Sławomir Kobojek. Ekstremalne zjawisk a przyrodnicze. Katastrofy naturalne

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Sławomir Kobojek. Ekstremalne zjawisk a przyrodnicze. Katastrofy naturalne"

Transkrypt

1

2 Sławomir Kobojek Ekstremalne zjawisk a przyrodnicze Katastrofy naturalne

3

4 Katastrofy naturalne Wprowadzenie 4 W głębinach Ziemi 7 Z wnętrza Ziemi na powierzchnię 9 Ujarzmić wulkany 21 Gdy Ziemia drży 22 Śmiercionośne fale tsunami 30 Na powierzchni Ziemi 37 Wędrujące góry 39 Krasowe pułapki 59 Zagrożenia z powietrza 65 Kosmiczne zagrożenia wędrujące kamienie 66 Dynamiczne procesy w atmosferze ziemskiej 73 Burze i gradobicia 94 Powodzie i klęski suszy 101 Globalne ocieplenie i jego skutki 103 Powodzie 104 Powódź powszechna potop 108 Potop wydarzył się w Ameryce 110 Katastrofalne powodzie 113 Susze i katastrofalne pożary 118 Zakończenie 126

5 Wprowadzenie Ziemskie żywioły Od początku swego istnienia człowiek zmagał się z siłami natury. Starając się zabezpieczyć od wpływu niekorzystnych zjawisk, tworzył bezpieczne schroniska w jaskiniach, a później budował domy. Przyroda dawała człowiekowi z jednej strony wszystko, czego potrzebował do życia żywność i schronienie, lecz z drugiej strony burze, wichry i powodzie stwarzały realne zagrożenie dla jego egzystencji. Przez tysiąclecia dziejów w społecznościach zamieszkujących Ziemię wytworzył się ambiwalentny stosunek do natury. Przyroda była czczona jako matka żywicielka, ale równocześnie groźne siły w niej drzemiące budziły strach i przerażenie. Ten swoisty szacunek, wynikający z obawy przed żywiołami ziemskimi i wdzięczności za dary umożliwiające egzystencję, dobrze widoczny jest między innymi w wierzeniach i postawach ludów pierwotnych Ameryki. W kulturze Indian Ameryki Północnej znamienny jest silnie rozwi nięty kult sił przyrody. U Indian z rodziny Algonquin istnieje wiara w tajemniczą kosmiczną potęgę, która według nich przenika całą przyrodę. Jest to siła nieosobowa duch, a jej związek z przedmiotami bardzo nieokreślony i dziwny. Ta tajemnicza potęga jest nazywana Manitou lub Orenda. W kręgu kultury europejskiej w starożytnej Grecji powstało pojęcie przyrody jako odrębnego bytu obejmującego różnorodne zjawiska zachodzące w otaczającym człowieka świecie. W mitologicznej kosmologii pojawiły się cztery zasadnicze pierwiastki budujące świat, nazwane żywiołami ziemskimi: ziemia, powietrze, woda i ogień. Początkowo wymieszane, stanowiące bezkształtny chaos, zostały uporządkowane przez Boga. Te cztery elementy budujące wszechświat są esencją sił przyrody. Stanowią niezbędne do życia dobro powszechne, a jednocześnie są w najwyższym stopniu groźne. Płaskorzeźby przedstawiające ośmiu bogów wiatru czczonych przez starożytnych Greków (Wieża Wiatrów, Ateny, Grecja)

6 Wysychające Jezioro Aralskie skutek nieodpowiedzalnej gospodarki wodnej Szacunek dla przyrody nie jest, niestety, postawą powszechną. Natura traktowana bywa często w sposób utylitarny, ze znacznie mniejszą atencją. Taka postawa miała, a niekiedy jeszcze do tej pory ma, negatywne następstwa. Dominujący konsumpcyjny stosunek do przyrody spowodował wiele niekorzystnych zmian w środowisku i stał się niejednokrotnie przyczyną uruchomienia groźnych zjawisk w skali globalnej. Przykładem tego jest chociażby ocieplenie klimatu na kuli ziemskiej, które pociąga za sobą szereg kolejnych negatywnych następstw. Najlepszym tego dowodem jest obserwowana zwiększona częstotliwość ekstremalnych zjawisk pogodowych. Na szczęście w ostatnich latach wzrasta świadomość ekologiczna społeczeństw, co skutkuje odpowiedzialnymi decyzjami w zakresie ochrony i zagospodarowania środowiska. przepełniającej grunt, w czasie opadów deszczu lub roztopów. Katastrofalne procesy kojarzą się powszechnie także z gwałtownymi erupcjami wulkanicznymi, trzęsieniami ziemi oraz niszczycielskimi oceanicznymi falami tsunami. Wszystkie gwałtowne zjawiska zachodzące w atmosferze, na powierzchni Ziemi lub mające źródło we wnętrzu skorupy ziemskiej są obecne w naturze od milionów lat, odkąd istnieje Ziemia. Nie są zatem czymś niezwykłym, jednak ze względu na ogromne skutki, jakie ze sobą niosą, odbierane są przez człowieka jako coś wyjątkowego i bardzo groźnego. Niektóre dawne zjawiska katastrofalne tak silnie zapadły w zbiorową pamięć społeczeństw, że stały się podstawą na poły mitycznych przekazów. Przykładem może być biblijny potop, którego sugestywny opis spowodował, że wybitni geolodzy w XVIII i XIX wieku szukali jego śladów. Na kanwie legendy o potopie angielski geolog sir Charles Lyell wysunął teorię tłumaczącą występowanie w Europie Środkowej wielkich głazów pochodzących ze Skandynawii, które jakoby wytopiły się z ogromnych gór lodowych dryfujących po zatopionym kontynencie. Klęski żywiołowe są wynikiem naturalnych zjawisk zachodzących na styku atmosfery, powierzchni Ziemi oraz litosfery. Prowadzą do negatywnych następstw i są przyczyną śmierci wielu ludzi oraz powodują ogromne zniszczenia materialne. Mimo że od wielu stuleci prowadzone są badania nad ekstremalnymi zjawiskami zachodzącymi w przyrodzie i mamy coraz większą wiedzę o nich, to natura ciągle nas zaskakuje. Zjawiska ekstremalne i zdarzenia katastrofalne W badaniach zjawisk przyrodniczych powszechnie stosowane są określenia procesy lub zdarzenia ekstremalne i katastrofalne, często utożsamiane z klęskami żywiołowymi. W ten sposób określono odznaczające się bardzo dużym natężeniem opady atmosferyczne, połączone niejednokrotnie z wyładowaniami atmosferycznymi, gradobiciem i huraganowym wiatrem. Tego typu zjawiska obejmują także osunięcia i spływy ziemi na górskich stokach pod wpływem grawitacji i z udziałem wody Erupcja wulkanu Mauna Loa (Hawaje, 1984 r.) Katastrofy naturalne Wprowadzenie 5

7

8 W głębinach Ziemi

9 Krajobraz wulkaniczny niecałe 200 lat po ostatnich erupcjach (Lanzarote, Wyspy Kanaryjskie) Boczne kratery stratowulkanu Etna na Sycylii (Włochy)

10 W głębinach Ziemi 15 głównych płyt litosferycznych Ziemi Mimo ogromnego postępu naukowego i technicznego, największą zagadką dla człowieka pozostaje nadal Ziemia nasza macierzysta planeta, będąca areną działania niezwykle złożonych przyrodniczych procesów. Najbardziej tajemniczym elementem przyrody jest wnętrze ziemskiego globu. Postęp nauk geologicznych dostarcza coraz więcej wiedzy na temat budowy Ziemi. Ustalono między innymi, że skorupa ziemska na obszarze kontynentów i den oceanów zbudowana jest z odrębnych elementów, przemieszczających się względem siebie, zwanych płytami litosferycznymi. Na ich granicach działa szereg procesów geologicznych, skutkujących fałdowaniem skał osadowych i powstaniem gór, erupcjami wulkanicznymi, a także trzęsieniami ziemi. Z wnętrza Ziemi na powierzchnię Z wnętrza Ziemi na powierzchnię wydobywa się w wielu miejscach roztopiona materia nazywana magmą. Jej temperatura sięga nawet 1500 C. Pióropusz dymu nad smukłym, wysokim stożkiem wulkanicznym zapowiada kolejną erupcję. Ludność żyjąca w pobliżu z niepokojem spogląda na przebudzającego się olbrzyma. Procesy wulkaniczne dowodzą, że wnętrze Ziemi jest gorące. Ciepło groźne dla człowieka udaje się niekiedy ujarzmić i wykorzystać. Wnętrze Ziemi aż do głębokości 2900 km ma konsystencję ciała stałego, a roztopiona materia, która wydobywa się w trakcie wybuchu wulkanu znajduje się stosunkowo płytko, w lokalnych zbiornikach magmowych. Obecność płynnej materii może być związana ze spadkiem ciśnienia wewnętrznego. Prawie 10% ludności świata (około mln) żyje obecnie w strefach wulkanicznych, gdzie występuje potencjalna możliwość gwałtownych erupcji, które wraz ze zjawiskami towarzyszącymi stanowią realne zagrożenie Dym nad stożkiem wulkanicznym (Kostaryka) Katastrofy NATUralne W głębinach Ziemi 9

11 dla życia i mienia ludzi. Podczas wybuchu na powierzchnię wydostaje się gorąca lawa. Strumienie gorącej materii płyną z góry wulkanicznej, paląc wszystko, co napotkają na drodze. Z krateru wydostają się także gorące gazy: siarkowodór, para wodna, dwutlenek węgla, chlor oraz tlenki siarki. Wraz z gazami wulkanicznymi w powietrze wzbijają się tony pyłu, piasku i różnej wielkości kamieni. Wszystkie produkty wybuchu mogą być groźne dla ludności mieszkającej w cieniu wulkanów. Mimo to od tysiącleci w pobliżu tych śmiercionośnych olbrzymów żyją ludzie. Na pyłach wulkanicznych powstają bowiem niezwykle żyzne i urodzajne gleby zwane andosolami. Występowanie wulkanów na Ziemi związane jest z aktywnymi tektonicznie strefami krawędzi płyt litosferycznych oraz z rozmieszczonymi nieregularnie w litosferze tak zwanymi gorącymi plamami. Najbardziej znane plamy gorąca umiejscowione są pod Parkiem Narodowym Yellowstone, na Islandii i pod dnem oceanicznym w rejonie archipelagu Hawajów. Według niektórych źródeł na Ziemi rozpoznanych jest obecnie około 1500 wulkanów, z których 627 wykazywało Krater wulkanu Fudżi (Japonia) aktywność w ciągu ostatnich 10 tys. lat. Rokrocznie rejestruje się około 60 erupcji. Najbardziej wulkanicznymi obszarami świata są: Islandia, południowa Europa, Afryka Wschodnia (zwłaszcza obszary Kamerunu i Zairu), Indonezja, wschodnia Azja, w tym Kamczatka i Wyspy Japońskie, Środkowe i Południowe Kordyliery w Ameryce Północnej, na terytorium USA, Meksyku i Kostaryki, oraz Nowa Zelandia i Hawaje na Oceanie Spokojnym. Wulkany ziejące ogniem i wyrzucające z wnętrza tony popiołów i trujących oparów bywają dla okolicznej ludności śmiertelnym zagrożeniem. W czasach historycznych wiele erupcji przyniosło zniszczenie i zagładę miast, osad i wsi. O niektórych zdarzeniach wiemy z na poły legendarnych przekazów potwierdzonych badaniami geologicznymi. Znany jest powszechnie mit o Atlantydzie pradawnym lądzie pochłoniętym przez fale morskie i trzęsienie ziemi. Niektórzy uczeni uważają, że lądem tym były tereny wysp istniejących niegdyś na Morzu Egejskim, które zniszczyła potężna erupcja wulkanu na wyspie Santoryn, nazywanej w starożytności Therą. Lawa wypływająca z krateru podczas erupcji (wyspa Reunion) Wulkan Popocatépetl (Meksyk) 10 Katastrofy NATUralne W głębinach Ziemi

12 Park Narodowy Yellowstone Grand Prismatic Spring (USA) Islandia gejzer Strokkur tuż przed wybuchem

13 Archipelag Santoryn ogromna kaldera powstała po wybuchu ok. 25 tys. lat temu (Grecja) Krater Wezuwiusza (Włochy)

Wulkany. Wojtek Jóźwiak

Wulkany. Wojtek Jóźwiak Wulkany Wojtek Jóźwiak Wulkan(z łac. Vulcanus imię rzymskiego boga ognia) miejsce na powierzchni Ziemi, z którego wydobywa się lawa, gazy wulkaniczne (solfatary, mofety, fumarole) i materiał piroklastyczny.

Bardziej szczegółowo

INDYWIDUALNA KARTA PRACY NA LEKCJI ODWRÓCONEJ OGNISTY ODDECH ZIEMI. Na podstawie wiadomości przedstawionych przez grupy projektowe rozwiąż zadania:

INDYWIDUALNA KARTA PRACY NA LEKCJI ODWRÓCONEJ OGNISTY ODDECH ZIEMI. Na podstawie wiadomości przedstawionych przez grupy projektowe rozwiąż zadania: ZAŁĄCZNIK nr 6 INDYWIDUALNA KARTA PRACY NA LEKCJI ODWRÓCONEJ OGNISTY ODDECH ZIEMI Na podstawie wiadomości przedstawionych przez grupy projektowe rozwiąż zadania: GRUPA 1 Zadanie 1. Na rysunku przedstawiono

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI GEOGRAFIA JAKO NAUKA 9

SPIS TREŚCI GEOGRAFIA JAKO NAUKA 9 GEOGRAFIA JAKO NAUKA 9 I PLANETA ZIEMIA. ZIEMIA JAKO CZĘŚĆ WSZECHŚWIATA 1. Pierwotne wyobrażenia o kształcie Ziemi i ich ewolucja 11 2. Wszechświat. Układ Słoneczny 12 3. Ruch obrotowy Ziemi i jego konsekwencje

Bardziej szczegółowo

Trzęsienia ziemi to wstrząsy krótkotrwałe i gwałtowne. Wzbudzane są we wnętrzu Ziemi i rozprzestrzeniają się w postaci fal sejsmicznych.

Trzęsienia ziemi to wstrząsy krótkotrwałe i gwałtowne. Wzbudzane są we wnętrzu Ziemi i rozprzestrzeniają się w postaci fal sejsmicznych. TRZĘSIENIA ZIEMI Trzęsienia ziemi to wstrząsy krótkotrwałe i gwałtowne. Wzbudzane są we wnętrzu Ziemi i rozprzestrzeniają się w postaci fal sejsmicznych. Odczuwane są w postaci drgań, kołysań, falowań

Bardziej szczegółowo

1. Gorące wulkany. a. 1. Cele lekcji. b. 2. Metoda i forma pracy. c. 3. Środki dydaktyczne. d. 4. Przebieg lekcji. i.

1. Gorące wulkany. a. 1. Cele lekcji. b. 2. Metoda i forma pracy. c. 3. Środki dydaktyczne. d. 4. Przebieg lekcji. i. 1. Gorące wulkany a. 1. Cele lekcji Cel ogólny: Dostarczenie informacji o wulkanach. i. a) Wiadomości Uczeń wie, co to jest wulkan. Uczeń wie, co to jest lawa. ii. b) Umiejętności Uczeń potrafi wykonać

Bardziej szczegółowo

Rozkład tematów z geografii w Gimnazjum nr 53

Rozkład tematów z geografii w Gimnazjum nr 53 Rozkład tematów z geografii w Gimnazjum nr 53 Rozkład materiału nauczania w podziale na poszczególne jednostki lekcyjne (tematy) przy 2 godzinach geografii w tygodniu w klasie drugiej gimnazjum. Nr lekcji

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1

Wymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1 Wymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1 Na ocenę dostateczną uczeń powinien opanować następujące zagadnienia z działów: 1. Podstawy geografii 1.1. Czym

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1

Wymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1 Wymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1 Na ocenę celującą uczeń powinien opanować następujące zagadnienia z działów: 1. Podstawy geografii 1.1. Czym zajmuje

Bardziej szczegółowo

w klasie pierwszej gimnazjum Nr lekcji Sugerowany temat lekcji Jednostki tematyczne w podręczniku Planeta Nowa 1 Dział: Podstawy geografii

w klasie pierwszej gimnazjum Nr lekcji Sugerowany temat lekcji Jednostki tematyczne w podręczniku Planeta Nowa 1 Dział: Podstawy geografii Propozycja rozkładu materiału nauczania w podziale na poszczególne jednostki lekcyjne (tematy) do podręcznika Planeta Nowa 1 przy 1 godzinie geografii w tygodniu w klasie pierwszej gimnazjum. Nr lekcji

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1

Wymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1 Wymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1 Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien opanować następujące zagadnienia z działów: 1. Podstawy geografii 1.1. Czym

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1

Wymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1 Wymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1 Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien opanować następujące zagadnienia z działów: 1. Podstawy geografii 1.1. Czym

Bardziej szczegółowo

Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi:

Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi: 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie 4. Gdzie można spotkać renifera? 5. Zimna wyspa na morzu ognia Islandia podstawowe jednostki Europy; wymienić podstawowe

Bardziej szczegółowo

Geografia Bliżej geografii Część 3 Przedmiotowy system oceniania. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca

Geografia Bliżej geografii Część 3 Przedmiotowy system oceniania. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie 4. Gdzie można spotkać renifera? 5. Zimna wyspa na morzu ognia Islandia podstawowe jednostki Europy; wymienić podstawowe

Bardziej szczegółowo

SZKOŁA PODSTAWOWA IM. JANA PAWŁA II W DOBRONIU Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny GEOGRAFIA KLASA 3 GIMNAZJUM

SZKOŁA PODSTAWOWA IM. JANA PAWŁA II W DOBRONIU Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny GEOGRAFIA KLASA 3 GIMNAZJUM SZKOŁA PODSTAWOWA IM. JANA PAWŁA II W DOBRONIU Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny GEOGRAFIA KLASA 3 GIMNAZJUM 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie

Bardziej szczegółowo

Geografia Bliżej geografii Część 3 Przedmiotowy system oceniania. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca

Geografia Bliżej geografii Część 3 Przedmiotowy system oceniania. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca NAUCZYCIEL: DOROTA BARCZYK WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII W KLASIE III B G SZKOŁY PODSTAWOWEJ W ŻARNOWCU W ROKU SZKOLNYM 2017/2018 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie

Bardziej szczegółowo

Kod ucznia. Małopolski Konkurs Geograficzny dla gimnazjalistów Rok szkolny 2016/2017 Etap rejonowy 12 stycznia 2017 r.

Kod ucznia. Małopolski Konkurs Geograficzny dla gimnazjalistów Rok szkolny 2016/2017 Etap rejonowy 12 stycznia 2017 r. Kod ucznia. Małopolski Konkurs Geograficzny dla gimnazjalistów Rok szkolny 2016/2017 Etap rejonowy 12 stycznia 2017 r. Suma punktów: Miejsce na metryczkę: 1 Gimnazjalisto! 1. Przed Tobą zestaw 25 zadań

Bardziej szczegółowo

Wewnętrzne procesy geologiczne

Wewnętrzne procesy geologiczne Konspekt lekcji z geografii dla klasy I gimnazjum Wewnętrzne procesy geologiczne Cel ogólny: opis na przykładach działania procesów geologicznych wewnętrznych i omówienie ich rzeźbiotwórczej działalności.

Bardziej szczegółowo

Rozkład materiału nauczania z geografii dla klasy drugiej

Rozkład materiału nauczania z geografii dla klasy drugiej Rozkład materiału nauczania z geografii dla klasy drugiej Autor: Majka Kardaszewska 13.09.2011. Zmieniony 21.11.2011. "SOS" Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii I SEMESTRÂ 1. OmÃłwienie programu nauczania

Bardziej szczegółowo

Teoria tektoniki płyt litosfery

Teoria tektoniki płyt litosfery Teoria tektoniki płyt litosfery Pytania i odpowiedzi 1. Podaj przyczynę przemieszczania się płyt litosferycznych Przyczyną przemieszczania się płyt litosfery jest najprawdopodobniej ruch materii (prądy

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy system oceniania Bliżej geografii Gimnazjum część 3

Przedmiotowy system oceniania Bliżej geografii Gimnazjum część 3 Przedmiotowy system oceniania Bliżej geografii Gimnazjum część 3 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie 4. Gdzie można spotkać renifera? 5. Zimna wyspa na morzu

Bardziej szczegółowo

PLAN REALIZACJI MATERIAŁU NAUCZANIA Z GEOGRAFII W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM WRAZ Z OKREŚLENIEM WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH

PLAN REALIZACJI MATERIAŁU NAUCZANIA Z GEOGRAFII W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM WRAZ Z OKREŚLENIEM WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH PLAN REALIZACJI MATERIAŁU NAUCZANIA Z GEOGRAFII W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM WRAZ Z OKREŚLENIEM WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH OPRACOWANO NA PODSTAWIE PROGRAMU BLIŻEJ GEOGRAFII 1 GODZ. TYGODNIOWO 34 GODZ. W CIĄGU

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy system oceniania

Przedmiotowy system oceniania 1 Przedmiotowy system oceniania 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie 4. Gdzie można spotkać renifera? 5. Zimna wyspa na morzu ognia Islandia wskazać na mapie

Bardziej szczegółowo

Najwyższymi górami w Ameryce Południowej są Andy. Ciągną się one wzdłuż północnego i zachodniego wybrzeża kontynentu na długość ok km.

Najwyższymi górami w Ameryce Południowej są Andy. Ciągną się one wzdłuż północnego i zachodniego wybrzeża kontynentu na długość ok km. Góry Ameryki Południowej Najwyższymi górami w Ameryce Południowej są Andy. Ciągną się one wzdłuż północnego i zachodniego wybrzeża kontynentu na długość ok. 9000 km. Góry składają się z kilku równoległych

Bardziej szczegółowo

OCEANY STELLA CHOCHOWSKA KL.1TH

OCEANY STELLA CHOCHOWSKA KL.1TH OCEANY STELLA CHOCHOWSKA KL.1TH Oceany światowe: Ocean Arktyczny Ocean Indyjski Ocean Atlantycki Ocean Spokojny Ocean Arktyczny Ocean Arktyczny jest bardzo ściśle monitorować na skutki zmian klimatycznych.

Bardziej szczegółowo

Krajobraz w Kordylierach

Krajobraz w Kordylierach MATERIAŁ NAUCZANIA: Scenariusz lekcji otwartej z przyrody w klasie VI Krajobraz w Kordylierach Opracowała: Elżbieta Kowalska - położenie geograficzne Kordylierów, - przyczyny ich powstania, - cechy klimatu

Bardziej szczegółowo

Groźne zjawiska pogodowe w Polsce występujące w okresie letniej pory roku

Groźne zjawiska pogodowe w Polsce występujące w okresie letniej pory roku Dr hab. Halina Lorenc, Prof. ndzw. Groźne zjawiska pogodowe w Polsce występujące w okresie letniej pory roku W klimacie Polski od zawsze pojawiały się tzw. zjawiska ekstremalne na tle średnich warunków

Bardziej szczegółowo

Grupa I Nazwisko i imię: (0 2) Przyporządkuj rodzajom skał odpowiadające im warunki powstawania. A. magmowe głębinowe -... B. metamorficzne -...

Grupa I Nazwisko i imię: (0 2) Przyporządkuj rodzajom skał odpowiadające im warunki powstawania. A. magmowe głębinowe -... B. metamorficzne -... Grupa I Nazwisko i imię:... 1. (0 2) Przyporządkuj rodzajom skał odpowiadające im warunki powstawania. A. magmowe głębinowe -... B. metamorficzne -... a) Powstały wskutek przemian innych skał pod wpływem

Bardziej szczegółowo

Lekcja 3 Temat: Ziemia w Układzie Słonecznym. Ruch obrotowy Ziemi i jego następstwa. Zasoby

Lekcja 3 Temat: Ziemia w Układzie Słonecznym. Ruch obrotowy Ziemi i jego następstwa. Zasoby 192 - Geografia - zajęcia pozalekcyjne Jesteś zalogowany(a) jako Recenzent (Wyloguj) Kreatywna szkoła ZP_192 Osoby Uczestnicy Certificates Fora dyskusyjne Quizy Zadania Szukaj w forum Zaawansowane Administracja

Bardziej szczegółowo

Uczeń potrafi: przedstawić cechy. środowiska przyrodniczego. wyróżniające Europę na tle innych kontynentów. wyjaśnić przyczyny. zróżnicowania ludów

Uczeń potrafi: przedstawić cechy. środowiska przyrodniczego. wyróżniające Europę na tle innych kontynentów. wyjaśnić przyczyny. zróżnicowania ludów Tematy lekcji Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca DZIAŁ 1. EUROPA. RELACJE PRZYRODA - CZŁOWIEK - GOSPODARKA 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele

Bardziej szczegółowo

Poznaj Ziemię- część 2

Poznaj Ziemię- część 2 Poznaj Ziemię- część 2 1. Uzupełnij zdania. a) Największym kontynentem na Ziemi jest............................ b) Madagaskar jest największą wyspą..................................... c) Kontynentem

Bardziej szczegółowo

Zmiany w środowisku naturalnym

Zmiany w środowisku naturalnym Zmiany w środowisku naturalnym Plan gospodarki niskoemisyjnej jedną z form dążenia do czystszego środowiska naturalnego Opracował: Romuald Meyer PGK SA Czym jest efekt cieplarniany? Ziemia posiada atmosferę

Bardziej szczegółowo

ZAKRES WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI WYMAGANYCH NA POSZCZEGÓLNYCH STOPNIACH WOJEWÓDZKIEGO KONKURSU GEOGRAFICZNEGO

ZAKRES WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI WYMAGANYCH NA POSZCZEGÓLNYCH STOPNIACH WOJEWÓDZKIEGO KONKURSU GEOGRAFICZNEGO ZAKRES WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI WYMAGANYCH NA POSZCZEGÓLNYCH STOPNIACH WOJEWÓDZKIEGO KONKURSU GEOGRAFICZNEGO PRZEPROWADZANEGO W GIMNAZJACH W ROKU SZK. 2014/2015 Konkurs przeznaczony jest dla uczniów gimnazjum

Bardziej szczegółowo

Klasa Dział Wymagania

Klasa Dział Wymagania GEOGRAFIA Wymagania konieczne do zaliczenia partii materiału na ocenę dopuszczającą Klasa Dział Wymagania Klasa I Semestr I Czym się zajmuje geografia? Uczeń: - wie, czym zajmuje się geografia - wymienia

Bardziej szczegółowo

Relacje człowiek środowisko przyrodnicze

Relacje człowiek środowisko przyrodnicze 138 SPRAWDZIANY LEKCJI Sprawdzian z działu Relacje człowiek środowisko przyrodnicze Grupa I Zadanie 1 (0 4 p.) Każdemu terminowi przyporządkuj odpowiadającą mu definicję. 1. Zasoby przyrody A. Zasoby mające

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA PROGRAMOWE PÓŁROCZNE I ROCZNE Z PRZEDMIOTU GEOGRAFIA DLA KLAS 8

WYMAGANIA PROGRAMOWE PÓŁROCZNE I ROCZNE Z PRZEDMIOTU GEOGRAFIA DLA KLAS 8 WYMAGANIA PROGRAMOWE PÓŁROCZNE I ROCZNE Z PRZEDMIOTU GEOGRAFIA DLA KLAS 8 Podstawa programowa www.men.gov.pl Po I półroczu nauki w klasie ósmej uczeń potrafi: Wybrane problemy i regiony geograficzne Azji

Bardziej szczegółowo

Nr 2 /2008 / 2009 grudzień, styczeń, luty. Szkoła Podstawowa nr 1 im. Polskich Noblistów w Twardogórze

Nr 2 /2008 / 2009 grudzień, styczeń, luty. Szkoła Podstawowa nr 1 im. Polskich Noblistów w Twardogórze Nr 2 /2008 / 2009 grudzień, styczeń, luty Szkoła Podstawowa nr 1 im. Polskich Noblistów w Twardogórze 1 Kwartalnik Ekologiczny Powstaje przy udziale uczniów : KOŁA PRZYRODNICZEGO KOŁA EKOLOGICZNEGO Pod

Bardziej szczegółowo

ROZKŁAD MATERIAŁU Z GEOGRAFII W KLASACH II i III LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO POZIOM ROZSZERZONY (2014-2016)

ROZKŁAD MATERIAŁU Z GEOGRAFII W KLASACH II i III LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO POZIOM ROZSZERZONY (2014-2016) ROZKŁAD MATERIAŁU Z GEOGRAFII W KLASACH II i III LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO POZIOM ROZSZERZONY (2014-2016) Malarz R., Więckowski M., Oblicza geografii, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2012 (numer dopuszczenia

Bardziej szczegółowo

Falowanie czyli pionowy ruch cząsteczek wody, wywołany rytmicznymi uderzeniami wiatru o powierzchnię wody. Fale wiatrowe dochodzą średnio do 2-6 m

Falowanie czyli pionowy ruch cząsteczek wody, wywołany rytmicznymi uderzeniami wiatru o powierzchnię wody. Fale wiatrowe dochodzą średnio do 2-6 m Ruchy wód morskich Falowanie Falowanie czyli pionowy ruch cząsteczek wody, wywołany rytmicznymi uderzeniami wiatru o powierzchnię wody. Fale wiatrowe dochodzą średnio do 2-6 m wysokości i 50-100 m długości.

Bardziej szczegółowo

-1r/1- B. Największą liczbę meteoroidów z roju Perseidów można dostrzec na niebie w nocy między 12 a 13 sierpnia (wpisz nazwę miesiąca).

-1r/1- B. Największą liczbę meteoroidów z roju Perseidów można dostrzec na niebie w nocy między 12 a 13 sierpnia (wpisz nazwę miesiąca). -1r/1- LIII OLIMPIADA GEOGRAFICZNA Zawody III stopnia pisemne podejście 1 ROZWIĄZANIA Zadanie 1 A. Większość meteoroidów w Układzie Słonecznym pochodzi (wstaw znak w odpowiedni kwadrat): spoza Układu Słonecznego

Bardziej szczegółowo

Geologia dynamiczna / Włodzimierz Mizerski. wyd. 3. Warszawa, Spis treści

Geologia dynamiczna / Włodzimierz Mizerski. wyd. 3. Warszawa, Spis treści Geologia dynamiczna / Włodzimierz Mizerski. wyd. 3. Warszawa, 2014 Spis treści Przedmowy do wydania trzeciego i drugiego 11 1. Ziemia a nauki geologiczne 13 Geologia a nauki przyrodnicze 13 Materia Ziemi

Bardziej szczegółowo

Do Ucznia. Jak korzystać z zeszytu do przyrody 5. Dział III: WYBRANE KRAJOBRAZY ŚWIATA

Do Ucznia. Jak korzystać z zeszytu do przyrody 5. Dział III: WYBRANE KRAJOBRAZY ŚWIATA Zeszyt ucznia Spis treści Do Ucznia. Jak korzystać z zeszytu do przyrody 5 Dział III: WYBRANE KRAJOBRAZY ŚWIATA Lekcja 38. Oceany i morza na Ziemi 7 Lekcja 39. Ukształtowanie dna oceanów 9 Lekcja 40. Życie

Bardziej szczegółowo

PRZYKŁADY 1. współpraca dzieci w różnych zespołach zadaniowych. Tematy uniwersalne Część 3 Uczymy się poprzez eksperymentowanie

PRZYKŁADY 1. współpraca dzieci w różnych zespołach zadaniowych. Tematy uniwersalne Część 3 Uczymy się poprzez eksperymentowanie PRZYKŁADY 1 Każde dziecko rodzi się z pasją odkrywcy, lubi eksperymentować i samodzielnie wykonywać doświadczenia. Dla dziecka w wieku przedszkolnym oraz młodszym wieku szkolnym jest to świetna zabawa,

Bardziej szczegółowo

ZJAWISKA WULKANICZNE

ZJAWISKA WULKANICZNE ZJAWISKA WULKANICZNE Plan konspektu: 1. Wprowadzenie wulkany są piękne, straszne i fascynujące 2. Wpływały na nasze życie od zawsze. To dzięki nim powstała zarówno litosfera jak i atmosfera. 3. Zjawiska

Bardziej szczegółowo

ZAGROŻENIA ŚRODOWISKOWE I KATASTROFY

ZAGROŻENIA ŚRODOWISKOWE I KATASTROFY ZAGROŻENIA ŚRODOWISKOWE I KATASTROFY Wszystkie występujące w przyrodzie procesy i zjawiska fizyczne można podzielić na: zjawiska deterministyczne, zjawiska losowe. Zjawiska deterministyczne to na tyle

Bardziej szczegółowo

Kolejność realizacji jednostek lekcyjnych może ulec zmianie.

Kolejność realizacji jednostek lekcyjnych może ulec zmianie. Rozkład materiału plan wynikowy Przedmiot: geografia Podręcznik: Oblicza geografii, Wydawnictwo Nowa Era Rok szkolny: 2018/19 Nauczyciel: Katarzyna Pierczyk Klas I poziom podstawowy Lp. Klasa I Temat lekcji

Bardziej szczegółowo

PROGRAM KURSU PRZYGOTOWAWCZEGO DO MATURY Z GEOGRAFII

PROGRAM KURSU PRZYGOTOWAWCZEGO DO MATURY Z GEOGRAFII CKU PITAGORAS PROGRAM KURSU PRZYGOTOWAWCZEGO DO MATURY Z GEOGRAFII I. Elementy metodyki badań geograficznych./2 godziny/ 1.Geografia jako nauka. 2.Zródła informacji geograficznej. 3.Metody prezentacji

Bardziej szczegółowo

Część I Zmiany klimatu

Część I Zmiany klimatu Część I Zmiany klimatu 1. Nazwij kontynenty i oceany 2. Najciemniejsze kraje są najbardziej rozwinięte, nowoczesne 3. Najjaśniejsze najmniej rozwinięte czyli najbiedniejsze, 2014_UN_Human_Development_Report

Bardziej szczegółowo

ZAĆMIENIA. Zaćmienia Słońca

ZAĆMIENIA. Zaćmienia Słońca ZAĆMIENIA Zaćmienia Słońca 1. Obrączkowe zaćmienie Słońca 10 maja 2013. Pas fazy obrączkowej zaćmienia rozpocznie się 10 maja 2013 o godzinie 22 h 31 m w zachodniej Australii, w punkcie o współrzędnych

Bardziej szczegółowo

ZAĆMIENIA. Zaćmienia Słońca

ZAĆMIENIA. Zaćmienia Słońca ZAĆMIENIA Zaćmienia Słońca 1. Obrączkowe zaćmienie Słońca 26 stycznia 2009. Pas fazy obrączkowej zaćmienia rozpocznie się 26 stycznia 2009 o godzinie 6 h 06 m na Atlantyku, na południowy-zachód od Przylądka

Bardziej szczegółowo

Nie ma chyba nikogo, kto by nie stawiał sobie pytania o przyszłość swoją, najbliższych, kraju czy świata.

Nie ma chyba nikogo, kto by nie stawiał sobie pytania o przyszłość swoją, najbliższych, kraju czy świata. Nie ma chyba nikogo, kto by nie stawiał sobie pytania o przyszłość swoją, najbliższych, kraju czy świata. Tym bardziej, że ogromna jest dynamika zmian jakich jesteśmy światkami w ostatnich kilkudziesięciu

Bardziej szczegółowo

6. Santoryn (Σαντορίνη)

6. Santoryn (Σαντορίνη) 6. Santoryn (Σαντορίνη) Drugiego października 2011 roku wypłynęliśmy z Krety i skierowaliśmy się na północ w kierunku małego archipelagu Santoryn, wchodzącego w skład znacznie większego archipelagu Cykladów.

Bardziej szczegółowo

Temat A (przeznaczony do wykonania na posterze) Panorama (widok) wpływ działalności człowieka na krajobraz wybranego obszaru

Temat A (przeznaczony do wykonania na posterze) Panorama (widok) wpływ działalności człowieka na krajobraz wybranego obszaru Temat A (przeznaczony do wykonania na posterze) Panorama (widok) wpływ działalności człowieka na krajobraz wybranego obszaru Wybierz kulminację terenu położoną w granicach Twojego województwa, dokonaj

Bardziej szczegółowo

Tektonika Płyt. Prowadzący: dr hab. Leszek Czechowski

Tektonika Płyt. Prowadzący: dr hab. Leszek Czechowski 1 Tektonika Płyt Wykład z ćwiczeniami dla 2 roku Geofizyki w Geologii w semestrze letnim: 30 godzin wykładu i 30 godzin ćwiczeń. Wykłady będą prowadzone przez Internet, ćwiczenia tradycyjnie w sali. ECTS

Bardziej szczegółowo

Wiatry OKRESOWE ZMIENNE NISZCZĄCE STAŁE. (zmieniające swój kierunek w cyklu rocznym lub dobowym)

Wiatry OKRESOWE ZMIENNE NISZCZĄCE STAŁE. (zmieniające swój kierunek w cyklu rocznym lub dobowym) Wiatry Co to jest wiatr? Wiatr to poziomy ruch powietrza w troposferze z wyżu barycznego do niżu barycznego. Prędkość wiatru wzrasta wraz z różnicą ciśnienia atmosferycznego. W N Wiatry STAŁE (niezmieniające

Bardziej szczegółowo

SKAŁY, TEKTONIKA, PROCESY ENDOGENICZNE ZADANIA. 1.Oznacz literą P tylko te zdania, których prawdziwość potwierdza załączony poniżej rysunek.

SKAŁY, TEKTONIKA, PROCESY ENDOGENICZNE ZADANIA. 1.Oznacz literą P tylko te zdania, których prawdziwość potwierdza załączony poniżej rysunek. SKAŁY, TEKTONIKA, PROCESY ENDOGENICZNE ZADANIA 1.Oznacz literą P tylko te zdania, których prawdziwość potwierdza załączony poniżej rysunek. A) W wyniku wietrzenia skał magmowych mogą utworzyć się skały

Bardziej szczegółowo

Hydrosfera - źródła i rodzaje zanieczyszczeń, sposoby jej ochrony i zasoby wody w biosferze.

Hydrosfera - źródła i rodzaje zanieczyszczeń, sposoby jej ochrony i zasoby wody w biosferze. Hydrosfera - źródła i rodzaje zanieczyszczeń, sposoby jej ochrony i zasoby wody w biosferze. Hydrosfera składa się z kilku wyraźnie różniących się od siebie elementów będących zarazem etapami cyklu obiegu

Bardziej szczegółowo

FIZYKA I CHEMIA GLEB. Literatura przedmiotu: Zawadzki S. red. Gleboznastwo, PWRiL 1999 Kowalik P. Ochrona środowiska glebowego, PWN, Warszawa 2001

FIZYKA I CHEMIA GLEB. Literatura przedmiotu: Zawadzki S. red. Gleboznastwo, PWRiL 1999 Kowalik P. Ochrona środowiska glebowego, PWN, Warszawa 2001 FIZYKA I CHEMIA GLEB Literatura przedmiotu: Zawadzki S. red. Gleboznastwo, PWRiL 1999 Kowalik P. Ochrona środowiska glebowego, PWN, Warszawa 2001 Tematyka wykładów Bilans wodny i cieplny gleb, właściwości

Bardziej szczegółowo

Azja 1. Azja kontynent wielkich kontrastów

Azja 1. Azja kontynent wielkich kontrastów Azja 1. Azja kontynent wielkich kontrastów terminu Eurazja świata Eurazję i Azję wymienia przykłady kontrastów geograficznych Azji wybrane elementy linii brzegowej Azji i podaje ich nazwy wymienia czynniki

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII DLA KLASY II W ROKU SZKOLNYM 2016/2017

SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII DLA KLASY II W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII DLA KLASY II W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca wymienić charakterystyczne Afryki.

Bardziej szczegółowo

PROGRAM SZKOLNEGO KOŁA GEOGRAFICZNEGO

PROGRAM SZKOLNEGO KOŁA GEOGRAFICZNEGO PROGRAM SZKOLNEGO KOŁA GEOGRAFICZNEGO Jak dobrze znasz Ziemię? poznaj ciekawe regiony świata wykorzystując nowoczesne technologie informacyjne. mgr Joanna Imiołek mgr Katarzyna Kwiatek-Grabarska 2008-01-29

Bardziej szczegółowo

KOŁO GEOGRAFICZNE KLAS PIERWSZYCH. przedstawia LISTĘ OBIEKTÓW GEOGRAFICZNYCH. stworzoną z propozycji uczniów. branych pod uwagę w głosowaniu

KOŁO GEOGRAFICZNE KLAS PIERWSZYCH. przedstawia LISTĘ OBIEKTÓW GEOGRAFICZNYCH. stworzoną z propozycji uczniów. branych pod uwagę w głosowaniu 2013 / 2014 KOŁO GEOGRAFICZNE KLAS PIERWSZYCH przedstawia LISTĘ OBIEKTÓW GEOGRAFICZNYCH stworzoną z propozycji uczniów branych pod uwagę w głosowaniu II PLEBISCYTU NA NAJPIĘKNIEJSZĄ NAZWĘ GEOGRAFICZNĄ

Bardziej szczegółowo

ZAĆMIENIA. Zaćmienia Słońca

ZAĆMIENIA. Zaćmienia Słońca ZAĆMIENIA Zaćmienia Słońca 1. Całkowite zaćmienie Słońca 9 marca 2016. Pas fazy całkowitej zaćmienia rozpocznie się 9 marca 2016 o godzinie 0 h 16 m na Oceanie Indyjskim, w połowie drogi między południowym

Bardziej szczegółowo

ZAĆMIENIA 22. Zaćmienia Słońca

ZAĆMIENIA 22. Zaćmienia Słońca ZAĆMIENIA 22 Zaćmienia Słońca 1. Częściowe zaćmienie Słońca 6 stycznia 2019 Cień Księżyca przechodzi nad północnymi obszarami biegunowymi Ziemi. Zaćmienie widoczne będzie w północno-wschodniej Azji, w

Bardziej szczegółowo

I. Obraz Ziemi. 1. sfery Ziemi 2. generalizacja kartograficzna. 3. siatka geograficzna a siatka kartograficzna. 4. podział odwzorowań kartograficznych

I. Obraz Ziemi. 1. sfery Ziemi 2. generalizacja kartograficzna. 3. siatka geograficzna a siatka kartograficzna. 4. podział odwzorowań kartograficznych Zagadnienia do małej matury 2013/2014 z geografii klasy dwujęzycznej obejmują tematy określone w zagadnieniach do małej matury z geografii w brzmieniu załączonym na stronie internetowej szkoły, umieszczonych

Bardziej szczegółowo

GEOGRAFIA KL.8. Dział Wymagania konieczne i podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające

GEOGRAFIA KL.8. Dział Wymagania konieczne i podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające GEOGRAFIA KL.8 Dział Wymagania konieczne i podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające 1 Azja 1. Podać przykłady różnych kontrastów środowiska Azji i zlokalizować je na mapie. 2. wskazać

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na stopnie szkolne z geografii w klasie I wg modyfikacji programu nauczania geografii dla gimnazjum Planeta Nowa 1 wyd.

Wymagania programowe na stopnie szkolne z geografii w klasie I wg modyfikacji programu nauczania geografii dla gimnazjum Planeta Nowa 1 wyd. Wymagania programowe na stopnie szkolne z geografii w klasie I wg modyfikacji programu nauczania geografii dla gimnazjum Planeta Nowa 1 wyd. Nowa Era Dział programu I. Podstawy geografii II. a we Materiał

Bardziej szczegółowo

Kolejność realizacji jednostek lekcyjnych może ulec zmianie.

Kolejność realizacji jednostek lekcyjnych może ulec zmianie. Rozkład materiału plan wynikowy Przedmiot: geografia Podręcznik: Oblicza geografii, Wydawnictwo Nowa Era Rok szkolny: 2015/16 Nauczyciel: Katarzyna Pierczyk Klas I poziom podstawowy Lp. Klasa I Temat lekcji

Bardziej szczegółowo

Jest jedną z podstawowych w termodynamice wielkości fizycznych będąca miarą stopnia nagrzania ciał, jest wielkością reprezentującą wspólną własność

Jest jedną z podstawowych w termodynamice wielkości fizycznych będąca miarą stopnia nagrzania ciał, jest wielkością reprezentującą wspólną własność TEMPERATURA Jest jedną z podstawowych w termodynamice wielkości fizycznych będąca miarą stopnia nagrzania ciał, jest wielkością reprezentującą wspólną własność dwóch układów pozostających w równowadze

Bardziej szczegółowo

Wymagany czas : 60 min Nazwisko i imię ucznia... Szkoła... Nazwisko i imię nauczyciela przygotowującego ucznia do konkursu...

Wymagany czas : 60 min Nazwisko i imię ucznia... Szkoła... Nazwisko i imię nauczyciela przygotowującego ucznia do konkursu... Wojewódzki Konkurs Geograficzny Etap szkolny 2006/2007 Wymagany czas : 60 min Nazwisko i imię ucznia... Szkoła... Nazwisko i imię nauczyciela przygotowującego ucznia do konkursu... Życzymy powodzenia!

Bardziej szczegółowo

GEOGRAFIA. WYMAGANIA EDUKACYJNE KLASA II GIM Elżbieta Zdybel

GEOGRAFIA. WYMAGANIA EDUKACYJNE KLASA II GIM Elżbieta Zdybel GEOGRAFIA WYMAGANIA EDUKACYJNE KLASA II GIM Elżbieta Zdybel Dział programu I. Afryka Materiał nauczania Afryki Ukształtowanie powierzchni i budowa geologiczna Rowy tektoniczne Klimat Strefy klimatycznoroślinne

Bardziej szczegółowo

Andrzej Jaśkowiak Lotnicza pogoda

Andrzej Jaśkowiak Lotnicza pogoda Andrzej Jaśkowiak Lotnicza pogoda - Meteorologia dla pilotów ROZDZIAŁ 1. Atmosfera ziemska ROZDZIAŁ 2. Woda w atmosferze ROZDZIAŁ 3. Temperatura ROZDZIAŁ 4. Stabilność powietrza ROZDZIAŁ 5. Ciśnienie atmosferyczne

Bardziej szczegółowo

SP Klasa VI, temat 2

SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 zagiąć NAUKOWCY SP Klasa VI, temat

Bardziej szczegółowo

WYBRANE ELEMENTY GEOFIZYKI

WYBRANE ELEMENTY GEOFIZYKI WYBRANE ELEMENTY GEOFIZYKI Wykład 2: Sejsmologia i sejsmika: trzęsienia Ziemi, fale sejsmiczne, fizyka trzęsień Ziemi w świetle teorii ruchu bloków litosferycznych. prof. dr hab. inż. Janusz Bogusz Zakład

Bardziej szczegółowo

Śnieżka najwyższy szczyt Karkonoszy (1602 m n.p.m.)

Śnieżka najwyższy szczyt Karkonoszy (1602 m n.p.m.) 7b. Metamorfizm Metamorfizm jest procesem endogenicznym, zmieniającym powierzchnię Ziemi. W wyniku jego działania skały skorupy ziemskiej ulegają przemianie pod wpływem wysokiej temperatury i wysokiego

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1

Wymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1 Wymagania edukacyjne z geografii dla uczniów klasy I I semestr podręcznik Planeta Nowa 1 Na ocenę dobrą uczeń powinien opanować następujące zagadnienia z działów: 1. Podstawy geografii 1.1. Czym zajmuje

Bardziej szczegółowo

ZNISZCZENIA W AOS CZERNICA PO PRZEJŚCIU FRONTU BURZOWEGO W DNIU 11 SIERPNIA 2017 ROKU ANALIZA ZJAWISKA

ZNISZCZENIA W AOS CZERNICA PO PRZEJŚCIU FRONTU BURZOWEGO W DNIU 11 SIERPNIA 2017 ROKU ANALIZA ZJAWISKA ZNISZCZENIA W AOS CZERNICA PO PRZEJŚCIU FRONTU BURZOWEGO W DNIU 11 SIERPNIA 2017 ROKU ANALIZA ZJAWISKA Opracowanie i zdjęcia: Czesław Dyrcz Gwałtowne zjawiska hydrometeorologiczne takie jak: huraganowe

Bardziej szczegółowo

Plan wykładu: Wstęp. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Zanieczyszczenia wód. Odpady stałe

Plan wykładu: Wstęp. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Zanieczyszczenia wód. Odpady stałe Plan wykładu: Wstęp Klasyfikacja odpadów i zanieczyszczeń Drogi przepływu substancji odpadowych Analiza instalacji przemysłowej w aspekcie ochrony środowiska Parametry charakterystyczne procesu oczyszczania

Bardziej szczegółowo

ZAĆMIENIA. Zaćmienia Słońca

ZAĆMIENIA. Zaćmienia Słońca ZAĆMIENIA Zaćmienia Słońca 1. Całkowite zaćmienie Słońca 20 marca 2015. Pas fazy całkowitej zaćmienia rozpocznie się 20 marca 2015 o godzinie 9 h 10 m na północnym Atlantyku, prawie 500 km na południe

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ LEKCJI FIZYKI Z WYKORZYSTANIEM FILMU. Fizyka w chmurach

SCENARIUSZ LEKCJI FIZYKI Z WYKORZYSTANIEM FILMU. Fizyka w chmurach SCENARIUSZ LEKCJI FIZYKI Z WYKORZYSTANIEM FILMU Fizyka w chmurach I. WPROWADZENIE Ciekawa lekcja to taka, która prowokuje ucznia do zadawania pytań. Dlatego tak ważne jest odejście od tradycyjnej formy

Bardziej szczegółowo

ZAĆMIENIA. Zaćmienia Słońca

ZAĆMIENIA. Zaćmienia Słońca ZAĆMIENIA Zaćmienia Słońca 1. Obrączkowe zaćmienie Słońca 20 maja 2012. Pas fazy obrączkowej zaćmienia rozpocznie się 20 maja 2012 o godzinie 22 h 06 m przy południowym wybrzeżu Chin, w punkcie o współrzędnych

Bardziej szczegółowo

Wiatry etezyjskie 2015-06-11 10:34:13

Wiatry etezyjskie 2015-06-11 10:34:13 Wiatry etezyjskie 2015-06-11 10:34:13 2 Grecja znajduje się w południowo-wschodniej części Europy, na krańcu Półwyspu Bałkańskiego. Przeważająca część kraju jest pod wpływem klimatu śródziemnomorskiego.

Bardziej szczegółowo

CZTERY ŻYWIOŁY. Q=mg ZIEMIA. prawo powszechnej grawitacji. mgr Andrzej Gołębiewski

CZTERY ŻYWIOŁY. Q=mg ZIEMIA. prawo powszechnej grawitacji. mgr Andrzej Gołębiewski CZTERY ŻYWIOŁY mgr Andrzej Gołębiewski W starożytności cztery żywioły (ziemia, powietrze, woda i ogień) uznawano jako podstawę do życia na ziemi. ZIEMIA Ziemia była nazywana żywicielką. Rośliny i zwierzęta

Bardziej szczegółowo

Typy strefy równikowej:

Typy strefy równikowej: Strefa równikowa: Duży dopływ energii słonecznej w ciągu roku, strefa bardzo wilgotna spowodowana znacznym parowaniem. W powietrzu występują warunki do powstawania procesów konwekcyjnych. Przykładem mogą

Bardziej szczegółowo

KARTA MONITOROWANIA PODSTAWY PROGRAMOWEJ

KARTA MONITOROWANIA PODSTAWY PROGRAMOWEJ KARTA MONITOROWANIA PODSTAWY PROGRAMOWEJ ETAP EDUKACJI PRZEDMIOT klasa Rok szkolny Imię i nazwisko nauczyciela gimnazjum GEOGRAFIA Treści nauczania Miesiąc realizacji tematyki uwzględniającej treści nauczania

Bardziej szczegółowo

Obieg materii w przyrodzie

Obieg materii w przyrodzie Obieg materii w przyrodzie Pierwiastki w przyrodzie Pierwiastki budujące Skorupę Ziemską Ar 0,93% CO2 0,035% pozostałe gazy szlachetne; 0,007% O 20,95% Powietrze N 78,09% pozostałe 0,25% Mg 0,13% Na 1,08%

Bardziej szczegółowo

WYBUCHOWA LEKCJA MATEMATYKI

WYBUCHOWA LEKCJA MATEMATYKI SCENARIUSZ LEKCJI NA KONKURS w ramach projektu Erasmus plus: Szlakiem wygasłych i aktywnych wulkanów, trzęsień Ziemi przez Europę ze środków grantu 2015-1-PL01-KA219-016727 POZIOM - GIMNAZJUM WYBUCHOWA

Bardziej szczegółowo

Zadanie 3 Który rysunek przedstawia przekrój jeziora górskiego wykonany wzdłuż odcinka EF?

Zadanie 3 Który rysunek przedstawia przekrój jeziora górskiego wykonany wzdłuż odcinka EF? Informacje do zadań 1. i 2. Na mapie przedstawiono podział Polski na województwa. Zadanie 1 Miasta wojewódzkie oznaczone numerami od 1 do 4 to A. 1-Wrocław, 2-Białystok, 3-Poznań, 4-Kielce. B. 1-Poznań,

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Rekordy klimatyczne Rekordy wysokościowe Rekordy wodne Rekordy szaty roślinnej

SPIS TREŚCI. Rekordy klimatyczne Rekordy wysokościowe Rekordy wodne Rekordy szaty roślinnej Adam Grzesiak Mateusz Przybyła kl. IIgc kl. IIgc SPIS TREŚCI Rekordy klimatyczne Rekordy wysokościowe Rekordy wodne Rekordy szaty roślinnej Rekordy Klimatyczne Najwyższa temperatura powietrza na Ziemi

Bardziej szczegółowo

Kolokwium zaliczeniowe Informatyczne Podstawy Projektowania 1

Kolokwium zaliczeniowe Informatyczne Podstawy Projektowania 1 2016 Kolokwium zaliczeniowe Informatyczne Podstawy Projektowania 1 Elżbieta Niemierka Wydział Inżynierii Środowiska Politechniki Wrocławskiej 2016-01-07 1. SPIS TREŚCI 2. Gaz cieplarniany - definicja...

Bardziej szczegółowo

Fizyczne ścieżki 2015

Fizyczne ścieżki 2015 III LO im. M. Kopernika w Kaliszu Fizyczne ścieżki 2015 Scenariusz wystąpienia Efekt cieplarniany w świecie Arystotelesa czyli rzecz o wirach 1. Powitanie i przedstawienie się - 0,5 min 2. Wyjaśnienie

Bardziej szczegółowo

PRZYRODA geografia Wymagania edukacyjne

PRZYRODA geografia Wymagania edukacyjne PRZYRODA geografia Wymagania edukacyjne Lp. 1. Wątek tematyczny w podstawie programowej Sugerowan a liczba godzin na realizację Sugerowany temat lekcji dopuszczający dostateczny dobry 2 Teoria powstania

Bardziej szczegółowo

DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO W ROKU SZKOLNYM

DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO W ROKU SZKOLNYM Model odpowiedzi KONKURS GEOGRAFICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO W ROKU SZKOLNYM 2017/2018 Etap szkolny Nr Przewidywana odpowiedź zad. 1. a) Liczba Kryteria zaliczenia pkt.

Bardziej szczegółowo

GEOGRAFICZNY SZKOLNY KONKURS GIMNAZJUM ZESTAW 4 TERMIN ODDANIA 28 MARCA

GEOGRAFICZNY SZKOLNY KONKURS GIMNAZJUM ZESTAW 4 TERMIN ODDANIA 28 MARCA GEOGRAFICZNY SZKOLNY KONKURS GIMNAZJUM ZESTAW 4 TERMIN ODDANIA 28 MARCA SZKOLNY KONKURS GEOGRAFICZNY GIMNAZJUM NR 15 SPORTOWE ZAGADKI GEOGRAFICZNE Regulamin konkursu 1.W konkursie mogą wziąć udział wszyscy

Bardziej szczegółowo

GRECJA. Rok przystąpienia: 1981r.

GRECJA. Rok przystąpienia: 1981r. GRECJA Rok przystąpienia: 1981r. Stolicą Grecji są Ateny Flaga Grecji jest prostokątem podzielonym na dziewięć ułożonych na przemian poziomych pasów: pięć niebieskich i cztery białe. W lewym górnym rogu

Bardziej szczegółowo

Początki początków - maj br.

Początki początków - maj br. Dotychczasowe doświadczenia w zakresie egzekwowania i ujmowania zagadnień klimatycznych w składanych dokumentach na etapie ooś w województwie kujawsko - pomorskim Rdoś Bydgoszcz Początki początków - maj

Bardziej szczegółowo

Człowiek a środowisko

Człowiek a środowisko 90-242 ŁÓDŹ ul. Kopcińskiego 5/11 tel: 0-42 678-19-20; 0-42 678-57-22 http://zsp15.ldi.pl ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH NR 15 Człowiek a środowisko 90-242 ŁÓDŹ ul. Kopcińskiego 5/11 tel: 0-42 678-19-20;

Bardziej szczegółowo

Co to jest wyspa? W sensie geograficznym: część lądu otoczona ze wszystkich stron wodą

Co to jest wyspa? W sensie geograficznym: część lądu otoczona ze wszystkich stron wodą Zoogoegrafia wysp Co to jest wyspa? W sensie geograficznym: część lądu otoczona ze wszystkich stron wodą Co to jest wyspa? W sensie biogeograficznym: ekosystem otoczony innymi, stanowiącymi wyraźne bariery

Bardziej szczegółowo

ZAKRES MATERIAŁU REALIZOWANY NA KURSACH MATURALNYCH PODANY DZIAŁAMI:

ZAKRES MATERIAŁU REALIZOWANY NA KURSACH MATURALNYCH PODANY DZIAŁAMI: ZAKRES MATERIAŁU REALIZOWANY NA KURSACH MATURALNYCH PODANY DZIAŁAMI: Fizyka: 1. Kinematyka 2. Dynamika 3. Ruch obrotowy bryły sztywnej 4. Grawitacja i astronomia 5. Drgania i fale 6. Ciała stałe, ciecze

Bardziej szczegółowo

Szymon Tumielewicz Ministerstwo Środowiska

Szymon Tumielewicz Ministerstwo Środowiska WYZWANIA DLA MIAST ZWIĄZANE ZE ZMIANAMI KLIMATU. POLSKI PROJEKT: 44MPA Szymon Tumielewicz Ministerstwo Środowiska KLUCZOWE OBSERWOWANE I PROGNOZOWANE ZMIANY KLIMATU I ICH SKUTKI W EUROPIE Polska (Region

Bardziej szczegółowo

Geografia - klasa 1. Dział I

Geografia - klasa 1. Dział I Geografia - klasa 1 Dział I 1. Czym zajmuje się geografia? - wyjaśniam znaczenie terminu geografia - wymieniam źródła informacji geograficznej - podaję wymiary Ziemi oraz główne cechy jej kształtu - wyjaśniam

Bardziej szczegółowo