miejscu akcji i możliwa do zadysponowania w czasie gwarantującym powodzenie akcji, czynnika organizacyjnego - umiejętne planowanie i organizacja akcji ratowniczej, tworzenie sprawnych systemów łączności dowodzenia i współdziałania. F pożaru [m 2] Q wymagane [l/min] Q faktyczne dostarczane do gaszenia woda własna zastępów woda z dowożenia I sekcja II sekcja III i IV sekcja przyrost parametrów pożaru Rys. 11. Harmonogram wejścia do działań kolejnych SiS w zależności od przyrostu parametrów pożaru system zaopatrzenia w wodę dowożenie przy założeniu że samochody dowożą wodę w idealnych warunkach. Idealne warunki dla systemu dowożenie to zapewnienie w jak najkrótszym czasie nieograniczonego odbioru wody od samochodów dowożących i przy założeniu że samochody dowożące wodę pobierają wodę z PCW w jak najkrótszym czasie. Czas przejazdu, samochodów dowożących wodę, od pożaru do PCW i z powrotem oraz czas manewrów jest stałym przewidywalnym składnikiem czasu cyklu dowożenia to czas oddawania wody przy pożarze i czas napełniania zbiorników jest czasem nieprzewidywalnym. Wnioski z praktycznego stosowania systemu dowożenia wskazują, że przy oddawaniu i pobieraniu wody zawsze tworzy się kolejka oczekujących samochodów. O czas oczekiwania należy wydłużyć czas cyklów dowożenia. Z tego wynika wniosek główny średnia wydajność dowożenia wody spada. By sprostać wymaganiom realizacji obranego wariantu taktycznego należy zadysponować dwa a czasami nawet trzykrotnie więcej SiS by spełnić warunek otrzymania wydatku wymaganego do lokalizacji i likwidacji pożaru Q w [l/min] (rysunek 11.) [1][8] t akcji [min] 13

8 F pożaru [m 2] Q wymagane [l/min] Q faktyczne dostarczane do gaszenia woda własna zastępów woda z układu pompowo-wężowego 1xW I sekcja II sekcja III i IV sekcja Rys. 12. Harmonogram wejścia do działań kolejnych SiS w zależności od przyrostu parametrów pożaru pompowo-wężowy system zaopatrzenia w wodę (1 x W75) wykorzystanie węży tylko z pojazdów pododdziałów ogólnego zastosowania. t akcji [min] F pożaru [m 2] Q wymagane [l/min] Q faktyczne dostarczane do gaszenia woda własna zastępów woda z układu pompowo-wężowego 2xW I sekcja II sekcja III i IV sekcja przyrost parametrów pożaru Rys. 13. Harmonogram wejścia do działań kolejnych SiS w zależności od przyrostu parametrów pożaru system zaopatrzenia w wodę pompowo-wężowy 2 x W75 t akcji [min] F pożaru [m 2] Q wymagane [l/min] Q faktyczne dostarczane do gaszenia woda własna zastępów woda z układu pompowo-wężowego 1xW I sekcja II sekcja III i IV sekcja przyrost parametrów pożaru Rys. 14. Harmonogram wejścia do działań kolejnych SiS w zależności od przyrostu parametrów pożaru system zaopatrzenia w wodę pompowo-wężowy 1 x W110 Warunkiem koniecznym powodzenia każdej akcji gaśniczej jest to by podstawowe warianty taktyczne rozwinięcia kompanii ratowniczo-gaśniczej były przygotowywane przed akcją, a KDR znał te podstawy i mógł je efektywnie wykorzystać. Podstawowe warianty mogą być oczywiście modyfikowane w trakcie bieżących działań w oparciu o zasady taktyczne. Zgodnie ze sztuką operacyjną KDR jest zobowiązany do ciągłego rozpoznawania zmian sytuacji pożarowej, ich t akcji [min] 14

9 analizowania i wprowadzania koniecznych korekt do wcześniej wydanych rozkazów. Dlatego dla jednego pożaru należy mieć przygotowane dodatkowe gotowe do wprowadzenia warianty taktyczne, jeżeli pierwotny wprowadzony rozkazami do realizacji nie będzie spełniał oczekiwań KDR. Zakładając najmniej korzystny scenariusz rozwoju pożaru założony dla wariantów taktycznych można szacunkowo określić wydajność wymaganą dla wszystkich stanowisk gaśniczych w danej akcji Q w [l/min] (realizujących zadnia natarcia, obrony i osłony) (tab.1 i 2). W oparciu o ocenę sytuacji i ocenę możliwości taktycznych dostępnych SiS można określić założenia do budowy układu gaśniczego mogącego zapewnić lokalizację i likwidacje pożaru. Tab. 1. Czas podawania środków gaśniczych przy wykorzystaniu własnego zapasu wody zastępów gaśniczych działających samodzielnie lub w ramach sekcji gaśniczej [5] Ilość wody Łączna wydajność stanowisk gaśniczych [l] [l/min] Całkowity zapas wody w zbiorniku Woda w wężach stanowisk gaśniczych Całkowity zapas wody w zbiorniku [l] [l] [l] Czas działania stanowisk gaśniczych [min] GBA 2/ x x x GCBA 5/ x x x Sekcja rozwinięta x x x w głąb GBA 2/ x x x x x x GCBA 5/ x x x Sekcja rozwinięta x x x w głąb Woda wężach: linia główna 2xW75+ 2 linie gaśnicze 4xW52= 600 [l] 2 x [linia główna 2xW75+ 2 linie gaśnicze 4xW52]= 1200 [l] Tab. 2. Zapotrzebowanie na wodę do celów gaśniczych [9] Czas podawania środków gaśniczych [min] Sumaryczna wydajność wszystkich stanowisk gaśniczych Ilość wody do gaszenia [l] Q w [l/min] WNIOSKI Należy dążyć by kompanie gaśnicze były wyposażone w systemowe rozwiązania techniczne i organizacyjne ułatwiające sprawianie układów zasilających w środki gaśnicze w minimalnie krótkim czasie z minimalnym udziałem ratowników. Ze względu na to, że kolejne pododdziały kompanii będą przybywać z różnych części powiatu i w różnym czasie powinny charakteryzować się daleko idąca samodzielnością operacyjną. Taką samodzielność może zapewnić posiadanie odpowiednio wyszkolonej i wyposażonej załogi. W przypadkach, kiedy Siły i Środki KSRG i innych podmiotów ratowniczych będą musiały doraźnie organizować potencjał do likwidacji pożaru to wydłuży się czas realizacji zamiaru 15

10 taktycznego lub będzie on wręcz niemożliwy do wykonania. Na formowanie kompanii gaśniczych powinien mieć wpływ czynnik ekonomiczny. Analiza potrzeb do możliwości powinna skutkować decyzjami o tworzeniu optymalnie wyposażonych, lokalnych i mobilnych pododdziałów ratowniczych. Należy na podstawie doświadczeń z akcji rzeczywistych i wniosków, jakie są formułowane na podstawie analiz szukać rozwiązań najlepszych, najtańszych, najszybszych i najbardziej bezpiecznych w sprawieniu. Wymusza to doskonalenie starej i opracowywanie nowej taktyki dla pododdziałów gaszących pożary lub co najmniej radykalnej reorganizacji tych pododdziałów. Streszczenie Kompanie gaśnicze Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego są formowane w różnej konfiguracji. Ich typy występują w trzech wariantach: podstawowym, leśnym i przemysłowym. Każda z kompanii ma inny potencjał bojowy i inną ilość środków gaśniczych w bezpośredniej dyspozycji. Na formowanie kompanii gaśniczych powinny mieć wpływ czynniki efektywności, skuteczności i ekonomiczności. Analiza potrzeb do możliwości musi skutkować decyzjami o tworzeniu optymalnie wyposażonych lokalnych i mobilnych pododdziałów ratowniczych. Nowe doświadczenia z akcji rzeczywistych, skutkować powinno miedzy innymi pojawieniem się nowoczesnej techniki pożarniczej. Wymusza to doskonalenie starej i opracowywanie nowej taktyki dla pododdziałów gaszących pożary lub co najmniej radykalnej reorganizacji tych pododdziałów. Kluczem do optymalnego wykorzystania zadysponowanych sił i środków podczas akcji gaśniczej jest zapewnienie ciągłości dostarczania środków gaśniczych. Element ten jest kluczowy dla powodzenia całej akcji. Evaluation of the potential National Rescue and Fire Fighting System to firefighting Abstract Extinguishing Companies of the National Rescue and Fire Fighting System are formed in different configurations. Their types are available in three variants: basic, forestry and industrial. Each company has a different combat potential and a different amount of extinguishing agents in the immediate disposal. The formation of the company extinguishing agents should be affected the efficiency, effectiveness and economy. Analysis needs to possibilities must result in decisions about creating optimally equipped local and mobile subunits rescue. New experiences with real action, for example, should result in the emergence of modern firefighting techniques. This forces the improvement of the old and the development of new tactics for extinguishing fires subunits, or at least a radical reorganization of the subunits. The key to optimal use forces and resources during fire fighting is to ensure the continuity of supply of extinguishing agents. This element is crucial to the success of the action. BIBLIOGRAFIA 1. Adamski A., Król B., Zaopatrzenie wodne XXL Przegląd Pożarniczy, nr 9/2009; 2. Adamski A., Wysoczyński P., Optymalizacja składu kompanii gaśniczej, materiały konferencyjne Bezpieczeństwo pożarowe lasów, Kliniska k/ Szczecina 2011; 3. Adamski A., Wysoczyński P., Systemy pompowo - wężowe zaopatrzenia wodnego podczas akcji gaśniczych w bazach paliw płynnych; Konferencja Techniczno - Szkoleniowa pt. Bezpieczeństwo pożarowe w bazach paliw płynnych, Bydgoszcz 2011; 4. Adamski A., Wysoczyński P., Po pierwsze woda; Przegląd pożarniczy 1/2012; 5. Adamski A., Wysoczyński P., - Taktyka kompanii gaśniczych KSRG podczas pożarów w magazynowych bazach paliw płynnych - II Konferencja Techniczno - Szkoleniowa pt. "Bezpieczeństwo pożarowe w bazach paliw płynnych", Reda 2012; 6. Gierski E., Efektywność dowodzenia, FIREX 1997; 16

11 7. Król B., Adamski A., Zbiorniki przenośne bufor wodny podczas działań gaśniczych, W akcji, nr 3/2010; 8. Wysoczyński P., Adamski A., Dowożenie wody podczas akcji gaśniczej, Kwartalnik CNBOP "Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza" nr 2/2011; 9. Wysoczyński P., Adamski A., Metody wyznaczania wydatku gaśniczego; Kwartalnik CNBOP "Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza" Nr 4/2011; 17