Sowieckie deportacje, przesiedlenia i wysiedlenia obywateli polskich w latach II wojny światowej
|
|
- Bernard Leszczyński
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Sowieckie deportacje, przesiedlenia i wysiedlenia obywateli polskich w latach II wojny światowej dr Sławomir Kalbarczyk Organizowane przez państwo przymusowe przesiedlanie ludności z zajmowanego przez nią terytorium nie jest ani sowieckim, ani nawet XX-wiecznym jeśli można tak powiedzieć wynalazkiem. By nie zagłębiać się w czasy zbyt odległe, w prahistorię tego zjawiska, przypomnijmy tylko deportacje stosowane w czasach starożytnych wobec podbitych ludów przez Asyrię, także, w sposób szczególnie bolesny zapisane w świadomości Polaków, popowstaniowe, rosyjskie wywózki naszych rodaków na Sybir. Tak więc sowieckie wysiedlenia, przesiedlenia i deportacje obywateli polskich w dwudziestym wieku, o których będziemy dziś szerzej mówić, tkwiły korzeniami w barbarzyńskich metodach sprawowania władzy przez rozmaite despotie w przeszłości. Fakt, iż Rosja Sowiecka, państwo rzekomo nowego typu odwoływało się do tego rodzaju metod, dowodzi prawdziwości tezy, że zerwanie z przeszłością może mieć i ma najczęściej li tylko charakter deklaratywny. Od przeszłości uciec nie sposób, a próba jej wymazania, czy też używając nowocześniejszego słownictwa skasowania, kończy się niemal zawsze przysłowiowym chichotem historii. O tym, że dramat dziejowy ma wciąż tę samą treść, a ciągłe przemiany dotyczą jedynie dekoracji, wiedział już nasz znany historyk, a i polityk w jednej osobie, Jan Kucharzewski, kiedy rzecz jasna nieco upraszczając sprawę nazwał system bolszewicki czerwonym caratem. Jednym z takich stałych elementów procesu dziejowego było parcie Rosji, czy to carskiej, czy to bolszewickiej, na zachód. To groźne dla naszego bytu państwowego, a i narodowego dążenie udało się powstrzymać w 1920 r. Kiedy jednak we wrześniu r sprzymierzyło się ono z równie odwiecznym niemieckim Drang nach Osten Polska nie była w stanie mu się oprzeć. Zajęcie ziem polskich oznaczało dla władz sowieckich konieczność zaprowadzenia na nich nowych porządków. Ziemie te musiały być wszak poddane przebudowie ustrojowej, zintegrowane z państwem jedynym w swoim rodzaju. Trafnie ten proces wykorzeniania starego ustroju i implantowania sowieckiego nazwano rewolucją z zewnątrz, choć przypuszczalnie prościej, a i może trafniej bo bez zapożyczania zwodniczej terminologii byłoby mówić o podboju i jego odwiecznych następstwach, tj. prześladowaniach dokonywanych przez zwycięskiego agresora. Każdy podbój, a zatem i jego szczególna postać nazywana rewolucją z zewnątrz, zwraca się przeciwko komuś, kogo uważa za swego wroga jednostkom, grupom, warstwom społecznym, a bywa, że i całym narodom. A im bardziej skrajne hasła towarzyszą podbojowi, czyli im bardziej specjalne jego wydanie, nazwane rewolucją z zewnątrz, jest radykalne, im bardziej hołduje hasłu kto nie z nami, ten przeciwko nam, tym więcej ma wrogów. Nie ulega wątpliwości, że sowiecki zaborca w znacznej części ludności podbitych Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej widział element wrogi, nastawiony przeciw zaborcy, czyli używając jego nomenklatury antysowiecko. Rozmaite były metody zwalczania odłamów ludności uznanych za wrogie. Jako że Rosja Sowiecka była państwem totalitarnym, pierwsze skrzypce odgrywały tu metody policyjne, takie jak rozstrzeliwania, aresztowania, osadzanie w obozach pracy przymusowej i wreszcie, szczególnie nas tu interesujące, deportacje. Zanim powiemy coś więcej na ich temat, krótko o znaczeniu tego pojęcia. Otóż pod terminem deportacja będziemy rozumieć przymusowe, masowe przesiedlanie ludności, które ma charakter represji politycznej, narodowościowej lub religijnej. Element represyjny odróżnia zatem deportację od przesiedlenia, które również posiada charakter przymusowy, ale nie ma charakteru represji czy kary. Z kolei za wysiedlenie (wypędzenie) uważać będziemy usunięcie ludności z danego terenu bez organizowania jej przeniesienia w określone miejsce. Cel wysiedlenia ogranicza się zatem do oczyszczenia danego terenu z niepożądanej, z różnych względów, ludności, nie ma ona natomiast przebywać w jakimś nowym, ściśle określonym miejscu. Jak niemal aforystycznie ujęła różnicę Krystyna Kersten: Wysiedla się z miejsca A, przesiedla się z miejsca A do B. Skoro już mowa o kwestiach, nazwijmy to, metodologicznych, pozwólcie Państwo na jeszcze jedną uwagę. Otóż pisanie o masowych ruchach migracyjnych rodzi, przynajmniej w moim osobistym przekonaniu, niebezpieczeństwo swoistej dehumanizacji tej problematyki. Nie sposób bowiem uniknąć przy tym posługiwania się liczbami, operowania wyliczeniami procentowymi, nie można, jednym słowem, uciec od statystyki. Trzeba zatem zdawać sobie sprawę, że wyłącznie, a nawet przesadnie kwantytatywne ujęcie tematu a takie właśnie podejście narzucają wyprane z emocji źródła sowieckie, które obecnie nadają ton badaniom może prowadzić do swego rodzaju amnezji, czyli zapomnienia, że oto mówimy o ludziach, których poddano straszliwemu doświadczeniu wyrwania z własnych domostw, rzucenia w nieznane, wreszcie wywłaszczenia z dorobku całego życia, że mówimy o doświadczeniu egzystencjalnym, którego omawiane źródła są tylko bladym odbiciem. Stąd postulat, aby głos ofiar był w opracowaniach historyków także słyszalny, by nie zapominano o nim, klasyfikując, a w istocie deprecjonując relacje deportowanych jako subiektywne, a przez to właściwie nie warte uwagi.
2 Jak już wspomniano, w bogatym instrumentarium sowieckiej polityki represyjnej deportacje stanowiły tylko jeden element. Powstaje zatem pytanie, na czym polegała specyfika deportacji, co odróżniało tę formę represji od innych? Na pytanie to nie damy odpowiedzi wprost. Poniekąd wyłoni się ona sama, kiedy prześledzimy poszczególne akcje deportacyjne, przeprowadzone przez sowieckiego okupanta na Kresach. Pierwsza i zarazem największa akcja deportacyjna na ziemiach kresowych, wcielonych do ZSRR jako tzw. Zachodnia Ukraina i Zachodnia Białoruś, została przeprowadzona 10 lutego 1940 r. Teoretycznie rzecz biorąc, objęła ona osadników wojskowych, tzn. zasłużonych weteranów wojny polsko-bolszewickiej 1920 r., którzy zgodnie z ustawą z 17 grudnia 1920 r. otrzymali nadziały ziemi na Kresach wraz z rodzinami, a także pracowników służby leśnej (leśniczych, gajowych) też z rodzinami. Mówimy o teoretycznym jedynie ograniczeniu deportowanych w lutym 1940 r. do dwóch, wspomnianych kategorii, albowiem w istocie opisywana akcja objęła także ludność napływową, która zakupiła ziemię na Kresach. Przykładem jest los posła Andrzeja Witosa, który nabył gospodarstwo rolne w Krasnem koło Złoczowa i także został, oczywiście wraz z rodziną, wywieziony. O dość swobodnym posługiwaniu się przez lokalne władze terminem osadnik wojskowy świadczy też interwencyjny list Wandy Wasilewskiej do lwowskiego NKWD z 8 maja 1940 r., w którym świeżo upieczona deputowana do Rady Najwyższej ZSRR pisała: 10 kwietnia 1940 r. w zachodnich obwodach Ukrainy dokonano przesiedlenia osadników, których zesłano następnie w głąb ZSSR. Obecnie już od pewnego czasu zwracają się do mnie chłopi z kilku miejscowości, przynosząc listy od krewnych zamieszkałych na Uralu i niezmiennie zapewniając, że tamtych omyłkowo wzięto za osadników i przesiedlono, choć są to chłopi biedniacy, którzy nigdy nie byli osadnikami i do Związku Osadników nie należeli. To samo pisze wielu przesiedleńców, którzy przy tym zarzucają radom wiejskim fałszywe informowanie władz sowieckich. Choć zabrzmi to jak paradoks, ale władze sowieckie nigdzie nie wyłożyły expressis verbis, dlaczego właściwie deportują osadników i leśników z rodzinami. Jedyną właściwie wskazówką w tym względzie jest nagonka propagandowa, rozpętana jesienią 1939 r., w trakcie której o osadnikach mówiono jako o pachołkach i służalcach państwa polskiego znęcających się nad białoruskimi i ukraińskimi chłopami, albo też o polskich żandarmach, tzn. zarzucano im, że pełnili na Kresach funkcje policyjne wobec mniejszości narodowych. Biorąc za dobrą monetę te oskarżenia należałoby uznać, że osadnicy zostali wywiezieni jako patriotyczny, związany z państwem polskim element, na dodatek stanowiący instrument wrogiej mniejszościom narodowym polityki II Rzeczypospolitej na Kresach Wschodnich (domniemanie to zdaje się potwierdzać rozkaz Berii z 14 X 1939 r., nakazujący organom NKWD sporządzenie ewidencji osadników, których w rozkazie tym określa się mianem wojskowo-policyjnej agentury rządu polskiego, stanowiących nadal bazę dla działalności kontrrewolucyjnej ). Leśnicy z kolei mieli być rzekomo szkoleni jako dywersanci na wypadek ewentualnej wojny z ZSRR. W żadnych dokumentach sowieckich nie znajdziemy informacji, jaką winę przypisano członkom rodzin osadników i leśników. Rzecz nie bez znaczenia, jeśli zważyć, że chodziło najczęściej o rodziny wielodzietne. Pozostaje zatem uznać, że władze sowieckie zastosowały wobec nich odpowiedzialność zbiorową, rzecz właściwie normalna w stalinowskiej Rosji. Zbrodnicza deportacja osadników i leśników obciąża Związek Sowiecki jako państwo, albowiem decyzję o ich wywiezieniu podjęły najwyższe organy państwowe i partyjne 4 grudnia 1939 r. zapadła w tej sprawie decyzja Biura Politycznego WKP (b), następnego dnia odpowiednią uchwałę przyjęła Rada Komisarzy Ludowych ZSRR. Jak więc widzimy, decyzja o wywiezieniu miała charakter administracyjny. Nie było mowy o winie indywidualnej wina miała charakter zbiorowy i polegała na samym fakcie przynależności do jednej z kategorii, która podlegała wywózce. Tym m.in. różnili się deportowani od osób aresztowanych, które wywożono na wschód wskutek indywidualnie wydanych wyroków, podlegali oni zatem represji sądowej. Przygotowaniami do operacji kierował osobiście Stalin, w terenie nad jej sprawnym przeprowadzeniem czuwali osławiony, choć jego zła sława pochodzi raczej z późniejszego okresu, Iwan Sierow od niedawna Ludowy Komisarz Spraw Wewnętrznych Ukraińskiej SRR oraz Ławrentij Canawa, jego odpowiednik na Białorusi. Bilans lutowej akcji, trzeba przyznać sprawnie przeprowadzonej przez formacje NKWD, milicję, aktyw partyjny i żołnierzy Armii Czerwonej, to blisko 140 tys. wywiezionych osadników, leśników i członków ich rodzin (z czego 90 tys. przypadło na tzw. Zachodnią Ukrainę, pozostałe 50 tys. na tzw. Zachodnią Białoruś). Z górą 50 tysięcy deportowanych to były dzieci w różnym wieku. Ponad 80 % wywiezionych stanowili Polacy. Transporty deportacyjne trafiły do 21 krajów i obwodów ZSRR, przede wszystkim do obwodu archangielskiego, Komi ASRR i na Syberię. Z uwagi na znaczny udział dzieci wśród deportowanych śmiertelność w miejscach zesłania, tzw. specposiołkach, była bardzo wysoka. Do chwili amnestii, tj. do sierpnia 1941 r., zmarło blisko 11 tys. deportowanych osadników, leśników i członków ich rodzin.
3 Za pierwszą falą deportacyjną szybko poszły następne. 13 kwietnia 1940 r. wywieziono do Kazachstanu 61 tys. ludzi rodziny jeńców wojennych przebywających w specjalnych obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz rodziny osób aresztowanych przetrzymywanych w więzieniach na tzw. Zachodniej Ukrainie i Zachodniej Białorusi. Decyzję o przeprowadzeniu tej wywózki Biuro Polityczne WKP (b) podjęło 2 marca 1940 r. W tym przypadku zadziałała charakterystyczna dla systemów totalitarnych zasada odpowiedzialności zbiorowej: jedyną winą deportowanych w kwietniu był fakt przynależności do rodziny osadzonego w więzieniu, lub przebywającego w obozie jenieckim wroga władzy sowieckiej. Pojęcie rodziny rozumiano zresztą szeroko, nie ograniczając go do żony i dzieci, ale obejmując nim także rodziców, braci i siostry, o ile zamieszkiwali oni pod jednym dachem z najbliższymi krewnymi represjonowanego. Z natury rzeczy wśród wywożonych dominowały kobiety z dziećmi, najczęściej nie rozumiejące, dlaczego dotknęła ich represja. Jedna z wywiezionych skierowała do sowieckiej prokuratury dramatyczne i odzwierciedlające tę niewiedzę pytanie: Za co nas tak straszliwie ukarano zesłaniem bez wszelkich środków do życia? Nie trzeba dodawać, że pytanie to pozostało bez odpowiedzi. Również i ta deportacja objęła głównie element polski ponad 80 % deportowanych w kwietniu 1940 r. było Polakami. Teoretycznie czas zesłania był ograniczony do 10 lat. Trzecia i ostatnia w tym roku deportacja, nastąpiła 29 czerwca. Aby zrozumieć przyczyny tej wywózki należy cofnąć się w czasie, do napaści Niemiec na Polskę. Otóż kiedy wojna stała się faktem, jako uboczny efekt działań wojennych pojawiło się zjawisko ucieczki przed frontem, w szybkim tempie przesuwającym się z zachodu na wschód. Ucieczką ratowała się przede wszystkim ludność żydowska, obawiając się okrucieństw i gwałtów niemieckich. W rezultacie na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej znalazło się ok. 300 tys. uchodźców z zachodniej i centralnej Polski. W grudniu 1939 r. władze III Rzeszy i ZSRR zawarły porozumienie o wymianie ludności, przewidujące m.in. powrót uchodźców wojennych, jednak tylko tych, których władze niemieckie zgodzą się przyjąć. Niemcy w procesie selekcji odrzucili znaczną część chętnych do powrotu uchodźców, m.in. ze względu na żydowskie pochodzenie. Władze sowieckie natychmiast przypisały winę odrzuconym uchodźcom uznały, że zgłoszona przez nich chęć opuszczenia terytorium ZSRR dowodzi ich antysowieckiego nastawienia. Skoro stwierdzono winę, znaleziono i karę, którą miała być deportacja uchodźców w głąb ZSRR. Decyzja w tej sprawie zapadła również na posiedzeniu Biura Politycznego WKP (b) 2 marca 1940 r. Ofiarą deportacji czerwcowej padło tysięcy ludzi. Tym razem przeważała ludność żydowska, która stanowiła 84 % ogółu wywiezionych. Polaków w tej deportacji było ok. 10%. Deportowanych bieżeńców rozmieszczono w tych samych obwodach i krajach, co wywiezionych wcześniej osadników i leśników. Trzy sowieckie deportacje przeprowadzone na Kresach w 1940 r. objęły w zasadzie wielkie, homogeniczne grupy: pierwsza osadników i leśników z rodzinami, druga rodziny represjonowanych i trzecia uciekinierów, tzw. bieżeńców, którzy zgłosili chęć powrotu do miejsc zamieszkania znajdujących się pod okupacją niemiecką, nie otrzymali jednak na to zgody władz III Rzeszy. Tym bardziej zdumiewa swoisty fenomen czwartej deportacji, którą władze ZSRR przeprowadziły w maju i czerwcu 1941 r. Novum tej akcji stanowiło nie tylko to, że nie przebiegała ona w sposób jednolity, ale w różnych miejscach inaczej, lecz także i to, że na niektórych terenach polegała na połączeniu deportowania określonych kategorii osób z aresztowaniami innych. W ogromnym uproszczeniu jej przebieg na poszczególnych terenach przedstawiał się następująco: Wileńszczyzna: wcześniej nie była objęta deportacjami. W granicach ZSRR znalazła się w czerwcu 1940 r. notabene wraz z całą Litwą i została wcielona w skład państwa sowieckiego jako część Litewskiej SRR. Akcja deportacyjna na tym terenie ruszyła 14 maja 1941 r. i trwała aż do 22 czerwca tegoż r., kiedy to została przerwana przez inwazję III Rzeszy na ZSRR. Tryb wywózki, który z konieczności przedstawiamy tu w znacznym uproszczeniu, polegał na zabieraniu całych rodzin na stację załadowania, gdzie formowano odrębne transporty: głowy rodzin, tj. różnego rodzaju kontrrewolucjonistów ładowano do składów, które wysyłano do obozów pracy poprawczej, tzw. łagrów. Eszelony z ich rodzinami kierowano natomiast na zsyłkę, która teoretycznie miała trwać 20 lat. Nie posiadamy dokładnych danych co do liczby obywateli polskich wywiezionych z Wileńszczyzny, albowiem terenu tego nie wyodrębniano, prowadząc akcję w odniesieniu do całej Litwy. Tak więc łącznie z terenu Litewskiej SRR deportowano ponad 12 tys. osób, z czego nie mniej niż ok z terenu Ziemi Wileńskiej. Tzw. Zachodnia Ukraina: transporty z deportowanymi wyruszyły stąd 22 maja 1941 r. Wywózka objęła tu ponad 11 tys. osób, głównie rodziny członków ukraińskich, w mniejszym stopniu polskich kontrrewolucyjnych organizacji nacjonalistycznych.
4 Tzw. Zachodnia Białoruś: na tym terenie akcja rozpoczęła się dopiero 19 czerwca 1941 r., a więc niemal z miesięcznym opóźnieniem. W jej trakcie aresztowano i osadzono w więzieniach ponad 2 tys. kontrrewolucjonistów, natomiast ok. 22 tys. osób deportowano. Bilans sowieckich deportacji w latach to tys. obywateli polskich, wywiezionych na wschód (200 tys. Polaków, 70 tys. Żydów, 25 tys. Ukraińców i kilkanaście tys. Białorusinów). Trzeba powiedzieć na marginesie, że nawet po amnestii, ogłoszonej12 sierpnia 1941 r. w następstwie zawarcia układu Sikorski Majski Sowieci nie dawali deportowanym spokoju i nękali kolejnymi przesiedleniami. I tak w listopadzie i grudniu 1941 r. przesiedlili 36 tys. amnestionowanych obywateli polskich z Uzbekistaniu do Kazachstanu, a z Kazachstanu do Kirgizji kolejnych 21 tys. A skoro już mowa o przesiedleniach na terytorium sowieckim, to wybiegając nieco w przyszłość trzeba jeszcze wspomnieć o tych, które zostały dokonane w 1944 r. na prośbę Związku Patriotów Polskich. Ich celem było przeniesienie obywateli polskich z północnych, charakteryzujących się zabójczym klimatem rejonów ZSRR (m. in. obwody: archangielski, irkucki, Komi ASRR) oraz południowych (m. in. Kazachstan), gdzie z kolei cierpieli głód, na teren Ukraińskiej SRR. Od maja do grudnia 1944 r. na teren tej republiki przesiedlono łącznie około 55 tys. obywateli polskich. Obok deportacji władze sowieckie dokonywały na podbitych Kresach Wschodnich innych, przymusowych przemieszczeń ludności, o których należy, choćby krótko, wspomnieć. Po wkroczeniu na ziemie polskie zaniepokojenie władz okupacyjnych zaczęli budzić uchodźcy wojenni, którzy napłynęli przede wszystkim do miast. W znacznej mierze żydowskiego pochodzenia, rzadko kiedy podejmowali pracę, traktując swoją sytuację jako tymczasową. Tylko na terenie tzw. Zachodniej Białorusi liczbę uciekinierów szacowano na około 45 tys. osób. Tysiące bieżeńców, bezproduktywnie tkwiących w takich miastach jak Białystok, Brześć nad Bugiem, Pińsk, Grodno czy Lida, władze ZSRR postanowiły przesiedlić do 5 wschodnich obwodów Białoruskiej SRR i zatrudnić przy wydobyciu torfu, wyrębie lasów i w sowchozach. 14 października 1939 r. zapadła decyzja Biura Politycznego WKP (b), przewidująca rozmieszczenie w obwodach: mińskim, poleskim, witebskim, mohylewskim i homelskim 20 tys. uchodźców z tzw. Zachodniej Białorusi. Przesiedlenie przeprowadzono w październiku i listopadzie 1939 r. Akcja objęła ponad 22 tys. osób, przy czym właściwy Sowietom niedowład organizacyjny sprawił, że z ich rozmieszczeniem i zatrudnieniem były olbrzymie kłopoty. Niektórzy historycy skłonni są uważać to przesiedlenie za pierwszą deportację ludności polskiej, jednak trudno się z tym zgodzić, a to z uwagi na brak elementu represji i wyraźne ukierunkowanie przesiedlenia na produktywizację uchodźczej ludności. Kolejne przesiedlenie było rezultatem sowieckiej aneksji Besarabii i północnej Bukowiny, dokonanej w czerwcu 1940 r. Zajęcie tych terenów przez ZSRR skutkowało exodusem zamieszkującej je ludności niemieckiej: wyjechało 130 tys. osób, pozostawiając swoje gospodarstwa rolne. Powstałą lukę demograficzną władze ZSRR postanowiły, choćby częściowo, wypełnić, przymusowo przesiedlając na przełomie 1940 i 1941 r. do Besarabii tys. chłopów z Małopolski Wschodniej i Wołynia. Przesiedleńcom pozwolono zabrać ze sobą dobytek ruchomy, i to stosunkowo znaczny na dwie rodziny przypadał jeden wagon kolejowy. Ostatnie wielkie przesiedlenie, o którym chcemy tu wspomnieć, wiązało się z praktykowanymi w Sowietach drastycznymi metodami ochrony granicy państwowej. 2 III 1940 r. Rada Komisarzy Ludowych ZSRR podjęła uchwałę O ochronie granicy państwowej w zachodnich obwodach USRR i BSRR, przewidującą wysiedlenie mieszkańców z 800 metrowej strefy nadgranicznej (wyjątek zrobiono dla 9 miast, w tym Przemyśla) i usunięcie z niej (czyli zrównanie z ziemią) wszystkich zabudowań. Ogółem wysiedlono ludność z ponad 30 tys. gospodarstw, tj. ok. ponad 138 tys. osób. Jeżeli zsumujemy poszczególne kategorie osób, które padły ofiarą deportacji, przesiedleń i wysiedleń w okresie sowieckiej okupacji Kresów Wschodnich w latach otrzymamy blisko pół miliona ludzi, którzy zostali zmuszeni do zmiany miejsca pobytu. Kolejne sowieckie przesiedlenia obywateli polskich przypadły na schyłkowy okres wojny. Zostały dokonane w zmienionej sytuacji międzynarodowej, posiadały też w znacznej mierze inny charakter, aniżeli te, które miały miejsce w latach Co doprowadziło do tych nowych przesiedleń? Kapitalne znaczenie miało tu przede wszystkim uparte, i niebudzące sprzeciwu zachodnich aliantów, dążenie Stalina do przesunięcia wschodniej granicy Polski na tzw. linię Curzona, czyli inaczej mówiąc do zagarnięcia Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej. Dążenie to uzyskało placet Churchilla i Roosevelta na konferencji tzw. Wielkiej Trójki w Teheranie, gdzie ustalono, iż wschodnia granica państwa polskiego będzie przebiegać wzdłuż linii Curzona. Z kolei utworzenie w lipcu 1944 r. Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego konkurencyjnego dla legalnego rządu polskiego ośrodka władzy dało sowieckiemu dyktatorowi upragnionego kontrahenta do załatwienia sprawy zmiany granicy poprzez układy o charakterze qasi-międzynarodowym (qasi bo PKWN nie miał uznania międzynarodowego, a za
5 rząd nie uznawał go nawet Stalin). Już 27 lipca 1944 r. wasalny wobec ZSRR PKWN podpisał z rządem sowieckim umowę o polsko-radzieckiej granicy państwowej, w której za jej podstawę przyjęto linię Curzona. Po tym pierwszym kroku szybko poczyniono następne. 9 i 22 września 1944 r. PKWN zawarł układy z rządami Ukraińskiej SSR, Białoruskiej SRR oraz Litewskiej SRR, przewidujące jak to ujęto ewakuację do Polski z wymienionych republik Polaków i Żydów, którzy we wrześniu 1939 r. posiadali polskie obywatelstwo. W umowach podkreślono dobrowolny charakter przesiedlenia. Gwarantowana swoboda przeniesienia się za linię Curzona miała w znacznej mierze papierowy charakter. Działał wszak przymus sytuacyjny: pozostanie na miejscu oznaczało życie w ustroju sowieckim, który ludności kresowej dał się poznać od najgorszej strony. Ale nie tylko; w istocie władze ZSRR starały się zmusić Polaków do opuszczenia swych siedzib i nie cofnęły się przed najostrzejszymi środkami, by osiągnąć ten cel. Przykładem niech będzie Lwów, gdzie ociągającą się z ewakuacją ludność polską popędzono masowymi aresztowaniami opornych (uwięziono ponad 2 tys. osób, w tym wiele znaczących postaci ze świata nauki i polityki). Także w innych miejscach aresztowano wszystkich tych, których posądzano o sabotowanie przesiedlenia: np. w Wilnie pod tym zarzutem został uwięziony Główny Pełnomocnik Rządu Tymczasowego do spraw Ewakuacji Ludności Polskiej z Litewskiej SRR Stanisław Ochocki. W obliczu tej presji trudno nie uznać, że władze ZSRR, jeśli nie całkowicie, to w znacznym stopniu, nadały umowom z września 1944 r. charakter swego rodzaju czystki etnicznej, której celem miała być gruntowna depolonizacja ziem na wschód od linii Curzona. Mówimy o tylko częściowo przymusowym charakterze tego procesu, bo jednak na niektórych działał wspomniany przymus sytuacyjny skłaniający do przesiedlenia, ponadto nie wolno też zapominać, że przymus ewakuacyjny nie wszędzie występował w tym samym natężeniu największe rozmiary, jak się zdaje, przybrał na terenie tzw. Zachodniej Ukrainy. Bilans przesiedlenia, według danych Państwowego Urzędu Repatriacyjnego z 1 stycznia 1947 r., to ponad 1 mln 227 osób, ewakuowanych do Polski: blisko 171 tys. z Litewskiej SSR, ponad 272 tys. z Białoruskiej SSR i niemal 785 tys. z Ukraińskiej SRR. Na zakończenie warto zapytać, czym były przesiedlenia Polaków w końcowym okresie wojny. Z bliższej perspektywy dostrzeżemy w nich przede wszystkim zapewnienie interesów państwowych ZSRR, tak jak je ówcześnie rozumiano, polegające na scaleniu ziem uważanych za białoruskie, ukraińskie i litewskie w granicach Związku Sowieckiego z jednoczesnym usunięciem z nich obcej, by nie powiedzieć wrogiej ludności do od dawna postulowanej przez Sowiety etnograficznej Polski. Jeżeli jednak spojrzeć na te przesiedlenia z dalszej perspektywy historycznej, można w nich dostrzec destrukcyjne przedsięwzięcie, wymierzone oczywiście nie intencjonalnie, ale de facto, w dziedzictwo unii polsko-litewskiej. Żywioł polski został pod przymusem odepchnięty na zachód, a i cała Polska w sensie geograficznym znalazła się jak gdyby w okresie przedunijnym. Można zatem zaryzykować twierdzenie, że okres masowych przesiedleń ludności polskiej u schyłku wojny i zaraz po wojnie przyniósł ostateczny kres istnienia Rzeczpospolitej Obojga Narodów, której Druga Rzeczpospolita była w jakimś sensie kontynuacją. Relacja ze spotkania w Warszawie, podczas którego został wygłoszony referat
Struktura narodowościowa ludności Polski, Wolnego Miasta Gdańska oraz wschodnich obszarów Niemiec w latach 1931-1939
Spis treści str. 10 str. 12.12 str. 20 sir. 21 Wprowadzenie Wstęp Struktura narodowościowa ludności Polski, Wolnego Miasta Gdańska oraz wschodnich obszarów Niemiec w latach 1931-1939 Struktura narodowościowa
Bardziej szczegółowo-w Wprowadzenie 12 Wstęp
Spis treści -w Wprowadzenie 12 Wstęp str. 12 str. 20 str. 21 Struktura narodowościowa ludności Polski, Wolnego Miasta Gdańska oraz wschodnich obszarów Niemiec w latach 1931-1939 Struktura narodowościowa
Bardziej szczegółowoFormowanie Armii Andersa
Michał Bronowicki Formowanie Armii Andersa Gdy 1 września 1939 roku wojska niemieckie i słowackie rozpoczęły inwazję na Polskę, atak ten przyniósł śmierć tysięcy niewinnych ludzi, a dla wielu innych rozpoczął
Bardziej szczegółowoRoman Kabaczij. WYGNANI NA STEPY Przesiedlenia ludności ukraińskiej z Polski na południe Ukrainy w latach 1944-1946
Roman Kabaczij WYGNANI NA STEPY Przesiedlenia ludności ukraińskiej z Polski na południe Ukrainy w latach 1944-1946 SPIS TREŚCI Wstęp 11 Rozdział I. Koncepcja wysiedlenia Ukraińców z Polski w kontekście
Bardziej szczegółowoRozległa kraina o powierzchni ponad km², jest 30 razy większa od Polski. Panuje tu surowy klimat, a temperatura osiąga nawet C.
Rozległa kraina o powierzchni ponad 10 000 000 km², jest 30 razy większa od Polski. Panuje tu surowy klimat, a temperatura osiąga nawet -50 0 C. Syberia rozciąga się tysiące kilometrów za Uralem aż do
Bardziej szczegółowoWarszawa, styczeń 2012 BS/10/2012 WSPÓŁCZESNE ZWIĄZKI Z DAWNYMI KRESAMI
Warszawa, styczeń 2012 BS/10/2012 WSPÓŁCZESNE ZWIĄZKI Z DAWNYMI KRESAMI Znak jakości przyznany przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 13 stycznia 2011 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej
Bardziej szczegółowomusimy zatem wiedzieć policzyć dokładnie zawołać po imieniu opatrzyć na drogę Zbigniew Herbert
IDEA Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego służy pogłębieniu refleksji nad polskim doświadczeniem konfrontacji z dwoma totalitaryzmami nazistowskim i komunistycznym. Został powołany
Bardziej szczegółowoRozkaz operacyjny nr ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRS Nikołaja Jeżowa z 11 sierpnia 1937 r.
Operacja antypolska NKWD była jedną ze zbrodniczych akcji przeprowadzonych w ZSRS według kryteriów narodowościowych w okresie Wielkiego Terroru lat 30. Represjami objęto Polaków mieszkających w Związku
Bardziej szczegółowo74 -ta rocznica agresji sowieckiej na Polskę 17.09.1939 r.
Nie o zemstę, lecz o prawdę i pamięć wołają Ofiary 74 -ta rocznica agresji sowieckiej na Polskę 17.09.1939 r. 70 -ta rocznica ludobójstwa na Kresach Wschodnich II RP Ostrowiec Świętokrzyski 17.09.2013
Bardziej szczegółowoNiepodległa polska 100 lat
Niepodległa polska 100 lat 1918-2018 UTRATA NIEPODLEGŁOŚCI Ostatni z trzech rozbiorów Polski przypieczętowała klęska powstania kościuszkowskiego w lipcu 1794 roku. W roku następnym 3 stycznia 1795 Rosja,
Bardziej szczegółowoWyrok z dnia 7 października 2003 r. II UK 59/03
Wyrok z dnia 7 października 2003 r. II UK 59/03 Stwierdzenie przez Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych uprawnienia do ubiegania się o świadczenie pieniężne przewidziane w ustawie
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia 2009 r.
P r o j e k t USTAWA z dnia 2009 r. o świadczeniu substytucyjnym przysługującym osobom represjonowanym w latach 1939 1956 przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich Art. 1. Świadczenie substytucyjne,
Bardziej szczegółowo3 15 stycznia 1945 r. NKWD przeprowadziło masowe aresztowania Polaków we Lwowie i na terenie Kresów południowo wschodnich RP.
3 15 stycznia 1945 r. NKWD przeprowadziło masowe aresztowania Polaków we Lwowie i na terenie Kresów południowo wschodnich RP. Układ, zawarty 9 września 1944 r. między Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego
Bardziej szczegółowoAgresja ZSRR na Polskę zbrojna napaść dokonana 17 września 1939 przez ZSRR na Polskę, będącą od 1 września 1939 w stanie wojny z III Rzeszą.
Agresja ZSRR na Polskę zbrojna napaść dokonana 17 września 1939 przez ZSRR na Polskę, będącą od 1 września 1939 w stanie wojny z III Rzeszą. Element działań wojennych kampanii wrześniowej pierwszej kampanii
Bardziej szczegółowoUprawnienie do świadczenia substytucyjnego nie będzie przysługiwać osobom, które dopuściły się czynów godzących w niepodległość i suwerenność
UZASADNIENIE W 2009 roku przypada 70 rocznica wybuchu II wojny światowej. Ta najkrwawsza z wojen szczególnie dotknęła obywateli Rzeczypospolitej, którzy doznali wyjątkowych cierpień od obu totalitaryzmów
Bardziej szczegółowoTemat: Łagry a zesłania różne formy represji sowieckich na obywatelach polskich. w latach
Aneta Hoffmann Fundacja Kresy-Syberia Materiały dla nauczycieli do projektu O tym nie można zapomnieć edycja 2013/2014 Temat: Łagry a zesłania różne formy represji sowieckich na obywatelach polskich w
Bardziej szczegółowoRozkład materiału. kl. III/podręcznik :Poznać, zrozumieć, WSiP 2009/
Rozkład materiału kl. III/podręcznik :Poznać, zrozumieć, WSiP 2009/ Lp. Temat jednostki lekcyjnej Zagadnienia 1. I wojna światowa geneza, przebieg, skutki Proponowana Scenariusz lekcji liczba godzin str.
Bardziej szczegółowo70. ROCZNICA ZAKOŃCZENIA II WOJNY ŚWIATOWEJ
70. ROCZNICA ZAKOŃCZENIA II WOJNY ŚWIATOWEJ Wojna 1939-1945 była konfliktem globalnym prowadzonym na terytoriach: Europy, http://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/galeria/402834,5,niemcy-atakuja-polske-ii-wojna-swiatowa-na-zdjeciach-koszmar-ii-wojny-swiatowej-zobacz-zdjecia.html
Bardziej szczegółowoUchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 1997 r. III ZP 9/96
Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 1997 r. III ZP 9/96 Przewodniczący: Prezes SN Jan Wasilewski, Sędziowie SN: Adam Józefowicz, Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Jerzy Kwaśniewski,
Bardziej szczegółowoCLII Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych przy Zespole Szkół nr 27 Praca kontrolna nr 1 semestr I HISTORIA Międzywojnie i II wojna światowa TEST
CLII Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych przy Zespole Szkół nr 27 Praca kontrolna nr 1 semestr I HISTORIA Międzywojnie i II wojna światowa TEST... 1. Na poniższej mapie zaznacz państwa, które utworzyły:
Bardziej szczegółowoPOLSKA W LATACH 1944-1947 WALKA O WŁADZĘ. Łukasz Leśniak IVti
POLSKA W LATACH 1944-1947 WALKA O WŁADZĘ Łukasz Leśniak IVti W początkowej fazie drugiej wojny światowej rząd polski w skutek działań wojennych musiał ewakuować się poza granice kraju. Po agresji sowieckiej
Bardziej szczegółowoWyrok z dnia 25 września 1997 r. II UKN 275/97
Wyrok z dnia 25 września 1997 r. II UKN 275/97 Zakwalifikowanie przez Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych faktu pozbawienia wolności przez NKWD w Polsce i w ZSRR w okresie od
Bardziej szczegółowoGrzegorz Motyka Rafał Wnuk Tomasz Stryjek Adam F. Baran. Wojna. po wojnie. Antysowieckie podziemie w Europie Ârodkowo-Wschodniej w latach
Wojna po wojnie Grzegorz Motyka Rafał Wnuk Tomasz Stryjek Adam F. Baran Wojna po wojnie Antysowieckie podziemie w Europie Ârodkowo-Wschodniej w latach 1944 1953 Gdaƒsk Warszawa 2012 Wydawnictwo Naukowe
Bardziej szczegółowoMniejszości narodowe i etniczne w województwie wielkopolskim. Patryk Pawełczak pełnomocnik wojewody ds. mniejszości narodowych i etnicznych
Mniejszości narodowe i etniczne w województwie wielkopolskim Patryk Pawełczak pełnomocnik wojewody ds. mniejszości narodowych i etnicznych Kraj urodzenia Wyniki Spisu z 2011 r. wykazały, że 3413,4 tys.
Bardziej szczegółowoUSTAWA z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji
Dz.U. z 2000 r. Nr 106, poz. 1118 USTAWA z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji Uznając, że powinnością Państwa Polskiego jest umożliwienie repatriacji Polakom, którzy pozostali na Wschodzie, a zwłaszcza
Bardziej szczegółowoGdynia uczciła pamięć ofiar zbrodni katyńskiej
Gdynia uczciła pamięć ofiar zbrodni katyńskiej Wiosną 1940 roku, decyzją władz ZSRR, rozstrzelano około 22 tysięcy polskich obywateli przetrzymywanych w obozach i więzieniach na terenie Związku Sowieckiego.
Bardziej szczegółowoMATERIAŁ 4. Serbowie wypędzeni z niepodległego państwa chorwackiego, które było satelickim państwem nazistowskich Niemiec.
MATERIAŁ 4 Podczas II wojny światowej miliony ludzi padły ofiarą masowej eksterminacji, deportacji, śmierci głodowej, pracy przymusowej, obozów koncentracyjnych i bombardowań. Uchodźcy i wypędzeni Serbowie
Bardziej szczegółowoIzabela Piela KrDZEk2003Gn
Izabela Piela KrDZEk2003Gn Migracjami ludności nazywamy całokształt przemieszczeń, połączonych z przekroczeniem granicy administracyjnej podstawowej jednostki terytorialnej, prowadzących do stałej lub
Bardziej szczegółowoW związku z uroczystościami na cmentarzu w Przemyślu -Pikulicach zamieszczam pewną ekspertyzę.
W związku z uroczystościami na cmentarzu w Przemyślu -Pikulicach zamieszczam pewną ekspertyzę. WOJSKOWE CENTRUM EDUKACJI OBYWATELSKIEJ Nr... Dnia... 2012 r. 00 909 Warszawa ul. S. Banacha 2 tel./ fax:
Bardziej szczegółowoUkraińska partyzantka
SGM WSOłODTM GRZEGORZ MOTYKA Ukraińska partyzantka 1942-1960 Działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii ISP INSTYTUT STUDIÓW POLITYCZNYCH PAN OFICYNA WYDAWNICZA RYTM
Bardziej szczegółowoKonflikt na Ukrainie osłabił bezpieczeństwo Litwinów 2015-06-15 15:21:15
Konflikt na Ukrainie osłabił bezpieczeństwo Litwinów 2015-06-15 15:21:15 2 Działania Rosji na Ukrainie osłabiły bezpieczeństwo Litwinów. Na Litwie, będącej członkiem NATO, nie powinien się powtórzyć ukraiński
Bardziej szczegółowoLud Podolski, Głos Podola, Ziemia Podolska
Lud Podolski, Głos Podola, Ziemia Podolska Terytorium współczesnej Ukrainy zamieszkały przez liczne grupy nieukraińców Radziecki spadek - to spadek niepodległej Ukrainy i niepodległej Polski Ludność polska
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć dla uczniów gimnazjum OKUPACJA NIEMIECKA ZIEM POLSKICH
Scenariusz zajęć dla uczniów gimnazjum OKUPACJA NIEMIECKA ZIEM POLSKICH Wykorzystanie programu multimedialnego Historia Świata i Polski 1914-1948, Wojny światowe mgr Maria Kosterkiewicz Gimnazjum nr 12
Bardziej szczegółowoMiędzynarodowy Projekt Filmowy Learning Through Film. www.filmowalekcja.pl
1 Międzynarodowy Projekt Filmowy Learning Through Film www.filmowalekcja.pl Scenariusz zajęć edukacyjnych dla klas gimnazjalnych na podstawie filmu pod tytułem Franek Temat: Opowieść o Franku, który nie
Bardziej szczegółowoAndrzej Jezierski. Cecylia Leszczyńska HISTORIA
Andrzej Jezierski Cecylia Leszczyńska HISTORIA Wydawnictwo Key Text Warszawa 2003 Spis treści Od autorów 13 Rozdział 1 Polska w średniowieczu 1.1. Państwo 15 1.2. Ludność 19 1.2.1. Zaludnienie 19 1.2.2.
Bardziej szczegółowoDla czego 17 września 1939 Wojska ZSRR weszły do Polski?
Dla czego 17 września 1939 Wojska ZSRR weszły do Polski? Fischer, 18.09.2017 00:09 Dla tego, że nas nie lubili, dlatego, że minister Beck odrzucił ustalenia graniczne Traktatu Wersalskiego. Dla tego, że
Bardziej szczegółowoB8-0146/2016 } B8-0169/2016 } B8-0170/2016 } B8-0177/2016 } B8-0178/2016 } RC1/Am. 2
B8-0178/2016 } RC1/Am. 2 2 Motyw B B. mając na uwadze, że w kontekście arabskiej wiosny w lutym 2011 r. Libijczycy wyszli na ulice, co przerodziło się w dziewięciomiesięczny konflikt wewnętrzny; mając
Bardziej szczegółowoErasmus + Projekt Młody Europejczyk - Świadomy i bezpieczny obywatel świata. Zrozum problem uchodźców i konfliktów wojennych współczesnego świata
Erasmus + Projekt Młody Europejczyk - Świadomy i bezpieczny obywatel świata Zrozum problem uchodźców i konfliktów wojennych współczesnego świata Kryzys migracyjny w Europie, kryzys uchodźczy Kryzys migracyjny
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 30 lipca 2014 r. Poz. 1001
Warszawa, dnia 30 lipca 2014 r. Poz. 1001 OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 30 maja 2014 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym
Bardziej szczegółowoKilka słów o autorze. Józef Mackiewicz (ur r., zm. 31 stycznia 1985) polski pisarz i publicysta.
Droga donikąd Droga donikąd Józefa Mackiewicza została wydana w 1955 roku. Została uznana za najważniejszą polską powieść o zagładzie Kresów Północnych i Wilna w czasie okupacji sowieckiej. Kilka słów
Bardziej szczegółowoScenariusz warsztatów dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych
Scenariusz warsztatów dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych Czas trwania: 90 minut Grupa docelowa: uczniowie szkół ponadgimnazjalnych (15-30 osób) Scenariusz warsztatów realizowany jest w oparciu o projekcję
Bardziej szczegółowoAutor : Dariusz Matecki
Powojenne migracje, przemieszczenia, wysiedlenia, deportacje i ekspatriacje ludności polskiej ze Wschodu. Problemy polityczne, społeczne, kulturowe, moralne i statystyczne związane z wymuszoną dyslokacją
Bardziej szczegółowoWSPÓLNA PRZESZŁOŚĆ. Ukraińcy i Polacy jako ofiary terroru komunistycznego
KONFERENCJA NAUKOWO-PRAKTYCZNA w 75 rocznicę Zbrodni Katyńskiej WSPÓLNA PRZESZŁOŚĆ. Ukraińcy i Polacy jako ofiary terroru komunistycznego P R O G R A M Kijów, 25 marca 2015 roku 1 ORGANIZATORZY KONFERENCJI:
Bardziej szczegółowoAGNIESZKA CZARKOWSKA
AGNIESZKA CZARKOWSKA NA STRAŻY PAMIĘCI ROZMOWA Z PROFESOREM ALBINEM GŁOWACKIM, CZŁONKIEM RADY MUZEALNEJ MUZEUM WOJSKA. (W STRUKTURACH TEJ JEDNOSTKI FUNKCJONUJE POWSTAJĄCE MUZEUM PAMIĘCI SYBIRU) A.C: Czym
Bardziej szczegółowoJuż od kilku lat we wrześniu ulicami Białegostoku przechodzi Marsz Żywej Pamięci Polskiego Sybiru, bo właśnie z północno-wschodniej Polski
SPRAWOZDANIE Z KONFERENCJI NAUKOWEJ pt. EXODUS DEPORTACJE I MIGRACJE (WĄTEK WSCHODNI) STAN I PERSPEKTYWY BADAŃ Już od kilku lat we wrześniu ulicami Białegostoku przechodzi Marsz Żywej Pamięci Polskiego
Bardziej szczegółowoZBRODNIA KATYŃSKA. Moskwa, 23 sierpnia Podpisanie układu o nieagresji siedzi Wiaczesław Molotow; obok Stalina, w
ZBRODNIA KATYŃSKA Moskwa, 23 sierpnia 1939. Podpisanie układu o nieagresji siedzi Wiaczesław Molotow; obok Stalina, w środku Joachim von Ribbentrop. Fot. IPN Katyń jest dla Polaków symbolem zbrodniczej
Bardziej szczegółowoSpis treści. 6 Epoka brązu ( r. p.n.e.) 4 Paleolit (500-8 tys. lat p.n.e.) Mezolit (8-4,5 tys. lat p.n.e.)
Spis treści 4 Paleolit (500-8 tys. lat p.n.e.) Mezolit (8-4,5 tys. lat p.n.e.) 5 Neolit (4500-1800 r. p.n.e.) 6 Epoka brązu (1800-700 r. p.n.e.) 7 Wczesna epoka żelaza (700 r.-pocz. n.e.) 8 Okres wpływów
Bardziej szczegółowoOd początku okupacji przygotowywano się do wybuchu powstania Zdawano sobie sprawę z planów Stalina dotyczących Polski 27 października 1943 r. gen.
Od początku okupacji przygotowywano się do wybuchu powstania Zdawano sobie sprawę z planów Stalina dotyczących Polski 27 października 1943 r. gen. Sosnkowski wydaje rozkaz o rozpoczęciu przygotowań do
Bardziej szczegółowoKOLEKCJA AKT DOTYCZĄCA DEPORTACJI POLAKÓW Z TERENÓW LITWY W LATACH W ZBIORACH CENTRALNEGO ARCHIWUM WOJSKOWEGO
Wanda Krystyna Roman KOLEKCJA AKT DOTYCZĄCA DEPORTACJI POLAKÓW Z TERENÓW LITWY W LATACH 1941 1952 W ZBIORACH CENTRALNEGO ARCHIWUM WOJSKOWEGO Tajny protokół do paktu o nieagresji między Niemcami a ZSRR
Bardziej szczegółowoRoman Dzwonkowski Losy duchowieństwa polskiego w Białoruskiej SRS po II wojnie światowej - na przykładzie ks. Władysława Mączki ( )
Roman Dzwonkowski Losy duchowieństwa polskiego w Białoruskiej SRS po II wojnie światowej - na przykładzie ks. Władysława Mączki (1897-1982) Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia
Bardziej szczegółowoKoło historyczne 1abc
Koło historyczne 1abc Autor: A.Snella 17.09.2015. Zmieniony 05.10.2016.,,Kto nie szanuje i nie ceni swojej przeszłości, ten nie jest godzien szacunku, teraźniejszości ani prawa do przyszłości.'' JÓZEF
Bardziej szczegółowoKATYŃ ocalić od zapomnienia
KATYŃ ocalić od zapomnienia Po podpisaniu paktu Ribbentrop-Mołotow z 23 na 24 sierpnia 1939 roku uścisnęli sobie dłonie: Sekretarz generalny WKPb Związku Radzieckiego Józef Stalin i minister spraw zagranicznych
Bardziej szczegółowoDZIEJE NAJNOWSZE, ROCZNIK XXVI 1994, 2 PL ISSN Szacunek strat osobowych w Polsce Wschodniej
DZIEJE NAJNOWSZE, ROCZNIK XXVI 1994, 2 PL ISSN 0419 8824 K rystyna Kersten Szacunek strat osobowych w Polsce Wschodniej Historyczna rzeczywistość na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w okresie II
Bardziej szczegółowoBursztynowa komnata kopia; oryginał zaginął w czasie II wojny światowej. Rosja. Renata Gurba. z 9 slajdów
Bursztynowa komnata kopia; oryginał zaginął w czasie II wojny światowej. Rosja Renata Gurba 1 1. Położenie a. Rosja zajmuje ponad 17 mln km 2 powierzchni i jest największym państwem na świata b. Terytorium
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Rzeszowie
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Rzeszowie Warszawa-Rzeszów, październik 2014 r. Informacja sygnalna WYNIKI BADAŃ GUS Ruch graniczny oraz wydatki cudzoziemców w Polsce i Polaków za granicą
Bardziej szczegółowoBiuletyn Informacji Publicznej Wydawanie decyzji potwierdzającej prawo do rekompensaty za "mienie zabużańskie". Elżbieta Nesterenko
Wydawanie decyzji potwierdzającej prawo do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji
Bardziej szczegółowoZADANIE 3. Dział III. Małe ojczyzny i wspólne państwo. Prawidłowe odpowiedzi zaznaczono w tekście przez podkreślenie.
ZADANIE 3 Dział III. Małe ojczyzny i wspólne państwo Prawidłowe odpowiedzi zaznaczono w tekście przez podkreślenie. 1. Samorząd gminny przywrócono w Polsce w roku: a) 1989 b) 1990 c) 1998 d) 1999. 2. W
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ BS/14/11/95 GROŹNIE W GROZNYM KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, STYCZEŃ 95
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET: http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoHISTORIA USTROJU POLSKI. Autor: Marian Kallas
HISTORIA USTROJU POLSKI Autor: Marian Kallas Dział I Kształt terytorialno-administracyjny i ludność Polski Część I Dawne państwo polskie (do 1795) Rozdział 1. Powstanie Polski i zmiany terytorialno-administracyjne
Bardziej szczegółowoPRZEMIANY RUCHU NATURALNEGO LUDNOŚCI REGIONÓW PRZYGRANICZNYCH POLSKI, BIAŁORUSI I UKRAINY PO ROKU 2000
Człowiek w przestrzeni zurbanizowanej Maria Soja, Andrzej Zborowski (red.) Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ Kraków 2011, s. 41 53 PRZEMIANY RUCHU NATURALNEGO LUDNOŚCI REGIONÓW PRZYGRANICZNYCH
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp Rozdział I Systemy polityczne problemy ogólne Rozdział II Historyczne systemy polityczne. Rewolucje demokratyczne..
Spis treści Wstęp... 7 Rozdział I Systemy polityczne problemy ogólne... 11 Rozdział II Historyczne systemy polityczne. Rewolucje demokratyczne.. 27 Rozdział III Demokracja i totalitaryzm. Kryzys polityczny
Bardziej szczegółowoZADANIA DO SPRAWDZIANU
ZADANIA DO SPRAWDZIANU 1. Do daty dopisz wydarzenie: a) 1 IX 1939 r. wybuch II wojny światowej (agresja niemiecka na Polskę) b) 17 IX 1939 r. agresja radziecka na Polskę c) 28 IX 1939 r. kapitulacja Warszawy
Bardziej szczegółowoSprawdź Swoją wiedzę na temat Żołnierzy Wyklętych
Sprawdź Swoją wiedzę na temat Żołnierzy Wyklętych Wypełnij kartę odpowiedzi Imię i nazwisko Klasa Szkoła UWAGA Test zawiera 25 pytań jednokrotnego i wielokrotnego wyboru. Za każdą kompletną poprawną odpowiedź
Bardziej szczegółowoDemografia społeczności żydowskiej w Polsce po Zagładzie
Powojnie: historia społeczności żydowskiej w Polsce po 1945 roku materiały edukacyjne MATERIAŁ DLA NAUCZYCIELKI/NAUCZYCIELA Autor: Piotr Kowalik Etap edukacyjny: VIII klasa szkoły podstawowej Czas trwania:
Bardziej szczegółowoPojęcie sporu w prawie międzynarodowym
Pojęcie sporu w prawie międzynarodowym 1. Utrzymać międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo, stosując skuteczne środki zbiorowe dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i ich usuwania, tłumienia aktów agresji
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z historii do klasy I dopuszczający
Wymagania edukacyjne z historii do klasy I dopuszczający wymagania w zakresie wiadomości omawia najważniejsze postanowienia i konsekwencje traktatu wersalskiego definiuje pojęcie totalitaryzmu omawia główne
Bardziej szczegółowoTEKA KOMISJI HISTORYCZNEJ ODDZIAŁ PAN W LUBLINIE COMMISSION OF HISTORICAL SCIENCES
KOMISJI HISTORYCZNEJ ODDZIAŁ PAN W LUBLINIE COMMISSION OF HISTORICAL SCIENCES POLISH ACADEMY OF SCIENCES BRANCH IN LUBLIN COMMISSION OF HISTORICAL SCIENCES Volume IX Lublin 2012 POLSKA AKADEMIA NAUK ODDZIAŁ
Bardziej szczegółowo2. Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich został utworzony 30 grudnia 1922 roku.
Lekcja Temat: ZSRS imperium komunistyczne. 1. Po rewolucjach ( lutowa i październikowa) władza w Rosji przeszła w ręce bolszewików pod przywództwem W.I. Lenina. 2. Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich
Bardziej szczegółowoSpis treści. Dział I Kształt terytorialno-administracyjny i ludność Polski. Do Czytelnika Przedmowa... 13
Spis treści Do Czytelnika.............................................. 11 Przedmowa................................................ 13 Dział I Kształt terytorialno-administracyjny i ludność Polski Część
Bardziej szczegółowoCentrum Historii Zajezdnia SOBOTNIE WYJŚCIE
Centrum Historii Zajezdnia SOBOTNIE WYJŚCIE Urszula Lenartowicz 1d Wycieczka w sobotę 26 listopada 2016 roku odbyło się trzecie w tym roku szkolnym sobotnie wyjście. Chętnym, którzy dla dodatkowych punktów
Bardziej szczegółowoPODSTAWA PROGRAMOWA (zakres podstawowy)
2016-09-01 HISTORIA PODSTAWA PROGRAMOWA (zakres podstawowy) SZKOŁY BENEDYKTA IV etap edukacyjny zakres podstawowy Cele kształcenia wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń porządkuje i synchronizuje
Bardziej szczegółowoPlan wynikowy z historii poziom podstawowy na rok szkolny 2016/2017 dla klasy I a
Plan wynikowy z historii poziom podstawowy na rok szkolny 206/207 dla klasy I a Nauczyciel prowadzący: Jacek Foszczyński Liczba tygodni nauki: 38 Liczba godzin w tygodniu: 2 Liczba godzin do wypracowania
Bardziej szczegółowoLista mieszkańców Gminy Rzgów poległych, pomordowanych, walczących, więzionych, represjonowanych, zaginionych w latach II wojny światowej
Lista mieszkańców Gminy Rzgów poległych, pomordowanych, walczących, więzionych, represjonowanych, zaginionych w latach II wojny światowej L.p. Nazwisko i imię Miejsce zamieszkania Data i miejsce śmierci
Bardziej szczegółowoSzkoła Podstawowa nr2 im. Fryderyka Chopina Leśna , Małkinia Górna. Numer 25 04/18 PROJEKTU
Szkoła Podstawowa nr2 im. Fryderyka Chopina Leśna15 07-320, Małkinia Górna Numer 25 04/18. ORGANIZATOR PROJEKTU PARTNER. Polska The Times Numer 25 04/2018 Strona 2 Języki obce są bardzo potrzebne w życiu
Bardziej szczegółowoWarszawa, czerwiec 2011 BS/71/2011 OPINIE O NASTAWIENIU KRAJÓW SĄSIEDZKICH DO POLSKI
Warszawa, czerwiec 2011 BS/71/2011 OPINIE O NASTAWIENIU KRAJÓW SĄSIEDZKICH DO POLSKI Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 13 stycznia 2011 roku Fundacja Centrum Badania
Bardziej szczegółowoHandel w Polsce zarabia na cudzoziemcach coraz więcej - analiza
Handel w Polsce zarabia na cudzoziemcach coraz więcej - analiza data aktualizacji: 2016.03.30 Główny Urząd Statystyczny podsumował dane o ruchu granicznym oraz wydatkach cudzoziemców w Polsce i Polaków
Bardziej szczegółowoDzień Judaizmu w Chmielniku. Dzień Judaizmu w Chmielniku stycznia 2018
Dzień Judaizmu w Chmielniku 1 16 stycznia 2018 Dzień Judaizmu w Chmielniku Pokój! Pokój dalekim i bliskim! to hasło tegorocznego Dnia Judaizmu. W Ośrodku Tekst pochodzi ze strony www.sejmik-kielce.pl Dzień
Bardziej szczegółowoKOMBATANCI ORAZ NIEKTÓRE OSOBY BĘDĄCE OFIARAMI REPRESJI WOJENNYCH I OKRESU POWOJENNEGO
Warszawa, dnia 9 stycznia 2013 r. KANCELARIA SENATU BIURO KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ DZIAŁ PETYCJI I KORESPONDENCJI BKS/DPK-134/27609/13 EK Nr: 27609 Data wpływu 12 listopada 2012 r. Data sporządzenia informacji
Bardziej szczegółowo70. rocznica zakończenia II Wojny Światowej
70. rocznica zakończenia II Wojny Światowej, 11/05/2015 13:45, autor: Redakcja Bielawa Podobnie jak w całym kraju, tak i w Bielawie, 8 maja odbyły się obchody upamiętniające 70. rocznicę zakończenia II
Bardziej szczegółowoB Ó G M I Ł O Ś Ć H O N O R O J C Z Y Z N A W I A R A O J C Z Y Z N A P A M I Ę Ć S Z L A C H E T N O Ś Ć W O L N O Ś Ć
B Ó G M I Ł O Ś Ć H O N O R O J C Z Y Z N A W I A R A O J C Z Y Z N A P A M I Ę Ć S Z L A C H E T N O Ś Ć W O L N O Ś Ć E D Y K T KRÓLA POLSKI WOJCIECHA EDWARDA I DOKTRYNA LESZCZYŃSKIEGO Wzorując się na
Bardziej szczegółowoCudzoziemcy kupują coraz więcej w polskich sklepach
Cudzoziemcy kupują coraz więcej w polskich sklepach data aktualizacji: 2016.09.28 Według danych Głównego Urzędu Statystycznego szacunkowa wartość zakupionych w Polsce towarów i usług przez cudzoziemców
Bardziej szczegółowoUSTAWA z dnia 9 kwietnia 1999 r.
Kancelaria Sejmu s. 1/6 USTAWA z dnia 9 kwietnia 1999 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach
Bardziej szczegółowoPOLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE
POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE "PRZED 75 LATY, 27 WRZEŚNIA 1939 R., ROZPOCZĘTO TWORZENIE STRUKTUR POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO. BYŁO ONO FENOMENEM NA SKALĘ ŚWIATOWĄ. TAJNE STRUKTURY PAŃSTWA POLSKIEGO, PODLEGŁE
Bardziej szczegółowoWarszawa, kwiecień 2012 BS/50/2012 KRESOWE KORZENIE POLAKÓW
Warszawa, kwiecień 2012 BS/50/2012 KRESOWE KORZENIE POLAKÓW Znak jakości przyznany przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku stycznia 2012 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej ul. Żurawia
Bardziej szczegółowoZACHOWAĆ PAMIĘĆ OBOZY PRACY PRZYMUSOWEJ NA TERENIE SZCZECINA W OKRESIE II WOJNY ŚWIATOWEJ
ŚCIEŻKA EDUKACYJNO - HISTORYCZNA PRZYGOTOWANA PRZEZ UCZNIÓW KL. I LA XI LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO Z ODDZIAŁAMI DWUJĘZYCZNYMI W SZCZECINIE ZACHOWAĆ PAMIĘĆ OBOZY PRACY PRZYMUSOWEJ NA TERENIE SZCZECINA W
Bardziej szczegółowoMałgorzata Grabowska Katarzyna Panius Łukasz Kępski Malte Mansholt. Potulice jedno miejsce, dwie pamięci. Przewodnik po Miejscu Pamięci Potulice
Małgorzata Grabowska Katarzyna Panius Łukasz Kępski Malte Mansholt Potulice jedno miejsce, dwie pamięci Przewodnik po Miejscu Pamięci Potulice Oldenburg Toruń 2009 1. Hitlerowski kompleks obozowy Potulice
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. Sygn. akt III SW 47/10. Dnia 20 lipca 2010 r. Sąd Najwyższy w składzie :
Sygn. akt III SW 47/10 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 20 lipca 2010 r. SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący) SSN Katarzyna Gonera SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca) w sprawie
Bardziej szczegółowoInformacja na temat zatrudniania cudzoziemców w 2018 roku w województwie pomorskim
Tysiące Informacja na temat zatrudniania cudzoziemców w 018 roku w województwie pomorskim Oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisane do ewidencji oświadczeń W 018 roku odnotowano
Bardziej szczegółowoProjekt Edukacyjny Gimnazjum Specjalne w Warlubiu. Kto ty jesteś Polak mały
Projekt Edukacyjny Gimnazjum Specjalne w Warlubiu Kto ty jesteś Polak mały Miejsca Pamięci Narodowej w okolicach Warlubia WARLUBIE- CMENTARZ PARAFIALNY mogiła żołnierzy W mogile pochowano 37 nieznanych
Bardziej szczegółowoMartyrologia Wsi Polskich
Martyrologia Wsi Polskich Źródło: http://martyrologiawsipolskich.pl/mwp/wirtualne-mauzoleum/modul-iv-kresy-ii-rp/ziemie-wcielone-do-iii/fotogaleria/2506,zie mie-wcielone-do-iii-rzeszy-fotogaleria.html
Bardziej szczegółowoHistoria spisów powszechnych w Polsce w XX i XXI wieku
Historia spisów powszechnych w Polsce w XX i XXI wieku Zbigniew Pietrzak Urząd Statystyczny w Gdańsku 17.09.2019 Gdańsk Spisy powszechne ludności w Polsce od chwili powołania Głównego Urzędu Statystycznego
Bardziej szczegółowo5. Struktura narodowościowa i wyznaniowa w Polsce. Grupy etniczne
5. Struktura narodowościowa i wyznaniowa w Polsce. Grupy etniczne Polska jest zaliczana do państw jednolitych pod względem narodowościowym, etnicznym i religijnym. Wzrastające otwarcie na świat powoduje
Bardziej szczegółowoCIEZYLA-WEHRMACHT.html
Rosjanie uważają drugą wojnę za swój folwark. Przypominają, o tym, że związali walką większość Wehrmachtu, choć to nie oni wybierali, lecz Niemcy z kim walczyć. Około 4/5 niemieckich żołnierzy zabitych
Bardziej szczegółowoKATYŃ OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA
KATYŃ OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA Wydawnictwo okolicznościowe z okazji 70. rocznicy Zbrodni Katyńskiej. Biogram podporucznika Wojska Polskiego Zenona Rymaszewskiego Opracowany przez Dariusza Łukaszewicza nauczyciela
Bardziej szczegółowoPRZEKLEŃSTWO GEOPOLITYKI EUGENIUSZ SMOLAR POLSKA ROSJA 2
6 marca 2015 roku 1 PRZEKLEŃSTWO GEOPOLITYKI 2 PRZEKLEŃSTWO GEOPOLITYKI Tadeusz Konwicki: Polska leży w przeciągu Europy. Zachód Wschód Polacy, zwykli Polacy, to wiedzą Jest to ważny element pamięci rodzinnej
Bardziej szczegółowoPolska Akcja Humanitarna, ul. Szpitalna 5 lok. 3, Warszawa, t +48 (022) , +48 (022) , f +48 (022) ,
Świadczenia pieniężne przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich Niniejsze opracowanie jest
Bardziej szczegółowoInformacja na temat zatrudniania cudzoziemców w okresie od stycznia do września 2018 roku w województwie pomorskim
Tysiące Informacja na temat zatrudniania cudzoziemców w okresie od stycznia do września 018 roku w województwie pomorskim W trzecim kwartale 018 roku w województwie pomorskim utrzymywało się wysokie zapotrzebowanie
Bardziej szczegółowoMigracje w demografii
Migracje w demografii ze szczególnym uwzględnieniem emigracji i repatriacji Wykład z 14 lub 21 stycznia 2015 roku Definicje Migracja wędrówka ludności mająca na celu zmianę miejsca pobytu. Przyczyny migracji
Bardziej szczegółowoSprawdzian nr 3. Rozdział III. Ziemie polskie w drugiej połowie XIX wieku. 1. Wśród poniższych zdań zaznacz zdanie fałszywe.
Rozdział III. Ziemie polskie w drugiej połowie XIX wieku GRUPA A 1. Wśród poniższych zdań zaznacz zdanie fałszywe. Po upadku powstania styczniowego rząd rosyjski nadał Polakom autonomię. Celem działań
Bardziej szczegółowo