ODPOWIEDZIALNOŚĆ KSIĘGOWYCH ZA RACHUNKOWOŚĆ PODMIOTU GOSPODARCZEGO W ŚWIETLE ZMIAN ROSYJSKIEGO PRAWA BILANSOWEGO

Transkrypt

1 Joanna Koczar Katedra Teorii Rachunkowości i Analizy Finansowej Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu ODPOWIEDZIALNOŚĆ KSIĘGOWYCH ZA RACHUNKOWOŚĆ PODMIOTU GOSPODARCZEGO W ŚWIETLE ZMIAN ROSYJSKIEGO PRAWA BILANSOWEGO Streszczenie Pierwotną przyczyną reformowania prawa bilansowego w Rosji były polityczne i gospodarcze zmiany, które miały miejsce w latach 90. XX w., oraz globalizacja światowej gospodarki. Do jednych z istotniejszych zmian, wśród wielu wprowadzanych, należy trwający wciąż proces formalizacji odpowiedzialności księgowych za rachunkowość podmiotu gospodarczego. Celem artykułu jest krytyczna analiza procesu formalizacji odpowiedzialności księgowych za rachunkowość podmiotu gospodarczego w rosyjskim prawie bilansowym. Przedmiotem badań była rosyjskojęzyczna literatura oraz rosyjskie prawo bilansowe. Jako metody badawcze wykorzystano analizę porównawczą oraz wnioskowanie logiczne. Słowa kluczowe: odpowiedzialność, księgowy, rachunkowość. 1. Wprowadzenie Każda próba określenia odpowiedzialności, czyli moralnego lub prawnego obowiązku odpowiadania za swoje lub czyjeś czyny, lub przyjęcia na siebie obowiązku zadbania o kogoś lub o coś [Słownik języka polskiego, pl] rodzi konieczność udzielenia odpowiedzi na pytanie: kto i za co ją ponosi, a zatem określenia podmiotu i przedmiotu odpowiedzialności. W praktykę działalności gospodarczej wpisane jest określanie odpowiedzialności nie w sferze norm moralnych, społecznych, ale na poziomie prawa, co ma szczególne znaczenie w warunkach, w których występuje niewystarczająca liczba (lub całkowity

2 182 Joanna Koczar brak) dotyczących jej dobrych wzorców pamięciowych. Przyczyna takiego podejścia po pierwsze tkwi w tym, że postęp procesu instytucjonalizacji odpowiedzialności może być zbyt długotrwały, a po drugie trudno jest przyjąć założenie, iż wszyscy uczestnicy procesu gospodarczego zechcą dobrowolnie odpowiadać za decyzje, czynności czy zasoby w odpowiednim zakresie, skoro nie określono wymogów dotyczących tego zakresu. Nowe warunki gospodarcze, które od lat 90. XX w. zaczęły kształtować się w Rosji (pod wpływem zmian politycznych oraz światowej globalizacji gospodarki) spowodowały konieczność zreformowania szeroko pojętego prawa gospodarczego i zredefiniowania (lub zdefiniowania) wielu pojęć związanych z działalnością gospodarczą. Nowe lub w części reaktywowane po wielu latach nieobecności w życiu gospodarczym kraju formy prowadzenia działalności gospodarczej i nowe relacje między głównymi uczestnikami życia gospodarczego między innymi spowodowały konieczność określenia na nowo zakresu obowiązków i odpowiedzialności tych osób. Procesowi reform zostało poddane również prawo bilansowe, które wymagało wprowadzenia znacznych zmian, w tym określenia odpowiedzialności księgowych i kierowników podmiotów gospodarczych za rachunkowość. Celem artykułu jest krytyczna analiza procesu formalizacji odpowiedzialności księgowych za rachunkowość podmiotu gospodarczego w rosyjskim prawie bilansowym. Przedmiotem badań była rosyjskojęzyczna literatura przedmiotu oraz rosyjskie prawo bilansowe. Jako metody badawcze wykorzystano analizę porównawczą oraz wnioskowanie logiczne. 2. Odpowiedzialność księgowych za rachunkowość w warunkach centralnie sterowanej gospodarki Przez wiele lat państwo rosyjskie było jedynym podmiotem podejmującym decyzje o inwestowaniu w różnych sferach działalności gospodarczej [Мizenceva i Nemcova 1998, s. 95] i jako właściciel było głównym odbiorcą informacji od podmiotów gospodarczych pochodzących z systemu rachunkowości. Pojęcie odpowiedzialności za rachunkowość występowało w tamtym okresie w różnych aktach normatywnych, na przykład w standardzie dotyczącym sprawozdań księgowych i bilansów [Polożenie o buhgalterskih 1979], w dokumencie dotyczącym podjęcia działań mających na celu doskonalenie organizacji rachunkowości [O merah 1980], czy też w standardzie o głównych księgowych [Polożenie o glavnyh 1980]. Główny ciężar odpowiedzialności za rachunkowość podmiotu gospodarczego spoczywał nie na kierowniku podmiotu gospodarczego, ale na głównym księgowym.

3 Odpowiedzialność księgowych za rachunkowość Zgodnie z pierwszym z wymienionych aktów główny księgowy odpowiadał, na równi z kierownikiem podmiotu gospodarczego, za świadome przedstawienie nieprawidłowych informacji sprawozdawczych oraz sfałszowanie wyceny poszczególnych pozycji bilansowych, jak również za naruszenie terminów przedstawienia kwartalnych i rocznych sprawozdań i bilansów [Polożenie o buhgalterskih 1979, s. 5 i 53]. Zgodnie z drugim z wymienionych dokumentów, który miał zainicjować proces doskonalenia rachunkowości, a którego analiza prowadzi do stwierdzenia, że miał na głównie celu rozbudowę kontrolnej funkcji rachunkowości i zwiększenie kontroli nad majątkiem podmiotów gospodarczych, księgowi mieli dzielić z kierownictwem podmiotu odpowiedzialność za określenie (i ograniczenie liczby) osób mających prawo podpisywania dokumentów dotyczących wydawania szczególnie cennych i deficytowych materiałów oraz list samych materiałów zaliczanych do tych kategorii [O merah 1980, s. 3]. Warto podkreślić, że w standardzie o głównych księgowych znakiem czasu jest fakt, że główny księgowy był wybierany i zwalniany ze stanowiska nie przez swojego przełożonego (kierownika podmiotu), ale przez ten sam nadrzędny organ, który wyznaczał samego kierownika [Polożenie o glavnyh 1980, s. 3]. Tak wyznaczony księgowy bezpośrednio podlegał kierownictwu podmiotu, ale w zakresie organizacji rachunkowości, sporządzania sprawozdań, zakresu i metodyki sprawowania kontroli podlegał już głównemu księgowemu nadrzędnego organu. Podstawowym zadaniem głównego księgowego było zapewnienie organizacji rachunkowości w taki sposób, aby umożliwiała ona kontrolę nad racjonalnym i oszczędnym wykorzystaniem wszelkich zasobów oraz ochronę socjalistycznej własności [Polożenie o glavnyh 1980, s. 2]. We wspomnianym dokumencie szczegółowo wymieniono obowiązki i prawa głównych księgowych oraz zakres ich odpowiedzialności za rachunkowość, jak również dodatkowo określono inne osoby, którym mogła być przekazana odpowiedzialność za określone czynności czy dokumentację. Zgodnie z prawem główny księgowy osobiście ponosił odpowiedzialność za: nieprawidłowości w prowadzeniu ksiąg rachunkowych będące przyczyną zaniedbań i fałszowania sprawozdawczości księgowej oraz sporządzania z winy służb finansowo-księgowych niewiarygodnych sprawozdań, sporządzanie dokumentów i realizację na ich podstawie operacji gospodarczych sprzecznych z obowiązującymi zasadami dotyczącymi przyjmowania, przechowywania i rozchodowania środków pieniężnych, zapasów i innych cennych środków gospodarczych, nieterminowe i nieprawidłowe uzgadnianie sald kont bankowych oraz rozrachunków z dostawcami i odbiorcami, naruszanie zasad spisywania ubytków, nieściągalnych należności i innych strat,

4 184 Joanna Koczar nieterminowe przeprowadzanie kontroli w podległych podmiotach, naruszanie zasad zawartych w standardach i instrukcjach dotyczących organizacji rachunkowości. Główny księgowy na równi z kierownikiem podmiotu gospodarczego był odpowiedzialny za nienaruszanie zasad i standardów dotyczących działalności gospodarczej i finansowej, terminowe odzyskiwanie należności pieniężnych od dłużników na podstawie postanowień komitetów kontroli państwowej oraz nienaruszanie terminów przedstawiania kwartalnych i rocznych sprawozdań księgowych i bilansów odpowiednim organom. W przypadku stwierdzenia zaniedbań głównemu księgowemu groziła odpowiedzialność dyscyplinarna (nakładana przez nadrzędny organ) oraz materialna i karna. Dodatkowo główny księgowy odpowiadał za określenie zakresu obowiązków podwładnych oraz wykonywanie przez nich tych obowiązków [Polożenie o glavnyh 1980, s. 16]. Główny księgowy odpowiadał również za przyjmowanie dokumentów wyłącznie zgodnych z prawem i miał obowiązek zwracania kierownikowi podmiotu gospodarczego uwagi (na piśmie) w kwestiach dotyczących sprzecznych z prawem operacji (od odpowiedzialności za nie uwalniało księgowego powtórne, pisemne polecenie dotyczące danej sprawy). Warto też zwrócić uwagę, że kwestie sporne między głównym księgowym a kierownikiem podmiotu rozstrzygał organ nadrzędny. Ponieważ główny księgowy miał prawo żądać od kierownictwa podmiotu podwyższenia efektywności wykorzystania państwowych środków, to z perspektywy czasu można stwierdzić, że główny księgowy był nie tyle wykonawcą poleceń kierownika podmiotu, ale osobą kontrolującą jego pracę. Duża odpowiedzialność głównego księgowego za rachunkowość była ubezpieczona przepisami, które go chroniły. Na przykład prawo stanowiło, że próby prześladowania głównych księgowych za wykonywanie określonych prawem obowiązków oraz za egzekwowanie nadanych im praw powinny być stanowczo udaremniane, a winni pociągnięci do odpowiedzialności. Warto dodać, że w przypadku podmiotów, w których (wyjątkowo) nie istniało stanowisko głównego księgowego odpowiedzialność oraz wszystkie obowiązki i prawa przechodziły na tzw. starszego księgowego. Podsumowując, w okresie gospodarki centralnie sterowanej główny księgowy był obarczony dużą odpowiedzialnością za niektóre elementy rachunkowości podmiotu gospodarczego, a dodatkowo jego rolą było kontrolowanie kierownika podmiotu.

5 Odpowiedzialność księgowych za rachunkowość Odpowiedzialność księgowych za rachunkowość w warunkach gospodarki rynkowej Jednym z pierwszych aktów prawnych, które umożliwiły prowadzenie w Rosji działalności gospodarczej na bazie prywatnego kapitału, a tym samym rozpoczęły proces ewolucyjnych zmian prawa gospodarczego, było prawo o przedsiębiorstwach i działalności gospodarczej [O predpriâtiâh 1990]. Dało ono możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby fizyczne i prawne, w wybranych formach organizacyjno-prawnych, na własne ryzyko i pod warunkiem przyjęcia materialnej odpowiedzialności za tę działalność. Uregulowało również stosunki między właścicielami i kierownikami podmiotów gospodarczych, wprowadzając zasadę regulowania praw i obowiązków stron, w tym ich materialnej odpowiedzialności za pomocą umów. Ponieważ, jak podkreśla się w literaturze, wpływ na rozwój rachunkowości mają zmiany w jej społeczno-kulturowym otoczeniu [Hendriksen i van Breda 2002, s ], kolejnym krokiem było rozpoczęcie procesu dostosowania prawa bilansowego do nowych warunków gospodarczych, ponieważ analizowane wcześniej regulacje prawne z zakresu rachunkowości nie przystawały do nowych warunków gospodarczych. Wpływ na ten proces miały nie tylko zmiany krajowych uwarunkowań prowadzenia działalności gospodarczej, ale również zapoczątkowany w 1992 r. proces dostosowywania rosyjskiego prawa bilansowego do rozwiązań przyjętych na świecie. Nie bez znaczenia był również fakt, że w nowych warunkach możliwy stał się również rozwój teorii rachunkowości, która w ZSRR, jak wskazują niektóre źródła, praktycznie przestała istnieć w latach 50. XX w. [Sokolov i Sokolov 2011, s ]. Istotnych zmian wymagała zarówno konstrukcja prawa bilansowego, w tym uporządkowanie poszczególnych aktów prawnych (szerzej o konstrukcji rosyjskiego prawa bilansowego [Koczar 2012, s ]), jak i pojęcia i ich definicje. Jednym z istotniejszych, wymagających na nowo uregulowania zagadnień, stało się określenie odpowiedzialności za rachunkowość podmiotu gospodarczego. Pierwszym aktem normatywnym z dziedziny prawa bilansowego, który pojawił się w 1992 r., był standard o rachunkowości i sprawozdawczości [Polożenie 1992], który zastąpił obowiązujące pod koniec istnienia ZSRR akty prawne dotyczące prawa bilansowego. Ministerstwo Finansów podkreśliło w wydanym wówczas komentarzu [Kommentarij 1992], że akt ten określił wszystkie podstawowe zasady prowadzenia rachunkowości w podmiotach gospodarczych, niezależnie od formy organizacyjno-prawnej prowadzenia działalności oraz własności kapitału, jak również ukształtował nowe ramy odpowiedzialności za rachunkowość podmiotu gospodarczego.

6 186 Joanna Koczar Odpowiedzialnością za stan rachunkowości podmiotu gospodarczego obarczono kierownika podmiotu gospodarczego, co miało z założenia wywrzeć korzystny wpływ na wybór na stanowisko głównego księgowego osoby o odpowiednim doświadczeniu i kwalifikacjach, przy czym od tej pory księgowy miał podlegać kierownikowi podmiotu. Należy podkreślić, że od tej pory kierownikowi podmiotu przysługiwało prawo zatrudniania i zwalniania głównego księgowego, jak również podjęcia decyzji o skorzystaniu z możliwości, jakie daje outsourcing rachunkowości lub też przekazaniu prowadzenia ksiąg rachunkowych tzw. scentralizowanej księgowości (istniejącej w danej strukturze, grupie podmiotów) lub też samodzielnego prowadzenia ksiąg rachunkowych. O ile odpowiedzialność kierownika podmiotu za rachunkowość określono w sposób bardzo ogólny, to zawarto w dokumencie dosyć szczegółowe ramy odpowiedzialności głównego księgowego. Dokument ten zwolnił głównego księgowego z odpowiedzialności za niezgodność z prawem operacji gospodarczych, w których uczestniczył dany podmiot, pod warunkiem wydania przez kierownika podmiotu pisemnego polecenia dotyczącego rejestracji takiej operacji lub też wykonania określonych w dokumentacji działań, a jednocześnie obarczył głównego księgowego odpowiedzialnością za zapewnienie ochrony pierwotnych dokumentów księgowych w czasie pracy nad nimi i terminowe przekazywanie ich do archiwum. Główny księgowy od tej pory miał odpowiadać za przestrzeganie wszystkich metodologicznych założeń dotyczących rachunkowości, zawartych w aktach normatywnych, jednak za organizację rachunkowości odpowiedzialnością został obarczony kierownik podmiotu gospodarczego. Do zadań głównego księgowego zaliczało się: zapewnienie kontroli nad wszystkimi operacjami gospodarczymi i ujęcie ich w księgach rachunkowych, przedstawienie operacyjnych informacji, sporządzanie w wyznaczonych terminach sprawozdawczości finansowej, przeprowadzanie analizy działalności gospodarczej podmiotu w celu ujawniania i aktywacji wewnętrznych rezerw. Główny księgowy miał również podpisywać wraz z kierownikiem podmiotu dokumenty dotyczące obrotu zapasami oraz środkami pieniężnymi, jak również dokumenty związane z rozrachunkami, kredytowaniem oraz umowy, przy czym brak podpisu głównego księgowego powodował brak możliwości realizacji działań wynikających z tej dokumentacji (poza wyjątkami, w których prawo podpisu zostało przekazane innym osobom). Za jedno z zagrażających bezpieczeństwu i zaburzających podział funkcji, a tym samym odpowiedzialności, rozwiązań należy uznać umożliwienie w małych przedsiębiorstwach łączenia stanowiska głównego księgowego z obowiązkami kasjera (szczególnie, że prawo nałożyło obowiązek uzgadniania

7 Odpowiedzialność księgowych za rachunkowość z głównym księgowym zatrudniania, zwalniania i zmieniania stanowisk osób materialnie odpowiedzialnych, w tym również kasjerów, a zatem dało głównemu księgowemu niejako możliwość decydowania o własnym zakresie obowiązków). W 1994 r. wydany został standard Polityka rachunkowości przedsiębiorstwa (PBU 1/1994), w którym sformalizowano zakres, zasady sporządzania i ujawniania polityki rachunkowości. W dokumencie tym nie pojawiło się pojęcie odpowiedzialności, a jedynie zapis, zgodnie z którym polityka rachunkowości podmiotu jest formułowana przez jego kierownika. Standard z 1994 r. został zastąpiony przez wydany w 1998 r. standard Polityka rachunkowości organizacji (PBU 1/98), a jeszcze później przez obowiązujący do dziś standard z 2008 r. (PBU 1/2008). Jednak wciąż kwestia odpowiedzialności nie została rozwiązana, przy czym w 2008 r. kierownik podmiotu został zwolniony z obowiązku formułowania polityki rachunkowości. Obowiązek ten przeszedł na głównego księgowego, a w gestii kierownika znalazło się jedynie zatwierdzenie polityki rachunkowości (PBU 1/2008). W 1996 r. opublikowano nadrzędny akt prawny w dziedzinie prawa bilansowego, którym jest prawo o rachunkowości [Federalnyj zakon 1996], w którym zdefiniowano pojęcie kierownika organizacji jako kierownika organu wykonawczego organizacji lub osobę odpowiedzialną za prowadzenie spraw organizacji. Definicja ta stanowiła punkt wyjścia do określenia na pierwszym (najwyższym) poziomie prawa bilansowego odpowiedzialności kierownika za organizację rachunkowości organizacji oraz przestrzeganie prawa podczas realizacji operacji gospodarczych, jak również organizację służb finansowo-księgowych podmiotu, w tym podjęcia decyzji kto i gdzie będzie prowadził księgi rachunkowe. Należy też podkreślić, że od tej pory określenie główny księgowy stało umowne 1, ponieważ kierownik podmiotu mógł zorganizować dział rachunkowości jako wydzielony element struktury organizacyjnej podmiotu podlegający głównemu księgowemu lub jedynie utworzyć stanowisko księgowego, lub: przekazać prowadzenie ksiąg rachunkowych tzw. scentralizowanej księgowości funkcjonującej w ramach danej grupy podmiotów, przekazać prowadzenie ksiąg rachunkowych na zasadach umowy outsourcingu zewnętrznemu podmiotowi świadczącemu tego typu usługi lub zlecić ich prowadzenie na zewnątrz księgowemu specjaliście, osobiście prowadzić księgi rachunkowe. Było to powtórzenie tego, co wcześniej zostało zawarte w standardzie, ale już na wyższym poziomie prawa bilansowego. Zgodnie z prawem o rachunkowości główny księgowy (podlegający kierownikowi podmiotu, przez niego przyjmowany na stanowisko i zwalniany) miał 1 W dalszej części pracy pojęcie to będzie nadal używane nie jako nazwa stanowiska, które w danym podmiocie może nie występować, ale jako określenie adekwatne do pełnionej przez księgowego roli w strukturze organizacyjnej.

8 188 Joanna Koczar odpowiadać za sformułowanie polityki rachunkowości (zatwierdzanej następnie przez kierownika), prowadzenie ksiąg rachunkowych, terminowe przedstawienie pełnego i wiarygodnego sprawozdania finansowego. Jednocześnie przewidziano, że pomiędzy kierownikiem podmiotu a księgowym może pojawić się różnica zdań co do realizacji i dokumentowania poszczególnych operacji gospodarczych. W takich przypadkach księgowy może określone dokumenty przyjąć jedynie pod warunkiem pisemnego polecenia kierownika odpowiedzialnego za ujęte na ich podstawie operacje gospodarcze. Główny księgowy został uwolniony od odpowiedzialności za przechowywanie dokumentów i rejestrów księgowych oraz sprawozdań finansowych (odpowiedzialność ta przeszła na kierownika podmiotu). Podpis głównego księgowego stał się obowiązkowy pod dokumentami dotyczącymi obrotu środkami pieniężnymi oraz, jak do tej pory, pod sprawozdaniem finansowym. Nowością stało się obarczenie głównego księgowego odpowiedzialnością za zachowanie tajemnicy handlowej dotyczącej informacji zawartych w rejestrach księgowych oraz wewnętrznej sprawozdawczości. W nowym prawie znalazł się również zapis o nałożeniu administracyjnej i karnej odpowiedzialności na księgowych za naruszenie ich obowiązków. Od r. w Rosji obowiązuje nowe prawo o rachunkowości [O buhgalterskom učëte 2011]. Nie wprowadziło ono znaczących zmian w zakresie odpowiedzialności głównych księgowych. W przepisach podkreślono brak odpowiedzialności księgowego za wprowadzanie do systemu danych na podstawie pierwotnych dokumentów, których rejestracja ma się odbywać na podstawie pisemnego polecenia kierownika podmiotu (jedynym odpowiedzialnym za powstałe na podstawie tych dokumentów informacje). Główny księgowy nie jest również odpowiedzialny za wiarygodne przedstawienie sytuacji finansowej i ruchu środków pieniężnych za okres sprawozdawczy (cała odpowiedzialność spoczywa na kierowniku podmiotu). Bezpośrednia odpowiedzialność głównego księgowego za przechowywanie dokumentów księgowych i ich ochronę przed zmianami została zastąpiona odpowiedzialnością za to, jak to ogólnie ujęto, podmiotu gospodarczego, natomiast odpowiedzialność za zgodność pierwotnych dokumentów księgowych z operacjami gospodarczymi spoczywa na osobach wystawiających dokumenty. Podsumowując, zmiany prawa bilansowego w dużej mierze uwolniły głównych księgowych od odpowiedzialności za rachunkowość podmiotu gospodarczego, obarczając nią kierowników podmiotów. Księgowi przestali również pełnić rolę kontrolujących w stosunku do swoich przełożonych (kierowników podmiotów gospodarczych). Odpowiedź na pytanie o zakres odpowiedzialności głównego księgowego wymaga wciąż analizy licznych aktów prawnych zaliczanych do prawa bilansowego.

9 Odpowiedzialność księgowych za rachunkowość Podsumowanie Współcześnie zakres odpowiedzialności księgowego za rachunkowość podmiotu gospodarczego został w wyniku zmian rosyjskiego prawa bilansowego znacząco ograniczony, a główny jej ciężar przesunięto na kierownika podmiotu gospodarczego. Stanowi to zasadniczą różnicę w porównaniu z czasami centralnie planowanej gospodarki. Analiza wprowadzonych zmian prowadzi do stwierdzenia, że obecne rozwiązania są zgodne z obowiązującymi na świecie. Należy uznać, że przesunięcie ciężaru odpowiedzialności za rachunkowość z księgowych na zarządzających podmiotem, a zatem na osoby, które podejmują decyzje, jest korzystne dla prawidłowości funkcjonowania rachunkowości jako systemu. Analiza rosyjskiego prawa bilansowego pod względem odpowiedzialności księgowych sprawia trudności, ponieważ zakres tej odpowiedzialności nie jest określony w jednym miejscu. Analiza odpowiedzialności karnej i administracyjnej wymaga przeprowadzenia oddzielnych badań, ponieważ prawo bilansowe odwołuje się w tym zakresie do różnych aktów prawnych. Literatura Hendriksen E.A., van Breda M.F. [2002], Teoria rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Koczar J. [2012], Rosyjskie prawo bilansowe a identyfikacja, pomiar i wycena środków trwałych, PN Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 255. Kommentarij Ministerstva Finansow Rossijskoj Federacii k Położeniû o buhgalterskom učëte i otčëtnosti [1992], ot 20.03, nr 10. Mezencewa E.S., Nemcowa E.S. [1998], Garmonizaciâ sistemy buhgalterskogo učëta w sootvetstvii s Meżdunarodnymi Standartami Buhgalterskoi Otčëtnosti, Ekonomika, wypusk 1, Severo-Kavkazskij Gosudarstviennyj Tehničeskij Universitet. O buhgalterskom učëte [1996], Federalnyj zakon ot 21.11, nr 129-FZ. O buhgalterskom učëte [2011], Federalnyj zakon ot 6.12, nr 402-FZ. O merach po soveršenstvovaniû organizacji buhgalterskogo učëta i povyšenii ego roli w racional nom i ekonomičeskom ispol zowanii material nyh, trudovyh i finansovyh resursov [1980], Postanowlenie Sowmina SSSR ot 24.01, nr 59. O predpriâtiâh i predprinimatel skoj deâtel nosti [1990], Zakon RSFSR ot 25.12, nr 445-I. Polożenie o buhgalterskih otčëtah i balansach [1979], ot 29.06, nr 633. Polożenie o buhgalterskom učëte i otčëtnosti [1992], ot 20.03, nr 10. Polożenie o glavnyh buhgalterah [1980], utverždeno Postanowleniem Soveta Ministrow SSSR ot 24.01, nr 59. Sokolov J.W., Sokolov W.J. [2011], Istoriâ buhgalterskogo učeta, Magistr, Infra.

10 190 Joanna Koczar Accountants Responsibility for the Accounting of Business Entities from the Perspective of Changes in Russian Accounting Law (Abstract) The primary reason for the reform of accounting law in Russia comprised the political and economic changes occurring in the country in the 1990s as well as the globalisation of the worldwide economy. The still ongoing process of formalising accountants responsibility for the accounting of business entities constitutes one of the most significant changes, among the numerous ones being introduced. The purpose of the article is to conduct a critical analysis of the process of formalising accountants responsibility for the accounting of business entities in Russian accounting law. The research focused on the literature in Russian and Russian accounting law. The employed research methods include comparative analysis and logical reasoning. Keywords: responsibility, accountant, accounting.