czynnik chłodniczy R 407 C

Transkrypt

1 INSTRUKCJA INSTALACJI CHŁODZONE POWIETRZEM AGREGATY WODY LODOWEJ Z WBUDOWANYM OSPRZĘTEM HYDRAULICZNYM czynnik chłodniczy R 407 C Wrzesień GB

2 OZNACZENIE CE Produkt oznaczony CE, spełnia zasadnicze wymagania Dyrektyw Unii Europejskiej: - niskiego napięcia nr 73/23 EEC, zmodyfikowanej 93/68 EEC, - kompatybilności elektromagnetycznej nr 89/336 EEC, zmodyfikowanej 92/31 i 93/68 EEC, - sprzętu ciśnieniowego Dyrektywa nr 97/23/CE. SPIS TREŚCI 1 Informacje ogólne Wymiary Instalacja Połączenia Akcesoria Uruchamianie Działanie elektronicznego sterownika ECH Obsługa Krzywe ciśnienia czynnika chłodniczego...18 URZĄDZENIA NAPEŁNIONE R 407 C R 407 C Czynnik chłodniczy R 407 C, w przeciwieństwie do R 22, nie jest czystą substancją, lecz mieszaniną o składzie: 23% R % R % R 134a Sprężarki przeznaczone do pracy z tym czynnikiem chłodniczym są wstępnie napełnione poliolem. W przeciwieństwie do olejów mineralnych substancja ta jest silnie higroskopijna, bardzo szybko absorbuje wilgoć z otaczającego powietrza. Może to wpływać na zmianę właściwości smarnych i z upływem czasu doprowadzić do uszkodzenia sprężarki. INSTRUKCJA OBSŁUGI 1. Nigdy nie uzupełniać oleju w urządzeniu, sprężarka jest napełniona poliolem, specjalnym olejem, który nie toleruje obecności innych typów oleju. 2. Urządzenia służące do: - napełniania, - pomiaru ciśnienia, - odpompowywania próżniowego, - odzysku czynnika chłodniczego muszą być dostosowane do R 407 C i używane wyłącznie z tym czynnikiem chłodniczym. 3. Należy stale sprawdzać masę czynnika chłodniczego zawartego w butli zasobnika. Zaprzestać użytkowania od momentu, kiedy pozostała masa wynosi mniej niż 10% całkowitej zawartości. 4. W przypadku napełniania na nowo: - nie korzystać z butli do ładowania, - używać wagi i butli na R 407 C z rurą przelewową, - napełniać taką ilością R 407 C, jaka jest oznaczona na tabliczce znamionowej urządzenia, - WAŻNE: patrz punkt 3 powyżej. 5. Napełnianie musi się odbywać w fazie ciekłej. 6. W przypadku nieszczelności nie uzupełniać czynnika chłodniczego; usunąć pozostały czynnik chłodniczy kierując go do recyklingu i przeprowadzić od nowa napełnienie. Odzysk, recykling lub zniszczenie czynnika chłodniczego muszą być dokonane zgodnie z przepisami obowiązującymi w danym kraju. 7. Jeżeli obwód chłodniczy zostanie otwarty, należy: - na ile to możliwe unikać przedostawania się powietrza do obwodu, - wymienić filtr osuszacz, - przeprowadzić cykl pracy w próżni na poziomie ciśnienia co najmniej 0,3 mbar (statyczne). 1. INFORMACJE OGÓLNE Zainstalowanie, uruchomienie i obsługa urządzenia mogą być dokonywane wyłącznie przez upoważniony i wykwalifikowany personel, zgodnie z lokalnymi przepisami i standardami zawodowymi. Należy przestrzegać zaleceń i instrukcji zawartych w instrukcji i oznaczeniach OGÓLNE WARUNKI DOSTAWY Urządzenie musi być bezpiecznie zakotwiczone na czas transportu. Obowiązuje ogólna zasada, że transport urządzenia odbywa się na ryzyko odbiorcy. W razie zauważenia uszkodzeń powstałych podczas transportu odbiorca musi powiadomić o tym przewoźnika listem poleconym w ciągu trzech dni od daty dostawy. 1.2 NAPIĘCIE Przed przeprowadzeniem jakiejkolwiek operacji sprawdzić, czy napięcie oznaczone na urządzeniu odpowiada napięciu zasilania. Przed dokonaniem czynności obsługowych upewnić się, że odłączone zostało napięcie zasilania i umieszczone zostały odpowiednie znaki ostrzegawcze. 1.3 CHARAKTERYSTYKI TECHNICZNE I FIZYCZNE Patrz dane techniczne. 2

3 2. WYMIARY Wymiary (w mm) podane są dla wykonania standardowego, bez dodatkowego wyposażenia. Ogólna tolerancja ±10 mm ê a b c Wylot powietrza ze skraplacza Pobór powietrza do skraplacza Przyłącze wlotu wody Przyłącze wylotu wody Wlot przewodów wysokiego i niskiego ciśnienia G Zasilanie sieciowe Pozycja 4 podkładek antywibracyjnych pod belki (opcja) ( mm) Środek ciężkości (w środku urządzenia) CHGV 2.2 ZBIORNIK BUFOROWY POJ. 300 LITRÓW (akcesoria) 3

4 3. INSTALACJA Przed rozpoczęciem czynności serwisowych lub innych działań, takich jak instalacja, rozruch, uruchomienie czy obsługa, personel odpowiedzialny za przeprowadzenie tych operacji musi zapoznać się z instrukcją i zaleceniami zawartymi w niniejszej broszurze, a także z odpowiednimi elementami dokumentacji technicznej projektu instalacji. Personel odpowiedzialny za odbiór urządzenia musi przeprowadzić oględziny w celu wykrycia wszelkich uszkodzeń, które mogły powstać podczas transportu, dotyczy to w szczególności obwodu chłodniczego, połączeń elektrycznych, ramy i obudowy. Urządzenia nie wolno instalować w pobliżu: - źródeł ciepła, - materiałów palnych, - miejsc wylotu i wlotu powietrza z sąsiednich budynków. Instalacji, uruchomienia, obsługi i napraw urządzenia może dokonywać wyłącznie wykwalifikowany personel serwisowy zgodnie z wymogami wszelkich dyrektyw, praw i przepisów, a także według standardów zawodowych. Podczas instalacji, usuwania usterek i operacji obsługowych uważać na przewody rurowe i nie opierać się na nich, są one pod ciśnieniem i mogą pęknąć powodując poważne oparzenia. Urządzenie jest dostarczane na drewnianej palecie, opakowane w folię termokurczliwą. Do zdejmowania urządzenia z palety można użyć wózka podnośnikowego. Zachować ostrożność przy podnoszeniu. Użycie dźwigu: po usunięciu folii plastikowej urządzenie można podnieść umieszczając haki nośne w czterech otworach 22,5 mm. Dla uniknięcia uszkodzeń umieścić przekładki lub podkładki ochronne między linami a obudową. Środek ciężkości urządzenia oznaczony jest na schemacie wymiarów i w tabeli dokumentacji technicznej. Przed zainstalowaniem zwrócić uwagę na następujące aspekty: - jednostka musi być zainstalowana na zewnątrz, w odpowiednim miejscu, zgodnie z wymaganiami dotyczącymi środowiska (poziom hałasu, usytuowanie), - miejsce zainstalowania musi być doskonale wypoziomowane i wystarczająco wytrzymałe ze względu na ciężar urządzenia, musi być właściwie zabezpieczone przed zalaniem, - w celu ułatwienia czynności serwisowych i obsługowych należy zapewnić wystarczającą przestrzeń wokół urządzenia (zob. rysunek powyżej), - wlot powietrza do wężownicy i wylot powietrza z wentylatora nie mogą być zasłonięte, - urządzenie powinno być zainstalowane powyżej przeciętnego poziomu śniegu w danym regionie, - wibracje i hałas nie mogą się przenosić do sąsiednich budynków, - urządzenie powinno być zainstalowane na przekładkach antywibracyjnych i wyposażone w węże elastyczne na przyłączach rurowych, zgodnie z wymaganiami, - w razie potrzeby należy się skonsultować ze specjalistami od akustyki co do optymalnego usytuowania urządzenia. UNIKAĆ: - nadmiernego wyeksponowania na powietrze morskie lub gazy powodujące korozję, - bliskości wentylatora wentylacji wywiewnej, - możliwości zabłocenia (np. w pobliżu jezdni lub chodnika), - miejsc, gdzie silny wiatr wieje w kierunku wylotu powietrza z urządzenia. Współczynnik ochronny urządzenia: - IP 24: dla wyposażenia elektrycznego - (IPXXB : na uszkodzenia mechaniczne). WAŻNE: Jeżeli pod urządzeniem jest zamontowany zbiornik, nigdy nie przenosić całości. Urządzenie i zbiornik muszą być przenoszone oddzielnie (zob ). 4. POŁĄCZENIA 4.1 POŁĄCZENIA HYDRAULICZNE Przewody wodne podłączać do odpowiednich przyłączy: gwint zewn. 1 1/2 (40 49). Umocować filtr wody na doprowadzeniu wody. Przewidzieć 2 zawory odcinające umożliwiające czyszczenie układu wlotu wody. Przewody muszą być prowadzone w odpowiedniej odległości od zdejmowanych paneli obudowy dla umożliwienia przeprowadzania czynności obsługowych. Zalecane jest stosowanie elastycznych węży. Średnica przewodów musi być wyliczona odpowiednio do instalacji (zwracać uwagę na duże straty wynikające z różnic wzniesienia). 4

5 POŁĄCZENIA ELEKTRYCZNE OGÓLNE W każdym przypadku sprawdzić schemat elektryczny dostarczany wraz z urządzeniem lub na żądanie. Dopuszczalne wahania napięcia podczas pracy ± 10%. Przewody zasilania elektrycznego muszą być umocowane. Prąd zwarciowy: 10 ka, zgodnie z IEC Klasa 1. W celu wprowadzenia kabli do urządzenia używać osłoniętych otworów przelotowych. Wprowadzając kable do skrzynki połączeń elektrycznych korzystać z uszczelnianych przelotów. Instalacja elektryczna musi odpowiadać standardom i przepisom obowiązującym w miejscu zainstalowania (w szczególności NFC CEI 364). Urządzenie jest przewidziane do podłączenia z zasilaniem sieciowym wyposażonym w zerowanie typu TT, IT lub TN.S (zgodnie z normą NF C ). Schemat elektryczny nr ZASILANIE SIECIOWE AGREGATU Linia zasilająca musi być trójfazowa 400V/50 Hz, przyłączona do zacisków w skrzynce połączeń elektrycznych (zob. schemat połączeń elektrycznych). UWAGA Przed uruchomieniem urządzenia sprawdzić kierunek obrotów, upewnić się, że kolejność faz jest właściwa. Kontroler kolejności faz uniemożliwia uruchomienie urządzenia jeżeli którekolwiek z 3 faz zasilających są zamienione lub brakuje jednej z faz. Zasilanie musi być doprowadzone ze źródła odizolowanego i wyposażonego w zabezpieczenia elektryczne (nie dostarczane), zgodnie z obowiązującymi przepisami. Instalujący musi zapewnić odpowiednie wymiarowanie kabli zasilających, zgodnie z warunkami instalacji i obowiązującymi standardami. Wymiary kabli podane poniżej są orientacyjne. Wyliczono je na podstawie NFC ( CEI 364) przyjmując następujące założenia: - maksymalny prąd jak w tabeli poniżej - wielożyłowy kabel miedziany z izolacją PR, - instalacja w niewentylowanym kanale (metoda instalowania nr 41) w nieobecności innych kabli zasilających, - temperatura otoczenia 40 C. Długości podane poniżej odpowiadają spadkowi napięcia w przewodzie mniejszemu od 5%. CHGV Prąd rozruchu A Max. prąd roboczy A 42,8 56,3 60,4 64,8 Przekrój przewodu zasilającego mm Max. długość przyłączy m Kompletne dane elektryczne podane są w tabeli dokumentacji technicznej. Uwaga: Zasilanie grzałki przeciw zamarzaniu w zbiorniku musi być doprowadzone oddzielnie STEROWANIE ZEWNĘTRZNYM WYŁĄCZNIKIEM Urządzenie może być włączane zdalnie, z użyciem zeronapięciowego wyłącznika dobrej jakości (nie dostarczanego) przekazującego sygnał ON/OFF (kontakt zwarty = ON; kontakt otwarty = OFF). Sygnał ON/OFF jest przekazywany do zacisków 10 i 11 płytki drukowanej umieszczonej w skrzynce przełączników (usunąć istniejący mostek - zob. schemat). Doprowadzenia do tych kontaktów nie mogą być prowadzone w pobliżu przewodów zasilania, pozwoli to uniknąć zakłóceń elektromagnetycznych. Używać skręcanej pary ekranowanych przewodów (ekranowanie uziemić od strony agregatu). Maksymalna długość przewodu łączącego: 100 m. Minimalny przekrój przewodu: 0,5 mm 2. (*) Usunąć mostek ZDALNE STEROWANIE Zob INNE Zdalne przekazywanie sygnału alarmowego. Zeronapięciowy przełącznik (2A VAC max.) na zaciskach 15 i 16 listwy zaciskowej skrzynki połączeń elektrycznych. Kontakt otwarty = alarm lub brak zasilania. 5

6 5. AKCESORIA 5.1. ZESTAW ELIMINUJĄCY DRGANIA Zestaw składa się z: - kompletu czterech podkładek antywibracyjnych o grubości 25 mm, kod , - kompletu dwóch węży o długości 1,5 m, 1 1/2, kod MANOMETRY WYSOKIEGO I NISKIEGO CIŚNIENIA Kod dla modeli CHG 50, 64, 72. Kod dla modeli CHG 80. Zestaw obejmuje komplet dwóch manometrów (wysokiego i niskiego ciśnienia), agregat musi być wyposażony w oba. - usunąć zaślepki w dolnej części panelu czołowego, - zainstalować manometry, - podłączyć rurki kapilarne do zaworów ciśnieniowych ZDALNE STEROWANIE 6.3. ZDALNE STEROWANIE Kod Funkcje i wyświetlacz są dokładnie takie same, jak na panelu sterowania. Jedyna różnica dotyczy przycisków i, które są oddzielone od przycisków ON/OFF i Mode. Sterownik jest przeznaczony do zainstalowania w pomieszczeniach zadaszonych. Podłączenia: - do płytki drukowanej w skrzynce połączeń elektrycznych urządzenia (równolegle do połączeń wyświetlacza jednostki) - używać kabla ekranowanego skręcanego parami o przekroju co najmniej 0,5 mm 2 (ekran uziemiony po stronie urządzenia) o maksymalnej długości 100 m. UWAGA: Nie prowadzić kabla w pobliżu przewodów zasilających. Czynności te wykonywać przy odłączonym i odciętym zasilaniu urządzenia INTERFEJS KOMUNIKACJI RS 485 (protokół MODBUS) Kod Umocować interfejs komunikacji na prowadnicy DIN z lewej strony płytki połączeń elektrycznych umieszczonej w skrzynce połączeń elektrycznych. Połączyć kablem wstążkowym (dostarczonym) interfejs i sterownik umieszczony w skrzynce połączeń elektrycznych. Podłączyć zasilanie sieciowe interfejsu 230 V prądu zmiennego do wyjścia automatycznego bezpiecznika Q6 używając dostarczonych przewodów - czarnego i niebieskiego, jak na schemacie obok. 6

7 5.5. ZBIORNIK BUFOROWY POJEMNOŚCI 300 LITRÓW Kod : model bez dodatkowego grzania z grzałką przeciw zamarzaniu o mocy 800 V (zasilanie jednofazowe 230 V). Do zainstalowania pod jednostką lub oddzielnie. Do zainstalowania pod jednostką zbiornik jest dostarczany ze wspornikami mocującymi i izolowanym przewodem rurowym, łączącym wylot wody jednostki i wlot wody do zbiornika. Budowa: Numer bez grzania 1 Blaszany zbiornik buforowy izolacja z polietylenu 2 Grzałka przeciw zamarzaniu 800 W 3 Zawór napełniania 4 Zawór spustowy 5 Odpowietrzenie 6 Zawór bezpieczeństwa (3 bar) Obudowa z lakierowanej galwanizowanej blachy RAL INSTALACJA Zob. wymiary i masy w 2.2. Uwagi dotyczące instalacji w Do zainstalowania pod jednostką lub oddzielnie. WAŻNE: Jeżeli zbiornik jest zamontowany pod urządzeniem, nigdy nie przenosić zespołu razem. Jednostkę i zbiornik należy przenosić oddzielnie. Jeżeli zbiornik jest zamontowany pod urządzeniem, postępować według następującej procedury: zdjąć panele boczne w celu uzyskania dostępu do śrub mocujących go do palety transportowej, ustawić zbiornik zgodnie z zaleceniami podanymi w 3, położenie przekładek antywibracyjnych podano w 2.2, ustawić urządzenie na obudowie zbiornika i umocować z użyciem 4 wsporników, 4 płytek z blachy i 32 śrub, dostarczonych wraz ze zbiornikiem, w razie potrzeby rozwiercić otwory mocujące wspornik ( 5,5) i płytki w podstawie urządzenia POŁĄCZENIA HYDRAULICZNE Schemat: zob. obok. Podłączyć przewody wodne do odpowiednich przyłączy: gwint zewn. 1 ½ (40 x 49). Zbiornik podłącza się do wylotu z jednostki. Uwaga: izolowany przewód rurowy łączący wylot wody z urządzenia ze zbiornikiem jest dostarczany wraz ze zbiornikiem (zob. 2.2). Używa się go, jeżeli zbiornik jest montowany pod urządzeniem. Przewody rurowe muszą być prowadzone w dostatecznej odległości od zdejmowanych paneli, tak aby umożliwić przeprowadzanie operacji serwisowych. Zaleca się dokonywanie połączeń wężami elastycznymi. Średnice przewodów rurowych należy odpowiednio do instalacji (biorąc pod uwagę znaczne straty wynikające z różnic poziomów). 7

8 POŁĄCZENIA ELEKTRYCZNE Zob. ogólne informacje dotyczące połączeń elektrycznych w Zbiornik jest wyposażony w grzałkę oporową przeciw zamarzaniu o mocy 800 W. Zasilanie i sterowanie tą grzałką musi być niezależne od wszystkich innych obwodów instalacji. Podłączenia powinien dokonać wykwalifikowany personel obsługi zaznajomiony z tym typem instalacji, zgodnie z lokalnymi przepisami i standardami zawodowymi. Przed przeprowadzaniem jakichkolwiek operacji na obwodzie należy upewnić się, że zasilanie jest wyłączone i odłączone. Zasilanie 230 V prądu zmiennego musi być doprowadzone ze źródła odizolowanego i wyposażonego w zabezpieczenia elektryczne (nie dostarczane), zgodnie z obowiązującymi przepisami. Przewód zasilania musi być bezpiecznie poprowadzony. Skorzystać z uszczelki umieszczonej na pokrywie grzałki. Kabel przeprowadzić przez przepust umieszczony z lewej strony u góry. Uwaga 1: Grzałka oporowa jest wyposażona w regulowany termostat ograniczający, ustawiony na wartość około 5 C. Uwaga 2: Zasilanie grzałki można włączyć tylko wtedy, gdy obwód jest całkowicie napełniony wodą. Uwaga 3: Upewnić się, że przewody są należycie umocowane w listwie zaciskowej, a uziemienie właściwie podłączone. 6. URUCHAMIANIE 6.1. SPRAWDZIĆ: Czy wszystkie połączenia hydrauliczne są właściwie dociśnięte i czy układ hydrauliczny działa prawidłowo: - przepłukać obwody, - sprawdzić pozycję zaworów, - sprawdzić ciśnienie hydrauliczne. Czy nie ma wycieków. Czy urządzenie jest stabilne. Czy kable zasilania są dobrze umocowane na zaciskach (poluzowane zaciski powodują wydzielanie się ciepła na tablicy sterowania). Czy przewody elektryczne są dobrze odizolowane od wszelkich blach lub elementów metalowych mogących je uszkodzić. Czy przewody elektryczne są w bezpiecznej odległości od przewodów chłodniczych. Czy przewody czujników, sterowania i zasilania są należycie odseparowane. Czy urządzenie jest uziemione. Czy w urządzeniu nie pozostały jakieś narzędzia lub obce przedmioty. WAŻNE: - Jeżeli w układzie jest płyn niezamarzający (glikol jednopropylenowy), konieczne jest stężenie co najmniej 15 do 20% dla uniknięcia ryzyka korozji URUCHAMIANIE URZĄDZENIA Włączyć zasilanie. Uruchomić urządzenie. Zob. punkt KONIECZNE PRÓBY Kierunek obrotów pompy. Jeżeli nie jest właściwy, zamienić 2 fazy na zasilaniu elektrycznym. Przepłukać układ hydrauliczny, zwracając szczególną uwagę na pompę. Sprawdzić przepływ wody. Skontrolować ciśnienie wody w obwodzie. Sprawdzić wysokie i niskie ciśnienie przepuszczając przewody spustowe przez przewidziane w tym celu otwory (zob. strona 3). Sprawdzić również natężenie prądu porównując je z wartościami w arkuszu danych startowych. Sprawdzić działanie układu sterowania. WAŻNE: Sterowanie elektroniczne urządzenia jest wyposażone w urządzenie przeciw zamarzaniu. które automatycznie uruchamia pompę cyrkulacji wody w zależności od temperatury na zewnątrz (próg: 0 C), nawet jeżeli urządzenie jest wyłączone. Ważne jest zatem, by się upewnić, że obwód hydrauliczny jest gotowy do działania (odpowietrzenie, ciśnienie wody, położenie zaworów). Jeżeli urządzenie jest wyłączone z eksploatacji i pojawia się wysokie ryzyko zamarznięcia, należe podjąć następujące działania: - opróżnić instalację, lub: - dodać glikolu do obwodu hydraulicznego. 8

9 7. DZIAŁANIE ELEKTRONICZNEGO STEROWNIKA ECH Zobacz schemat elektryczny dostarczony z urządzeniem STAN DOSTAWY Układ sterowania jest fabrycznie zamontowany i wstępnie ustawiony. Układ ma już wszelkie połączenia oprócz tych, które dotyczą możliwej sygnalizacji lub dodatkowego wyposażenia ZASADA DZIAŁANIA Mikroprocesor kontroluje działanie urządzenia i odpowiednich sygnałów alarmowych. W sposób ciągły porównuje temperaturę wody mierzoną czujnikiem (Ai1) z wartością nastawioną na pulpicie sterowania. Każda komenda wysyłana przez układ sterowania jest wyświetlana na wskaźnikach świetlnych (6) lub (8) (patrz niżej) Lampka miga przez okres opóźnienia sygnału alarmowego, świeci światłem ciągłym, jeżeli sprężarka pracuje. Czujnik sterowania jest fabrycznie umieszczony na wlocie wody UKŁAD WYŚWIETLACZ PANELU STEROWANIA (1) Przycisk: - lokalnego sterowania On/Off - dostępu do parametrów (łącznie z przyciskiem (2)) - kasowania alarmu - resetowania licznika godzin (2) Przycisk - dostępu do parametrów (łącznie z przyciskiem (1)) (3) Wyświetlacz ciekłokrystaliczny (4) Lampka kontrolna trybu chłodzenia (5) Lampka kontrolna trybu grzania (nieużywana) (6) Lampka kontrolna włączenia sprężarki, obwód A (7) Lampka kontrolna dodatkowego grzania (nieużywana) (8) Lampka kontrolna włączenia sprężarki, obwód B (9) Punkt dziesiętny: jeżeli świeci podczas wyświetlania czasu pracy, podaną wartość należy pomnożyć przez CZUJNIKI TEMPERATURY TYPU CTN 10 kω przy 25 C Temperatura ( C) Opór [Ω]

10 KARTA WEJŚCIE / WYJŚCIE 7.4. TRYBY PRACY Kolejne uruchamianie obwodów chłodniczych w zależności od różnicy między temperaturą wody a temperaturą nastawioną. Uwaga: automatyczny układ przełączania obwodów pozwala na równomierne rozłożenie ich czasu pracy URUCHOMIENIE Warunki początkowe: - urządzenie połączone hydraulicznie i elektrycznie, gotowe do pracy, - w razie podłączenie zdalnego sterowania, zdalny kontakt On/Off otwarty (Off). Włączyć instalację: - wyświetlacz nie świeci się ( z wyjątkiem migającego punktu dziesiętnego); oznacza to, że sterownik jest wyłączony. Włączyć go, trzymając naciśnięty przycisk ON/OFF przez 2 sekundy. Pojawia się wskaźnik chłodzenia (4). Wyświetlacz urządzenia pokazuje wtedy komunikat E00, oznaczający wyłączenie zdalnym kontaktem On/Off (jeżeli jest używany). 10

11 W celu uruchomienia urządzenia: - zewrzeć zdalny kontakt On/Off. Wyświetlana jest temperatura na wlocie wody, pompa cyrkulacyjna urządzenia rusza, - lampki kontrolne pracy sprężarek (6) i (8) włączają się w razie potrzeby (zob. schemat w p. 7.4). Migający sygnał wskazuje, że obwód będzie włączony, ale nie upłynął jeszcze czas zwłoki bezpieczeństwa. Lampka ta świeci światłem ciągłym, kiedy sprężarka już pracuje. W celu zatrzymania urządzenia: - rozewrzeć kontakt zdalnego wyłącznika Off (stop) - lampki kontrolne pracy sprężarek (6) i (8) gasną i pojawia się komunikat E00, - pompa cyrkulacyjna urządzenia zatrzymuje się po 3 minutach. Uwaga: - urządzenie można zatrzymać lokalnie naciskając i przytrzymując przycisk ON/OFF przez 2 sekundy, Lokalnie sterowane wyłączanie ma priorytet przed komendami ze zdalnego sterowania. Wyświetlacz nie świeci się ( z wyjątkiem migającego punktu dziesiętnego) PARAMETRY - WYŚWIETLANIE I USTAWIANIE INFORMACJE OGÓLNE Dostęp do parametrów ma strukturę wielopoziomowego menu (zob. schemat poniżej). Jednoczesne naciśnięcie przycisków ON/OFF (1) i Mode (2) przez krótki moment (mniej niż 2 sekundy) daje dostęp do następnego poziomu menu. Jednoczesne przytrzymanie przez dłuższą chwilę (ponad 2 sekundy) powoduje powrót do poprzedniego poziomu. Przyciski (1) i (2) są używane do przewijania haseł ( Label ) w obrębie poziomu lub do zwiększania/zmniejszania wartości parametru SCHEMAT DOSTĘPU DO PARAMETRÓW Poziom 0 Normalny ekran Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Temperatura S1 Alarm aktywny Ustawiane wartości SET Punkt chłodzenia Coo Nastawiona wartość Czujniki temp. TP Kod czujnika t01..t04 Wartość temperatury Alarmy Err Kod alarmu E00.. Wejścia cyfrowe Id (*) Kod wejścia 01.. Stan wejścia Parametry PAr (*) Kod par. konfig. Cnf Kody parametrów H01 Wartość parametru Parametr sprężarki CP Kody parametrów C01 Wartość parametru Parametr wentyl. FAn Kody parametrów F01 Wartość parametru Parametr alarmu ALL Kody parametrów A01 Wartość parametru Parametr pompy PUP Kody parametrów P01 Wartość parametru Param. zamarzania Fro Nieużywany Hasło dostępu PSS Treść hasła dostępu Licznik godzin OHr Licznik spręż. A OH1 Wartość licznika Licznik spręż. B OH3 Wartość licznika Licznik pompy OHP Wartość licznika (*) Dostępne dla wykwalifikowanego personelu tylko po wprowadzeniu hasła dostępu (PSS). Uwaga 1: Lampki kontrolne (6), i (8) migają po wejściu na poziom 1 i wyższy. Uwaga 2: Wyświetlacz powraca do stanu normalnego (poziom 0) automatycznie, jeżeli przez 5 minut nie zostanie wciśnięty żaden przycisk. 11

12 USTAWIANIE PUNKTU PRACY Jednocześnie przytrzymać wciśnięte przyciski (1) i (2) przez co najmniej 2 sekundy, na wyświetlaczu pojawi się SET. Wcisnąć te 2 przyciski ponownie, pojawi się Coo. Kolejny raz przytrzymać te 2 przyciski przez co najmniej 2 sekundy. Pojawi się nastawiona wartość. W razie potrzeby zmienić ją z użyciem przycisków. Wcisnąć jednocześnie 2 przyciski w celu zatwierdzenia nastawów. Powrócić do normalnego stanu wyświetlacza przytrzymując wciśnięte oba przyciski przez ponad 2 sekundy. Kod Parametry Ustawienie fabryczne (jednostka końcowa) Przedział regulacji Coo Nastawy punktu chłodzenia 12 C 10 do 25 C Uwaga : sterowanie temperaturą na powrocie do instalacji. Wszystkie urządzenia są fabrycznie skonfigurowane i mają ustawione parametry dla optymalnej pracy jednostki końcowej WYŚWIETLANIE TEMPERATUR, ALARMÓW I LICZNIKA GODZIN PRACY Dostępne bezpośrednio z menu, zob. schemat Temperatura TP : wyświetla wartości odczytywane przez poszczególne czujniki temperatury. Alarmy Err : wyświetla listę wszystkich bieżących alarmów (przewijanie komunikatów alarmowych przyciskami (1) i/lub (2)). Licznik godzin pracy OHr : wyświetla czas pracy sprężarki w obwodzie A ( OH1 ), sprężarki w obwodzie B ( OH3 ), oraz pompy cyrkulacyjnej ( OHP ). Licznik można skasować dłuższym (> 2s) przytrzymaniem przycisku (1), kiedy wyświetlana jest wartość licznika DOSTĘP DO PARAMETRÓW TECHNICZNYCH PAr Dla wykwalifikowanego personelu po wprowadzeniu hasła dostępu PSS. Jakakolwiek niewłaściwa regulacja może doprowadzić do poważnych usterek działania. Przejść do sekcji PSS w menu. Krótko wcisnąć jednocześnie przyciski (1) i (2). Pojawi się komunikat ---. Wprowadzić hasło dostępu ( 199 )używając przycisków (1) i (2) i zatwierdzić je, wciskając jednocześnie przyciski (1) i (2). Można teraz wprowadzać wartości parametrów w sekcji PAr. UWAGA: Po zmodyfikowaniu jednego lub więcej parametrów sterownik musi zostać wyłączony, a następnie ponownie włączony w celu wprowadzenia nowych parametrów ALARMY Kiedy pojawi się alarm: - uruchomiany jest komunikat o alarmie, - na wyświetlaczu pojawia się migający kod alarmu (zob. tabela), - urządzenie jest zatrzymywane w razie potrzeby (zob. poniższa tabela). Usunąć usterkę. WAŻNA UWAGA: Wszystkie czynności musi wykonywać wyszkolony i doświadczony personel. Normalnie alarmy są kasowane automatycznie. Uwaga: alarmy - presostatu wysokiego ciśnienia - presostatu niskiego ciśnienia - układu przeciw zamarzaniu - natężenia przepływu wody normalnie kasowane automatycznie, mają licznik incydentów, który przełącza na ręczny tryb kasowania, jeżeli alarm wystąpił kilka razy w ciągu ostatniej godziny. Alarmy kasuje się wciskając na krótko przycisk ON/OFF (1). Po skasowaniu alarmu: - komunikat alarmowy zostaje zniesiony, - wyświetlacz powraca do normalnego stanu (nie miga), - urządzenie można uruchomić (jeżeli zostało zatrzymane). Uwaga: Alarmy są aktywne w trybie off. Specjalne cechy przekaźnika alarmowego: - zeronapięciowy zestyk przełączny (2A rezystancyjne- 230 VAC max) na zaciskach terminala skrzynki elektrycznej, - w nieobecności sygnału alarmowego lub braku zasilania styki rozwarte, - tryb logiczny komunikowania można zmienić zmieniając parametr H45 z 1 na 0. - raport o alarmie można aktywować w przypadku wyłączenia kontaktem zdalnego sterowania zmieniając parametr H72 z 1 na 0. 12

13 ZBIORCZA TABELA ALARMÓW Alarm Kod Zwłoka Zatrzymanie sprężarki Zatrzymanie wentylatora Zatrzymanie pompy Reset Uwagi A B A B Błąd czujnika temperatury wlotu wody Ai1 Błąd czujnika temperatury wylotu wody obwodu A Ai2 Błąd czujnika ciśnienia agregatu A - Ai3 Błąd czujnika temperatury zewnętrznej Ai4 Błąd czujnika temperatury wylotu wody obwodu B Ai5 Błąd czujnika ciśnienia agregatu B Ai6 Wysokie ciśnienie obwód A Wysokie ciśnienie obwód B E40 X X X X A E06 X X X X A E07 X X X X A E42 X X X X A Wymuszone działanie pompy wody E26 X X X X A E27 X X X X A E01 X X A/M E21 X X A/M Niskie ciśnienie obwód A E przy uruchomieniu Niskie ciśnienie obwód B E przy uruchomieniu X X A/M X X A/M Zabezpieczenie termiczne sprężarki, obwód A Zabezpieczenie termiczne sprężarki, obwód B Zabezpieczenie termiczne wentylatora, obwód A Zabezpieczenie termiczne wentylatora, obwód B E03 X X M E23 X X M E04 X X M E24 X X M Zob. też kasowanie odpowiedniego bezpiecznika obwodu Zamarzanie obwód A (wylot wymiennika ciepła) Zamarzanie (wylot wymiennika ciepła) E05 X X X X A/M Z czujnika Ai2 (wylot wody) Próg: 3 C E25 X X X X A/M Z czujnika Ai5 (wylot wody) Próg: 3 C Natężenie przepływu wody E41 10 podczas pracy 30 przy uruchomieniu X X X jeżeli ręczne kasowanie A/M Błąd konfiguracji E45 X X X X X Skonsultować się z działam obsługi posprzedażowej Zbyt wysoka temperatura na wlocie wody E46 2 A Próg: 35 C Wyłączenie kontaktem zewnętrznym E00 X X X X X A Brak komunikatu o alarmie, jeżeli H72 = 1 A = automatyczne M = ręczne 13

14 7.8. SZCZEGÓLNE WŁAŚCIWOŚCI EKSPLOATACYJNE Redukcja objętości wody: - sterownik korzysta z samoczynnie dopasowującego się algorytmu, który analizuje czas pracy sprężarki i może ustawić odchylenie od nastawionego punktu pracy (odpowiadającą mu histerezę) w wypadku zbyt krótkich cykli pracy (w celu wydłużenia tych cykli), - w szczególnych zastosowaniach, kiedy wymiarowanie urządzenia i obwodu zostało starannie zaprojektowane, można skasować tę funkcję. Należy wtedy w sekcji CP menu parametryzacji ustawić wartość parametru C18 na 0. Sterowanie pompą cyrkulacyjną: - pompa jest uruchamiana kiedy urządzenie pracuje, - pompa jest zatrzymywana, kiedy urządzenie jest wyłączone. Wyłączenie pompy zachodzi ze zwłoką 3 minuty po zatrzymaniu sprężarki. elektroniczny układ przeciw zamarzaniu automatycznie uruchamia pracę pompy cyrkulacyjnej wody w zależności od temperatury zewnętrznej (próg: 0 C), nawet jeżeli urządzenie jest wyłączone - w razie uszkodzenia czujnika temperatury zewnętrznej włączane jest ze względów bezpieczeństwa działanie pompy cyrkulacyjnej. Alarm wylot wody (E41) zatrzymuje pracę pompy cyrkulacyjnej, kiedy przełączy się go na ręczne kasowanie. W razie awarii pojawia się komunikat alarmowy. Wentylacja wstępna: - w razie potrzeby wynikającej ze względów eksploatacyjnych oraz celu ustalenia warunków pracy wymiennika ciepła, wentylator włącza się na około 20 sekund przed włączeniem pierwszej sprężarki. Zabezpieczenie przed zbyt krótkimi cyklami pracy: - sterowanie każdym z obwodów chłodniczych ma układ opóźniający, który zapewnia:. maksymalną liczbę włączeń w ciągu godziny (12),. minimalny czas przestoju (150 sekund). Uruchamianie sprężarek: - w celu ograniczenia prądu rozruchu uruchomienie drugiego obwodu chłodniczego zachodzi z opóźnieniem (60 sekund, ustawiane parametrem C06). Kontrola histerezy: - zob. schematy cyklu pracy w p. 7.4, - histereza w obu cyklach chodzenia jest fabrycznie ustawiona na 1,5 K. Można to ustawienie zmienić. W tym celu zmienić wartość parametru C03 (histereza chłodzenia) w sekcji sprężarki CP, - różnica między dwoma stopniami chłodzenia jest fabrycznie ustawiona na 1,5 K. Można to ustawienie zmienić. W tym celu zmienić wartość parametru C05 w sekcji sprężarki CP. Nastawy dynamiczne : - przestawiając H31 z 0 na 1 uruchamia się automatyczny system kompensacji, oparty na temperaturze zewnętrznej, - następujące parametry pozwalają na ustawienie kompensacji: Parametr Przeznaczenie Ustawienia fabryczne H51 = nastawienie przesunięcia w trybie chłodzenia 5K H53 = ustawienie temperatury zewnętrznej ( podstawa nachylenia ) w trybie 25 C chłodzenia H55 = proporcjonalne pasmo w trybie chłodzenia + 10K Zasada: Przykład: - nastawy fabryczne w trybie chłodzenia 14

15 Dopasowanie wartości mierzonych przez czujniki temperatury ( Offset ): - umożliwia ustawienie różnicy między wartością wyświetlaną a zweryfikowaną wartością, która ma być skompensowana. Parametr Poprawka czujnika Jednostka Nastawy fabryczne H57 czujnik Ai1 stopień 0 H58 czujnik Ai2 stopień 0 H59 czujnik Ai3 1/10 stopnia 0 H60 czujnik Ai4 stopień 0 H61 czujnik Ai5 stopień 0 H62 czujnik Ai6 1/10 stopnia 0 Sterowanie ciśnieniem skraplania - ustawianie napięcia zasilania elektrycznego wentylatora (sterowanego regulacją ECH ) dla każdego obwodu chłodniczego - na podstawie informacji zbieranych przez czujniki ciśnienia układ sterujący zmienia napięcie zasilania wentylatorów, zgodnie ze schematem obok, - fabrycznie ustawione dla optymalnego działania, w sprawie innych ustawień skonsultować się z wytwórcą. - regulatory umieszczone w skrzynce połączeń elektrycznych. 8. OBSŁUGA WAŻNE Przed przeprowadzeniem jakichkolwiek czynności na urządzeniu upewnić się, czy jest ono wyłączone i zabezpieczone przed dostępem. Wszelkie czynności winny być wykonywane przez wykwalifikowany personel uprawniony do pracy z tym typem urządzeń OGÓLNE ZASADY OBSŁUGI Całość urządzenia winna być właściwie serwisowana, co zapewni optymalną i długotrwałą pracę. Wadliwa obsługa może spowodować unieważnienie gwarancji na produkt. Zależnie od produktu, obsługa polega na czyszczeniu filtrów (powietrza i wody), wewnętrznych i zewnętrznych wymienników ciepła, obudów, a także czyszczeniu i ochronie zbiorników na kondensat. Eliminowanie zapachów i dezynfekcja podłóg i pomieszczeń także przyczyniają się do jakości powietrza wdychanego przez użytkowników. TECHNIBEL ma w ofercie szeroki asortyment produktów doskonale przystosowanych do profesjonalnego czyszczenia, obsługi i napraw, zapewniających kompletny i skuteczny serwis. Optymalne wyniki osiągnie się wykorzystując do serwisowania produktów TECHNIBEL materiały eksploatacyjne tej samej firmy KONTROLE OKRESOWE Przeprowadzić następujące operacje co najmniej raz w roku (częstotliwość zależy od rodzaju instalacji i warunków pracy): - czyszczenie wymienników powietrza, - sprawdzenie części ulegających zużyciu, - sprawdzenie nastawów roboczych i temperatury, - sprawdzenie obwodu chłodniczego, zgodnie z obowiązującymi przepisami - sprawdzenie zabezpieczeń, - odkurzenie skrzynki połączeń elektrycznych, - sprawdzenie umocowania połączeń elektrycznych, - sprawdzenie uziemienia, - sprawdzenie nieszczelności, - sprawdzenie działania i wartości parametrów zgodnie z danymi startowymi, - sprawdzenie obwodów hydraulicznych zgodnie ze standardowymi praktykami branżowymi (wydajność, ciśnienie, przepłukiwanie obwodu, a w szczególności pompy - zob. punkt 6.3, czyszczenie filtra), - sprawdzenie, czy zawory bezpieczeństwa działają właściwie (również w zbiorniku, jeżeli jest) 8.2. ZALECENIA DOTYCZĄCE OBWODU CHŁODNICZEGO Po wszelkich czynnościach wykonywanych na obwodzie chłodniczym należy zainstalować nowy filtr osuszacz INSTALACJA I OBSŁUGA Przed rozpoczęciem czynności serwisowych, instalacji, uruchomienia, włączenia lub obsługi personel wyznaczony do dokonywania tych operacji winien zaznajomić się ze wskazówkami i zaleceniami zawartymi w niniejszej instrukcji, a także z odpowiednimi elementami dokumentacji technicznej oraz projektu instalacji. Instalacji, uruchomienia, obsługi i napraw urządzenia może dokonywać wyłącznie wykwalifikowany personel serwisowy zgodnie z wymogami wszelkich dyrektyw, praw i przepisów, a także według standardów zawodowych. Podczas instalacji, usuwania usterek i operacji obsługowych uważać na przewody rurowe, przewody pod ciśnieniem mogą pęknąć powodując poważne obrażenia. Podczas operacji obsługowych sprawdzać skład i stan chłodziwa, a także zwracać uwagę, czy nie ma jakichkolwiek śladów czynnika chłodniczego na zewnątrz. Podczas corocznej próby szczelności dokonywanej zgodnie z przepisami sprawdzić, czy presostaty wysokiego i niskiego ciśnienia są właściwie umocowane na obwodzie chłodniczym i czy w razie aktywacji odłączają obwód elektryczny. Podczas operacji obsługowych upewnić się, że nie ma śladów korozji lub plam oleju w pobliżu elementów obwodu chłodniczego. 15

16 Przed każdą operacją obsługową lub serwisową na obwodzie chłodniczym należy najpierw wyłączyć urządzenie, odczekać kilka minut przez instalowaniem czujników temperatury lub ciśnienia. Niektóre elementy, takie jak sprężarka i przewody rurowe, mogą osiągać temperaturę powyżej 100 C, a wysokie ciśnienie może być przyczyną poważnych obrażeń USUWANIE USTEREK Wszelkie operacje obsługowe i serwisowe na obwodzie chłodniczym muszą być przeprowadzane zgodnie ze standardami branżowymi i regułami bezpieczeństwa: odzysk czynnika chłodniczego, lutowanie w atmosferze ochronnej (azot) itp. Wszelkie operacje lutowania muszą być przeprowadzane przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach. Dla urządzeń napełnionych czynnikiem chłodniczym R 407 C obowiązują specyficzne zalecenia zamieszczone w niniejszej instrukcji. Urządzenie zawiera elementy pod ciśnieniem (np. przewody rurowe). Przy wymianie wadliwych elementów używać wyłącznie oryginalnych części zamiennych wymienionych w wykazie. Przewody rurowe można zastępować wyłącznie rurami miedzianymi zgodnymi z normą NF EN Wykrywanie nieszczelności próbą ciśnieniową: - nigdy nie używać tlenu lub suchego powietrza, istnieje ryzyko wybuchu, - używać osuszonego azotu lub mieszaniny czynnika chłodniczego z azotem, zgodnie z tablicą znamionową, - ciśnienie próbne obwodu wysokiego i niskiego ciśnienia nie może przekraczać 20 bar, a 15 bar w urządzeniach wyposażonych w manometr. Każda wymiana części na inne niż oryginalne, wszelkie modyfikacje obwodu chłodniczego, wymiana czynnika chłodniczego na inny niż wskazany na tabliczce znamionowej producenta, każde użycie urządzenia w warunkach wykraczających poza granice stosowalności określone w dokumentacji, skutkują utratą zgodności z oznaczeniem PED CE i odbywają się na odpowiedzialność osoby, która dokonuje takich modyfikacji. TABELA DANYCH STARTOWYCH CHGV Seria CHGV 50 do 80 Kod: Numer seryjny: Uruchomiony przez: Firma: Miejsce: Data: Napięcie mierzone na urządzeniu V L1-L2 L2-L3 L3-L1 WENTYLATORY Prąd mierzony, obwód A A/fazę L1 L2 L3 Ustawienie zabezpieczenia termicznego A Prąd mierzony, obwód B A/fazę L1 L2 L3 Ustawienie zabezpieczenia termicznego A SPRĘŻARKI Prąd mierzony, obwód A A/fazę L1 L2 L3 Ustawienie zabezpieczenia termicznego A Prąd mierzony, obwód B A/fazę L1 L2 L3 Ustawienie zabezpieczenia termicznego A POMPA Prąd mierzony A/fazę L1 L2 L3 Ustawienie zabezpieczenia termicznego A REGULACJA CIŚNIENIA Ustawienie CZUJNIKI (zob. karta kontroli) Temperatury zewnętrznej Ustawienie termostatu zewnętrznego Czujnik temperatury wody umieszczony na wlocie wylocie TEMPERATURY [ C] / CIŚNIENIA [bar] temperatura zewnętrzna rodzaj wody czysta glikol % glikolu wlot wody do agregatu wylot wody z agregatu ciśnienie w obwodzie wodnym szybkość przepływu wody T: Obwód A Obwód B sprężarka, strona ssawna sprężarka, strona ciśnieniowa wlot, termostatyczny zawór rozprężny wylot, termostatyczny zawór rozprężny ciśnienie skraplania ciśnienie parowania przegrzanie = (temp. ssania sprężarki temp. parowania) = 7 do 8 C przechłodzenie = (temp. skraplania temp. wlotu na zaworze rozprężnym) = 3 do 5 C 16

17 TABELA DANYCH STARTOWYCH CHGV PARAMETRY REGULACJI STEROWNIKA ECH Kod: Standardowe zastosowanie Numer seryjny: Uruchomiony przez: Firma: Miejsce: Data: Parametr Min. Max. Jednostka Nastawy fabryczne Ustawienie G01 Nastawy punktu chłodzenia C/ F 12 H03 Górna granica punktu chłodzenia C/ F 25 H04 Dolna granica punktu chłodzenia C/ F 10 H45 Polaryzacja raportu o alarmie 0 1 flag 1 H50 Aktywacja nastawów dynamicznych 0 1 flag 0 H51 Ustawienie korekty (offset) dynamicznego C/ F 5 chłodzenia H53 Ustawienie punktu dynamicznego chłodzenia C/ F 25 H55 Pasmo proporcjonalności dynamicznego C/ F 10 chłodzenia H57 Korekta czujnika Ai1-12,70 12,70 C/ F 0 H58 Korekta czujnika Ai2-12,70 12,70 C/ F 0 H59 Korekta czujnika Ai C/10 0 H60 Korekta czujnika Ai4-12,70 12,70 C/ F 0 H61 Korekta czujnika Ai5-12,70 12,70 C/ F 0 H62 Korekta czujnika Ai C/10 0 H64 Jednostka pomiaru temperatury ( C/ F) 0 1 flag 0 H65 Adres seryjny rodziny (do komunikacji) 0 14 num 0 H66 Adres seryjny urządzenia (do komunikacji) 0 14 num 0 H72 Dezaktywacja zdalnego raportu o alarmie 0 1 flag 1 A01 Zwłoka alarmu niskiego ciśnienia s 120 A02 Liczba incydentów/godz., alarm niskiego ciśnienia num 3 A03 Liczba incydentów/godz., wylot wody num 2 A11 Punkt nastawu alarmu przeciw zamarzaniu C/ F 3 A12 Histeza alarmu przeciw zamarzaniu 0 25,50 C/ F 2 A13 Liczba incydentów na godz. - alarm przeciw num 2 zamarzaniu A15 Maksymalne ustawienia alarmowe temp. wlotu C/ F 35 wody A18 Liczba incydentów na godz. - alarm wysokiego ciśnienia num 3 C03 Histereza sterowania w trybie chłodzenia 0 25,50 C/ F 1,5 C05 Skok między stopniami 0 25,50 C/ F 1,5 C06 Opóźnienie włączenia drugiego obwodu s 30 chłodniczego C08 Aktywacja układu redukcji objętości wody 0 1 flag 1 F08 Ustawienia min. ciśnienia w trybie chłodzenia kpa x F09 Pasmo proporcjonalności ciśnienia w trybie kpa x chłodzenia F10 Skok odcięcia wentylacji w trybie chłodzenia kpa x F14 Ustawienie ciśnienia przy maks. szybkości w trybie chłodzenia kpa x P01 Konfiguracja pompy wody (0= praca ciągła) 0 1 num 0 17

18 9. KRZYWE CIŚNIENIA CZYNNIKA CHŁODNICZEGO MODELE na R 407 C NISKIE CIŚNIENIE WYSOKIE CIŚNIENIE Legenda: Outdoor temperature ( C) - temperatura zewnętrzna ( C); Water outlet temperature ( C) - temperatura na wylocie wody ( C) Low pressure (relative bar) - niskie ciśnienie (względne, bar); High pressure (relative bar) - wysokie ciśnienie (względne, bar) 18

19 W wyniku prowadzonej przez nas polityki ciągłego rozwoju produkty nasze mogą ulegać zmianom bez uprzedzenia.. 19