PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY CHRZĄSTOWICE NA LATA

Transkrypt

1 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROGRAMU USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY CHRZĄSTOWICE NA LATA Chrząstowice 211 r.

2 Gminy Chrząstowice na lata ul. Niemodlińska 79 pok. 22/ Opole tel./fax. 77/ , 77/ kom , mail: Wykonawcą Prognozy oddziaływania na środowisko Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Chrząstowice na lata był zespół firmy Albeko z siedzibą w Opolu w składzie: mgr inż. Beata Podgórska mgr inż. Marta Dubiel mgr inż. Paweł Synowiec mgr inż. Jarosław Górniak lic. Marta Stelmach lic. Mariusz Orzechowski 2

3 Gminy Chrząstowice na lata SPIS TREŚCI 1. STAN FORMALNO-PRAWNY I CEL SPORZĄDZENIA PROGNOZY ZAKRES MERYTORYCZNY PROGNOZY ODDZIAŁYWANIA AKTUALIZACJI PROGRAMU USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST ZASTOSOWANE METODY I WYKORZYSTANE MATERIAŁY INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA I POWIĄZANIU GO Z INNYMI DOKUMENTAMI OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA ISTNIEJĄCEGO STANU ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNYCH ZMIAN TEGO STANU W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI DOKUMENTU Charakterystyka Gminy Chrząstowice Warunki klimatyczne Ukształtowanie powierzchni, geomorfologia, geologia Analiza zagospodarowania przestrzennego gminy Ocena stanu środowiska Wody powierzchniowe Wody podziemne Walory przyrodnicze gminy Gleby Pole elektromagnetyczne Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektów OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM Wody powierzchniowe i podziemne Wody powierzchniowe Wody podziemne Powietrze atmosferyczne Hałas Zasoby przyrodnicze Powierzchnia ziemi OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROGRAMU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCYCH OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PLANU ROZWOJU LOKALNEGO, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Krajowy Plan Gospodarki Odpadami OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, W TYM ODDZIAŁYWANIA BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKOTERMINOWE, ŚREDNIOTERMINOWE I DŁUGOTERMINOWE, STAŁE I CHWILOWE ORAZ POZYTYWNE I NEGATYWNE ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROGRAMU ODDZIAŁYWANIA TRANSGRANICZNE ANALIZA ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH DO ROZWIĄZAŃ ZAPROPONOWANYCH W PROGRAMIE PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO PROGRAMU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA STRESZCZENIE LITERATURA

4 Gminy Chrząstowice na lata STAN FORMALNO-PRAWNY I CEL SPORZĄDZENIA PROGNOZY Obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko do projektów dokumentów strategicznych - programów, planów i polityk wynika z art. 46 oraz art. 51 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 28 r. Nr 199 poz. 1227). Przepisy tej ustawy zobowiązują organ opracowujący Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Chrząstowice do sporządzenia dokumentacji prognozy oddziaływania na środowisko oraz przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko z udziałem społecznym. Niniejsza Prognoza w myśl wyżej przywołanego art. 46 stanowi element strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Prognoza jest dokumentem wspierającym proces decyzyjny i procedurę konsultacji. Wskazuje na możliwe negatywne skutki realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbest i przedstawia zalecenia dotyczące przeciwdziałania ewentualnym negatywnym skutkom oraz przedstawia sposoby ich minimalizacji. 2. ZAKRES MERYTORYCZNY PROGNOZY ODDZIAŁYWANIA AKTUALIZACJI PROGRAMU USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST Podstawą prawną sporządzenia niniejszej Prognozy oddziaływania na środowisko Programu usuwania wyrobów zawierających azbest jest art. 46 i art. 51 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 28 r. Nr 199 poz z późn. zm.). Artykuł ten nakłada na organy administracji opracowujące projekty planów obowiązek przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków jego realizacji. Zakres Prognozy wynika z art. 51 ust. 2 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz ustaleń Zamawiającego, który otrzymał od Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Opolu oraz Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Opolu pisma określające zakres i stopień Prognozy. W związku z powyższym Prognoza powinna: 1) zawierać: a) informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, b) informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, c) propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania, d) informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, e) streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym; 2) określać, analizować i oceniać: a) istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, b) stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, c) istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 24 r. o ochronie przyrody, d) cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, e) przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz 4

5 Gminy Chrząstowice na lata pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy; 3) przedstawiać: a) rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2 oraz integralność tego obszaru, b) biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2 oraz integralność tego obszaru rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. Celem wykonania Prognozy jest identyfikacja potencjalnych oddziaływań na środowisko będących wynikiem realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbest oraz ocena ich natężenia, a także określenie czy w należyty sposób został uwzględniony w w/w dokumentach interes środowiska przyrodniczego i kulturowego. 3. ZASTOSOWANE METODY I WYKORZYSTANE MATERIAŁY Przy opracowywaniu niniejszej Prognozy oparto się na ustawie z dnia 3 października 28 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 28 r. Nr 199, poz. 1227). Określa ona sposób postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji planów i programów. Proces opiniowania w ramach ocen oddziaływania na środowisko oraz określenie zakresu i stopnia szczegółowości Prognozy prowadzi Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska. Podczas opracowywania Prognozy kierowano się również ustawą dnia 3 października o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 28 r. Nr 21, poz. 1237). Ustawa ta uszczegóławia przepisy odnośnie obszarów podlegających ochronie, w szczególności obszarów Natura 2. Aby w pełni ocenić czy ]Program usuwania wyrobów zawierających azbest zawiera elementy zapewniające ochronę środowiska kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju przy opracowywaniu Prognozy, obok aktów prawnych, wykorzystano szereg dokumentów strategicznych, szczebla regionalnego i krajowego, odnoszących się bezpośrednio jak i pośrednio do ochrony środowiska, przyrody oraz zdrowia i życia ludzi. Przy opracowywaniu Prognozy zastosowano metodę macierzy interakcji. Przyjęta tu macierz jest wykresem siatki, w której w wierszach wpisano uruchamiane przez realizację Programu zamierzenia (cele strategiczne), a w kolumnach wpisano wskaźniki charakteryzujące i opisujące środowisko. Występowanie wzajemnego oddziaływania pomiędzy składnikami przeciwstawnych osi zaznaczono symbolem: 5

6 Gminy Chrząstowice na lata () realizacja celu spowoduje pozytywne oddziaływania i skutki w zakresie analizowanego zagadnienia, (-) realizacja celu spowoduje negatywne oddziaływania i skutki w zakresie analizowanego zagadnienia, (/-) realizacja celu może spowodować zarówno pozytywne jak i negatywne oddziaływania i skutki w zakresie różnych aspektów analizowanego zagadnienia, - () - realizacja celu nie wpływa w sposób zauważalny na analizowane zagadnienie (N) brak możliwości jednoznacznego określenia spodziewanego oddziaływania i skutków, są one zależne od wyboru szczegółowych rozwiązań lub innych niemożliwych obecnie do przewidzenia i uwzględnienia w symulacji, uwarunkowań. 4. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA I POWIĄZANIU GO Z INNYMI DOKUMENTAMI W Prognozie oddziaływania na środowisko Programu usuwania wyrobów zawierających azbest uwzględniono cele główne oraz cele pośrednie dotyczące poszczególnych komponentów środowiska. Do każdego z celów przyporządkowane zostały kierunki działań zmierzające do osiągnięcia postawionych celów. W Programie usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Chrząstowice wyznaczono główny cel - zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów w sektorze komunalnym oraz zapewnienie skutecznych systemów ich odzysku i unieszkodliwiania. W oparciu o wyniki analiz stanu istniejącego i prognozowanych zmian, opracowano listę działań i wytyczono cele oraz zadania strategiczne (z podaniem harmonogramów realizacji i określeniem kosztów eksploatacyjnych systemu oraz kosztów inwestycyjnych zadań). Realizacja tych działań umożliwi spełnienie obowiązujących i przewidywanych wymogów prawnych, uporządkowanie i scentralizowanie gospodarki wyrobami azbestowymi oraz poprawę jakości środowiska na terenie gminy. Analizując cele sformułowane w Programie usuwania wyrobów zawierających azbest, oprócz analizy ich wpływu na środowisko, należy dokonać odniesienia tych celów do kierunków działań określonych w dokumentach nadrzędnych (krajowym i powiatowym) oraz równoległych, określonych na szczeblu regionu. Od komplementarności i zharmonizowania tych celów w znacznym stopniu zależy możliwość osiągnięcia sukcesu polityki ekologicznej gminy. Program usuwania wyrobów zawierających azbest jest zgodny z następującymi dokumentami planistycznymi: Strategią Rozwoju Gminy Chrząstowice na lata 2-215; Planami Rozwoju poszczególnych miejscowości; Miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego Gminy Chrząstowice. Ponadto Program usuwania wyrobów zawierających azbest jest zgodny z ustawą o ochronie przyrody. Na terenie gminy wyznaczono następujące obszary chronione tj. obszar Natury 2 Specjalny Obszar Ochrony Łąki w okolicach Chrząstowic, Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie, użytki ekologiczne: Torfowisko Dębska Kuźnia oraz rezerwat przyrody Srebrne Źródło. Cele wyznaczone w Programie usuwania wyrobów zawierających azbest dla Gminy Chrząstowice uwzględniają cele ochrony i zakazy wyznaczone dla obszarów objętych ochroną. Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji obiektów zlokalizowanych na terenie Gminy Chrząstowice (stan na r.), określono ilość wyrobów zawierających azbest. 6

7 Gminy Chrząstowice na lata Ilość wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Chrząstowice Miejscowość Ilość [m 2 ] Ciężar [Mg] Koszt usunięcia [zł.] Chrząstowice 8 148,5 89, , Daniec , , Dąbrowice 636,5 7, 19 95, Dębie , , Dębska Kuźnia , , Falmirowice , , Lędziny 48 4, , Niwki 1 133,5 12, , Suchy Bór , , RAZEM GMINA CHRZĄSTOWICE 2 81,5 22, , 5. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA ISTNIEJĄCEGO STANU ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNYCH ZMIAN TEGO STANU W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI DOKUMENTU 5.1. Charakterystyka Gminy Chrząstowice Gmina Chrząstowice usytuowana jest w bezpośrednim sąsiedztwie miasta Opola, pomiędzy dwoma ważnymi szlakami komunikacji drogowej (w kierunku Częstochowy (Warszawy) - droga nr 46 oraz w kierunku Katowic - droga A-4). Przez teren gminy przebiega linia kolejowa Opole - Częstochowa. Administracyjnie gmina Chrząstowice należy do powiatu opolskiego. Ponadto gmina graniczy m. in. z: Turawą, Ozimkiem, Izbickiem, Tarnowem Opolskim. 7

8 Gminy Chrząstowice na lata W skład gminy wchodzi 9 sołectw: Chrząstowice, Daniec, Dąbrowice, Dębie, Dębska Kuźnia, Falmirowice, Lędziny, Niwki, Suchy Bór. Gmina Chrząstowice liczy ok. 6 6 mieszkańców, a gęstość zaludnienia szacuje się na 81 m/km 2. Powierzchnia gminy wynosi 8213 ha, przy czym tereny rolne zajmują 394 ha, a tereny leśne 347 ha Warunki klimatyczne Obszary gminy Chrząstowice charakteryzuje się jednymi z najłagodniejszych warunków klimatycznych na Opolszczyźnie. Jest to wynik położenia obszaru w centralnej części Niziny Śląskiej, która należy do najłagodniejszych pod tym względem obszarów Polski. Klimat rejonu badań charakteryzuje się przewagą wpływu oceanicznego nad kontynentalnym, za sprawą migracji mas powietrza wzdłuż doliny Odry. Średnia temperatura roczna wynosi 8 stopni Ukształtowanie powierzchni, geomorfologia, geologia Rysunek 1 Mapa geologiczna rejonów Gminy Chrząstowice Źródło: Wycinek Mapy geologicznej Polski Państwowy instytut Geologiczny W wyniku występowania licznych procesów geologicznych gmina charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem budowy litologicznej. W powierzchniowych utworach występują zarówno formacje kenozoiczne jak i mezozoiczne. Mezozoik reprezentowany jest przez skały górnotriasowe 8

9 Gminy Chrząstowice na lata (południowa część gminy), natomiast na kenozoik składają się skały wulkaniczne (trzeciorzęd bardzo niewielkie izolowane obszary w obrębie intruzji żyłowych skał magmowych) oraz liczna grupa utworów glacjalnych, fluwioglacjalnych, eolicznych i fluwialnych czwartorzędu (najistotniejszy, dominuje na terenie gminy) Analiza zagospodarowania przestrzennego gminy Rysunek 2 Mapa Gminy Chrząstowice Oznaczenia Granica gminy Analizując układ urbanistyczny gminy Chrząstowice, szczególną uwagę zwraca rozwój osadnictwa w izolowanych, zwartych jednostkach, bez wyraźnie wykształconych układów semiurbanizacyjnych. Układ przestrzenny wszystkich wsi, za wyjątkiem Suchego Boru i Niwek, wywodzi się z najprostszego układu ruralistycznego, tzw. ulicówki. Jest to cecha charakterystyczna osadnictwa Śląska Opolskiego. Układy te z czasem uległy przemianom w kierunku bardziej rozwiniętych form, tj. w: - wielodrożnice (Chrząstowice, Dębska Kuźnia, Daniec); ulica Solna w Dębskiej Kuźni jest fragmentem historycznego szlaku solnego, - widlice (Dębie, Dąbrowice). Wsie Suchy Bór i Niwki noszą cechy układu zwanego rzędówką. Osady te powstały, w odróżnieniu od ulicówek, w wyniku jednorazowej regulacji, o czym świadczy duża regularność podziałów parceli i zabudowy. W okresie powojennym historyczne układy przestrzenne podlegały licznym, często niekorzystnym zmianom i przekształceniom, wyrażającym się m.in. w rozpraszaniu zabudowy wzdłuż tras komunikacyjnych oraz w otwartym krajobrazie, w strefach ekotonowych wyróżniających się największą różnorodnością biologiczną i krajobrazową, oraz pełniących rolę szlaków migracyjnych roślin i zwierząt. 9

10 Gminy Chrząstowice na lata Ocena stanu środowiska Wody powierzchniowe Gmina Chrząstowice leży w dorzeczu rzeki Odry. Przez jej teren przepływa rzeka Jemielnica z dopływami: Sucha, Swornica, Ptaszkówka (Cienka), oraz szereg mniejszych cieków, kanałów i rowów melioracyjnych. Na terenie gminy występują nieliczne, małe zbiorniki wodne związane są z wyrobiskami poeksploatacyjnymi, torfowiskami, namuliskami i nieckami bezodpływowymi Wody podziemne Obszar gminy należy do Bytomsko-Olkuskiego Regionu Hydrogeologicznego z poziomami wodonośnymi w środkowym i dolnym triasie (poziom główny) oraz czwartorzędzie. Na zachodnich krańcach gminy występuje strefa graniczna tego regionu z Regionem Opolskim. Pod obszarami gminy zalegają 4 Główne Zbiorniki Wód Podziemnych, w tym 2 objęte są najwyższą ochroną (ONO): GZWP obejmuje południową część gminy, GZWP graniczy z zachodnią częścią gminy w zasięgu skał górnej kredy, GZWP obejmuje całą gminę, GZWP obejmuje całą gminę Walory przyrodnicze gminy Środowisko przyrodnicze Obszar gminy Chrząstowice w związku z dość znacznym zróżnicowaniem siedlisk, obfituje w chronione i rzadkie gatunki roślin. Bogactwo roślinności gminy Chrząstowice jest odzwierciedleniem dużej ilości siedlisk, jakie wykształciły się tu w wyniku zróżnicowanej rzeźby terenu, różnego typu gleb, warunków klimatycznych i wilgotnościowych. Zróżnicowanie ww. warunków umożliwiło rozwój wielu zbiorowiskom roślinnym, takim jak: zbiorowiska wodne i szuwarowe, łąki, zbiorowiska leśne, zbiorowiska polne, zbiorowiska antropogeniczne związane z terenami zabudowanymi, okrajkami, zrębami leśnymi, miejscami wydeptywanymi. Lasy Lasy oraz grunty leśne stanowią 42% powierzchni gminy. Zwarty kompleks w północnej części obszaru przynależy do Lasów Stobrawsko-Turawskich. W strukturze przestrzennej wyróżniają się ponadto: zwarty kompleks w południowo-zachodniej części gminy, jeden mniejszy kompleks w środkowej części oraz małe skupiska rozproszone na całym obszarze gminy. Obszary przyrodniczo cenne Obszarami o szczególnych walorach przyrodniczych w Gminie Chrząstowice są: - obszar Natury 2 Specjalny Obszar Ochrony Łąki w okolicach Chrząstowic, - Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie, - użytek ekologiczny Torfowisko Dębska Kuźnia, - rezerwat przyrody Srebrne Źródło. 1

11 Gminy Chrząstowice na lata Łąki w okolicach Chrząstowic Łąki rozciągają się po obu stronach drogi krajowej nr 46 Opole-Częstochowa. Jest to duży kompleks, ok. 22 ha miejscami koszonych, miejscami odłogowanych użytków zielonych. Na całym areale miejscami występują kępy zadrzewień złożone z wierzb i olch lub pojedyncze okazy tych drzew. W niektórych fragmentach pojawiają się także brzozy. Znaczne obszary reprezentują dobrze zachowane zbiorowiska z rzędu Molinietalia caeruleae. Z pośród rosnących tutaj gatunków można wymienić wiązówkę błotną, trzęślicę modrą, ostrożenia warzywnego. W miejscach bardziej podsuszonych, przy drodze w znacznych ilościach występują osty. Miejscami licznie pojawia się krwiściąg lekarski. Na obrzeżach kompleksu i w otoczeniu stacji benzynowej przeważają zbiorowiska ruderalne. W okresie letnim fragmenty nie koszone są trudno dostępne ze względu na zagęszczenie i wysokość roślin. Rzeka Chrząstawa jest niewielkim ciekiem płynącym w zachodniej części omawianego obszaru. Nawadnia ona obszar przez który przepływa utrzymując znaczną jego część w dobrej kondycji siedliskowej. W budowie geologicznej występują mady, lokalnie namuły. Na większości obszaru wody gruntowe występują na głębokości,5-1 m. 11

12 Gminy Chrząstowice na lata Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie o powierzchni ha został powołany w 1988 roku w centralnej i zachodniej części województwa opolskiego. W 1999 roku w jego zachodniej i centralnej części utworzono Stobrawski Park Krajobrazowy. W granicach tego obszaru znajduje się północna i wschodnia część gminy Chrząstowice. W granicach Lasów Stobrawsko-Turawskich znalazło się kilka zespołów przyrodniczokrajobrazowych oraz kilkadziesiąt użytków ekologicznych i pomników przyrody. Niezliczona ilość cieków, stawy hodowlane, źródła, polodowcowe moreny i wydmy stanowią o wysokich walorach krajobrazowych i przyrodniczych tego terenu. Na obszarze Lasów Stobrawsko-Turawskich stwierdzono występowanie wielu chronionych gatunków roślin i zwierząt. Jednym z najciekawszych obiektów położonych na tym terenie jest Jezioro Turawskie. Jego najbliższe otoczenie jest miejscem gniazdowania wielu ciekawych gatunków ptaków. Zbiornik stanowi też ważne miejsce odpoczynku i żerowania dla ptaków migrujących. Z tego względu został zaliczony do ostoi ptactwa wodnego o randze europejskiej. W myśl postanowień ustawy o ochronie przyrody obszar chronionego krajobrazu to obiekt pełniący poza funkcją przyrodniczo-krajobrazową funkcję turystycznorekreacyjną. Lasy Stobrawsko-Turawskie, ze względu na przewagę borów sosnowych mających duże walory bioterapeutyczne (działają kojąco, przeciwastmatycznie i odkażająco), posiadają duże znaczenie dla turystyki i wypoczynku mieszkańców okolicznych miast. Torfowisko Dębska Kuźnia Torfowisko Dębska Kuźnia - użytek ekologiczny o powierzchni 5,19 ha uznany Rozporządzeniem nr P/2/97 Wojewody Opolskiego z dnia 3 lutego 1997 roku. Jest to podmokły nieużytek z interesującymi zbiorowiskami roślinnymi w trakcie naturalnej sukcesji. Miejsce bytowania i żerowania bociana czarnego. Srebrne Źródło Rezerwat leśny o powierzchni około 23 ha. Obszar ten ma bardzo duże walory przyrodnicze związane zarówno z biotopem jak i biocenozami. Do największych walorów przyrody nieożywionej należy występowanie rozległej strefy źródliskowej niewielkiego dopływu Jemielnicy. Rezerwat obejmuje fragment masywu leśnego porośniętego łęgiem wiązowo-jesionowym, łęgiem jesionowo-olszowym i grądem subkontynentalnym. Na jego obszarze znajduje się znacznych rozmiarów źródło, na którego brzegach wykształciły się płaty zespołu z dominacją lepiężnika białego. Znajduje się tu jedyne na Równinie Opolskiej stanowisko cisa pospolitego w naturalnym siedlisku. Występują tu również dosyć licznie inne rzadkie gatunki, np. żywiec dziewięciolistny, żywiec cebulkowy, wawrzynek wilczełyko, przylaszczka pospolita, porzeczka czarna, kwitnące okazy bluszczu pospolitego, kruszczyk szerokolistny. Pomniki przyrody Obecnie na terenie gminy zlokalizowane są następujące pomniki przyrody: Tabela 1. Pomniki przyrody na terenie Gminy Chrząstowice. Nr rejestru wojewódzkiego Obręb/Mezoregiony Suchy Bór/Równina Opolska Dębska Kuźnia/Równina Opolska Dębska Kuźnia/Równina Opolska Daniec/ Równina Opolska Powierzchnia Forma własności Rodzaj gruntów Chrząstowice Chrząstowice Chrząstowice Chrząstowice Opis pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) pojedynczy okaz z gatunku buk zwyczajny (Fagus sylvatica) pojedynczy okaz z gatunku sosna pospolita (Pinus sylvestris) pojedynczy okaz z gatunku sosna pospolita (Pinus sylvestris) 12

13 Gminy Chrząstowice na lata Nr rejestru wojewódzkiego a Obręb/Mezoregiony Chrząstowice/ Równina Opolska Dębie/ Równina Opolska Lędziny/ Równina Opolska Suchy Bór/ Równina Opolska Suchy Bór/ Równina Opolska Suchy Bór/ Równina Opolska Daniec/ Równina Opolska Lędziny/ Równina Opolska Dębie/ Równina Opolska Dębie/ Równina Opolska Powierzchnia Forma własności Rodzaj gruntów Chrząstowice Chrząstowice Chrząstowice Chrząstowice Chrząstowice Chrząstowice Chrząstowice Chrząstowice Chrząstowice Chrząstowice Źródło: Rejestr form ochrony przyrody województwa opolskiego, RDOŚ, 211 r. Opis pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) pojedynczy okaz z gatunku sosna pospolita (Pinus sylvestris) pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) pojedynczy okaz z gatunku sosna wejmutka (Pinus strobus) grupa drzew z gatunku dąb szypułkowy (Qercus robur) 28 szt. aleja dębów szypułkowych (Qercus robur) - 4 szt. pojedynczy okaz z gatunku dąb szypułkowy (Qercus robur) Inne formy przyrodniczo cenne Łęg w Dębiu Łąki koło Dębskiej Kuźni Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Kamionka Łąka koło Dąbrowic Łąka koło Dańca Stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej Bazalty koło Dębskiej Kuźni Łęg w Dębiu Niewielki powierzchniowo fragment łęgu jesionowo-olszowego. Miejsce masowego występowania bardzo rzadkiej w województwie opolskim chronionej paproci - pióropusznika strusiego. Łąki koło Dębskiej Kuźni Pas podmokłych łąk w dolinie Jemielnicy na południowy-wschód od Dębskiej Kuźni z wieloma dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi i turzycowymi. Miejsce występowania kukułki szerokolistnej, bobrka trójliskowego, siedmiopalecznika błotnego, sitowia leśnego, ostro żenia łąkowego, wełnianki wąskolistnej i innych. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Kamionka Proponowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy obejmuje interesujący pod względem krajobrazowym i przyrodniczym dawny kamieniołom bazaltów Kamionka. Obszar ten jest jednym z kilkunastu występujących na Opolszczyźnie wystąpień intruzji żyłowych trzeciorzędowego wulkanizmu. Występujący w kamieniołomie druzgot bazaltowy stanowi warte zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych świadectwo przeszłości geologicznej okolic. Obszar ten obfituje w rzadkie w skali regionu gatunki grzybów i roślin oraz zbiorowiska roślinne. Spośród grzybów występuje tu koralówka czerwonowierzchołkowa, której stanowisko to jest jedynym obecnie istniejącym na Śląsku Opolskim. Na terenie tym występuje wiele rzadkich i ginących roślin. 13

14 Gminy Chrząstowice na lata Do najciekawszych należy m.in.: wawrzynek wilczełyko, wyka kaszubska, wyka zaroślowa, bluszcz pospolity. Do najbardziej interesujących zbiorowisk roślinnych należy rzadki na Śląsku Opolskim zespół z dominacją wyki kaszubskiej, i zespół wyki leśnej i wyki zaroślowej. Występują tu również chronione i rzadkie gatunki zwierząt: ropucha zielona, rzekotka drzewna, traszka zwyczajna, zaskroniec, zimorodek i wiele innych. Łąka koło Dąbrowic Jest to kompleks podmokłych, niekoszonych łąk miedzy Dąbrowicami i Dańcem z wieloma dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi i turzycowymi. Są to: zespół kosaćca żółtego, zespół turzycy błotnej, zespół turzycy dzióbkowatej, zespół turzycy zaostrzonej, zespół turzycy sztywnej, zespół ostrożenia łąkowego i zespół sitowia leśnego. Jest to miejsce licznego występowania kukułki szerokolistnej, sitowia leśnego, ostrożenia łąkowego i innych. Na łąkach tych ma swoje stanowisko lęgowe derkacz, gatunek zagrożony w skali światowej. Celem jego ochrony jest zachowanie unikalnych biotopów łąkowych i turzycowych, walorów krajobrazowych oraz zasobów genowych chronionych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Łąka koło Dańca Jest to niewielki kompleks podmokłych, koszonych łąk w północno-wschodniej części Dańca z wieloma dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi, turzycowymi i torfowiskowymi. Są to: zespół turzycy błotnej, zespół turzycy dzióbkowatej, zespół turzycy zaostrzonej, zespół turzycy sztywnej, zespół ostrożenia łąkowego, zespół sitowia leśnego, zespół kwaśnych młak turzycowych oraz rzadki w województwie opolskim zespół turzycy nitkowatej. Jest to miejsce licznego występowania kukułki szerokolistnej, sitowia leśnego, ostrożenia łąkowego, wełnianki wąskolistnej i innych. Na tym terenie ma również stanowisko lęgowe derkacz. Celem jego ochrony jest zachowanie unikalnych biotopów łąkowych, turzycowych i torfowiskowych, walorów krajobrazowych oraz zasobów genowych chronionych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej Bazalty koło Dębskiej Kuźni Proponuje się objąć ochroną fragment twardziela denudacyjnego zlokalizowanego w widłach Jemielnicy i Suchej. Niewielki pagórek zbudowany jest z bazaltów będących żyłową intruzją magmową, która występowała na tym obszarze w trzeciorzędzie. Obszar ostańca był miejscem eksploatacji bazaltu jednakże kamieniołom został po jej zaprzestaniu zamieniony w składowisko odpadów. Jedynie na zboczach pagórka zachowały się pokrywy druzgotu bazaltowego, które świadczą o historii geologicznej gminy. Pokrywy te proponuje si ę zachować jako stanowisko dokumentujące działalność wulkaniczną na badanym obszarze Gleby Powierzchnia gminy Chrząstowice wynosi ha, w tym: tereny rolne zajmują 3 94 ha, a tereny leśne 3 47 ha. Tabela 2 Zestawienie powierzchni różnych rodzajów gruntów. Użytkowanie gruntów Powierzchnia ha Udział w powierzchni gminy % Grunty orne Łąki i nieużytki zielone Lasy Pastwiska Pozostałe tereny 43 5 Jak wynika z powyższego bilansu ponad 5 % powierzchni gminy Chrząstowice stanowią tereny czynne przyrodniczo. Odgrywają one istotną rolę w strukturze przestrzennej gminy, stanowią jej 14

15 Gminy Chrząstowice na lata cenne zasoby, które należy racjonalnie wykorzystywać kreując rozwój przestrzenny gminy, realizując określoną w ustawodawstwie zasadę rozwoju zrównoważonego, a więc takiego, który minimalizuje konflikty pomiędzy procesami urbanizacyjnymi a wymogami prawidłowego funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Istotnym uwarunkowaniem dla rozwoju przestrzennego gminy są występujące tu gleby obejmujące tereny użytkowane obecnie rolniczo, jako grunty orne, łąki, ogrody działkowe, ogrodnictwa i sadownictwa Pole elektromagnetyczne W odniesieniu do Gminy Chrząstowice źródłami emisji promieniowania elektromagnetycznego są anteny nadawcze telefonii komórkowej, anteny nadawcze sygnału radiowego, linie przesyłowe wysokich napięć i stacje transformatorowe. Źródłami mikrofal w gminie są urządzenia nadawczo odbiorcze sieci telefonii komórkowej. Urządzenia takie znajdują się na specjalnych masztach bądź wysokich kominach i budynkach. W zakresie mikrofalowym pola elektromagnetycznego największy niepokój wśród społeczeństwa budzi telefonia komórkowa. Jej burzliwy rozwój w ostatnich kilku latach, objawiający się ogromną liczbą samych telefonów oraz licznością stacji bazowych instalowanych na budynkach, w szczególności w dużych miastach, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania tego typu łączności. Wyzwala to w ludziach ogromne emocje i budzi niepokój o zagrożenie dla zdrowia człowieka, przeprowadzane jednakże systematycznie pomiary nie potwierdzają tych obaw Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektów Brak realizacji Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Chrząstowice prowadzić może do szeregu negatywnych zjawisk zachodzących w środowisku. Uwidaczniać się będą one w następujących komponentach środowiska: negatywny wpływ na zdrowie i życie ludzi zamieszkujących i użytkujących obiekty gdzie jako materiał konstrukcyjny wykorzystany został azbest, zanieczyszczenie powietrza włóknami azbestowymi, na skutek nieodpowiednich prac polegających na usuwaniu azbestu oraz jego nieprawidłowym składowaniu, negatywny wpływ na obszary chronione, na skutek porzucania odpadów azbestowych w miejscach niedozwolonych. Zagrożenie to może dotyczyć obszarów chronionych tj. obszarów NATURA 2 oraz lasów, negatywny wpływ na powierzchnię ziemi, na skutek składowania odpadów zawierających azbest w środowisku bez żadnych zabezpieczeń, czyli na tzw. dzikich wysypiskach, 6. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM Ochrona poszczególnych komponentów środowiska może pociągać za sobą konieczność realizacji inwestycji, które mogą mieć negatywny wpływ na inne komponenty środowiskowe. Poniżej omówione zostały elementy środowiska, które mogą być zagrożone wpływem realizowanych inwestycji Wody powierzchniowe i podziemne Wody powierzchniowe Ocenę stanu wszystkich (monitorowanych i niemonitorowanych) jednolitych części wód powierzchniowych we wszystkich województwach i dorzeczach Polski obecnie przeprowadza się 15

16 Gminy Chrząstowice na lata zgodnie z nowo obowiązującym Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 28 roku w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. Nr 162 poz. 18). Uzupełnieniem w/w rozporządzenia w zakresie wyboru rodzaju monitoringu wód powierzchniowych i sposobu jego prowadzenia jest Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 maja 29 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 81 poz. 685). W 27 roku WIOŚ prowadził badania na rzekach przepływających przez teren gminy w ramach monitoringu operacyjnego i monitoringu jakości wód powierzchniowych wrażliwych na eutrofizację ze źródeł komunalnych. Tabela 3. Wyniki klasyfikacji wód powierzchniowych przepływających przez teren gminy Chrząstowice w 27 r. Wyniki klasyfikacji L.p. Nazwa cieku - przekrój klasa Wskaźniki decydujące o klasie 1. Sucha powyżej Chrząstowic IV BZT5, Azot, bakterie, fekalne 2. Swornica IV Substancje rozpuszczalne Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie opolskim w 27 r., WIOŚ 28 Opole. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 4 października 22 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz.U ) jakość głównych opolskich rzek nie odpowiada normom ze względu na przekroczenia warunków normatywnych głównie w zakresie fosforu ogólnego i związków azotu. W 29r. prowadzono badania monitoringowe na terenie Gminy Chrząstowice na rzece Jemielnica które również nie odpowiadały normom (NON) Wody podziemne Obecnie klasyfikacje wód podziemnych określa się zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 28 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143, poz. 896). Ocena stanu chemicznego wód podziemnych w punktach pomiarowych wykonana zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 28 r. w sprawie kryterium i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896), przedstawia się następująco: wody klasy I wody bardzo dobrej jakości wody klasy II wody dobrej jakości wody klasy III wody zadowalającej jakości wody klasy IV wody niezadowalającej jakości wody klasy V wody złej jakości Na terenie Gminy Chrząstowice nie występują punkty pomiarowo-kontrolne wchodzące w sieć monitoringu operacyjnego i diagnostycznego wód podziemnych prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu. Biorąc pod uwagę brak pomiarów wykonywanych na terenie gminy, najbliższy punkt pomiarowy nr 617 znajduje się na terenie sąsiedniej gminy Opole (IV klasa czystości) oraz ogólny stan wód w województwie można z dużym prawdopodobieństwem określić, że średni stan wód podziemnych w gminie Chrząstowice odpowiada przynajmniej średniemu stanowi wód w województwie opolskim. Brak dużych zakładów przemysłowych, których produkcja potencjalnie mogłaby oddziaływać na jakość wód podziemnych) powoduje, że wody poza terenami zamieszkałymi są stosunkowo czyste. 16

17 Gminy Chrząstowice na lata Powietrze atmosferyczne Roczną ocenę jakości powietrza wykonuje się w oparciu o art. 89 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 21 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 28 r. Nr 25 poz. 15 z późn. zm.), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 28 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 47 poz. 281) oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 marca 28 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz.U. Nr 52 poz. 31). Ocena bieżąca, wykonana za rok 28 i 29 wykazała, że dla kryterium ochrony zdrowia strefa opolska (w której znajduje się Gmina Chrząstowice), dla takich zanieczyszczeń jak dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla, ołów, arsen, kadm, nikiel, uzyskała klasę strefy A, dla której nie ma potrzeby prowadzenia działań związanych z poprawą jakości powietrza, należy jedynie utrzymać ją na tym samym lub lepszym poziomie. Natomiast ze względu na poziom stężenia w powietrzu pyłu zawieszonego PM1 oraz benzopirenu Gmina Chrząstowice zakwalifikowane zostało do strefy klasy C, co oznacza, iż stężenie tych substancji w powietrzu miało wartość powyżej dopuszczalnej i przekroczyło wartości dopuszczalne powiększone o margines tolerancji. W związku z tym, dla zanieczyszczeń zaklasyfikowanych do klasy C wymagane jest opracowanie Programu Ochrony Powietrza dla obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych. Tabela 4. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 28 i 29. Strefa opolska Ochrona zdrowia Ochrona roślin SO 2 NO 2 C 6 H 6 CO PM1 Pb As Cd Ni B(a)P O 3 SO 2 NO x O 3 29 A A A A C A A A A C C A A C 28 A A A A C A A A A C C A A C Źródło: Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa opolskiego w 29 r. Marszałek Województwa Opolskiego w związku z przekroczeniami dopuszczalnego poziomu ozonu zgodnie ustawą Prawo Ochrony Środowiska w 29 roku uchwalił Program Ochrony Powietrza dla strefy opolskiej (POP). Celem takiego programu jest opracowanie harmonogramu rzeczowo finansowo - czasowego, którego wdrożenie pozwoli na realizację ustalonych zadań prowadzących do zmniejszenia poziomu w/w substancji do poziomu dopuszczalnego. W Programie Ochrony Powietrza określono konieczny do uzyskania efekt ekologiczny oraz zaproponowano dwa warianty działań naprawczych w celu ograniczenia wielkości stężeń na wyznaczonym obszarze. Sporządzono harmonogram realizacji zadań, oszacowano środki finansowe niezbędne do realizacji Programu oraz wskazano potencjalne źródła finansowania. 17

18 Gminy Chrząstowice na lata Rysunek 3 Sieć pomiarowa z wynikami klasyfikacji wód podziemnych w punktach monitoringu operacyjnego w województwie opolskim w 29 r. /WIOŚ Opole/ 18

19 Gminy Chrząstowice na lata Hałas Dopuszczalny poziom hałasu w środowisku jest określony wymogami Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 27r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 12, poz. 826), tj. wartości: 6 db w porze dziennej, dla zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, zabudowy mieszkaniowo-usługowej i zabudowy zagrodowej oraz 55 db w porze dziennej, dla zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży oraz terenów domów opieki społecznej i szpitali w miastach, a także terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. Hałas przemysłowy Problemy z hałasem przemysłowym mogą wystąpić w otoczeniu dużych zakładów, lub skupisk zakładów. Wytypowanie zakładów niekorzystnie oddziaływujących na klimat akustyczny należy do zadań WIOS. Zakres planowanych kontroli oraz wyniki przeprowadzonych kontroli są zawarte w raportach WIOŚ. Na terenie Gminy Chrząstowice obecnie nie notuje się zakładów uciążliwych pod względem emisji hałasu. Hałas komunikacyjny Na klimat akustyczny gminy Chrząstowice decydujący wpływ ma hałas pochodzący z transportu samochodowego. Przez teren gminy przebiegają uczęszczane szlaki komunikacyjne. Poziom hałasu komunikacyjnego, szczególnie odczuwalnego w tych miejscach wiąże się z kilkoma czynnikami, wśród których najważniejsze to stan i sposób eksploatacji pojazdów oraz nawierzchni jezdni. Stan techniczny dróg, który w pojedynczych miejscach nie jest doskonały, powoduje dodatkowe wstrząsy oraz zmniejsza płynność poruszających się pojazdów, co pośrednio wpływa na klimat akustyczny gminy Zasoby przyrodnicze Podstawowe ekologiczne powiązania zewnętrzne obszaru gminy Chrząstowice kształtują: - dolina Jemielnicy - stanowi korytarz ekologiczny o znaczeniu regionalnym. Na wysokości gminy ekologiczna funkcjonalność doliny jest zróżnicowana. Największe przekształcenia związane są z odcinkiem od Dębskiej Kuźni do Chrząstowic, dolina Suchej - stanowi lokalny korytarz ekologiczny łączący obszary wodnobłotne kompleksu stawów koło Izbicka z doliną Jemielnicy, kompleks leśny w północnej i wschodniej części gminy - stanowi część rozległego kompleksu leśnego Lasów Stobrawsko-Turawskich ciągnącego się na przestrzeni ok. 3 km Powierzchnia ziemi Aktualnie obowiązujące kryteria oceny zawartości zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi zawarte są w załączniku do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 22 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. z 22 r. Nr 165, poz. 1359). Do głównych czynników powodujących degradację chemiczną gleb zalicza się: nadmierną zawartość metali ciężkich takich jak: kadm, miedź, nikiel oraz innych substancji chemicznych, np. ropopochodnych, zasolenie, nadmierną alkalizację, zakwaszenie przez związki siarki i azotu. 19

20 Gminy Chrząstowice na lata Jedną z przyczyn zakwaszenia gleb są kwaśne opady, wprowadzające do gleby jony siarczanowe, azotanowe, chlorkowe i hydronowe oraz inne zanieczyszczenia wymywane z atmosfery. Degradujące działanie kwaśnych opadów na podłoże oraz zwiększonego zakwaszenia gleby polega na rozkładzie minerałów pierwotnych i wtórnych, uwalnianiu z glinokrzemianów glinu, który w formie jonowej ma właściwości toksyczne, wymywaniu składników mineralnych z kompleksu sorpcyjnego oraz na znacznym zmniejszaniu aktywności mikroorganizmów. Nadmierna zawartość metali ciężkich degraduje biologiczne właściwości gleb, powoduje zanieczyszczenie łańcucha żywieniowego i wód gruntowych. Szczególne zagrożenie stwarzają one w glebach kwaśnych, przechodzą bowiem w formy łatwo dostępne dla roślin. 7. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROGRAMU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCYCH OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbest związane są z zasobami przyrodniczymi, zanieczyszczeniem powietrza oraz wpływem na powierzchnię ziemi a także na zdrowie i życie ludzi. Na terenie Gminy Chrząstowice istnieje obszar NATURA 2: Łąki w okolicach Chrząstowic, Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie oraz użytek ekologiczny: Torfowisko Dębska Kuźnia i rezerwat przyrody Srebrne Źródło. W Programie nie przewiduje się znaczącego oddziaływania na formy ochrony przyrody, powietrze, powierzchnię ziemi oraz zdrowie i życie ludzi, gdyż wszystkie prace polegające na usuwaniu lub naprawie wyrobów zawierających azbest mogą być wykonywane wyłącznie przez wykonawców posiadających odpowiednie wyposażenie techniczne do prowadzenia takich prac oraz zatrudnionych pracowników przeszkolonych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy usuwaniu i wymianie materiałów zawierających azbest. Należyte wykonanie prac demontażowych, transportowych oraz prawidłowe unieszkodliwianie odpadów zapewniają minimalne pylenie wyrobów zawierających azbest, których uwalnianie włókien azbestowych będzie miało jedynie charakter lokalny, a tym samym nie będzie oddziaływać na mieszkańców i poszczególne komponenty środowiska. Istnieje obawa, że nieodpowiednio prowadzone prace modernizacyjne mogą powodować niszczenie chronionych gatunków zwierząt szczególnie ptaków, ich łęgów lub miejsc gniazdowania oraz mogą uniemożliwiać im późniejsze wykorzystywanie tych obiektów jako miejsc gniazdowania lub też miejsc odpoczynku. Należy zaznaczyć, że odpowiednie zabezpieczenie wyrobów zawierających azbest np. poprzez pomalowanie, może wydłużyć ich żywotność, jednak nie uchroni przed ich całkowitym usunięciem. 2

21 Gminy Chrząstowice na lata OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PLANU ROZWOJU LOKALNEGO, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU Analizując cele sformułowane w Programie usuwania wyrobów azbestowych z terenu Gminy Chrząstowice, oprócz analizy ich wpływu na środowisko, należy dokonać odniesienia tych celów do kierunków działań określonych w dokumentach nadrzędnych oraz równoległych, określonych na szczeblu regionu. Od komplementarności i zharmonizowania tych celów w znacznym stopniu zależy możliwość osiągnięcia sukcesu polityki ekologicznej gminy Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata W dniu 14 lipca 29 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pn. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata W dniu 15 marca 21 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę zmieniającą uchwałę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pod nazwą "Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata ". Główne cele Programu to: - usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest; - minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu na terytorium kraju; - likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko. Cele Programu będą realizowane sukcesywnie aż do 232 r., w którym zakładane jest oczyszczenie kraju z azbestu. Szacuje się, że na terenie kraju w 28 r. znajdowało się ok. 14,5 mln ton wyrobów zawierających azbest (w latach usunięto ok. 1 mln ton). Przyjmuje się, iż następujące ilości odpadów zawierających azbest zostaną wycofane z użytkowania w kolejnych latach: - w latach około 28% odpadów (4 mln ton), - w latach około 35% odpadów (5,1 mln ton), - w latach około 37% odpadów (5,4 mln ton). Program tworzy nowe możliwości, m.in.: - składowanie odpadów azbestowych na składowiskach podziemnych, - wdrażanie nowych technologii umożliwiających unicestwianie włókien azbestu, - pozostawianie w ziemi w dopuszczonych prawem przypadkach wyrobów azbestowych wycofanych z użytkowania. Ponadto Program przewiduje: - do 212 r. przeprowadzenie pełnej i rzetelnej inwentaryzacji oraz ustalenie rozmieszczenia terytorialnego azbestu i wyrobów zawierających azbest, - utworzenie i uruchomienie elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej do monitoringu usuwania wyrobów zawierających azbest, 21

22 Gminy Chrząstowice na lata podjęcie prac legislacyjnych umożliwiających egzekwowanie obowiązków nałożonych na podmioty fizyczne i prawne oraz zasilanie danymi elektronicznego systemu monitorowania realizacji Programu, - zwiększenie zaangażowania administracji samorządowej, szczególnie gmin Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 214 Wskazany cel w KPGO 214 w zakresie gospodarowania odpadami niebezpiecznymi realizowane w wyniku działań podejmowanych w Programie : w okresie od 211 r. do 222 r. zakłada się sukcesywne osiąganie celów określonych w przyjętym w dniu 15 marca 21 r. przez Radę Ministrów Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Dyrektywa Rady 74/442/EEC Unii Europejskiej Podstawowym dokumentem określającym ramy prawne gospodarki odpadami w Unii Europejskiej jest Dyrektywa Rady 74/442/EEC, nakładająca na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia odzysku i usuwania odpadów w sposób nie zagrażający życiu ludzkiemu oraz nie powodujący szkód w środowisku. Ponadto nakłada ona obowiązek zapobiegania tworzeniu sie odpadów oraz ograniczania ilości i szkodliwości wytwarzanych odpadów Rezolucja przyjęta przez Sejm w dniu 19 czerwca 1997 roku w sprawie programu wycofywania azbestu z gospodarki Wynikiem przyjęcia niniejszej rezolucji było opracowanie krajowych Programów dotyczących usuwania azbestu z terytorium Polski Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 roku o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest Niniejsza ustawa wprowadziła zakaz produkcji, stosowania oraz obrotu wyrobami zawierającymi azbest. W ustawie tej określono również: 1) obowiązki wykonawcy prac polegających na bezpiecznym użytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest, 2) sposoby i warunki bezpiecznego użytkowania oraz usuwania wyrobów zawierających azbest, z uwzględnieniem zabezpieczeń przed przenikaniem azbestu do środowiska, 3) warunki przygotowania do transportu oraz sposobu transportu wyrobów i odpadów zawierających azbest do miejsca ich składowania z uwzględnieniem zabezpieczeń przed przenikaniem azbestu do środowiska, 4) wymagania, jakim powinno odpowiadać oznakowanie wyrobów i odpadów zawierających azbest. Niniejsza ustawa reguluje także kwestie zatrudnienia i pomocy dla pracowników zatrudnionych w zakładach przetwarzających azbest Polityka Ekologiczna Państwa na lata z perspektywa do roku 216 Głównym celem Polityki Ekologicznej Państwa w zakresie gospodarki odpadami jest zapobieganie powstawaniu odpadów poprzez redukcje ilości powstających odpadów u źródła, odzyskiwanie surowców, ponowne wykorzystanie odpadów oraz bezpieczne dla środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów niewykorzystanych. 22

23 Gminy Chrząstowice na lata Niniejsze opracowanie zakłada także dalsze prace mające na celu poprawę systemu zbierania i unieszkodliwiania azbestu, aby ograniczyć ilość odpadów niebezpiecznych trafiających na składowiska komunalne w postaci wyrobów azbestowych. Jednym z priorytetowych kierunków działań przewidzianych w Polityce Ekologicznej Państwa na lata jest przeprowadzanie prac legislacyjnych i kontynuowanie krajowych programów usuwania azbestu. 9. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, W TYM ODDZIAŁYWANIA BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKOTERMINOWE, ŚREDNIOTERMINOWE I DŁUGOTERMINOWE, STAŁE I CHWILOWE ORAZ POZYTYWNE I NEGATYWNE Ocenie możliwych oddziaływań na środowisko poddano zadania ujęte do realizacji w ramach Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Chrząstowice. Stopień i zakres oddziaływania zależeć będzie przede wszystkim od lokalizacji danego przedsięwzięcia, czy będzie ono realizowane na terenach zurbanizowanych, przekształconych antropogenicznie czy obszarach użytkowanych rolniczo lub też na obszarach cennych przyrodniczo i chronionych, gdzie negatywny zakres oddziaływania może być największy. Określenie zmian stanu środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem w odniesieniu do zadań zaplanowanych w Programie usuwania wyrobów zawierających azbest przy braku informacji o sposobie i dokładnych miejscach realizacji poszczególnych przedsięwzięć jest bardzo trudne. Przy tak przeprowadzonej ocenie możliwe było generalne określenie potencjalnych niekorzystnych skutków środowiskowych związanych z realizacją poszczególnych zadań. Ponadto ocenę tę dokonano przede wszystkim pod kątem oddziaływania na środowisko w fazie prowadzenia działań związanych z likwidacją azbestu oraz jego składowaniem. Należy mieć na uwadze, że uciążliwości występująca w fazie prowadzonych działań ma charakter przejściowy. Oznaczenia: () - realizacja celu spowoduje pozytywne oddziaływania i skutki w zakresie analizowanego zagadnienia (-) - realizacja celu spowoduje negatywne oddziaływania i skutki w zakresie analizowanego zagadnienia () - realizacja celu nie wpływa w sposób zauważalny na analizowane zagadnienie (/-) - realizacja celu może spowodować zarówno pozytywne, jak i negatywne oddziaływania i skutki w zakresie analizowanego zagadnienia (N) brak możliwości jednoznacznego określenia spodziewanego oddziaływania i skutków są one zależne od wyboru szczegółowych rozwiązań lub innych niemożliwych obecnie do przewidzenia i uwzględnienia w symulacji, uwarunkowań 23