Zestaw testów do oceny koordynacyjnych zdolności motorycznych

Transkrypt

1 Tumidajewicz Krzysztof Trener I klasy UEFA A Zestaw testów do oceny koordynacyjnych zdolności motorycznych 1. WSTĘP Najlepsi piłkarze na świecie tacy jak Pele, Cruyff czy Beckenbauer byli wybitni nie dlatego, że posiadali wysoki poziom zdolności kondycyjnych lecz dlatego, że posiadali wyjątkową inteligencję gry i ponad przeciętny poziom techniki piłkarskiej. Posiadali oni również dobrą podstawę kondycyjną jednak ich działania cechowało przede wszystkim szybkie i właściwe analizowanie (czytanie) sytuacji na boisku, taktycznie mądre zagrania oraz zdolności skutecznego wykonywania najtrudniejszych zadań techniczno taktycznych. O takiej jakości gry decydują w głównej mierze koordynacyjne zdolności motoryczne. 2. Testy dla oceny koordynacyjnego przygotowania motorycznego I. Testy oceniające zdolność rytmizacji ruchów. 1. Bieg po kołach z prowadzeniem piłki. Sprzęt: 11 obręczy gimnastycznych o średnicy 60 cm, taśma miernicza, kreda, stoper, piłka nożna. Opis: na początku badany pokonuje z mak. szybkością odcinek 30 m, następnie po kilkuminutowej przerwie przebiega drugi dystans 30 m, na którym rozłożone są koła gimnastyczne, stawiając kolejno w każdy z nich po jednej stopie. Trzecią próbę zawodnik rozpoczyna prowadząc piłkę ; w momencie gdy znajduje się przed pierwszym rzędem obręczy podaje piłkę obok nich, a sam wykonuje bieg, w czasie którego stawia w każdym kole po jednej stopie. Po pokonaniu pierwszego rzędu obręczy badany ponownie przechodzi do prowadzenia piłki, a następnie postępuje według schematu opisanego powyżej. Cały sprawdzian kończy się przeprowadzeniem piłki przez linię mety. Wynik: różnice pomiędzy czasami uzyskanymi na drugim i pierwszym o trzecim i drugim dystansie z dokładnością do 0,01 sekundy. Uwaga: niedozwolone jest przebiegnięcie przez kolejne rzędy obręczy bez prowadzenia piłki pomiędzy nimi. 1

2 Rys. 1. Bieg przez obręcze z prowadzeniem piłki ( Ljach, Witkowski 2004 ) Sprzęt: piłka nożna, stoper. 2.Toczenie piłki stopą. Opis: badany stoi w pozycji wyjściowej, jak na rys.6 ( obie stopy na podłożu ). Na sygnał należy w jak najkrótszym czasie przetoczyć piłkę 10 razy podeszwą w tył. Po kontakcie z piłką stopa powinna dotknąć podłoża. Wynik: lepszy rezultat z dwóch powtórzeń z dokładnością do 0,01 sekundy. Uwagi: każdy testowany wykonuje po 2 próby dla nogi prawej i nogi lewej. Rys. 2. Toczenie piłki stopą. 2

3 II. Testy oceniające zdolność zachowania równowagi statycznej i dynamicznej. Sprzęt: piłka nożna, stoper. 1. Stanie jednonóż z utrzymaniem piłki na stopie. Opis: badany stoi jednonóż z dłońmi na biodrach i nogą wyciągniętą w przód. Za zadanie ma jak najdłużej utrzymać piłkę na stopie. W momencie oderwania rąk od bioder lub nogi postawnej od podłoża, jak też upadku piłki na ziemię, sprawdzian przerywa się. Wynik: lepszy czas z dwóch prób z dokładnością do 0,01 sekundy. Uwaga: każdy ćwiczący wykonuje po 2 próby dla nogi prawej i nogi lewej. Rys. 3. Stanie jednonóż z utrzymaniem piłki na stopie. Sprzęt: ławeczka gimnastyczna, stoper. 2. Obroty na ławeczce gimnastycznej. Opis: z pozycji stojąc stopa przed stopą na wąskiej listwie odwróconej ławeczki ( 10 cm ) badany powinien w ciągu 20 sekund wykonać jak największą ilość obrotów ( w kolejności jeden w prawo, drugi w lewo na zmianę ) nie upadając. Wynik: liczba obrotów zaliczonych w czasie 20 sekund, z dokładnością do pół obrotu lepszy rezultat z dwóch powtórzeń. Uwagi: pojedynczy obrót uważa się za zakończony, gdy ćwiczący wróci do postawy wyjściowej. W momencie utraty równowagi ( zeskoczenie, spadnięcie z ławki ) należy jak najszybciej przyjąć poprzednie położenie i kontynuować sprawdzian. 3

4 Rys. 4. Obroty na ławeczce gimnastycznej ( Ljach, Witkowski 2004 ). III. Testy oceniające zdolność różnicowania kinestetycznego 1. Uderzenie piłki do celu. Sprzęt: materac gimnastyczny, obręcz o średnicy 80 cm, piłka lekarska 2 kg, piłka nożna, taśma pomiarowa. Opis: w wybranym miejscu ustawia się materac, na którym kładzie się obręcz gimnastyczną a w jej środku piłkę lekarską. W odległości 10 m od przedniej krawędzi materaca wyznacza się linię, zza której badany wykonuje uderzenia piłki do celu z powietrza ( z własnego podrzutu, dowolną częścią stopy ) po 10 razy nogą lewą i 10 razy nagą prawą. Za trafienie w materac uzyskuje 1 pkt, za uderzenie w obręcz 2 pkt, za strzał w pole między obręczą a piłką 3 pkt, a za trafienie w piłkę lekarską 4 punkty. Wynik: liczba punktów uzyskanych z 10 uderzeń ( oddzielnie dla nogi prawej i lewej ). Rys. 5. Uderzenie piłki do celu ( Ljach, Witkowski 2004 ). 4

5 IV. Testy oceniające zdolność dostosowania motorycznego 1. Bieg z obiegnięcie tyczek. Sprzęt: taśma miernicza, 3 stojaki, piłka nożna, stoper. Opis: na dystansie 10 m ustawia się 3 tyczki, z których pierwsza w odległości 2,5 m od linii startu, zaś kolejne w tych samych odstępach od siebie ( ostatnia z nich 2,5 m od linii mety ). Na sygnał badany pokonuje wyznaczony odcinek, obiegając każdą tyczkę z prawej strony, następnie po kilkuminutowej przerwie z lewej strony. W dalszej kolejności, obie próby wykonuje się powtórnie z jednoczesnym prowadzeniem piłki. W czasie obiegania stojaków z lewej strony piłkę należy prowadzić nogą lewą ( z prawej strony nogą prawą ). Wynik: różnica pomiędzy czasem biegu z piłką i bez piłki mierzona z dokładnością do 0,01 sekundy ( osobno dla nogi prawej i lewej ). Rys. 6. Bieg z obiegnięciem tyczek. V. Testy oceniające zdolność sprzężenia ruchów 1. Slalom z prowadzenie dwóch piłek. Sprzęt: 3 tyczki, taśma miernicza, stoper, 2 piłki nożne. Opis: na odcinku 10 m rozmieszcza się 3 stojaki, z których pierwszy w odległości 2,5 m od linii startu zaś kolejne w tych samych odstępach od siebie, ostatni 2,5 m od linii mety. Na sygnał badany pokonuje wyznaczony dystans, biegnąc slalomem pomiędzy tyczkami. Następnie przystępuje do kolejnej próby, podczas której prowadzi jedną piłkę. Trzecie powtórzenie testowany wykonuje prowadząc jednocześnie 2 piłki. Wynik: różnice pomiędzy czasami biegów : z 1 piłką i bez piłki, z 2 piłkami i z 1 piłką mierzone z dokładnością do 0,01 sekundy. Uwagi: między poszczególnymi próbami odbywa się kilkuminutowa przerwa. 5

6 Rys. 7. Slalom z prowadzeniem dwóch piłek. VI. Testy oceniające zdolność szybkiej reakcji 1. Zatrzymanie piłki stopą. Sprzęt: dwie ławeczki o długości trzech metrów każda, drabinka gimnastyczna, piłka nożna, taśma miernicza, stoper. Opis: dwie ławeczki zaczepia się jedną stroną o drabinkę na wysokości1 m w odstępie 5 cm od siebie. W szczelinie pomiędzy ich górnymi końcami leży piłka trzymana rękoma przez badającego, który na sygnał hop spuszcza ją w dół tak, aby przemieszczała się rynnie utworzonej pomiędzy ławeczkami. Testowany, który stoi odwrócony tyłem ( nie patrzy za siebie ) w odległości 4 m od dolnych krawędzi ławeczek, w linii toczenia się piłki po usłyszeniu sygnału odwraca się i biegnie jak najszybciej zatrzymując spadającą piłkę dowolną nagą ( podeszwą ). Wynik: średnia odległość ( z dokładnością do 5 cm ) na jaką piłka stoczyła się od górnych krawędzi ławeczek w trzech próbach. Rys. 8. Zatrzymanie piłki stopą ( Ljach, Witkowski 2004 ). 6

7 VII. Testy oceniające zdolność orientacji przestrzennej 1. Bieg do ponumerowanych piłek. Sprzęt: 5 piłek lekarskich ( 3 kg ) ponumerowanych od 1 do 5, stoper, 1 piłka lekarska ( 4 kg ), taśma miernicza, kartoniki z numerami. Opis: w wyznaczonym półkolu o promieniu 3 m rozstawia się symetrycznie w odstępach co 1,5 m 5 ponumerowanych piłek lekarskich ( przestrzegając by niebyły ułożone według kolejności. Piłkę o ciężarze 4 kg umieszcza się w odległości 3 m od pozostałych. Badany ustawia się tyłem do pięciu piłek tak aby szpice jego butów dotykały szóstej piłki leżącej przed nim ( rys. 13 ). Na sygnał dotyka podeszwą piłki i w tym momencie testujący pokazuje kartonik z określonym numerem. Zawodnik odwraca się i biegnie do wyznaczonej piłki, dotykając ją podeszwą dowolnej nogi i wraca do piłki środkowej. W momencie dotknięcia jej znów podeszwą eksponowany jest kolejny numer piłki. W opisany sposób wykonuje się bieg do wszystkich pięciu piłek, kończąc cały sprawdzian poprzez dotknięcie piłki startowej. Około 20 minut wcześniej badany pokonuje na ustawionym stanowisku dystans 5 x 3 m. Wynik: różnica między czasem biegu do ponumerowanych piłek i biegu wahadłowego 5 x 3 m mierzona z dokładnością do 0,01 sekundy. Uwagi: kolejność demonstrowania kartoników z numerami oraz rozmieszczenie piłek na półkolu należy zmieniać dla każdego testowanego zawodnika. Rys. 9. Bieg do ponumerowanych piłek ( Ljach, Witkowski 2004 ). 7

8 Normy dla oceny koordynacyjnych zdolności motorycznych u piłkarzy nożnych w wieku lat Zdolność Test ( nazwa ) wskaźnik Poziom wysoki Zdolność czucia rytmu ruchów Zdolność zachowania równowagi Zdolność kinestetycznego różnicowania Zdolność dostosowania ruchów Zdolność sprzężenia ruchów Zdolność szybkiej reakcji Zdolność orientacji przestrzennej Bieg po kołach z prowadzeniem piłki 1.Bieg po kołach bez prowadzenia piłki (s) 2.Bieg po kołach z prowadzeniem piłki (s) 3.Różnica między biegiem po kołach bez prowadzenia piłki i biegiem na 30 m (s) 4.Różnica między biegiem po kołach z prowadzeniem i bez prowadzenia (s) Toczenie piłki stopą 5.Toczenie piłki stopą (s) Stanie jednonóż z utrzymaniem piłki 6.Stanie jednonóż z utrzymaniem piłki na stopie (s) Obroty na ławeczce gimnastycznej 7.Obroty na ławeczce gimnastycznej ( ilość ) 5,37 6,38 0,46 0,91 4, ,5 Poziom średni 5,5-5,77 6,78-7,57 0,6-0,92 1,22-1,85 4,88-5, ,5 Uderzenie piłki do celu 8.Uderzenie piłki do celu ( ilość punktów ) Bieg z obiegnięciem tyczek 9.Bieg z obiegnięciem tyczek z lewej strony bez piłki (s) 10.Bieg z obiegnięciem tyczek z prawej strony bez piłki (s) 11.Bieg z obiegnięciem tyczek z lewej strony z prowadzeniem piłki (s) 12.Bieg z obiegnięciem tyczek z prawej strony z prowadzeniem piłki (s) 13.Różnica między biegiem z obiegnięciem tyczek z lewej strony z piłką i bez (s) 14.Różnica między biegiem z obiegnięciem tyczek z prawej strony z piłką i bez (s) Slalom z prowadzeniem dwóch piłek 15.Slalom między tyczkami bez piłki (s) 16.Slalom między tyczkami z prowadzeniem 1 piłki (s) 17.Slalom między tyczkami z prowadzeniem 2 piłek (s) 18.Różnica między slalomem z prowadzeniem 1 piłki i slalomem bez piłki (s) 19.Różnica między slalomem z prowadzeniem 2 piłek oraz 1 piłki (s) 7,43 7,33 10,01 9,52 2,27 1,80 2,24 3,01 4,91 0,57 1,69 7,57-7,84 7,46-7,72 10,39-11,16 9,81-10,40 2,65-3,40 2,11-2,73 2,31-2,47 3,13-3,36 5,24-5,91 0,66-0,83 2,02-2,67 Poziom niski 5,9 7,97 1,08 2,16 5, ,97 7,85 11,54 10,69 3,77 3,04 2,54 3,48 6,24 Zatrzymanie piłki stopą 20.Zatrzymanie piłki stopą średnia z trzech prób (cm) 176,4 180,5-188,69 192,8 Bieg do ponumerowanych piłek 21.Bieg wahadłowy 5*3 (s) 22.Bieg do ponumerowanych piłek (s) 23.Różnica między biegiem do ponumerowanych piłek i biegiem wahadłowym 5*3 (s) 9,99 11,22 0,85 Tabela 1. Normy dla oceny koordynacyjnych zdolności motorycznych. 10,21-10,64 11,61-12,39 1,21-1,93 0,92 3,00 10,85 12,77 2,29 8

9 3.OGÓLNE WSKAZÓWKI DOTYCZĄCE TESTOWANIA Przed zastosowaniem poszczególnych testów trener powinien zatroszczyć się o właściwy poziom motywacji i koncentracji uwagi badanych. Zawodnikom należy dokładnie wytłumaczyć, po co stosuje się dane sprawdziany, a także opisać i zademonstrować prawidłowy sposób wykonania ( szczególnie akcentując moment startu i zakończenia ). Każdorazowo po wykonaniu zadania testowego należy podawać badanemu dane o uzyskanym przez niego rezultacie, po to by podwyższyć jego motywacji i umożliwić mu korygowanie czynności. Testy należy przeprowadzać zawsze na początku części głównej zajęć, po krótkiej rozgrzewce. Niewskazane jest, aby stosować przed nimi duże obciążenia fizyczne. Korzystnie jest przeprowadzać wszystkie sprawdziany w formie rywalizacji tak, by piłkarze startowali w parach lub bezpośrednio jeden po drugim. Zawodników należy poddawać kontroli zawsze na początku i na końcu określonego etapu przygotowania. Umożliwia to ustalenie poziomu wyjściowego różnych koordynacyjnych zdolności motorycznych (KZM) oraz zmian w ich rozwoju pod wpływem stosowania określonych metod, form i środków treningowych. W celu wszechstronnej oceny należy wykorzystywać kompleksową baterię testów diagnozujących zdolności dostosowania, kinestetycznego różnicowania ruchów, orientacji przestrzennej, szybkiej reakcji, sprzężenia, rytmizacji oraz równowagi. Poszczególne sprawdziany można także w określonych przypadkach stosować oddzielnie, aby ustalić na przykład na ile skutecznie realizowano zasadnicze założenia w danym okresie przygotowania. Opracowane testy koordynacyjne najlepiej jest przeprowadzić w ciągu 2-3 zajęć treningowych. Przykładowa kolejność zastosowania poszczególnych prób może wyglądać następująco : 1 dzień : uderzenie piłki do celu, stanie jednonóż z utrzymaniem piłki na stopie, obroty na ławeczce gimnastycznej, bieg po kołach z prowadzeniem piłki, przetaczanie piłki stopą. 2 dzień : zatrzymanie piłki stopą, bieg z obiegnięciem tyczek, slalom z prowadzeniem dwóch piłek, bieg do ponumerowanych piłek. Dla każdego z opisanych testów trenerzy mogą stworzyć 5-stopniowa skalę ocen, zgodnie z którą za niski poziom rozwoju danej zdolności, przyznaje się 1 punkt, poniżej średniego 2 punkty,, średni 3 punkty, powyżej średniego 4 punkty, wysoki 5 punktów. W ten sposób po zsumowaniu ocen ze wszystkich testów uzyskuje się sumaryczną, punktową ocenę specjalnego koordynacyjnego przygotowania piłkarzy nożnych. 4. PODSUMOWANIE Wzrastające wymogi piłki nożnej podkreślają znaczenie koordynacyjnych zdolności motorycznych w rozwoju tej dyscypliny sportu. Zdolności koordynacyjne decydują o łatwości przyswajania techniki ruchu, a w połączeniu z podstawowymi zdolnościami energetycznymi warunkują wysoki poziom sportowy. Istnieje duża współzależność między zdolnościami koordynacyjnymi a skutecznością gry. Zawodnicy obdarzeni wyższym poziomem koordynacji ruchowej skuteczniej opanowują oraz doskonalą technikę i taktykę sportową, łatwiej zdobywają także umiejętności racjonalnego i ekonomicznego wydatkowania potencjału energetycznego oraz stale wzbogacają ruchowe doświadczenie. Dodatkowo zawodnik o dobrej koordynacji wykonuje należycie nie tylko ćwiczenia zręcznościowe, ale również zadania treningowe postawione mu w sposób zaskakujący. Ma to bezpośredni wpływ na efektywność prowadzonych zajęć treningowych. W konsekwencji zawodnicy ci szybciej osiągają poziom mistrzostwa sportowego i dłużej kontynuują karierę sportową. 9

10 5. WNIOSKI 1. W piłce nożnej w procesie nauczania obok możliwości technicznych, taktycznych, motorycznych i czynników psychologicznych zdolności koordynacyjne odgrywają bardzo ważną rolę. 2. Wiodące zdolności koordynacyjne dla piłkarzy nożnych to: zdolność różnicowania, zdolność sprzężenia, zdolność orientacji przestrzennej, zdolność szybkości reagowania, zdolność dostosowania i przestawiania, zdolność zachowania równowagi, zdolność rytmizacji. 3. Im bardziej wyćwiczona jest koordynacja tym, wszechstronniejszy jest w poruszaniu zawodnik. 4. Trening koordynacyjny wymaga korzystania z przyborów treningowych ( piłki o różnej wadze, drabinka koordynacyjna, tyczki itp.). 5. Postępy KZM można zmierzyć testami na poszczególne zdolności koordynacyjne. 6. Wraz z przechodzeniem na wyższe etapy zaawansowania sportowego, powinien wzrastać procent ćwiczeń o dużej oraz submaksymalnej i maksymalnej złożoności koordynacyjnej. 7. W miarę wzrastania mistrzostwa sportowego piłkarzy nożnych obserwuje się stałą tendencję do zmniejszania różnic w wykonaniu jednych i tych samych testów koordynacyjnych z piłką i bez piłki. 8. Trening koordynacyjny należy prowadzić systematycznie we wszystkich okresach i etapach szkolenia piłkarzy nożnych. 9. Ćwiczenia koordynacyjne pozytywnie wpływają na wzrost wskaźników umiejętności technicznych piłkarzy nożnych: dokładność i szybkość uderzeń piłki, dokładność przyjęć piłki, szybkość i dokładności prowadzenia piłki itd. 10