Pod Patronatem Stowarzyszenia Psychologów i Psychoterapeutów Rodzinnych

Transkrypt

1 Rozłóż koszty leczenia na raty Pod Patronatem Stowarzyszenia Psychologów i Psychoterapeutów Rodzinnych W numerze: 13 mitów i prawd o alkoholu Alkoholizm choroba rodzinna Ojcowie alkoholicy i matki alkoholiczki a postępy dzieci w szkole Przemoc fizyczna i wykorzystanie seksualne dzieci w rodzinach alkoholików Kawa i herbata doprowadza do alkoholizmu Pismo Psychologiczne nr 3 Kraków 2013

2 Spis treści 13 MITÓW I PRAWD O ALKOHOLU 4 ALKOHOLIZM - CHOROBA RODZINNA 8 OJCOWIE ALKOHOLICY I MATKI ALKOHOLICZKI A POSTĘPY DZIECI W SZKOLE 11 PRZEMOC FIZYCZNA I WYKORZYSTANIE SEKSUALNE DZIECI W RODZINACH ALKOHOLIKÓW 13 UZALEŻNIENIE OD KOFEINY (KAWY) I TEINY (HERBATY) DOPROWADZA DO ALKOHOLIZMU I STANU NIEPOKOJU 16 Wydawnictwo Psychologiczne RD Kraków

3 Krakowski Ośrodek Psychoterapii i Coachingu ReMed Ul. Wójtowska 3, pok. 29, P. I Kraków Opracowanie i korekta: psycholog-psychoterapeuta Anna Rekel (jeżeli nie zaznaczono inaczej) Pod patronatem Stowarzyszenia Psychologów i Psychoterapeutów Rodzinnych Niniejsza publikacja służy jedynie do celów poglądowych, a informacje zawarte w niej nie są podstawą do diagnozowania, leczenia, samoleczenia i rozszczeń z jakiegokolwiek tytułu. ISBN Copyright by Wydawnictwo Psychologiczne RD & Anna Rekel. All rights reserved. Wydawnictwo Psychologiczne RD Kraków

4 13 Mitów i Prawd o alkoholu 1. Kieliszek alkoholu nikomu jeszcze nie zaszkodził Kielicsek alkoholu, wypijany sporadycznie, nie powoduje wyraźniejszych zmian w organizmie, jednak kiedy owych kieliszków jest coraz więcej lub organizm jest szczególnie wrażliwy na działanie alkoholu musi w jakimś momencie zaszkodzić. 2. Alkohol poprawia sprawność psychofizyczną Wykonywane na bardzo czułej aparaturze badania psychometryczne wykazują, że nawet po niewielkich dawkach alkoholu reakcje kierowców wydłużają się o 0,3-0,5 s w sytuacji, kiedy czas prawidłowej reakcji u trzeźwego kierowcy wynosi około 0,5 s. 3. Alkohol dodaje sił W reakcji na chorobę alkoholową, członkowie rodziny nieświadomie spełniają role, które pozwalają zneutralizować skutki zachowania alkoholika i sprawiają, że rodzina funkcjonuje nadal. Rzeczywiście, można mieć takie wrażenie, ponieważ poprzez swoje działania pobudzające alkohol pozwala na krótko zapomnieć o zmęczeniu. Jednak systematyczne picie alkoholu powoduje uszkodzenie układu nerwowego, jak i mięśniowego, a nawet zanik mięśni.

5 4. Mężczyzna jest odporny na alkohol Wypicie tej samej ilości alkoholu powoduje, że jego stężenie w organizmie mężczyzny jest mniejsze niż w organizmie kobiety. Jednak należy pamiętać, że sposób reagowania alkohol zależy od indywidualnych cech organizmu, stanu zdrowia, sposobu odżywiania się. 5. Alkohol jest lekarstwem na serce Najnowsze badania wykazały, że u osób z dolegliwościami sercowymi subiektywna poprawa samopoczucie po wypiciu lampki koniaku jest wynikiem uspokajającego i znieczulającego działania alkoholu, a nie lepszego ukrwienia mięśnia sercowego. Chwilowe odprężenie, jakiego doznają niektóre osoby po wypiciu alkoholu, odrywa je na bardzo krótko od problemow życiowych. Po wytrzeźwieniu powrót do realiów życia jest jeszcze bardziej trudny, zwiększa napięcie i niepokój. Systematyczne chwilowe odprężenie grozi chorobą alkoholową i kosztownym leczeniem lub rozpadem rodziny, zniszczenia przyszłości swych dzieci. 7. Alkohol jest lekarstwem na sen Zaśnięcie po wypiciu alkoholu jest wynikiem jego toksycznego działania na mózg. Sen nie jest wówczas naturalny, a człowiek nie wypoczywa naturalnie w czasie takie snu. 6. Alkohol może być lekarstwem na zdenerwowanie i kłopoty 8. Alkohol jest środkiem rozgrzewającym organizm 5

6 Efekt rozgrzania jest tylko chwilowy. Wypicie alkoholu powoduje bowiem na krotki czas poczucie ciepła spowodowane napłynięciem do rozszerzonych skórnych ciepłej krwi ze środka organizmu. Rozszerzone naczynia przyśpieszają wymianę ciepła z o otoczeniem i tym samym jego utratę. Ochłodzona krew do narządów wewnętrznych, zaburzając ich funkcjonowanie. Stąd częste przeziębienia, zapalenia płuc i oskrzeli u osób, które po wypiciu alkoholu starały się gwałtownie ochłodzić się na świeżym powietrzu. Podobno podczas wojny Szwecji z Rosją zmarło 4 tys. żołnierzy, co się wódką zagrzewali. Podobnie było z żołnierzami Napoleona podczas marszu na Rosję. 9. Alkohol jest środkiem poprawiającym trawienie Alkohol drażni i uszkadza śluzówki, zaburza pracę jelit, wątroby, utrudnia wchłanianie pokarmów. Zaburzenia wchłania pokarmów powoduje niedożywienie, a efektem niedożywienia mogą być stany niedocukrzenia, które są szczególnie niekorzystne dla mózgu i mogą spowodować jego uszkodzenie. 10. Alkohol leczy nerki Picie piwa bywa niekiedy zalecane osobom cierpiącym na kamicę nerkową ze względu na jego działanie moczopędne. Jednak piwo to też alkohol, które wpływa negatywnie na inne narządy. 11. Nie jestem alkoholikiem, bo nikt mnie nie widział pijanego Bycie pijanym nie jest objawem diagnostycznym uzależnienia od alkoholu. Upijają się zarówno alkoholicy, jak i nie-alkoholicy. Jest wielu alkoholików, którzy nie byli nigdy pijani, piją bowiem alkohol w niewielkich dawkach i tylko w takiej ilości, aby nie 6

7 dopuścić do bardzo przykrych dolegliwości związanych z zespołem abstynencyjnym powszechnie zwanych kacem. 12. Alkoholik to ktoś, kto musi pić codziennie Codzienne picie alkoholu nie jest objawem alkoholizmu, aczkolwiek zdarza się, że alkoholik piej przez wiele kolejnych dni (ciąg alkoholowy). Nietrudno spotkać alkoholika, który raz czy parę razy w roku wpada w ciąg alkoholowy, a pozostałe dni nie pije. 13. Alkoholicy to ludzie z marginesu i degeneraci. Alkoholicy to ludzi źli i niemoralni Tym twierdzeniom przeczą powszechnie znany fakty, że problem z alkoholem mieli bowiem wspaniali pisarze i poeci (w tym niektórzy spośród laureatów literackiej nagrody Nobla). Do pobytów w ośrodkach leczenia alkoholizmu przyznawały się gwiazdy światowego teatru i filmu. Także w wśród znanych polskich aktorek i aktorów oraz innych osób publicznie znanych i szanowanych są takie, które nie ukrywają, że miały w przeszłości problem alkoholowy, jednak potrafiły się z nim uporać. Warto przypomnieć, że problem z alkoholem mieli Jack London, Scott Fitzgerald, Ernest Hemingway, Włodzimierz Wysocki, Liza Minelli, Britney Spears, Whitney Houston etc. 7

8 Alkoholizm - choroba rodzinna Alkoholizm jest chorobą rodzinną dotyka każdego członka rodziny i wywiera na niego niszczący wpływ. Rodzina jest jednym skomplikowanym mechanizmem, a kiedy psuje nawet jedna część - zawodzi całych mechanizm. Przypuśćmy, że w nowym samochodzie pęka opona. Samochód jest nadal nowy i piękny jednak potrzebuje naprawy. Tak samo wygląda sprawa w rodzinie alkoholowej. Żaden z członków rodziny nie może być zrozumiany w odłączeniu od innych członków tego systemu rodzinnego. Rodzina musi być postrzegana jako jeden cały Alkoholizm nie spada na rodzinę nagle jak zawał serca; raczej podpełza w milczeniu i powoli. mechanizm, ponieważ każdy jej element członek rodziny jest zależny od innych członków rodziny. Specjaliści nie dowiedzą się, co się dzieje z dzieckiem alkoholika, jeżeli nie zrozumieją wewnętrznych współzależności w całym układzie rodzinnym. Trzeba patrzeć na rodzinę kompleksowo, gdyż każdy z jej członków, jako część funkcjonującego układu, zależny jest od innych. Gdy rodzina współdziała ze sobą, zmiana w części rodziny wywoła zmiany w całej rodzinie. Układ rodzinny zawsze będzie dążył do stanu równowagi. Rodziny

9 alkoholowe zmieniają swój sposób funkcjonowania usiłując się przystosować do drastycznej zmiany sposobu zachowania alkoholika. Gdy alkoholik, osoba uzależniona wypada z normalnego rytmu, cała rodzina traci równowagę i musi zmienić sposób funkcjonowania, aby przetrwać. Alkoholizm nie spada na rodzinę nagle jak zawał serca; raczej podpełza, w milczeniu i powoli, aż zostaje wykryty. Do tego czasu alkohol zdąży już wycisnąć swe piętno na każdym członku tej rodziny. W praktyce to wygląda tak, że Basia, upijając się coraz częściej, staje się zależna od innych członków rodziny, którzy przyjmują jej poprzednie obowiązki. Basia już nie chodzi do pracy, brudna bielizna nie jest uprana, nie ma komu przygotować posiłków. Mąż Basi, Jan, zaczyna przenosić ją do łóżka, gdy zasypia w dużym pokoju; dzwoni do szefa Basi i wmawia, że Basia ma grypę w środku lata, sprząta bałagan z poprzedniego wieczoru. Gdy mąż Jan już idzie do pracy prosi starszego syna by pozwolił mamie wyspać się i wyprawił siostrzyczkę do szkoły, jest już przecież dużym chłopcem. Każdy traktuje to jako wstyd. Dzieci alkoholików ukrywają problemy alkoholowe ich rodziców, udając, że wszystko jest normalnie i starają się unikać sytuacji, w której 9

10 prawda mogła by zostać odkryta. Ponieważ matka pije w dalszym ciągu, dziesięcioletni Kuba przejmuje gotowanie wszystkich posiłków, robi pranie. Właściwie to on zajmuje się wychowaniem młodszej siostry, podczas gdy tata opiekuje się mamą. W tej rodzinie cały układ rodzinny uległ przesunięciu, aby zrekompensować zachwianie równowagi wywołane alkoholizmem matki. Paradoksem tej rodziny chorej na alkoholizm jest to, że każdy kryje matkę, by rodzinna tajemnica nie wyszła jaw. Każdy traktuje to jako wstyd. Alkoholizm rodziców stanowi sekret zarówno wewnątrz rodziny, jak i na zewnątrz. Dzieci muszą więc jakby uczestniczyć w grze rodzinnej, ukrywając i negując fakt, że mama lub tata pije. Dzieci alkoholików ukrywają problemy alkoholowe ich rodziców, udając, że wszystko jest normalnie i starają się unikać sytuacji, w której prawda mogła by zostać odkryta. W reakcji na chorobę alkoholową, członkowie rodziny nieświadomie spełniają role, które pozwalają zneutralizować skutki zachowania alkoholika i sprawiają, że rodzina funkcjonuje nadal. 10

11 Ojcowie alkoholicy i Matki alkoholiczki a postępy dzieci w szkole Wpływ alkoholizmu ojców na postępy dzieci w szkole W Danii przeprowadzono dwa badania, w trakcie których w ciągu 20 lat naukowcy obserwowali losy 134 synów ojców alkoholików i porównywano je z losami 70 innych chłopców, których ojcowie nie byli alkoholikami. Zdaniem nauczycieli, synowie alkoholików w szkole bardziej niespokojni, impulsywni i radzili sobie gorzej z wysłowieniem się niż synowie niepijących ojców. Testy neuropsychologiczne również pokazywali, że synowie alkoholików w mniejszym stopniu panują nad swymi odruchami. Mieli problemy z czytaniem i częściej byli kierowani z tego powodu do szkolnych psychologów. Dzieci alkoholików miały bardziej nieszczęśliwe dzieciństwo z powodu niestabilnej sytuacji domowej. Wpływ alkoholizmu matek na postępy dzieci w szkole Z badań naukowych wynika, że dzieci matek alkoholiczek mają problemy z robieniem postępów w szkole. Dzieci matek alkoholiczek bywały częściej umieszczane w specjalnych klasach czy placówkach oświatowych, uzyskiwały gorsze wyniki w matematyce oraz w testach na czytanie i rozumienie czytanych tekstów. W niektórych przypadkach te gorsze wyniki mogą być skutkiem rozbitych rodzin, brakiem spokoju w środowisku domowym. Wiele matek alkoholiczek piło w okresie 11

12 ciąży, więc czynnikiem oddziaływającym na niektóre dzieci mógł być Alkoholowy Zespół Płodowy. Niektóre badani dowodzą, że dzieci alkoholiczek mają niższy wskaźnik inteligencji niż dzieci matek niepijących. 12 częstych szkolnych problemów dzieci alkoholików: 1. Niższe zdolności intelektualne u chłopców; 2. Mniejsze umiętności werbalne i niższy stopień rozumienia czytanego tekstu; 3. Gorsze wyniki w nauce, uzyskiwane przez dzieci ojców alkoholików i matek alkoholiczek; 4. Gorsze wyniki testów na inteligencję; 5. Słabsza koordynacja percepcyjno-ruchowa, pamięć i opanowanie słownictwa; 6. Dzieci alkoholików częściej zmieniają szkoły; 7. Częstsze powtarzanie klasy; 8. Gorsza frekwencja w szkole; 9. Niezdolność do koncentracji; dzieci te są w stanie skupić uwagę na danej sprawie tylko przez krótki czas; 10. Niespokojne zachowanie, impulsywność; 11. Dzieci te są częściej kierowane do psychologa szkolnego lub do poradni; 12. Dzieci z rodzin alkoholików o niskich dochodach częściej bywają wyrzucane ze szkoły i rzadziej kończą szkołę średnią. 12

13 Przemoc fizyczna i wykorzystanie seksualne dzieci w rodzinach alkoholików Troska o bezpieczeństwo dzieci w rodzinach alkoholowych pozostaje bardzo ważnym problemem, zarówno w szkole, jak i poza nią. Przemoc w domach alkoholików może być stosowana nawet wobec dzieci. Aby ukryć obrażenia fizyczne ukryć siniaki, pręgi po uderzeniach oraz inne oznaki przemocy często nie chodzą do szkoły pozostając w domu. Często dzieci sami mówią, że musiały zostać w domu przez parę dni by nie pokazywać w szkole siniaki, które zostawiła pijana matka. W rodzinach alkoholowych istnieje ogromne ryzyko wykorzystania seksualnego. Po lekcjach znaczna część dzieci alkoholików często jest łatwym Dzieci alkoholików często zostają alkoholikami lub poślubiają alkoholików. Osoby, które w dzieciństwie były wykorzystane seksualnie, molestują seksualnie własne dzieci lub czynią to ich współmałżonkowie. Ofiary przemocy fizycznej sami stosują przemoc na własnych dzieciach. celem tego typu przemocy, gdyż pozostają w domu bez opieki lub same z pijanymi rodzicami. W jednej z rodzin 13

14 córka próbowała opierać się seksualnym atakom pijanego ojca. W efekcie ojciec zagroził, że opuści żonę i rodzinę, jeśli matka nie nauczy ich trzynastoletniej córki uległości w kontaktach seksualnych z ojcem. Ocenia się, że około 2-3 milionów dzieci co roku staje się ofiarą przemocy fizycznej i seksualnej. Wykorzystywane dzieci często boją się lub wstydzą się o tym rozmawiać. Rocznie z powodu tego typu przemocy umiera około 2 tys. dzieci. Rozłóż koszty leczenia na raty 20 objawów, które mogą wskazywać na seksualne wykorzystanie dzieci: 1. Zbyt częste skargi na zachowanie dziecka; 2. Wyzywające, agresywne zachowanie; 3. Pozornie dojrzałe zachowanie; 4. Aluzje na tematy seksu; 5. Gry o wydźwięku seksualnym; 6. Bardzo dokładna i nieadekwatna do wieku dziecka wiedza dotycząca zachowań seksualnych; 14

15 7. Przychodzenie do szkoły wczesnym rankiem i i późne opuszczenie szkoły z niewielką ilością nieobecności lub ich brakiem; 8. Nieumiejętność nawiązana przyjaźni z rówieśnikami; 9. Brak zaufania; 10. Nieuczestniczenie w zajęciach szkolnych oraz pracach społecznych; 11. Brak zdolności koncentracji w szkole; 12. Nagłe opuszczanie się w szkole; 13. Nienaturalny strach przed mężczyznami (gdy sprawca jest płci męskiej, a ofiara żeńskiej); 14. Uwodzicielskie zachowanie wobec mężczyzn (gdy sprawca jest płci męskiej, a ofiara żeńskiej); 15. Ucieczki z domu; 16. Zaburzenia snu; 17. Zachowania regresywne; 18. Wycofanie się; 19. Objawy depresji; 20. Myśli samobójcze. 15

16 Uzależnienie od kofeiny (kawy) i teiny (herbaty) doprowadza do alkoholizmu i stanu niepokoju Ziarna kawy i liście herbaty są podstawowym źródłem kofeiny, która jest związkiem organicznym pochodzenia roślinnego zawartym w roślinach z rodziny Rubiaceae, Theace i Sterculiaceae. Kofeina występuje również w czekoladzie, napojach typu cola, niektórych napojach orzeźwiających i energetycznych. Kofeina została wyodrębniona z ziaren kawy jeszcze w XIX wieku i już wtedy znalazła zastosowanie w medycynie jako ułatwiająca oddychanie, ponieważ działa rozszerzająco na oskrzela. W herbacie znajduje się natomiast teina, która posiada takie samo właściwości jak kofeina oraz teofilina i teobromina. Teina działa nieco wolniej i dłużej niż kofeina. Wszystkie te substancje mają właściwości psychostymulujące, usuwają objawy zmęczenia fizycznego i psychicznego. Zatem są zaliczane do substancji psychoaktywnych, od których następuje uzależnienie tzw. kofeinizm. Wiadomo, że umiarkowane picie kawy i herbaty nie powoduje na ogół szkodliwych dla zdrowia objawów, a nawet kawa i herbata działają lekko pobudzająco na organizm. Natomiast już systematyczne spożywanie dużych dawek powoduje: bezsenność, stany niepokoju, stany lęku, kołatanie serca, 16

17 zaburzenia przewodu pokarmowego, może być szkodliwa w ciąży. Picie kawy w ilości około 4 filiżanki dziennie prowadzi do potrzeby dalszego zwiększania dawki kofeiny. Szacuje się, ze śmiertelna dawka kofeiny wynosi około 10 gramów (według różnych danych to od 40 do 130 filiżanek kawy). Jedna filiżanka kawy zawiera około mg kofeiny, dla porównania szklanka pepsi 25 mg. Nagłe odstawienie kofeiny czyli kawy może spowodować wystąpienie objawów abstynencyjnych: głód kofeinowy, uczucie zmęczenia, uczucie znużenia, bóle głowy, zwiększona drażliwość, zaburzenia koncentracji uwagi, senność. Zatem powyższe objawy świadczą o uzależnieniu od kawy - kofeiny. Wypijanie zbyt dużych ilości kawy i herbaty powoduję, że organizm nie może wszystkiego wydalić z moczem. Pozostała reszta ulega przemianie do kwasu moczowego, który wytrąca się w postaci kamieni nerkowych bądź kryształków w stawach rąk i nóg, powodując obrzęki i bóle stawowe tzw. 17

18 artretyzm. Według niektórych badań kofeina może zaburzać działanie testosteronu, co wpływa negatywnie na popęd seksualny u mężczyzn. Pojawia się niechęć do seksu, oziębłość seksualna, brak zainteresowania płcią przeciwną etc. Z kolei teina hamuje wchłanianie zawartego w pokarmach żelaza. Stąd u osób pijących dużo herbaty może dojść do jego niedoboru i niedokrwistości anemii. Oto produkty, które zawierają najwięcej kofeiny: Kawa rozpuszczalna 190 ml około 75 mg; Kawa parzona ml około 85 mg; Herbata -190 ml około 50 mg; Napoje energetyzujące ml od 28 do 87 mg; Napoje typu cola ml od 8 do 53 mg; Czekolada 100 g od 11 do 71 mg. Ostatnio coraz częściej słyszy się o przypadkach uzależnienia od kofeiny spożywanych jako napoje typu cola. Jest to możliwe, np. napój coca-cola zawiera 10 mg kofeiny w 100 ml napoju. Można o tym przekonać się kupując taki napój w dowolnym sklepie. Wykazano zależność między piciem przez alkoholików dużych ilości kawy czy mocnej herbaty a powrotami do picia. Osoby pijące dużo kawy bądź mocnej herbaty: przejawiają często niepokój, są nadpobudliwe, podenerwowane, bardziej podatne na stres. 18

19 Nie zdając sobie sprawy z prawdziwych przyczyn swojego stanu, przypuszczają, że dzieje się z nimi coś poważniejszego. To nasila powyższe objawy. Nadpobudliwość narasta, funkcjonowanie ulega coraz większemu zaburzeniu i coraz trudniejsze staje się racjonalne rozwiązywanie problemów. Narastają złość i frustracja, a ryzyko powrotu do picia staje się coraz większe. Kończy się to sięgnięciem po alkohol lub po leki redukujące stan niepokoju. 19

20 Pismo psychologiczne Strefa Komfortu Psychologicznego zostało wydane pod patronatem Stowarzyszenia Psychologów i Psychoterapeutów Rodzinnych Konsultacji z zakresu psychologii udzieliła psycholog, psychoterapeuta mgr Anna Rekel Publikacja sfinansowana przez: