Załącznik nr 1 do uchwały nr. Rady Miasta Rybnika z dnia.. Program Aktywności Lokalnej Moja dzielnica - moje miejsce

Transkrypt

1 Załącznik nr 1 do uchwały nr. Rady Miasta Rybnika z dnia.. Program Aktywności Lokalnej Moja dzielnica - moje miejsce RYBNIK

2 Spis treści I. Wprowadzenie. 3 II. Opis sytuacji problemowej. 5 III. Założenia Programu Aktywności Lokalnej Cel główny Cele szczegółowe. 7 IV. Rezultaty Rezultaty miękkie Rezultaty twarde.8 V. Grupy docelowe.. 9 VI. Czas trwania Programu Aktywności Lokalnej.. 9 VII. Sposób i metody realizacji Zadanie I Aktywna Integracja Zadanie II Działania o charakterze środowiskowym Zadanie III Praca socjalna Zadanie IV Zasiłki Zadanie V Zarządzanie, organizacja oraz promocja Programu.10 VIII. Budżet Programu..10 IX. Harmonogram..11 X. Zasoby niezbędne do uzyskania założonych celów, realizatorzy i podział odpowiedzialności..12 2

3 I. Wprowadzenie W Narodowej Strategii Integracji Społecznej dla Polski zdefiniowano wykluczenie społeczne jako brak lub ograniczenie możliwości uczestnictwa, wpływania i korzystania z podstawowych instytucji publicznych i rynków, które powinny być dostępne dla wszystkich, w szczególności dla osób ubogich, które w większym stopniu podatne są na wykluczenie społeczne. Problem wykluczenia społecznego prowadzi do wielowymiarowej deprywacji przejawiającej się brakiem lub niedostatecznym poziomem uczestnictwa w głównym nurcie społeczeństwa i dostępem do najważniejszych systemów społecznych takich jak rynek pracy, edukacja, opieka medyczna, zabezpieczenie społeczne. Jego efektem może być zerwanie więzi rodzinnych i społecznych. Powoduje powielanie modelu i dziedziczenie pewnych cech warunkujących pokoleniowy charakter wykluczenia. Wpływa to na powstanie syndromu wyuczonej bezradności i bierności. Osoby, które tego doświadczyły nie mają umiejętności bądź motywacji, by samodzielnie przezwyciężać swoje trudności, wymagają wsparcia ze strony innych osób lub instytucji. Także nieustannie zmieniająca się rzeczywistość społeczna, wymusza na instytucjach już działających w obszarze polityki społecznej, poszukiwania nowych rozwiązań i usprawniania już realizowanych działań. Taką możliwość daje tworzony Program Aktywności Lokalnej, który to jest szeregiem działań realizowanych na rzecz aktywizacji społecznej i rozwiązywania problemów społeczności lokalnej. Działania te mają na celu udzielenie wsparcia ukierunkowanego na zwiększenie uczestnictwa mieszkańców w życiu społecznym oraz rozwój lokalnych inicjatyw na rzecz rozwiązywania problemów społecznych. Istotne staje się podejście zakładające spojrzenie całościowe nie tylko na jednostkę, ale także na otoczenie. Rodzina jako fundament życia społecznego, powinna od samego początku być wspierana w napotykanych trudnościach i tak ukierunkowywana, by mogła w przyszłości umiejętnie i samodzielnie rozwiązywać konkretne problemy. Działaniami objęta ma zostać nie tylko najbliższa rodzina ale i otoczenie jednostki, gdyż daje to możliwość skutecznej walki z wykluczeniem społecznym. Obniżająca się systematycznie stopa bezrobocia przyczynia się z jednej strony do polepszenia warunków materialnych życia rybniczan z drugiej jednak strony wciąż najbardziej wykluczeni pozostają Ci, którym pracę jest znaleźć najtrudniej długotrwale bezrobotni, przyzwyczajeni do życia z zasiłków i dotacji przysługujących im z mocy prawa z ośrodków wspierających, takich jak PUP, czy OPS. Na tym tle najpoważniejszym wyzwaniem wydaje się właśnie przerwanie zaklętego kręgu, w którym trwają osoby będące 3

4 na marginesach społeczeństwa wykluczone społecznie, lub stopniowo ekskluzji podlegające. W ramach Programu Aktywności Lokalnej Moja dzielnica moje miejsce realizowanego w ramach projektu Skorzystaj z szansy współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego działaniami o charakterze aktywizacyjnym oraz integracyjnym objęci zostaną mieszkańcy dzielnicy Boguszowice Stare i Boguszowice Osiedle. Mieszkańcy tych dwóch dzielnic mentalnie przekraczają podział administracyjny, identyfikują się jako mieszkańcy Boguszowic. Działania realizowane w ramach PAL mają przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu na poziomie subiektywnego odczucia społeczności lokalnych tej dzielnicy, ale również na poziomie obiektywnej oceny innych mieszkańców miasta. Realizacja Programu Aktywności Lokalnej wpłynie również na stworzenie pozytywnego wizerunku Ośrodka Pomocy Społecznej w Rybniku. Program Aktywności Lokalnej Moja dzielnica- moje miejsce zgodny jest z: 1. USTAWĄ Z DNIA 12 MARCA 2004 R O POMOCY SPOŁECZNEJ (art. 3 pkt.2), który mówi: Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie sytuacjom, o których mowa w art.2 ust.1, przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. 2. NARODOWĄ STRATEGIĄ INTEGRACJI SPOŁECZNEJ DLA POLSKI Celem założonym w powyższej jest: wspierania integracji społecznej, aby uniknąć pojawienia się trwale zmarginalizowanej klasy ludzi niezdolnych do funkcjonowania w społeczeństwie / str.10 / Cel ten ma być osiągnięty przez: zachęcanie wszystkich obywateli do społecznej odpowiedzialności i aktywnego zaangażowania w walce przeciw społecznemu wykluczeniu / str. 11/. Promowanie i motywowanie do działania przez same osoby zagrożone wykluczeniem lub wykluczone. Promowanie i motywowanie do pracy społecznej na rzecz integracji swego środowiska, pomocy osobom zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym oraz samopomocy. / str STRATEGIĄ POLITYKI SPOŁECZNEJ NA LATA , MINISTERSTWO POLITYKI SPOŁECZNEJ W której czytamy: Celami Strategii Polityki Społecznej rządu w latach jest zbudowanie zintegrowanego systemu polityki państwa prowadzącej do ułatwienia wszystkim obywatelom równego dostępu do praw społecznych, poprawy warunków powstawania 4

5 i funkcjonowania rodzin oraz wsparcia grup i osób zagrożonych wykluczeniem społecznym przy zapewnieniu demokratycznego współuczestnictwa obywateli. /str. 21/. Cele te będą realizowane poprzez: kształtowanie świadomości obywatelskiej; promocję działań prospołecznych (wolontariatu, filantropii); wspieranie inicjatyw lokalnych, jako formy skutecznego rozwiązywania problemów lokalnych; aktywizację wspólnot na rzecz uczestnictwa w życiu publicznym; wspieranie samopomocowych form rozwiązywania problemów społecznych. /str / 4. PROGRAMEM OPERACYJNYM KAPITAŁ LUDZKI NARODOWE STRATEGICZNE RAMY ODNIESIENIA W którym mowa o instrumentach integracyjnych (projekt) str. 33: Ważnym narzędziem na rzecz integracji lokalnej jest projekt CAL (Centra Aktywności Lokalnej) wspierający aktywizację społeczną 5. STRATEGIĄ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO NA LATA W której ujęto, jako jeden z celów strategicznych : Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, celu szczegółowego: Prowadzenie i wspieranie działań na rzecz włączenia osób, rodzin i grup do życia społecznego. 6. MIEJSKĄ STRATEGIĄ POLITYKI SPOLECZNEJ DLA MIASTA RYBNIKA NA LATA Program Aktywności Lokalnej wpisuje się w cel generalny Miejskiej Strategii Polityki Społecznej dla Miasta Rybnika na lata jakim jest: Tworzenie zintegrowanego systemu wsparcia sprzyjającego rozwojowi społecznemu miasta i jego mieszkańców oraz przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczeniu społecznemu. II. Opis sytuacji problemowej Rybnik położony jest w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym. Miasto usytuowane jest w centralnej strefie aglomeracji rybnickiej w odległości 52 km od Katowic, 111 km dzieli miasto od Krakowa oraz 24 km od przejścia granicznego z Czechami w Chałupkach. Sąsiaduje z gminami: Czerwionka Leszczyny, Żory, Świerklany, Marklowice, Radlin, Rydułtowy, Jejkowice, Lyski, Kuźnia Raciborska i Pilchowice. Miasto Rybnik od 2002 roku jest siedzibą Związku Subregionu Zachodniego. Rozwój demograficzny Rybnika ściśle związany jest z wcielaniem okolicznych miasteczek i wsi. Największy wzrost liczby ludności miał miejsce w latach siedemdziesiątych, gdy po wcieleniu m.in. pobliskiego miasteczka Boguszowice liczba ludności potroiła się. Dzielnica Boguszowice Stare i Boguszowice Osiedle, na której planowane są działania w ramach Programu 5

6 Aktywności Lokalnej, należy do dzielnic o największej liczbie mieszkańców - Boguszowice Osiedle (2006 rok , 2007 rok ), Boguszowice Stare (2006 rok 7568, 2007 rok 7.604). Z danych Ośrodka Pomocy Społecznej Punktu Terenowego nr 1 mieszczącego się w Rybniku- Boguszowicach przy ulicy Patriotów 11 (obejmującego dzielnice Boguszowice-Osiedle, Boguszowice-Stare, Kłokocin) wynika, że mieszkańcy Boguszowic stanowią 10,6% klientów pomocy społecznej. Dopiero za nim plasują się inne dzielnice -Niedobczyce (8,6%) i Centrum (7,7%). Także dane statystyczne dotyczące liczby prowadzonych nadzorów kuratorskich na terenie miasta Rybnika pokazują, że problemy kumulują się w tej dzielnicy. Liczba prowadzonych nadzorów kuratorskich z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego w Boguszowicach Starych, B-wice Osiedle, Kłokocinie w 2007 roku wynosiła 92 co stanowi 20,5% nadzorów (Opm), oraz 49 nadzorów co stanowi 16,9% (Nw). Zgodnie z statystyką policyjną zawartą w Programie zapobiegania przestępczości oraz ochrony porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli na terenie miasta Rybnik rejon Boguszowic stanowi, zaraz po centrum miasta Rybnik, drugą strefę zagrożenia przestępczością, która wymaga stałego patrolowania ze strony Policji i Straży Miejskiej. W opracowaniu prof. zw. dr hab. Marka S. Szczepańskiego i dr Weronika Ślęzak-Tazbir Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego w Rybniku. Analiza obszaru badań, istniejących ram prawno-instytucjonalnych, przykłady działań oraz wnioski i wytyczne do strategii miasta, określono tzw. mapy mentalne mieszkańców Rybnika wyraźnie określające miejsca, w których występuje koncentracja patologii i społecznej próżni. Taka lokalna i regionalna koncentracja ubóstwa sprzyja procesom utrwalania się, a nawet społecznego dziedziczenia negatywnych zjawisk. W Rybniku problem ten jest najbardziej wyrazisty w trzech dzielnicach: między innymi w Boguszowicach. Z badań wynika, że także w Boguszowicach, w których tworzą się swoiste getta występuje wyraźna odrębność przestrzenna ( tworzone są mapy mentalne, świadczące o inności opisywanego obszaru w stosunku do otoczenia), względna homogeniczność statusowa mieszkańców i zabudowy, niska przenikalność pomiędzy obszarem wyłączonym a światem otaczającym. Wytworzone zostało poczucie odrębności społecznej, świadomościowej, enklawowości (wyłączenia) zarówno przez mieszkańców obszaru, jak i obserwatorów zewnętrznych. Obszarowi temu towarzyszy ubóstwo wynikające z długotrwałego braku pracy, braku wykształcenia i kwalifikacji zawodowych, wyuczona bezradność, bierność życiowa i skłonność do poprzestawania na małym. Widoczne jest pojawienie się prawników i profesorów biedy (ludzi, którzy do perfekcji opanowali wszelkie sposoby korzystania z pomocy społecznej), 6

7 dezintegracji struktury rodzinnej, izolacji od spraw, którymi żyje ogół. Część ludności funkcjonuje na pograniczu prawa, w bagnie behawioralnym, w tzw. improwizowanej egzystencji z doskoku. Powstajace zjawisko wykluczenia społecznego wiązało się ze stopniowym przechodzeniem na margines życia politycznego, ekonomicznego, kulturalnego i obywatelskiego. III. Założenia Programu Aktywności Lokalnej 1. Wszystkie działania podejmowane w ramach Programu Aktywności Lokalnej na rzecz dzielnicy realizowane są przy zaangażowaniu i współpracy mieszkańców, organizacji, instytucji, firm i służą aktywizacji, edukacji i rozwojowi środowiska lokalnego. 2. Działania zakładają kompleksowe wspieranie i reintegrację rodziny. 3. Ważne jest uświadamianie otoczenia lokalnego o różnorakich problemach mających wpływ na cały organizm społeczny. 4. Priorytetem jest inicjowanie środowiska lokalnego, którego mieszkańcy z różnych przyczyn stali się bierni i pogodzili się z otaczającą ich rzeczywistością. 5. Rozwiązanie problemów społecznych wymaga dokładnej diagnozy społecznoekonomicznej oraz współpracy pomiędzy trzecim sektorem, administracją publiczną i prywatnymi przedsiębiorstwami. Także konsultacje społeczne mają wpływ na jakość, a co za tym idzie interdyscyplinarność podejścia do tworzenia programów i projektów ograniczających wykluczenie i marginalizację. Niezbędne jest budowanie środowiska lokalnego czy też partnerstwa, które są oparte na zaufaniu, solidarności i wzajemności. 6. Program Aktywności Lokalnej zmierza do podniesienia poziomu funkcjonowania społecznego osób i środowisk dysfunkcyjnych, w tym rodzinnych i sąsiedzkich. 3.1 Cel główny Podniesienie poziomu aktywności mieszkańców dzielnicy Boguszowice Stare i Boguszowice Osiedle oraz instytucji lokalnych na rzecz samodzielnego rozwiązywania ważnych problemów społecznych, w szczególności problemów dotykających osoby korzystające z wsparcia Ośrodka Pomocy Społecznej w Rybniku, zagrożone wykluczeniem społecznym. 3.2 Cele szczegółowe zwiększenie wiedzy na temat potrzeb i problemów grup i społeczności; 7

8 zapobieganie marginalizacji osób i rodzin poprzez wyrównywanie szans dla grup marginalizowanych m.in. osób niepełnosprawnych, długotrwale bezrobotnych, młodzieży; zmniejszanie obszarów wykluczenia społecznego; wypracowanie modelu działań środowiskowych opartych na współdziałaniu różnych instytucji, organizacji oraz mieszkańców; prowadzenie działań o charakterze informacyjnym, edukacyjnym, aktywizującym i integracyjnym; zwiększenie aktywności mieszkańców oraz ich świadomości obywatelskiej; zwiększenie kompetencji społecznych i zawodowych; promowanie postaw prospołecznych. IV. Rezultaty 4.1 Rezultaty miękkie: Wzrost aktywności społecznej w dzielnicy (ankieta, wywiady z osobami funkcyjnymi, obserwacje, liczba osób uczestniczących w spotkaniach, liczba zaangażowanych liderów, liczba inicjatyw lokalnych, grup wsparcia, samopomocowych; Wzrost poziomu wiedzy i umiejętności wśród mieszkańców dzielnicy w obszarze przeciwdziałania marginalizacji społecznej; Wzrost dostępu do informacji służących przywróceniu samodzielności życiowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i ich otoczenia. 4.2 Rezultaty twarde: Sporządzenie Lokalnej Mapy Zasobów i Potrzeb; Zorganizowanie Punktu Poradnictwa Obywatelskiego; Zorganizowanie co najmniej 1 grupy samopomocowej; Zorganizowanie 3 spotkań edukacyjnych w ekspertami dla mieszkańców dzielnicy; Zorganizowanie co najmniej 5 spotkań profilaktyczno edukacyjnych dla dzieci zagrożonych wykluczeniem społecznym; Przeszkolenie 10 osób z zakresu pracy animatora społecznego i wyodrębnienie co najmniej 2 aktywnych liderów lokalnych animatorów. V. Grupy docelowe 8

9 Program Aktywności Lokalnej jest skierowany do 30 osób, ich rodzin oraz otoczenia zamieszkujących w Boguszowicach zagrożonych wykluczeniem społecznym, wykluczonych i dyskryminowanych na rynku pracy, korzystających z pomocy Ośrodka Pomocy Społecznej. W szczególności będą wywodzić się z grupy osób bezrobotnych i niepracujących, osób niepełnosprawnych, osób wykazujących bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych, wychowanków opuszczających placówki opiekuńczo wychowawcze, młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym w wieku lat. Od potencjalnych Beneficjentów Ostatecznych zostaną przyjęte deklaracje udziału w projekcie. Każdy beneficjent skorzysta co najmniej z trzech instrumentów aktywnej integracji (np. doradztwa zawodowego, szkolenia, wsparcia psychologicznego). Zastosowane instrumenty zależne będą od indywidualnej sytuacji osoby objętej PAL. Wybór odpowiednich instrumentów będzie efektem współpracy pracownika socjalnego z beneficjentem. Ponadto, uczestnicy programu, ich rodziny oraz otoczenie objęci zostaną działaniami o charakterze środowiskowym. VI. Czas trwania Programu Aktywności Lokalnej Program Aktywności Lokalnej realizowany jest w 2009 roku realizowanego w ramach projektu Skorzystaj z szansy współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. VII. Sposób i metody realizacji. 7.1 Zadanie I Aktywna integracja w ramach której stosować się będzie: Instrumenty aktywizacji zawodowej a) Usługi doradcy zawodowego; Instrumenty aktywizacji edukacyjnej Instrumenty aktywizacji społecznej a) Terapia psychologiczna, rodzinna; b) Trening kompetencji i umiejętności psychospołecznych; c) Poradnictwo specjalistyczne, udzielenie informacji o prawach i uprawnieniach służące przywróceniu samodzielności życiowej i powrotu na rynek pracy prawnik; d) Uczestnictwo w grupach wsparcia, samopomocowych; e) Szkoła dla rodziców; 9

10 f) Szkolenie z zakresu pracy animatora społecznego Zadanie II Działania o charakterze środowiskowym Piknik integracyjny Teatr Zajęcia artystyczne, plastyczne Seans filmowy Wyjazd turystyczny Zajęcia edukacyjne i kulturalne Spotkania o charakterze edukacyjnym oraz inne działania o charakterze integracyjnym w tym: zajęcia sportowe, warsztaty, grupy wsparcia, Uruchomienie Punktu Poradnictwa Obywatelskiego, w którym będą dyżury prawnika, psychologa i pracownika socjalnego Zadanie III Środowiskowa praca socjalna Realizowana przez pracowników socjalnych. Do ich obowiązków należy realizacja PAL, świadczenie pracy socjalnej metodą środowiskową. 7.4 Zadanie IV Zasiłki W ramach PAL możliwe jest przyznanie świadczeń w formie zasiłków celowych, okresowych oraz świadczeń z tytułu kontynuacji nauki zgodnie z ustawą o pomocy społecznej. 7.5 Zadanie V Zarządzanie, organizacja oraz promocja Programu. a) Sporządzenie mapy zasobów i potrzeb dzielnicy b) Organizowanie wolontariatu w dzielnicy c) Organizowanie Koalicji na rzecz Dzielnicy d) Współpraca z organizacjami pozarządowymi, jednostkami samorządowymi oraz instytucjami działającymi na terenie miasta Rybnika e) Obsługa administracyjno księgowa f) Promocja Programu VIII. Budżet Programu Budżet Programu zabezpieczony będzie w ramach projektu Skorzystaj z szansy współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Koszt Programu Aktywności Lokalnej określony we wniosku o dofinansowanie projektu systemowego Skorzystaj z szansy na rok 2009 wynosi ,00 zł, przy założeniu uczestnictwa w PAL 10

11 30 Beneficjentów Ostatecznych. Zakłada się także wsparcie ze strony sponsorów w zadaniu II Działania o charakterze środowiskowym. IX. Harmonogram HARMONOGRAM REALIZACJI PROJEKTU PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ ROK 2009 KWARTAŁ I II III IV MIESIĄC Aktywna integracja 1.1 Usługi doradcy zawodowego 1.2 Szkolenie z zakresu pracy animatora społecznego 1.3 Terapia psychologiczna, rodzinna 1.4 Trening kompetencji i umiejętności psychospołecznych 1.5 Poradnictwo specjalistyczne, prawnik 1.6 Uczestnictwo w grupach wsparcia, samopomocowych 1.7 Szkoła dla rodziców 2. Działania o charakterze środowiskowym 2.1 Piknik integracyjny 2.2 Teatr 2.3 Zajęcia artystyczne, plastyczne 2.4 Seans filmowy 2.5 Wyjazd turystyczny 2.6 Zajęcia edukacyjne i kulturalne 2.7 Spotkania o charakterze edukacyjnym oraz inne działania o charakterze integracyjnym w tym: zajęcia sportowe, warsztaty, grupy wsparcia, 2.8 Uruchomienie Punktu Poradnictwa Obywatelskiego, w którym będą dyżury prawnika, psychologa i pracownika socjalnego 3.Praca socjalna metodą środowiskową 4. Zasiłki 5. Zarządzanie i organizacja Programu. 5.1 Sporządzenie mapy zasobów i potrzeb dzielnicy 5.2 Organizowanie wolontariatu 5.3 Organizowanie Koalicji na rzecz Dzielnicy 5.4 Współpraca z organizacjami pozarządowymi, jednostkami 11

12 samorządowymi oraz instytucjami działającymi na terenie miasta Rybnika 5.5 Obsługa administracyjno księgowa 5.6 Promocja X. Zasoby niezbędne do uzyskania założonych celów, realizatorzy i podział odpowiedzialności Odpowiedzialność za realizację Programu przejmuje zespół projektowy zgodnie z wykazaną strukturą zarządzania projektu Skorzystaj z szansy. Do realizacji Programu zaangażowani zostaną pracownicy socjalni oraz pracownicy administracji zatrudnieni w Ośrodku Pomocy Społecznej oraz wolontariusze. Promocja Programu, zarządzanie, zasiłki i praca socjalna będą realizowane w ramach zadań określonych w całym projekcie systemowym OPS. Program Aktywności Lokalnej będzie realizowany na terenie dzielnicy miasta Rybnik Boguszowice Osiedle i Boguszowice Stare w pomieszczeniach Domu Kultury w Rybniku Boguszowicach oraz pomieszczeniach biurowych Punktu Terenowego nr 1 mieszczącego się przy ulicy Patriotów 11 w dzielnicy Boguszowice Osiedle przez : Ośrodek Pomocy Społecznej w Rybniku organizacje pozarządowe jednostki organizacyjne miasta Rybnika wolontariuszy. 12