11077/11 pa/krk/kal 1 DG G 2B

Transkrypt

1 RADA UNII EUROPEJSKIEJ Bruksela, 10 czerwca 2011 r. (15.06) (OR.en) Międzyinstytucjonalny numer referencyjny: 2010/ 0380 (COD) 11077/11 SOC 459 CODEC 970 SPRAWOZDANIE Z POSTĘPU PRAC Od: Prezydencja Do: Rada (EPSCO) Nr wniosku Kom.: 5063/11 SOC 7 CODEC 8 Dotyczy: Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz rozporządzenie (WE) nr 987/2009 dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 Sprawozdanie z postępu prac I. WPROWADZENIE 1. W dniu 20 grudnia 2010 r. Komisja przekazała ww. wniosek, mający służyć aktualizacji rozporządzeń (WE) nr 883/2004 i (WE) nr 987/2009 pod kątem zmian w krajowym ustawodawstwie o zabezpieczeniu społecznym oraz pod kątem zmieniających się realiów społecznych, które wpływają na koordynację systemów zabezpieczenia społecznego. Wniosek odzwierciedla także propozycje Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego (zgodnie z art. 72 lit. f) rozporządzenia (WE) nr 883/2004) mające poprawić i zmodernizować przepisy o zabezpieczeniu społecznym /11 pa/krk/kal 1

2 2. Podstawą wniosku jest art. 48 TFUE (większość kwalifikowana i zwykła procedura ustawodawcza). 3. Parlament Europejski nie wydał jeszcze opinii. 4. Proponowany akt ma znaczenie dla Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii, powinien zatem objąć Europejski Obszar Gospodarczy i Szwajcarię. 5. Z inicjatywy prezydencji węgierskiej Grupa Robocza do Spraw Społecznych zobowiązała się rozpocząć analizę wniosku w styczniu 2011 roku. Niezależnie od kilku wciąż niewycofanych zastrzeżeń Grupa Robocza do Spraw Społecznych osiągnęła na posiedzeniu w dniu 6 czerwca 2011 r. szerokie porozumienie co do tekstu projektu rozporządzenia. 6. Grupa robocza zaakceptowała pewne zmiany do załączników odzwierciedlające zmiany w ustawodawstwie krajowym, a także omówiła i uzgodniła pewne techniczne modyfikacje i uściślenia, które okazały się niezbędne po przyjęciu rozporządzeń. Spośród drobnych kwestii technicznych ważniejszą jest kwestia dotycząca art. 13 ust. 1 rozporządzenia 883/2004/WE, który musiał zostać zmieniony, aby badanie kryterium znacznej części pracy w państwie członkowskim zamieszkania zostało rozszerzone na osoby pracujące w dwóch lub większej liczbie państw członkowskich dla różnych przedsiębiorstw lub dla różnych pracodawców. Ta zmiana została uzgodniona przez grupę roboczą po to, by ww. artykuł przybrał bardziej zrozumiałą, nową formę. Innym ważnym udoskonaleniem są uzgodnione zmienione przepisy art. 14 ust. 5 i nowy art. 14 ust. 5b dotyczące pracy o charakterze marginalnym, w których to usunięcie rozróżnienia pomiędzy wykonywaniem pracy równocześnie lub na zmianę oraz wprowadzenie pewnych uściśleń pomogłyby uniknąć ewentualnego nieprawidłowego wykorzystania przepisów obowiązującego ustawodawstwa. 7. Na posiedzeniu w dniu 9 czerwca Komitet Stałych Przedstawicieli omówił nierozstrzygnięte kwestie na podstawie sprawozdania Grupy Roboczej do Spraw Społecznych (dok /11). Wynik tych dyskusji został przedstawiony w części II poniżej /11 pa/krk/kal 2

3 8. Delegacje FR, DK, MT, SI i UK podtrzymują zastrzeżenia parlamentarne, a delegacja DK zastrzeżenie ogólne. 9. Komisja zastrzegając swoje stanowisko na tym etapie w oczekiwaniu na opinię Parlamentu Europejskiego zajęła w zasadzie przychylną postawę w sprawie tekstu projektu rozporządzenia zaproponowanego przez prezydencję. 10. Wszystkie delegacje podtrzymują również zastrzeżenia językowe w oczekiwaniu na wersję w swoim języku. II. NIEROZSTRZYGNIĘTE KWESTIE 11. Przepisy szczególne o osobach bezrobotnych w pełnym wymiarze prowadzących działalność na własny rachunek (art. 1 ust. 8 wniosku, zmieniający art. 65 ust. 5 rozporządzenia 883/2004): a) Cel wniosku Komisji Na mocy art. 65 rozporządzenia (WE) nr 883/2004 pracownik bezrobotny w pełnym wymiarze otrzymuje świadczenia dla bezrobotnych od państwa członkowskiego, w którym ma on miejsce zamieszkania, zgodnie z jego ustawodawstwem, pod warunkiem że mieszkał i nadal mieszka on w tym państwie lub do niego powróci. Zgodnie z tymi przepisami osoby prowadzące działalność na własny rachunek, które na wypadek bezrobocia były ubezpieczone w państwie oferującym takie ubezpieczenie osobom prowadzącym działalność na własny rachunek, ale które równocześnie mieszkały w państwie członkowskim nieoferującym takiego ubezpieczenia, nie otrzymują świadczeń dla bezrobotnych, gdy zostaną bezrobotne w pełnym wymiarze. Niezapewnienie dostępu do świadczeń oznaczałoby ograniczenie swobody przemieszania się, co byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami prawa o zabezpieczeniu społecznym oraz z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka /11 pa/krk/kal 3

4 Zmiana proponowana do art. 65 rozporządzenia 883/2004 spowoduje natomiast, że jeżeli państwo członkowskie miejsca zamieszkania nie oferuje ubezpieczenia na wypadek bezrobocia osobom prowadzącym działalność na własny rachunek, świadczenia te powinno im wypłacać państwo członkowskie, w którym prowadziły one ostatnio działalność, niemniej powinny one w pierwszej kolejności być zarejestrowane i być do dyspozycji w państwie członkowskim miejsca zamieszkania. Chodzi o to, że osoby prowadzące działalność na własnych rachunek, które są bezrobotne, największe szanse powrotu na rynek pracy mają w państwie członkowskim swojego miejsca zamieszkania (z uwagi na swoje ścisłe więzy z nim). Dlatego ich prawo do świadczeń socjalnych nie powinno być ograniczone, zwłaszcza gdy świadczenia te stanowią odpowiednik uiszczonych przez nie składek. b) Propozycja prezydencji Mając na uwadze wynik dyskusji, prezydencja przedstawiła całościową propozycję kompromisową, zgodnie z którą do rozporządzenia 883/2004 należałoby wprowadzić zupełnie nowy art. 65a i odnośny motyw (numer 6) oraz dokonać koniecznych zmian technicznych w odpowiednich artykułach, tak aby akt stwierdzał, że osoby prowadzące działalność na własny rachunek, które mieszkały w państwie członkowskim innym niż państwo właściwe i nadal w nim mieszkają lub do niego powrócą, otrzymują świadczenia pod warunkiem, że we właściwym państwie były ubezpieczone na wypadek bezrobocia i że w państwie członkowskim ich miejsca zamieszkania nie oferuje się takiego ubezpieczenia osobom prowadzącym działalność na własny rachunek /11 pa/krk/kal 4

5 Zgodnie z tą propozycją świadczenia z tytułu bezrobocia byłyby przyznawane tej grupie przez ustawodawstwo państwa członkowskiego, którego przepisom dana osoba ostatnio podlegała. Osoba taka musiałaby się zarejestrować i być do dyspozycji służb zatrudnienia tego państwa członkowskiego oraz musiałaby spełnić warunki określone w jego ustawodawstwie, z możliwością dodatkowej rejestracji w państwie członkowskim zamieszkania. Jeżeli dana osoba nie chce oddać się do dyspozycji służb zatrudnienia tego państwa członkowskiego lub pozostawać w dyspozycji tych służb, pragnie natomiast szukać pracy w państwie członkowskim miejsca zamieszkania, może ona otrzymywać świadczenie przez trzymiesięczny okres, który właściwy organ może wydłużyć na cały okres kwalifikowalności. Większość delegacji poparła kompromisową propozycję prezydencji jako rozwiązanie sytuacji małej grupy osób płacących składki, ale nieotrzymujących żadnych świadczeń. Większość państw członkowskich, które nie mają takiego ubezpieczenia ani metod obliczeniowych, zdecydowanie sprzeciwiają się jakiemukolwiek rozwiązaniu, które obligowałoby je do zapewniania i obliczania świadczeń, gdyż ich zdaniem rozwiązanie takie wykracza poza zwykłą koordynację. Delegacje DE, DK, FI, LU i SK podtrzymują zastrzeżenia merytoryczne do całościowej propozycji kompromisowej przedstawionej przez prezydencję. Delegacje te podkreślają, że przepisy koordynacyjne rozporządzenia byłyby wykorzystywane, by zrekompensować brak krajowych przepisów o ubezpieczeniu na wypadek bezrobocia osób prowadzących działalność na własny rachunek, a nie taki jest przecież cel rozporządzenia. Uważają ponadto, że wniosek obciąża bardziej państwa członkowskie, które oferują ubezpieczenie osobom prowadzącym działalność na własny rachunek. Wspomniane delegacje (wraz z NL, SI i UK) są zdania, że proponowana zmiana stanowi dość znaczną modyfikację merytoryczną, wymagającą dokładnej oceny /11 pa/krk/kal 5

6 W trakcie posiedzenia Komitetu Stałych Przedstawicieli w dniu 9 czerwca delegacje FR, MT i SI wyraziły poparcie dla stanowiska delegacji Danii. 12. Stosowanie kryterium portu macierzystego, by ustalić, które ustawodawstwo ma zastosowanie do członków załogi samolotu (art. 2 ust. 3 wniosku, wprowadzający nowy ustęp 5a do art. 14 rozporządzenia nr 987/2009) a) Cel wniosku Komisji Proponowana zmiana ma w przypadku personelu pokładowego utożsamić pojęcie siedziby lub miejsca prowadzenia działalności z pojęciem portu macierzystego", które jest zdefiniowane w rozporządzeniu (EWG) nr 3922/91 w sprawie harmonizacji wymagań technicznych i procedur administracyjnych w dziedzinie lotnictwa cywilnego. Port macierzysty to miejsce, z którego członek załogi zazwyczaj wykonuje pracę w ramach swojej umowy służbowej. Zdaniem Komisji miejsce to jest ściślej powiązane z faktycznym miejscem pracy danej osoby i bardziej nadaje się do rozstrzygania o mającym zastosowanie ustawodawstwie niż siedziba pracodawcy lub przedsiębiorstwa czy miejsce prowadzenia ich działalności. b) Propozycja prezydencji w odniesieniu do portu macierzystego Biorąc pod uwagę wyniki dyskusji, delegacje stwierdziły, że trzeba wyjść poza wniosek Komisji i przyjąć kryterium portu macierzystego jako naczelną zasadę rozstrzygania, jakie ustawodawstwo ma zastosowanie do członków załogi obsługujących loty pasażerskie i towarowe /11 pa/krk/kal 6

7 Na prośbę państw członkowskich prezydencja zaproponowała, na podstawie pomysłu francuskiego, rozwiązanie poparte przez delegacje. Zgodnie z propozycją prezydencji pojawiłby się nowy art. 11 ust. 5 ustanawiający następującą naczelną zasadę: uznawać się będzie, że działalność członka załogi odbywa się w państwie członkowskim, w którym usytuowany jest port macierzysty zdefiniowany w załączniku III do rozporządzenia (EWG) nr 3922/91. W wyjątkowych przypadkach, gdy portów macierzystych byłoby dwa lub więcej, mógłby obowiązywać mutatis mutandis art. 13, doprecyzowany nowym artykułem 14 ust. 5a dodanym do rozporządzenia 987/2009, stwierdzającym, że do potrzeb stosowania art. 13 ust. 1 do członków załogi samolotu port macierzysty byłby tożsamy z siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności. W rozporządzeniu 883/2004 pojawiłby się też nowy motyw 18b, wyjaśniający potrzebę takiej modyfikacji. Dwie delegacje (DK i IE) podtrzymały zastrzeżenia merytoryczne do propozycji prezydencji i stwierdziły, że proponowane modyfikacje wymagają oceny skutków. Zdaniem delegacji DK modyfikacje mają znaczenie merytoryczne i wpłynęłyby na wiele osób, powodując tym samym poważne koszty. Także zdaniem delegacji IE chodzi o zmianę merytoryczną, gdyż jak twierdzi, stosowanie kryterium portu macierzystego do rozstrzygania o mającym zastosowanie ustawodawstwie powodowałoby, że zmieniałoby się ono co i rusz z uwagi na dużą mobilność pracowników linii lotniczych, a to z kolei powodowałoby duże rozdrobnienie dokumentacji ubezpieczeniowej i komplikacje przy dochodzeniu świadczeń. Delegacje FR i UK podtrzymują zastrzeżenia weryfikacji. Delegacja FR podtrzymuje także zastrzeżenie weryfikacji do motywu 18b /11 pa/krk/kal 7

8 Na posiedzeniu Komitetu Stałych Przedstawicieli delegacja FR przedstawiła propozycję w odniesieniu do drugiego tiret art. 14 ust. 5a rozporządzenia nr 987/ Delegacje: BE, CY, DE, EL, IT, LU, LV, MT, NL, PT, SE, SK i UK mogłyby wyrazić zgodę na tę propozycję. Delegacje AT, CZ i LT zgłosiły zastrzeżenia weryfikacji. 13. Przepisy przejściowe (art. 1 ust. 9a wniosku, nowy art. 87a, który ma zostać włączony do rozporządzenia 833/2004). Na wniosek kilku delegacji w celu ochrony nabytych praw obywateli dodano przepisy przejściowe odnoszące się do zmian w ustawodawstwie mającym zastosowanie na mocy projektu rozporządzenia. Zgodnie z tymi przepisami osoby, które zgodnie z nowymi zasadami podlegałyby innemu ustawodawstwu, będą nadal podlegały obecnym zasadom, jeśli dana sytuacja pozostaje niezmieniona, jednak w żadnym przypadku nie dłużej niż przez okres 10 lat, chyba że same wystapią o inne rozwiązanie. Zdecydowana większość delegacji może zaakceptować zmiany delegacji Austrii do tekstu nowego art. 87a rozporządzenia 883/2004 przedstawione na posiedzeniu Komitetu Stałych Przedstawicieli w dniu 9 czerwca Do celów art. 13 ust. 1 rozporządzenia podstawowego, zatrudniony członek załogi samolotu normalnie wykonujący funkcje usługowe w lotniczym transporcie pasażerów lub towarów w jednym lub większej liczbie państw członkowskich podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się port macierzysty. Art. 87a: Jeżeli w wyniku zastosowania przepisów rozporządzenia (UE) xxx dana osoba podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego innego niż państwo określone zgodnie z przepisami tytułu II niniejszego rozporządzenia, mającego zastosowanie przed. [wstawić datę wejścia w życie rozporządzenia (UE) xxx], to ustawodawstwo to ma nadal zastosowanie tak długo, jak dana sytuacja pozostaje niezmieniona, jednak w żadnym przypadku nie dłużej niż przez okres 10 lat od [wstawić datę wejścia w życie rozporządzenia (WE) xxx], o ile zainteresowany nie przedłoży wniosku o podleganie ustawodawstwu mającemu zastosowanie na mocy przepisów niniejszego rozporządzenia zmienionego rozporządzeniem (UE) xxx. Wniosek taki składa się w terminie trzech miesięcy od dnia [wstawić datę wejścia w życie rozporządzenia (UE) xxx] w wyznaczonej właściwej instytucji państwa członkowskiego miejsca zamieszkania, jeżeli zainteresowany ma podlegać ustawodawstwu określonemu na mocy niniejszego rozporządzenia zmienionego rozporządzeniem (UE) xxx z dniem [wstawić datę wejścia w życie rozporządzenia (UE) xxx]. Jeżeli wniosek jest złożony po upływie wskazanego terminu, zmiana mającego zastosowanie ustawodawstwa następuje pierwszego dnia następnego miesiąca /11 pa/krk/kal 8

9 14. Podstawa prawna Proponowana podstawa prawna to art. 48 TFUE, który pozwala Radzie przedsiębrać w dziedzinie zabezpieczenia społecznego środki niezbędne do zapewnienia swobodnego przepływu pracowników (czy to najemnych, czy prowadzących działalność na własny rachunek). Opierając się na opinii Służby Prawnej Rady (dok. 6143/11), zdecydowana większość delegacji jest skłonna zaakceptować tę podstawę prawną. Niemniej delegacja NL podtrzymuje zastrzeżenie merytoryczne, gdyż jej zdaniem jeszcze jedna kategoria osób wchodzi w zakres osobowy rozporządzenia 883/2004, a nie jest objęta zakresem art. 48 TFUE, co byłoby argumentem za odwołaniem się także do art. 21 ust. 3 TFUE. Delegacje IE, MT i UK podtrzymują zastrzeżenia weryfikacji. 15. Tryb głosowania Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego (proponowana zmiana art. 71 ust. 2 rozporządzenia 883/2004): Wniosek przewiduje zmianę art. 71 ust. 2 rozporządzenia 883/2004, tak by doprecyzować tryb głosowania Komisji Administracyjnej w nowym kontekście traktatu lizbońskiego, a zwłaszcza w kontekście art. 48 TFUE. Opierając się na opinii Służby Prawnej Rady (dok. 6143/11), większość delegacji jest skłonna zaakceptować proponowaną zmianę. Niemniej delegacje BG i MT podtrzymują zastrzeżenie merytoryczne. Delegacje IE, NL i UK podtrzymują zastrzeżenie weryfikacji. Zdecydowana większość delegacji może się zgodzić z następującym projektem oświadczenia do protokołu Rady zaproponowanym przez delegację Włoch i zmienionym przez delegację UK na posiedzeniu Komitetu Stałych Przedstawicieli w dniu 9 czerwca: 11077/11 pa/krk/kal 9

10 Rada uważa, że w ramach Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego należy dążyć do konsensusu, zwłaszcza w przypadku środków mających ułatwiać jednolite stosowanie prawa Unii Europejskiej. Delegacje DK, IE i PT zgłosiły zastrzeżenia weryfikacji do projektu ww. oświadczenia. III. PODSUMOWANIE Choć podczas prezydencji węgierskiej osiągnięto znaczące postępy w sprawie tekstu projektu rozporządzenia oraz pomimo tego, że całościowa propozycja kompromisowa przygotowana przez prezydencję zyskała szerokie poparcie, prezydencja jest jednak zdania, że w świetle wyników dyskusji na forum Komitetu Stałych Przedstawicieli właściwe byłoby umożliwić prowadzenie dalszych prac nad nierozstrzygniętymi kwestiami z uwagi na to, że kwestie te mają duże znaczenie dla pewnej liczby delegacji, które nie mogą wyrazić zgody na całościową propozycję kompromisową prezydencji. Przedstawiając to sprawozdanie z postępów prac, prezydencja chciałaby podkreślić swoje zaangażowanie na rzecz konsensusu, który zawsze był cechą charakterystyczną koordynacji w dziedzinie zabezpieczenia społecznego. W addendum do niniejszego sprawozdania (dok /11 ADD 1) delegacje otrzymują całościową propozycję kompromisową prezydencji węgierskiej, w której w odpowiedzi na wszystkie nierozstrzygnięte kwestie przedstawia się uzasadnione rozwiązanie zgodnie z zasadami koordynacji w dziedzinie zabezpieczenia społecznego; będzie ona stanowiła podstawę dla przyszłych prac kolejnych prezydencji /11 pa/krk/kal 10