Konstruktywni Zdrowi Aktywni Konstruktywni Podsumowanie projektu. 2 września 2015 r.

Transkrypt

1 Konstruktywni Zdrowi Aktywni Konstruktywni Podsumowanie projektu 2 września 2015 r.

2 Plan prezentacji Diagnoza sytuacji starzenia się populacji zdrowie a zdolność do pracy Choroby zapalne mediowane immunologicznie (IMIDs) Profilaktyka - zachowanie zdolności do pracy Podsumowanie Rekomendacje

3 Liczba ludności w mln Diagnoza sytuacji Starzenie się populacji Prognozy demograficzne dla Polski Prognoza liczby ludności w Polsce wieku lat oraz 65 lat i więcej ,6 25,3 24,3 23,7 23,0 21,9 20,4 18, ,1 7,2 8,2 8,6 8,9 9,4 10,2 11, lata 65 lat i więcej Źródło: opracowanie własne na podstwie GUS Prognoza ludności na lata (opracowana 2014 r.)

4 Diagnoza sytuacji Starzenie się populacji Obciążenie demograficzne Efektywne obciążenie demograficzne* w Europie w 2010 i r. Oznacza to, że obecnie na każde 100 pracujących osób w wieku lata przypada około 30 nieaktywnych zawodowo w wieku r. W perspektywie 50 lat liczebność obu grup zrówna się! *Stosunek między populacją nieaktywnych zawodowo osób w wieku 65+ a populacją wszystkich zatrudnionych w wieku Źródło: Ageing Report 2012, Komisja Europejska, 2012 r.

5 Diagnoza sytuacji Starzenie się populacji Wzrost gospodarczy Prognoza tempa wzrostu PKB Polski oraz zmiany wskaźnika obciążenia demograficznego Źródło: Starzejące się społeczeństwo jako wyzwanie ekonomiczne dla europejskich gospodarek, 2011.

6 Diagnoza sytuacji Starzenie się populacji Reforma systemu emerytalnego Udział osób w wieku produkcyjnym w polskiej populacji wg starego i nowego systemu emerytalnego 70% 60% 50% 63% 64% 62% 60% 61% 62% 62% 62% 58% 58% 57% 55% 59% 52% 56% 49% 40% 30% 20% 10% 0% stary system emerytalny nowy system emerytalny Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

7 Diagnoza sytuacji Starzenie się populacji Kluczowe tezy Dotychczas Polska należała do grupy krajów z najniższą średnią wieku mieszkańców w Europie (obecnie średnio 38,6 lat). Prognozy GUS wskazują, że w 2050 r. średnia wieku w naszym kraju (52 lata) będzie należała do jednej z najwyższych w Europie. Komisja Europejska przewiduje, że efektywny współczynnik obciążenia demograficznego dla Polski do 2060 r. zwiększy się ponad trzykrotnie. Na jedną osobę pracującą będzie przypadał jeden emeryt. Bez podjęcia działań i stosowanych reform dojdzie do załamania systemu zabezpieczeń społecznych i załamania wzrostu gospodarczego.

8 Diagnoza sytuacji zdrowie a zdolność do pracy Aktywność zawodowa Wskaźnik zatrudnienia w grupach wieku w III kw r 100% 90% 80% 70% 83% 76% 68% 89% 90% 87% 81% 83% 83% 79% 72% 75% 84% 80% 76% 77% 73% 70% 68% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 58% 52% 49% 44% 40% 37% 27% 16% 12% 9% 7% 8% 5% 2% 3% lat grupy wieku Ogółem Mężczyźni Kobiety Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

9 Diagnoza sytuacji zdrowie a zdolność do pracy Przyczyny bierności zawodowej UDZIAŁ OSÓB AKTYWNYCH I BIERNYCH ZAWODOWO W POPULACJI 15+ PRZYCZYNY BIERNOŚCI ZAWODOWEJ WŚRÓD OSÓB W WIEKU PRODUKCYJNYM nauka/uzupełnianie kwalifikacji 26,7% choroba/niepełnosprawność 24,0% aktywni zawodowo 56% bierni zawodowo 44% 5,9 mln* obowiązki rodzinne emerytura 12,6% 23,8% zniechęcenie 8,1% *ogółem osób biernych zawodowo było 13,6 mln, z czego 43,5% w wieku produkcyjnym (5,9 mln) inna przyczna 4,8% Źródło: Opracowanie własne na podstawie Aktywność ekonomiczna ludności Polski, GUS 2014

10 Liczba schorzeń przewlekłych Diagnoza sytuacji zdrowie a zdolność do pracy Wielochorobowość Średnia liczba schorzeń przewlekłych na 1 osobę w wieku 15 lat i więcej (2009 r.) 4,5 4,0 3,5 3,3 3,8 3,5 3,9 3,7 3,0 2,5 2,7 2,8 2,0 2,1 2,0 1,5 1,5 1,5 1,7 1,0 1,2 0,5 0,4 0,4 0,7 0, grupy wieku na 1 osobę na 1 osobę obecnie chorującą Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

11 Diagnoza sytuacji zdrowie a zdolność do pracy Niepełna sprawność Odsetek osób, które odczuwają długotrwałe dolegliwości zdrowotne lub choroby albo trudności w wykonywaniu podstawowych czynności w poszczególnych grupach wieku 60% 55% 50% 47% 40% 34% 30% 20% 17% 23% 10% 6% 8% 9% 12% 0% grupy wieku Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

12 Diagnoza sytuacji zdrowie a zdolność do pracy Niepełna sprawność Udział pracujących w zależności od stopnia utraty sprawności 30% 25% 27,8% 20% 21,6% 15% 17,5% 10% 5% 0% 8,2% 3,9% 3,0% Znaczny Umiarkowany Lekki całkowite poważne umiarkowane Kryterium prawnie (wg stopnia niepełnosprawności) Kryterium biologicznie (wg odczuwanego ograniczenia sprawności) Źródło: Raport Verbis Społeczno-ekonomiczne skutki niepełnosprawności i niepełnej sprawności na przykładzie przewlekłych chorób zapalnych na tle autoagresywnym (IMID)

13 Diagnoza sytuacji zdrowie a zdolność do pracy Niepełnosprawność a koszty leczenia i ryzyko utraty zatrudnienia Koszty leczenia w zależności od stopnia niepełnosprawności Wielka Brytania Analizy National Audit Office (NAO) z Wielkiej Brytanii pokazały, że przy HAQ>1 następuje także gwałtowny wzrost ryzyka utraty pracy. Źródło: Taylor M et al. (2008) The Relationship Between Health Assessment Questionnaire Score And Resource Use In The Management Of Rheumatoid Arthritis. Poster Presentation. European League against Rheumatism Annual Conference. Paris, France, June 2008

14 Diagnoza sytuacji zdrowie a zdolność do pracy Kluczowe tezy Wraz z postępem choroby rośnie ryzyko niepełnosprawności, a co za tym idzie zdolności do pracy. Osoba, która opuści rynek pracy z powodu choroby przewlekłej ma znikome szanse by na niego powrócić. Jednym z celów polityki państwa winno być jak najdłuższe utrzymanie aktywności zawodowej u osób niepełnosprawnych i zagrożonych niepełnosprawnością. Praca korzystanie wpływa na sytuację materialną oraz wymusza określoną aktywność społeczną i fizyczną. Ważne by praca dobrana była do możliwości chorego, gdyż w innym wypadku może przyczynić się do pogorszenia stanu zdrowia.

15 Choroby zapalne mediowane immunologicznie (IMIDs) Definicje Choroby zapalne mediowane immunologicznie (ang. immunemediated inflammatory diseases, w skrócie IMIDs) to szeroka grupa schorzeń o bardzo różnych objawach, cechujących się podobnym sposobem rozwoju. Nieprawidłowe działanie układu odpornościowego prowadzi do powstania przewlekłego stanu zapalnego. Choroby z grupy IMIDs powodują uszkodzenia narządowe i są związane z podwyższoną zachorowalnością oraz śmiertelnością. Zaburzenia i schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego (ang. musculoskeletal disorders w skrócie MSD) to kategoria obejmująca ponad 200 jednostek chorobowych. Są one powszechne i dotycząc 30 40% europejskiej populacji. Prowadzą do różnego rodzaju ograniczeń sprawności, bólu oraz przyczyniają się do zmniejszenia zdolności do pracy. Część z nich powoduje niepełnosprawność i jest przyczyną wychodzenia osób z rynku pracy.

16 Choroby zapalne mediowane immunologicznie (IMIDs) Niezdolność do pracy Analiza przeżycia wykonana dla niezdolności do pracy w przypadku RZS na podstawie badań prowadzonych w: Kanadzie (C), Finlandii (F), Holandii (N), Wielkiej Brytanii (UK) oraz Stanach Zjednoczonych (US) Źródło: Raciborski F, Władysiuk M, Bebrysz M, Samoliński B. Utrata produktywności w następstwie chorób reumatycznych absencja i prezenteizm. Reumatologia 2013; 51, 5:

17 Choroby zapalne mediowane immunologicznie (IMIDs) Koszty społeczne Podział kosztów występujących w analizach wpływu choroby na społeczeństwo Źródło: Raport Przewlekłe choroby zapalne mediowane immunologicznie ocena kosztów pośrednich w Polsce, CEESTAHC 2014 r.

18 Choroby zapalne mediowane immunologicznie (IMIDs) Koszty społeczne Roczny koszt pośredni związany z absenteizmem, prezenteizmem i ogólną utratą wydajności pracy (na osobę) Źródło: Raport Przewlekłe choroby zapalne mediowane immunologicznie ocena kosztów pośrednich w Polsce, CEESTAHC 2014 r.

19 Choroby zapalne mediowane immunologicznie (IMIDs) Kluczowe tezy Z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że wydatki na renty z tytuły niezdolności do pracy wyniosły w 2012 prawie 15,1 mld zł, z czego 13% (1,96 mld) stanowiły koszty związane z chorobami układu kostno-stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej. Dla porównania w przypadku nowotworów był to 1 mld zł. Wydatki z tytułu absencji chorobowej finansowanej z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i funduszy zakładów pracy w 2012 r. wyniosły łącznie prawie 12,3 mld zł. Z tej kwoty 12,7% (1,56 mld) związane było z chorobami układu kostno-stawowego. Wydatki ponoszone przez ZUS z tytułu chorób zapalnych mediowanych immunologicznie nie są bezpośrednio dostępne. Z szacunków przeprowadzonych przez CEESTAHC na potrzeby projektu Konstruktywni wynika, że ZUS co roku przeznacza około 421 mln zł na świadczenia dla osób niezdolnych do pracy z powodu IMIDs, co stanowi 1,47% ogółu wydatków ZUS na świadczenia z tego tytułu.

20 Choroby zapalne mediowane immunologicznie (IMIDs) Kluczowe tezy Z przeprowadzonych w ramach projektu Konstruktywni badań i analiz wynika, że koszty bezpośrednie związane z chorobami przewlekłymi, a w szczególności należącymi do grupy IMIDs, stanowią jedynie niewielką część kosztów całkowitych choroby. Największą część stanowią koszty pośrednie związane między innymi z utratą produktywności. Z uwagi na fakt, że nie ma dostępnych twardych danych na temat kosztów pośrednich, a metodologie ich liczenia budzą kontrowersje, powszechną praktyką jest pomijanie ich przy tworzeniu polityki państwa. Jest to poważne ograniczenie, gdyż w ten sposób strategiczne decyzje podejmowane są jedynie w oparciu o fragmentaryczną wiedzę. Uwzględnienie kosztów pośrednich nie tylko pozwoliłoby na ocenę wpływu podejmowanych decyzji na całą gospodarkę narodową, ale również sprzyjałoby przełamaniu polityki silosowej państwa poprzez ujawienie transferów zasobów między poszczególnymi sektorami.

21 Profilaktyka - zachowanie zdolności do pracy Czy można zmniejszyć koszty absencji? Badanie przeprowadzone przez Absolo i wsp. w Madrycie objęło 13 tyś pacjentów z chorobami narządu ruchu. Wydano 16,3 tyś. zwolnień lekarskich. W grupie poddanej interwencji średni okres przebywania na zwolnieniu wyniósł 26 dni, a w grupie kontrolnej 41 dni. W grupie poddanej interwencji długoterminowe zasiłki chorobowe otrzymało 0,7% badanych, a w grupie kontrolnej 1,3%. Źródło: Abásolo L, et al. A Health System Program To Reduce Work Disability Related to Musculoskeletal Disorders. Ann Intern Med. 2005;143:

22 Profilaktyka - zachowanie zdolności do pracy Co zrobiono w Madrycie? Grupa kontrolna otrzymała standardowe postępowanie oparte na podstawowej opiece zdrowotnej. W razie konieczności osoby kierowane były do specjalisty. Grupa podana interwencji brała udział w programie nadzorowanym przez reumatologów. W trakcie pierwszej 45 minutowej wizyty pacjentowi stawiano rozpoznanie. Otrzymywał on również instrukcję dalszego postępowania, zalecenia dotyczące przyjmowania leków oraz wskazania dotyczące możliwości powrotu do pracy przed osiągnieciem remisji. Chory nigdy nie był zmuszany do powrotu do pracy. Instruowano go w zakresie ćwiczeń rozciągających, ergonomicznej opieki oraz optymalnej aktywności fizycznej. W przypadku zdiagnozowania poważniejszych dolegliwości lub gdy zastosowane leczenie nie przynosiło oczekiwanych rezultatów, wprowadzane były dodatkowe procedury.

23 Profilaktyka - zachowanie zdolności do pracy Kluczowe tezy Doświadczenia hiszpańskie pokazują, że inwestowanie w programy profilaktyczne dotyczące chorób narządu ruchu jest wysoce koszt efektywne. Każdy zainwestowany wówczas dolar zwrócił się 11 krotnie. Koszt redukcji absencji chorobowej o jeden dzień wyniósł zaledwie 6 dolarów. To niewielka kwota w stosunku do kosztów związanych z nieobecnością pracownika w pracy. Programy oparte na doświadczeniach hiszpańskich są obecnie wdrażane w Wielkiej Brytanii, Włoszech, Niemczech, Portugalii i na Litwie.

24 Podsumowanie Przeprowadzona w ramach projektu Konstruktywni analiza udowodniła trzy zasadnicze kwestie: Po pierwsze, zachodzące przemiany demograficzne coraz silniej wpływają na rynek pracy w Polsce. Co więcej, tempo tych zmian w najbliższych latach istotnie się zwiększy. Następstwem tego zjawiska będzie spadek liczby osób w wieku produkcyjnym (a w szczególności w wieku mobilnym), przy jednoczesnym wzroście liczby osób w wieku poprodukcyjnym. Doprowadzi to do przeciążenia systemu zabezpieczeń społecznych oraz systemu opieki zdrowotnej, a w szerszej perspektywie do zastopowania wzrostu gospodarczego. Po drugie, wraz z postępującym starzeniem się populacji nastąpi wzrost częstości występowania chorób przewlekłych, w tym również tych wpływających bezpośrednio na zdolność do pracy. Przełoży się to na dalsze pogłębienie kryzysu rynku pracy w związku z wzrostem liczby osób biernych zawodowo. Po trzecie w Polsce nie wypracowano skutecznych mechanizmów mających na celu ograniczenie wpływu chorób przewlekłych na rynek pracy. Mowa tu przede wszystkim o profilaktyce, wczesnej diagnostyce oraz dostępie do skutecznego leczenia i rehabilitacji

25 Rekomendacje Podnoszenie wieku emerytalnego w Polsce ograniczy negatywny wpływ procesu starzenia się populacji na rynek pracy, jedynie jeśli uda się utrzymać populację osób w wieku przedemerytalnym w zdrowiu. By utrzymać osoby w piątej, szóstej czy siódmej dekadzie życia w zdrowiu konieczne jest podjęcie działań wyprzedzających opartych przede wszystkim na profilaktyce i edukacji. Należy przełamać jedną z podstawowych barier w rozwoju polityki zdrowego i aktywnego starzenia się, jaką jest silosowość polityki poszczególnych ministerstw i urzędów. Należy dążyć do zacieśniania współpracy w tym obszarze między Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwem Zdrowia, Ministerstwem Finansów, Ministerstwem Gospodarki, Ministerstwem Edukacji Narodowej, oraz Ministerstwem Sportu i Turystyki. Przykład chorób z grupy IMIDs jednoznacznie wskazuje, że nakłady ponoszone na wczesną diagnostykę, opiekę zdrowotną i rehabilitację nie powinny być taktowane jedynie jako koszt, ale i inwestycja inwestycja, która przynosi zysk!

26 Rekomendacje Postulowane działania winny obejmować: Edukację skierowaną do pracodawców i pracowników obejmującą zarówno kwestie związane z wpływem choroby na zdolność do pracy, jak i promocję aktywnego i zdrowego trybu życia. Wczesną diagnostykę opartą na niskokosztowych i powszechnie dostępnych metodach, a także dostęp do efektywnego leczenia, co zmniejszy ryzyko i koszty powikłań. Powszechny dostęp do rehabilitacji już w pierwszym okresie choroby, gdy jest ona najbardziej efektywna i minimalizuje ryzyko utraty zatrudnienia. Ergonomizację stanowiska pracy pod kątem potrzeb osób z ograniczoną sprawnością. Efektywną współpracę lekarz-pacjent-pracodawca w celu ograniczenia wpływu choroby oraz utrzymania zdolności pracownika do pracy. Doradztwo zawodowe uwzględniające stan zdrowia pracownika oraz prawdopodobny dalszy przebieg choroby. Zmianę roli lekarza medycyny pracy na działania wspierające aktywność zawodową pacjenta oraz doradztwo dla pracodawcy. Zwiększenie zachęt do partycypacji w rynku pracy dla osób już chorych lub niepełnosprawnych, polegające na odejściu od modelu kompensującego niższe dochody z pracy (lub ich brak) w stronę zachęt do wchodzenia na rynek pracy oraz pozostania na nim.

27 Dziękuję za uwagę