Ocena efektywności i skuteczności projektów szkoleniowych w ramach PO KL w województwie śląskim

Transkrypt

1 c a)tematyki i rodzaju szkoleń Działań i Poddziałań w poszczególnych Priorytetach PO KL. Ocena efektywności i skuteczności projektów szkoleniowych w ramach PO KL w województwie śląskim Raport końcowy Badanie ewaluacyjne współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Pomocy Technicznej PO KL

2 OCENA EFEKTYWNOŚCI I SKUTECZNOŚCI PROJEKTÓW SZKOLENIOWYCH W RAMACH PO KL W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM Raport końcowy Zamawiający: Województwo Śląskie ul. Ligonia Katowice Wykonawca: Pracownia Badań i Doradztwa Re-Source Korczyński Sarapata sp.j. ul. Spławie 53; Poznań Tel biuro@re-source.pl 2

3 Spis treści Spis treści... 3 Wprowadzenie... 5 Streszczenie... 6 Executive Summary... 9 Metodologia badania Cele, zakres i obszary badania Problematyka i etapy badania Metody i próby badawcze Desk research Komputerowo wspomagany wywiad telefoniczny (CATI) Badanie kwestionariuszowe Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych Ankieta internetowa (CAWI) z przedstawicielami śląskich instytucji szkoleniowych Wywiady pogłębione Wywiad ekspercki Analiza oferty śląskich instytucji szkoleniowych Studium przypadku projektów szkoleniowych Zogniskowane wywiady grupowe FGI Wyniki badania Ocena jakości szkoleń Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem organizacji i zarządzania projektami Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem rodzaju szkoleń i metod pracy Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem bazy szkoleniowej Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem charakterystyki kompetencji kadry szkoleniowej Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem programu szkoleń Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem formy potwierdzenia nabytych umiejętności Ocena jakości szkoleń z uwzględnieniem działań przygotowawczych i końcowych Charakterystyka trafnych i skutecznych przedsięwzięć projektowych Ocena trafności tematyki szkoleń Ocena trafności tematyki szkoleń z uwzględnieniem potrzeb uczestników szkoleń Popularność poszczególnych tematów szkoleń a zapotrzebowanie na poszczególne tematy szkoleń na lokalnym rynku pracy Wpływ szkoleń na status zawodowy uczestników projektów Pożądane zmiany w sposobie finansowania szkoleń lub w odniesieniu do tematyki szkoleń finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego, w kontekście potrzeb rynku pracy Trafność tematyki szkoleń Analiza i prezentacja przestrzennego zróżnicowania projektów szkoleniowych Grupy docelowe Tematyka i rodzaj szkoleń w poszczególnych Priorytetach PO KL Typ beneficjenta / realizatora projektu Porównanie szkoleń finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego ze szkoleniami finansowanymi z innych źródeł101 Tematyka szkoleń finansowanych z EFS i finansowanych z innych źródeł Zakres, organizacja i koszt szkoleń finansowanych z EFS i finansowanych z innych źródeł Struktura branżowa i zawodowa szkoleń zawodowych finansowanych z EFS i finansowanych z innych źródeł Oszacowanie zapotrzebowania szkoleniowego w perspektywie finansowej Zapotrzebowanie na poszczególne tematy szkoleń

4 Zapotrzebowanie na poszczególne rodzaje, formy szkoleń i metody pracy Zapotrzebowanie na poszczególne umiejętności Zapotrzebowanie szkoleniowe pod względem profilu przedsiębiorstw i uczestników Analiza podejścia do rozwoju zasobów ludzkich w śląskich przedsiębiorstwach Skłonność przedsiębiorców do przeprowadzania szkoleń w zależności od formy finansowania Znaczenie szkoleń dla działalności śląskich przedsiębiorstw Funkcja szkoleń w działalności przedsiębiorstw Ocena efektywności projektów szkoleniowych oraz trwałości ich produktów Efektywność kosztowa projektów szkoleniowych Skala występowania efektu netto Trwałość produktów projektów Wnioski i rekomendacje Spisy ilustracji Spis wykresów Spis tabel Spis map Załącznik 1 - Wzór zastosowanych narzędzi badawczych Kwestionariusz wywiadu CATI z uczestnikami projektów szkoleniowych Kwestionariusz wywiadu CATI z pracodawcami woj. śląskiego Kwestionariusz wywiadu CATI z pracodawcami uczestników szkoleń Kwestionariusz badania Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych Kwestionariusz ankiety CAWI z przedstawicielami instytucji szkoleniowych Scenariusz wywiadu IDI z członkami KOP Scenariusz wywiadu IDI z pracownikami IP oraz IP Scenariusz wywiadu eksperckiego Scenariusz wywiadu FGI z beneficjentami Scenariusz wywiadu FGI z pracodawcami

5 Wprowadzenie Niniejszy raport prezentuje wyniki badania ewaluacyjnego pn. Ocena efektywności i skuteczności projektów szkoleniowych w ramach PO KL w województwie śląskim współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Pomocy Technicznej PO KL Badanie realizowane było w okresie czerwiec-sierpień 2013 przez Pracownię Badań i Doradztwa Re-Source na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego. W dalszej części dokumentu przedstawione zostały następujące elementy: Metodologia badania Wyniki badania Zestawienie wniosków i rekomendacji. 5

6 Streszczenie Metodologia badania Niniejszy raport został przygotowany przez Pracownię Badań i Doradztwa Re-Source na zlecenie Województwa Śląskiego w ramach badania ewaluacyjnego pn. Ocena efektywności i skuteczności projektów szkoleniowych w ramach PO KL w województwie śląskim współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Pomocy Technicznej PO KL Głównym celem badania była ocena efektywności i skuteczności szkoleń realizowanych w województwie śląskim. Uwzględniono następujące obszary badawcze: Ocena jakości szkoleń, Ocena trafności tematyki szkoleń, Analiza i prezentacja przestrzennego zróżnicowania projektów szkoleniowych, (zarówno ze względu na lokalizację projektów, jak i miejsce zamieszkania uczestników szkoleń), Porównanie szkoleń finansowanych z EFS ze szkoleniami finansowanymi z innych źródeł, Oszacowanie zapotrzebowania szkoleniowego w kolejnej perspektywie finansowej , Analiza podejścia do rozwoju zasobów ludzkich w śląskich przedsiębiorstwach, Ocena efektywności projektów szkoleniowych oraz trwałości ich produktów. W ramach ewaluacji zastosowano następujące metody i techniki badawcze: analizę desk research obejmującą: raporty, badania, dane WUP i GUS, zestawienie wniosków/uczestników projektów w ramach działań PO KL, dokumenty programowe i konkursowe PO KL, dane z KSI SIMIK, dane z Podsystemu Monitorowania EFS dla PO KL, komputerowo wspomagany wywiad telefoniczny CATI z uczestnikami projektów (n=521), i pracodawcami (n=711), ankietę internetową CAWI z przedstawicielami śląskich instytucji szkoleniowych (n=393), badanie kwestionariuszowe Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych (n=817) wywiady pogłębione IDI z członkami Komisji Oceny Projektów (n=16), wywiady pogłębione IDI z przedstawicielami IP oraz IP2 PO KL (n=8) wywiady eksperckie ITI ze specjalistami ds. rozwoju kapitału ludzkiego (n=6), analizę oferty śląskich instytucji szkoleniowych (n=906), studia przypadków projektów szkoleniowych (n=6), zogniskowane wywiady grupowe z pracodawcami (n=5) i z beneficjentami (n=6) Ocena jakości szkoleń Uczestnicy generalnie wysoko ocenili szkolenia, w których brali udział (średnio na 4,55 na skali 1-5). Wysokie oceny otrzymały zarówno szkolenia ogólne, jak i zawodowe. Nieco lepiej oceniono kursy, w których zastosowano elementy e-learningu, a także te, posiadające część praktyczną. W większości aspektów lepsze oceny uzyskały szkolenia z rekrutacją otwartą niż zamkniętą, wyjątkiem był tu dobór terminu realizacji szkolenia, lepiej dopasowany w przypadku szkoleń zamkniętych. Wysoko oceniono także aspekty jakości szkoleń związane z bazą szkoleniową (sala, sprzęt, materiały). Również kompetencje kadry szkoleniowej zarówno beneficjenci, jaki i uczestnicy ewaluowanych szkoleń realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim ocenili wysoko. Kolejnym bardzo dobrze odebranym aspektem był program szkolenia. Jego poszczególne wymiary (cel, zakres merytoryczny, podział na bloki tematyczne, harmonogram) zostały bardzo dobrze ocenione przez beneficjentów (ok. 4,5). Ponad 40% badanych uczestników szkoleń na jego zakończenie otrzymała certyfikat nabycia konkretnych umiejętności wystawiony przez organizatora. Jego rozpoznawalność i prestiż na rynku pracy ocenili jednak jako przeciętną. Za bardziej rozpoznawalny i prestiżowy zarówno przez uczestników szkoleń, jak i beneficjentów projektów szkoleniowych - postrzegany jest certyfikat wystawiony przez podmiot zewnętrzny. Najpopularniejszą wśród beneficjentów formą zdobywania informacji na potrzeby diagnozy potrzeb potencjalnych odbiorców szkoleń były rozmowy i konsultacje. W uzasadnieniach wniosków o dofinansowanie projektów najczęściej pojawiały się natomiast odniesienia do danych statystycznych. Niezależnie od wybranego źródła, późniejsza ocena jakości szkoleń była wysoka, choć najlepiej oceniali ją beneficjenci przygotowujący ofertę w oparciu o dane GUS i innych urzędów. Narzędziami najczęściej wykorzystywanymi (w ponad 90%) na potrzeby ewaluacji prowadzonych szkoleń były ankiety i wywiady. Zaś najlepiej oceniono te szkolenia, w których na zakończenie projektu stosowano działania sprawdzające wiedzę i umiejętności uczestników. Beneficjenci najlepiej ocenili jakość tych szkoleń, które organizowali samodzielnie, bez angażowania podmiotów zewnętrznych. Zdaniem zaś uczestników sprawność organizacji szkoleń zrealizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim zasługuje na wysoką ocenę (4,64 na skali 1-5). Otwarta forma rekrutacji spotkała się również z lepszym odbiorem niż zamknięta. Analizując trafne i skuteczne projekty szkoleniowe należy zwrócić uwagę na kilka ich cech. Przede wszystkim poprzedzała je wnikliwą i rzetelna diagnoza. Oferowane wsparcie było dobrze dopasowane do specyficznych potrzeb odbiorców. Szkolenia miały charakter kompleksowy, a udział w nich dawał uczestnikom konkretne umiejętności, poświadczone certyfikatami o realnej wartości na rynku pracy. Ocena trafności tematyki szkoleń Wśród uczestników szkoleń największą część (prawie 1/3) stanowiły osoby w wieku od 21 do 30 lat. Drugą kategorią wiekową były osoby w wieku od 31 do 40 lat. Najmniej liczną grupą były osoby z najstarszych grup wiekowych. Około 60% wszystkich uczestników stanowiły kobiety. Najwięcej kursantów miało wykształcenie ponadgimnazjalne (ok. 1/3), a niemal tyle samo wyższe. Prawie 2/3 z nich to mieszkańcy miast. Badani uczestnicy po udziale w szkoleniach finansowanych ze środków EFS oczekiwali przede wszystkim poszerzenia wiedzy oraz zdobycia nowych umiejętności. Dużo mniejsze znaczenie miały korzyści o długofalowym charakterze, jak poprawa sytuacji materialnej, czy awans zawodowy. Pokrywa się to również z oczekiwaniami pracodawców po udziale w szkoleniach spodziewali się głównie podniesienia 6

7 kwalifikacji i rozwoju pracowników. Wiedza i umiejętności nabywane przez uczestników szkoleń zostały umiarkowanie pozytywnie ocenione pod względem ich przydatności w wykorzystaniu w praktyce. (3,7 na skali 1-5). Jednocześnie prawie ¾ kursantów deklaruje, iż obecnie wykorzystują zdobytą wiedzę i umiejętności. Zakres ich wykorzystywania oceniają w większości jako raczej szeroki i średni. 2/3 respondentów zadeklarowała, iż z nowych kompetencji korzysta w pracy zawodowej, zaś 1/3 poza pracą, dla własnych potrzeb. Uczestnicy szkoleń objętych badaniem najczęściej brali udział w szkoleniach dla kadr zarządzających i pracowników mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw (ok. 1/3). Spośród wszystkich dofinansowanych szkoleń 70% miało charakter ogólny, a 30% stanowiły specjalistyczne zawodowe szkolenia. Wśród zawodowych najczęściej pojawiały się te z zakresu branż: przetwórstwo przemysłowe, komunikacja i informacja oraz transport i gospodarka magazynowa. Biorąc pod uwagę ich tematykę najpopularniejsze były: obsługa maszyn i urządzeń, szkolenia medyczne oraz z zakresu edukacji. W pierwszej trójce najczęściej realizowanych szkoleń oraz tematów, na które istnieje zapotrzebowanie znajdują się tematy ściśle związane z daną branżą, umiejętności miękkie oraz zarządzanie. Istnieją także tematy szkoleń, na które występuje zapotrzebowanie, a nie są one realizowane w ramach szkoleń dofinansowanych z EFS. Są to prawo i przepisy oraz nowości na rynku branżowym. Jeśli zaś chodzi o determinanty zastosowanych instrumentów to najczęściej wskazywanym przez beneficjentów czynnikiem był stan zapotrzebowania potencjalnych użytkowników. Wskaźnik aktywizacji zawodowej dla badanych projektów wyniósł ogółem 40%. Oznacza to, iż 40% spośród uczestników szkoleń, którzy w chwili ich rozpoczęcia pozostawali bez pracy, aktualnie są zatrudnieni. Najwyższy wskaźnik aktywizacji odnotowano w przypadku Priorytetu VI, a najniższy w przypadku Priorytetu IX. Do najważniejszych pożądanych zmian w sposobie finansowania szkoleń oraz w odniesieniu do ich tematyki należą: wprowadzenie formuły voucherowej, kompleksowość i sekwencyjność wsparcia, prowadzenie rzetelnych i użytecznych diagnoz stanowiących podstawę konstruowania oferty oraz zoptymalizowanie procedury oceny wniosków składanych w trybie konkursowym. Ponad 2/3 pracodawców, którzy wysyłali swoich pracowników na szkolenia, oceniło ich tematykę raczej wysoko i bardzo wysoko. Jeśli zaś wziąć pod uwagę ocenę pod względem użyteczności w prowadzeniu firmy i dopasowania do jej potrzeb to najwyższą ocenę uzyskały szkolenia komputerowe, oraz zawodowe/branżowe. Śląskie instytucje szkoleniowe prowadzą najwięcej kursów z zakresu: umiejętności miękkich, specjalistycznych kursów zawodowych oraz obsługi komputera. Natomiast najpopularniejszymi tematami, w opinii przedstawicieli tychże instytucji, są specjalistyczne kursy zawodowe oraz kursy prawa jazdy. Jeśli chodzi o zapotrzebowanie na pracowników to największa część spośród śląskich firm zgłaszała zapotrzebowanie na przedstawicieli zawodu - pracownik usług osobistych i sprzedawca. Z kolei najczęściej poszukiwanymi do zatrudnienia są pracownicy przy pracach prostych oraz operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń. Zdaniem pracodawców, grupami zawodowymi, dla których szkolenia są obecnie najbardziej potrzebne są pracownicy usług osobistych i sprzedawcy oraz pracownicy biurowi. Analiza i prezentacja przestrzennego zróżnicowania projektów szkoleniowych Analizując przestrzenne zróżnicowanie w zakresie grupy docelowej stwierdzić należy, iż ponad połowa uczestników projektów pochodziła z terenu subregionu centralnego, a najmniejsza część z subregionu zachodniego. We wszystkich powiatach udział kobiet wśród uczestników był większy niż 50%. Największy udział osób niepracujących zidentyfikowano wśród uczestników z subregionu zachodniego (prawie połowa), z kolei najmniejszy udział tej kategorii odnotowano w subregionie centralnym. Najwięcej osób z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym występuje wśród uczestników projektów zamieszkujących subregion zachodni, a najmniej w centralnym. Biorąc pod uwagę średni wiek uczestników projektów szkoleniowych - relatywnie najstarsi z nich zamieszkują subregion centralny (ok. 35 lat), a relatywnie najmłodsi - subregion zachodni (ok. 30 lat). Najwięcej szkoleń o różnorodnej tematyce realizowanych jest w subregionie centralnym, w powiecie Katowice. Wyjątkiem jest tu kurs prawa jazdy, który najczęściej organizowany był w subregionie południowym. Najwięcej szkoleń zrealizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim dotyczyło specjalistycznych kursów zawodowych lub związanych z aktywizacją zawodową. Najmniej kursów przeprowadzono w zakresie obsługi maszyn i urządzeń. Biorąc pod uwagę rodzaj prowadzonego szkolenia forma e-learningową najczęściej wykorzystywana była w przypadku uczestników z subregionu północnego, a najrzadziej z subregionu południowego. Biorąc pod uwagę podział na Priorytety, w Priorytecie VI, VII i IX szkolenia z elementami e-learningu były najczęściej stosowane wśród uczestników szkoleń realizowanych w subregionie północnym. Natomiast w Priorytecie VIII ten rodzaj szkoleń stosowany był najczęściej w subregionie zachodnim. Projekty szkoleniowe o rekrutacji zamkniętej organizowane były relatywnie rzadko. Niemal połowa z nich odbyła się na terenie powiatu Katowice. Wszystkie projekty zamknięte realizowane były w ramach Priorytetu VIII. Ponad 90% projektów szkoleniowych realizowanych było przez beneficjentów posiadających siedzibę na terenie woj. śląskiego. Największa część projektów realizowana była przez podmioty mające siedzibą na terenie powiatu m. Katowice. Relatywnie dużo projektów szkoleniowych zrealizowały również podmioty z powiatu cieszyńskiego oraz z Częstochowy. Biorąc pod uwagę formę prawną beneficjenta, to największy udział projektów zrealizowanych przez JST występuje na terenie subregionu północnego, a najmniejszy w subregionie zachodnim. Jeśli chodzi o projekty realizowane przez przedsiębiorstwa to częściej byli to beneficjenci z subregionów centralnego oraz zachodniego. Relatywnie wysoki odsetek projektów realizowanych przez NGO występuje natomiast wśród przedsięwzięć z subregionu zachodniego. Porównanie szkoleń finansowanych z EFS ze szkoleniami finansowanymi z innych źródeł Spośród wszystkich szkoleń realizowanych w województwie śląskim szkolenia dofinansowane z EFS stanowią zaledwie 1/10. Najczęściej oferowanymi tematami są: specjalistyczne kursy zawodowe, zarządzanie i umiejętności miękkie. Tematyka ta stanowi najliczniejszą grupę zarówno wśród szkoleń komercyjnych, jak i dofinansowanych z EFS. Największe różnice między szkoleniami dofinansowanymi z EFS a komercyjnymi pojawiają się w przypadku specjalistycznych kursów zawodowych. Stanowią one ponad połowę szkoleń komercyjnych, a tylko ok. 1/3 dofinansowanych z EFS. Szkoleń dotyczących aktywizacji zawodowej dofinansowanych z EFS jest z kolei trzy razy więcej niż komercyjnych. Z kolei szkoleń dotyczących umiejętności miękkich jest dwukrotnie więcej. Czas trwania szkoleń nie różni się znacznie w przypadku obu omawianych źródeł finansowania. Zdaniem większości przedstawicieli instytucji szkoleniowych, sposób finansowania szkoleń nie wpływa istotnie na poziom ich organizacji. Ogólna cena szkoleń wynosi najczęściej mniej niż 1 tys. zł. W takiej kwocie organizuje sie na terenie województwa śląskiego niemal 60% szkoleń komercyjnych i prawie połowa dofinansowanych z EFS. Kolejne, pod względem ilości są szkolenia, których cena wynosi do 2 i do 3 tys. zł. Wśród przedstawicieli śląskich instytucji szkoleniowych relatywnie częsta jest opinia o 7

8 wyższych kosztach szkoleń finansowanych z EFS. Jako powód tego stanu rzeczy wskazują oni bardziej kosztochłonne procedury, wymagania i biurokrację, oraz bardziej rozbudowane usługi dodatkowe. Jeśli chodzi o strukturę branżową specjalistycznych kursów zawodowych to w przypadku szkoleń komercyjnych największa ich część dotyczyła przetwórstwa przemysłowego, informacji i komunikacji oraz transportu i gospodarki magazynowej. W przypadku zaś szkoleń finansowanych ze środków EFS najpopularniejsze branże to: pozostała działalność usługowa, informacja i komunikacja i przetwórstwo przemysłowe. Niezależnie od źródła finansowania szkolenia skierowane są w podobnym zakresie do określonych grup zawodowych, głównie: specjalistów, robotników przemysłowych i rzemieślników oraz techników i innego średniego personelu. Oszacowanie zapotrzebowania szkoleniowego w perspektywie finansowej Dotychczasowi uczestnicy szkoleń zrealizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim wyrażają najczęściej zainteresowanie kursami z zakresu języków obcych, informatyki oraz księgowości. Bardziej preferują oni formułę stacjonarną niż e- learningową oraz szkolenia zawierające część praktyczną. Ważnym aspektem jest również możliwość uzyskania konkretnego certyfikatu. Z perspektywy przedstawicieli śląskich instytucji szkoleniowych w najbliższych latach największe zapotrzebowanie wystąpi w odniesieniu do szkoleń zawodowych, językowych oraz z obsługi komputera. Jeśli zaś chodzi o pracodawców z terenu województwa śląskiego, to preferują oni szkolenia otwarte, z przewagą praktyki nad teorią, zdecydowanie w formie stacjonarnej zamiast e-learningowej. W przytłaczającej większości preferują też szkolenia bezpłatne/dofinansowane niż komercyjne. Podobne opinie na temat preferencji swoich klientów wyrazili przedstawiciele instytucji szkoleniowych. Jeżeli chodzi o kompetencje i umiejętności, które chcieliby nabyć kursanci to najczęściej deklarują oni chęć zdobycia biegłej znajomości języka obcego. Prawie połowa pracodawców sądzi, że w odniesieniu do ich pracowników występują braki kompetencyjne, ale już tylko 30% z ich uważa, że potrzebują oni szkoleń. Wspomniane braki dotyczą najczęściej: umiejętności komunikacji z innymi ludźmi, samoorganizacji pracy i kreatywności oraz zdolności kierowniczych. Biorąc pod uwagę branże, w których występuje zapotrzebowanie szkoleniowe, zdecydowanie dominują: działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, edukacja, opieka zdrowotna i pomoc społeczna oraz pozostała działalność usługowa. Zapotrzebowanie na wsparcie szkoleniowe jest największe wśród firm zatrudniających od 50 do 249 osób, o ogólnopolskim zasięgu działalności. Najmniejsze zapotrzebowanie na szkolenia występuje w firmach z branży transportowej i magazynowej, których zasięg działalności jest międzynarodowy, a biorąc pod uwagę wielkość zatrudnienia są to firmy mikro (zatrudniające do 9 osób). Analiza podejścia do rozwoju zasobów ludzkich w śląskich przedsiębiorstwach Prawie połowa badanych firm mających siedzibę na terenie województwa śląskiego zadeklarowała, że w ciągu ostatnich 2 lat nie kierowała pracowników na szkolenia. Wśród pozostałych najpopularniejsze jest kierowanie pracowników na szkolenie zewnętrzne współfinansowane ze środków UE. W drugiej kolejności pracownicy kierowani na szkolenia zewnętrzne opłacane przez firmę, ale prowadzone przez podmiot zewnętrzny. Wśród badanych przedsiębiorców często występuje opinia, iż szkolenia naprawdę dopasowane do potrzeb naszej firmy występują przeważnie tylko w formule komercyjnej, oraz że naprawdę wartościowe szkolenia dostępne są tylko odpłatnie. Większość przedsiębiorców zgodziła się jednak również ze stwierdzeniami mówiącymi że: Podnoszenie wiedzy i umiejętności kadry przedsiębiorstwa jest podstawą budowania konkurencyjności przedsiębiorstwa oraz, że Inwestowanie w rozwój kompetencji pracowników jest ważnym zadaniem każdego przedsiębiorcy. Najwięcej pracodawców wskazało, że rola jaką pełnią szkolenia polega na unowocześnianiu wiedzy kadry przedsiębiorstwa. Ocena efektywności projektów szkoleniowych oraz trwałości ich produktów Projekty szkoleniowe o najwyższej efektywności kosztowej realizowane są w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim przez podmioty takie jak: związki wyznaniowe czy organy administracji rządowej. Relatywnie wysoką efektywnością charakteryzują się także projekty szkoleniowe realizowane przez samorządy gospodarcze i zawodowe oraz NGO. Najniższą efektywnością charakteryzują się projekty szkoleniowe realizowane przez szkoły i uczelnie oraz przedsiębiorstwa. Biorąc pod uwagę Priorytet najwyższa efektywność występuje w Priorytecie IX, z kolei najniższa w Priorytecie VIII. Istnieje również zależność polegająca na tym, że wraz ze wzrostem liczby przeszkolonych maleje koszt przypadający na jednego uczestnika. Największa skala efektu netto występuje w przypadku takich efektów szkoleń jak: poszerzenie wiedzy oraz zdobycie nowych lub rozszerzenie posiadanych umiejętności. W przypadku efektów długofalowych (jak zdobycie nowej, lepszej pracy) efekt netto jest wielokrotnie mniejszy. Podstawowe produkty projektów szkoleniowych zrealizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim należy uznać za trwałe. Ponad połowa uczestników szkoleń zadeklarowała, iż nabyta wiedza lub umiejętności będą im przydatne przez więcej niż 10 lat. 8

9 Executive Summary Research Methodology The following report was prepared by Pracownia Badań i Doradztwa Re-Source at the request of Śląskie Voivodeship within the evaluation study Evaluation of the effectiveness and efficiency of training projects within Human Capital Operational Programme in Śląskie voivodeship, co-financed by European Union from European Social Fund within OP HC Technical Assistance. The main objective of the study was to assess the efficiency and effectiveness of training carried out in Śląskie voivodeship. The following research themes were included within the study: Evaluation of training quality, Evaluation of training themes adequacy, Analysis and presenation of spatial diversity of training projects (regarding both location of the projects and trainees place of residence), Comparison of ESF-financed trainings to trainings funded from other sources, Assessment of training needs in the next funding period for , Analysis of the Silesian companies approach to the human resources development, Evaluation of training projects effectiveness and projects products sustainability. The following research methods and techniques were used used within the evaluation study: desk research analysis including reports, research data, data from Voivodeship Labour Office and Central Statistical Office, list of applications / participants for projects carried within OP HC, OP HC Programme documents, documents related to the call for proposals procedure, data from KSI SIMIK and PEFS, Computer-assisted telephone interview CATI with project participants (n=521) and employers (n=711), Computer-assisted Web interview with Silesian training institutions representatives (n=393), Mix-mode survey with training projects beneficiaries (n=817), In-depth interviews with members of Project Assesment Committee (n=16), In-depth interview with OP HC IB and IB2 respresentatives (n=8), Expert interview with human capital development specialists (n=6), Analysis of Silesian training institutions offer (n=906), Training projects case studies (n=6), Focus group interviews with employers (n=5) and beneficiaries (n=6). Evaluation of training quality Generally, participants generally appreciated the courses in which they participated ( an average rating is 4.55 on a scale of 1-5 ). High ratings refer to both general and professional trainings. Courses which include elements of e-learning, as well as those which have a practical component were rated slightly higher. In most aspects, better rates were received by trainings with open recruitment in relation to those with closed one, with exception for the choice of the training term choice which was better suited for closed-recruitment trainings. Highlyrated aspects were also the quality of the training related to the training base (room, equipment, materials). Also, the competence of trainers was highly-rated by both beneficiaries and participants of evaluated training activities conducted within the regional component of OP HC in the Śląskie voivodeship. Another very well-received aspect was training agenda its particular aspects (objective, thematic scope, division into subject areas, schedule ) were rated very well by the beneficiaries (average rating is approximately 4.5). Over 40% of the surveyed trainees received at the end of the training certificate of gaining specific skills (which is issued by training organizer). However, its recognizability and prestige in the labour market was rated as average. A certificate issued by a third party was judged by both training participants and beneficiaries as more recognizable and prestigious. The most popular method of gaining information for preparing potential participants needs diagnosis were talks and consultations. But in the analyzed project applications most frequently used source was statistical data. Regardless of the source, the subsequent evaluation of the training quality was high, but the highest ratings refer to those beneficiaries who based their offer on CSO and other authorities. The most commonly used tools for the evaluation of training were questionnaires and interviews (over 90%). The best-rated trainings were those in which knowledge and skills of the training participants were tested at the end of the project. Beneficiaries rated quality of the trainings as the highest in relation to these courses which were organized by themselves, without third parties involvement. According to the training participants, the organization efficiency of trainings carried out within the regional component of HC OP in the Śląskie voivodeship deserves a high rating (4.64 on a scale of 1-5). The open form of recruitment also met with a better reception than closed one. Analyzing relevant and effective training projects one should pay attention to some of their characteristics. First of all, they preceded a thorough and reliable diagnosis. Support offered within these projects was well suited to the specific needs of participants. Trainings were complex, and participation in them gave trainees specific skills, certified by documents which have real value in the labor market. Evaluation of training themes adequacy Most of training participants (nearly one third) were people aged between 21 to 30 years. The second category of age were people aged between 31 to 40 years. The smallest group were those with the oldest age. About 60% of all participants were women. Most participants had complete secondary education (about one third of all participants) and slightly fewer participants have university degree. Almost two thirds of them are urban dwellers. Surveyed trainees after participating in training financed by the ESF primarily expected primarily to broaden their knowledge and develop new skills. The long-term benefits, such as improvement of the financial situation or promotion at work were less important for participants. The above mentioned results are consistent with employers expectations they were expecting 9

10 mostly upgrading employees skills and their general development as a result of training. Knowledge and skills acquired by the trainees were rated moderately positively in terms of their suitability for practical use (3.7 on the scale 1-5). At the same time almost three quarters of trainees declared that they currently use knowledge and skills gained through training. The extent of their use was assessed by the majority of participants as "rather wide" and "medium". Two thirds of the respondents declared that they use their new skills at work, and the one third out of work, for their own purposes. Training participants most frequently took part in training for managers and employees of micro, small and medium-sized enterprises (about one third). Of all the funded trainings 70% were general and 30% were specialized professional trainings. The most frequent kind of professional trainings were those from the following industries: manufacturing, communication and information, transportation and storage. Taking trainings themes into account the most popular were: operating machinery and equipment, medical training and education-related training. The top three most often conducted trainings and themes for which the highest demand was identified are those closely related to the industry specificity, soft skills and management. There are also training themes, for which a demand was identified but they are not offered within trainings financed by the ESF. These are the "laws and regulations" and "industry-specific innovations. As for the determinants of used instruments factor which was most often indicated by the beneficiaries is the demand of potential users. Occupational stimulation rate for evaluated projects was 40% of total. It means that 40% of the training participants, who were unemployed at the beginning of the training currently are employed. The highest value of the above-mentioned rate was observed in the case of Priority VI, and the lowest in the case of Priority IX. The most desirable changes in the training financing mode and training themes include: vouchers mode establishment, complexity and sequential mode of support, conducting reliable and useful diagnoses on which the offer is based and optimizing the applications assessment procedure within call for proposals mode. More than two thirds of employers who send their employees for training rated training themes rather high and very high. Training assessment in terms of their usefulness in business and adjusting to its needs was highest in relation to computer and professional / industry training. Silesian training institutions conduct the highest number of trainings in the following fields: soft skills, specialized professional courses and computer skills. However, the most popular themes, in the opinion of these institutions representatives, are specialized professional courses and driving courses. Regarding demand for employees the biggest part of the Silesian companies reported a need for the profession personal services workers and seller. Most often sought employees were elementary workers and machine and plant and machine operators and assemblers. According to employers, professional groups for which training is the most needed at this moment are personal service workers and sellers and office workers. Analysis and presentation of spatial diversity of training projects Analyzing the spatial diversity in relation to the target group on should note that more than half of the project participants came from central subregion, and the lowest part from western subregion. The share of women among the participants was greater than 50% in all counties. The largest share of the unemployed has been identified among the participants from western subregion (almost half), while the lowest percentage in this category was noted in the central subregion. The highest number of people with lower secondary education or less is present among the project participants living in the western subregion and the lowest in central subregion. Given the average age of the training projects participants relatively the oldest participants live in subcentral subregion (where average age is about 35 years) and relatively the youngest in western subregion (where average age is about 30 years). The highest number of trainings with diversed thematic scope is conducted in central subregion, in Katowice. An exception is the driving course, which was organized mostly in the southern subregion. Most training conducted within the regional component of OP HC in Śląskie voivodeship were specialized professional courses or those related to occupational stimulation. The lowest number of trainings were related to the use of machinery and equipment. Taking the type of training into account e-learning mode was most often used in relation to participants from northern subregion and least often in the southern subregion. Given the division of the Priorities trainings within the Priority VI, VII and IX with e-learning elements were most common among the participants of the training carried out in the northern subregion. However, within the Priority VIII this kind of training was used mostly in the western subregion. Training projects with closed recruitment process were relatively rare. Almost half of them took place in Katowice. All closed projects were conducted within Priority VIII. More than 90% of the training projects were conducted by the beneficiaries localized in Śląskie voivodeship. The largest part of the projects was carried out by entities from Katowice. A relatively high number of training projects was conducted by institutions from the following counties: cieszyński and Częstochowa. Taking legal form of the beneficiary into account, the largest share of the projects carried by the local government units is in the northern subregion and the lowest in the western subregion. When it comes to projects carried out by the companies more often beneficiaries representing this category came from the following subregions: central and western. The relatively high percentage of projects conducted by NGOs was identified among the projects of the western subregion. Comparison of ESF-financed trainings to trainings funded from other sources Trainings financed by the ESF are only 1/10 of all the training undertaken in Śląskie voivodeship. Most often offered themes include: specialized professional courses, management and soft skills. The above mentioned themes are most popular among both commercial and ESF-financed trainings. The biggest differences between commercial and ESF-funded trainings might be observed in relation to specialized professional courses they represent more than half of the commercial trainings and only about one third funded by the ESF. On the other hand, number of trainings for occupational stimulation which are co-financed by the ESF is three times higher than commercial trainings of the same theme and number of soft skills trainings is twice higher. The duration of training is not significantly different within trainings based on both of these funding sources. In the opinion of majority of the training institutions representatives, the financing mode of training does not significantly affect the level of its organization. Total price of the training is usually less than zł within such budget 60% of commercial and almost half of ESF-funded trainings is conducted. The next categories of trainings in terms of their cost are those which price is up to zł and up to zł. Among the representatives of the Silesian training institutions opinion of higher cost of trainings 10

11 financed by the ESF is relatively frequent. As a reason for this situation more cost-intensive procedures, requirements and bureaucracy, and a more extensive support services were indicated. Taking the structure of specialized professional trainings into account the largest number within commercial courses refers to: manufacturing, information and communication, and transportation and storage. In the case of the trainings financed by the ESF, the most popular industries in which trainings were offered include: other services, information and communication and manufacturing. Regardless of the source of funding training are addressed in a similar range to specific professional groups, mainly: professionals, industrial workers and craftsmen and technicians and mid-level personnel. Assessment of training needs in the next funding period for Participants of trainings conducted within regional component of OP HC in Śląskie voivodeship express the most interest in courses related to the following fields: foreign languages, information technology and accounting. They prefer stationary (rather than e-learning) formula and trainings including practical component. An important aspect is also the possibility of obtaining a specific certificate. From the perspective of the Silesian training institutions representatives in the coming years there would be the greatest demand for professional training, foreign language courses and computer skills trainings. As for employers from Śląskie voivodeship, they prefer open-recruitment trainings, with a predominance of practice over theory. They also definitely prefer stationary than e-learning training mode. The vast majority of employers prefer free/subsidized than commercial trainings. Similar opinions about the preferences of their customers were expressed by the representatives of training institutions. With regard to the competencies and skills that trainees would like to acquire most often declared was proficiency in a foreign language. Nearly half of employers declare some competency gaps of their employees, but only 30% of them believe that their personnel needs trainings. These gaps usually refer to: communication skills with others, self-organization of work, creativity and managerial skills. Within the sectors in which training demand was identified the following industries dominate: Accommodation and food service activities, education, health care and social assistance and other services. The demand for training support is highest among companies employing 50 to 249 people, which operate on a national scale. The lowest demand for training was observed within companies which represent transport and storage industry, which operate on international level, and taking into account the number of employees they are micro-enterprises (employing up to 9 people). Analysis of the Silesian companies approach to the human resources development Given the industries in which there is a demand training strongly dominated by activities related to the accommodation and food service, education, health care and social assistance, and other services. The demand for training support is highest among firms employing 50 to 249 people, a national-scale operations. The smallest is a need for training in companies in the transport and storage, the range of activities is international, and taking into account the number of employees are micro-enterprises (employing up to 9 people). Almost half of the surveyed companies from Śląskie voivodeship declare not sending employees for training in last 2 years. Among other companies most popular was to direct employees to external trainings co-financed from EU funds. In the second place, the employees were sent for external training financed by company but conducted by a third party. Among the representatives of surveyed companies there is common opinion that "Trainings really adequate to the needs of our company are usually offered within commercial formula", and that "Valuable trainings are only available for a fee". Most entrepreneurs also agreed with the following statements: "Improving the knowledge and skills of the company personnel is basis for developing of enterprise competitiveness" and "Investing in employees skills development is an important task for every entrepreneur." Most employers indicated that trainings are oriented on updating company personnel knowledge. Evaluation of training projects effectiveness and projects products sustainability Training projects with the highest cost-effectiveness within regional component of OP HC in Śląskie voivodeship are conducted by such entities as religious organizations and government bodies. The relatively high effectiveness also refers to training projects conducted by economic and professional self-government units and NGOs. The lowest effectiveness was identified in training projects conducted by schools and colleges, and companies. Taking Priority into account the highest effectiveness occurs in Priority IX, while the lowest in the Priority VIII. There is also a tendency that with the increase in the number of trained persons costs per one participant decrease. The largest net effect relates to such training effects as: broadening knowledge and acquiring new or enhancing existing skills. In the case of long-term effects (like finding a new, better job), the net effect is much smaller. Main products of the training projects conducted within regional component of the OP HC in Śląskie voivodeship should be considered as sustainable. More than half of the trainees declared that the acquired knowledge and skills will be useful to them for more than 10 years. 11

12 Metodologia badania CELE, ZAKRES I OBSZARY BADANIA Głównym celem badania była ocena efektywności i skuteczności szkoleń realizowanych w województwie śląskim. Cele szczegółowe badania obejmowały: 1.Ocenę jakości i trafności szkoleń realizowanych w ramach projektów PO KL, 2.Analizę stopnia dopasowania szkoleń proponowanych w projektach realizowanych bądź zakończonych do potrzeb regionalnego rynku pracy, 3.Określenie kierunków i przestrzennego zróżnicowania projektów szkoleniowych realizowanych w ramach PO KL na terenie województwa śląskiego oraz analiza przyczyn tego zjawiska, 4.Analizę porównawczą szkoleń realizowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego i szkoleń finansowanych z innych źródeł, 5.Oszacowanie zapotrzebowania szkoleniowego w kolejnej perspektywie finansowej , Zakres czasowy badania obejmował okres od 2007 roku. Zakres przedmiotowy badania obejmował komponent regionalny PO KL w województwie śląskim - projekty ujęte w PEFS W ramach ewaluacji uwzględniono następujące obszary badawcze: 1.Ocena jakości szkoleń, 2.Ocena trafności tematyki szkoleń, 3.Dokonanie analizy i prezentacja przestrzennego zróżnicowania projektów szkoleniowych (zarówno ze względu na lokalizację projektów, jak i miejsce zamieszkania uczestników szkoleń (wizualizacja danych) 4.Porównanie szkoleń finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego ze szkoleniami finansowanymi z innych źródeł, 5.Oszacowanie zapotrzebowania szkoleniowego w kolejnej perspektywie finansowej (na podstawie ww. obszarów badawczych), 6.Analiza podejścia do rozwoju zasobów ludzkich w śląskich przedsiębiorstwach. 7.Ocena efektywności projektów szkoleniowych oraz trwałości ich produktów. PROBLEMATYKA I ETAPY BADANIA Problematyka badania obejmowała poniższe zagadnienia oraz pytania badawcze, które przedstawiono z uwzględnieniem kwestii ich przypisania do poszczególnych obszarów badawczych. Obszar badawczy 1. Ocena jakości szkoleń Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem rodzaju szkoleń, z podziałem na: a)stacjonarne/e-learningowe b)otwarte/zamknięte c)ogólne/zawodowe Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem metod pracy, np: a)wykłady b)ćwiczenia c)treningi d)zajęcia teoretyczne e)zajęcia praktyczne Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem bazy szkoleniowej, np: a)sala szkoleniowa b)materiały dydaktyczne c)sprzęt wykorzystywany podczas zajęć 4. Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem charakterystyki kompetencji kadry szkoleniowej Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem programu szkoleń, w tym: a)cel szkolenia b)czas trwania szkolenia c)podział na bloki tematyczne d)zakres merytoryczny e)harmonogram szkolenia Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem formy potwierdzenia nabytych umiejętności, np: a)certyfikat b)zaświadczenie c)dyplom 7. Ocena jakości szkoleń z uwzględnieniem działań przygotowawczych (diagnoza, planowanie głównych założeń) 12

13 8. Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem organizacji i zarządzania przedsięwzięciami projektowymi (w tym rekrutacja) 9. Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem działań końcowych (mających na celu ewaluację wewnętrzną) 10. Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem charakterystyki trafnych i skutecznych przedsięwzięć projektowych Obszar badawczy 2. Ocena trafności tematyki szkoleń Ocena trafności tematyki szkoleń z uwzględnieniem potrzeb uczestników szkoleń: a) dobór uczestników szkoleń analiza demograficzna co najmniej na podstawie charakterystyk zgromadzonych w PEFS uwzględniająca np. wiek płeć, wykształcenie, miejsce zamieszkania; b) określenie oczekiwań związanych z uczestnictwem w projekcie szkoleniowym wśród uczestników projektu; c) określenie oczekiwań związanych z uczestnictwem w projekcie szkoleniowym wśród pracodawców i potencjalnych pracodawców uczestników projektu; d) ocena potencjalnej przydatności i możliwości wykorzystania zdobytych na szkoleniu umiejętności lub wiedzy (na ile zdobyte umiejętności mogą być wykorzystane w praktyce w przyszłości); e) ocena rzeczywistej przydatności i możliwości wykorzystania zdobytych na szkoleniu umiejętności lub wiedzy (na ile już zdobyte umiejętności wykorzystywane są w praktyce); f) wskazanie obszarów wykorzystania zdobytych umiejętności i wiedzy. Wskazanie najbardziej popularnych tematów szkoleń stworzenie katalogu w kontekście zapotrzebowania na lokalnym rynku pracy tj. obejmującym województwo śląskie. Wpływ cech zidentyfikowanych na rodzaj zastosowanych instrumentów Analiza wpływu szkoleń na status zawodowy uczestników projektów (sytuacja zawodowa osób, które zakończyły udział w szkoleniu osoba bezrobotna, pracująca, zagrożona wykluczeniem społecznym itp.) Wskazanie pożądanych zmian w sposobie finansowania szkoleń lub w odniesieniu do tematyki szkoleń finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego, w kontekście potrzeb rynku pracy (zarówno potrzeb pracowników, jak i pracodawców). 5. Ocena trafności tematyki szkoleń z uwzględnieniem aktualnego zapotrzebowania szkoleniowego wśród śląskich pracodawców 6. Ocena trafności tematyki szkoleń z uwzględnieniem struktury zawodowej zapotrzebowania na pracowników Obszar badawczy 3. Analiza i prezentacja przestrzennego zróżnicowania projektów szkoleniowych (zarówno ze względu na lokalizację projektów, jak i miejsce zamieszkania uczestników szkoleń) 1. Analiza w zakresie grup docelowych 2. Analiza w zakresie tematyki i rodzaju szkoleń w poszczególnych Priorytetach PO KL 3. Analiza w zakresie typu beneficjenta / realizatora projektu Obszar badawczy 4. Porównanie szkoleń finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego ze szkoleniami finansowanymi z innych źródeł 1. Porównanie ww. typów szkoleń pod względem tematyki szkoleń 2. Porównanie ww. typów szkoleń pod względem zakresu i organizacji szkolenia 3. Porównanie ww. typów szkoleń pod względem kosztu szkolenia 4. Porównanie ww. typów szkoleń pod względem struktury branżowej i zawodowej szkoleń zawodowych Obszar badawczy 5. Oszacowanie zapotrzebowania szkoleniowego w perspektywie finansowej Oszacowanie zapotrzebowania szkoleniowego pod względem tematyki szkoleń 2. Oszacowanie zapotrzebowania szkoleniowego pod względem rodzaju szkoleń 3. Oszacowanie zapotrzebowania szkoleniowego pod względem formy szkoleń 4. Oszacowanie zapotrzebowania szkoleniowego pod względem metod pracy 5. Oszacowanie zapotrzebowania szkoleniowego pod względem umiejętności nabywanych w ramach szkoleń 6. Oszacowanie zapotrzebowania szkoleniowego pod względem profilu przedsiębiorstw (branża, wielkość, skala działalności) o najwyższym oraz najniższym zapotrzebowaniu szkoleniowym Obszar badawczy 6. Analiza podejścia do rozwoju zasobów ludzkich w śląskich przedsiębiorstwach 1. Analiza skłonności śląskich przedsiębiorców do przeprowadzania szkoleń w zależności od formy finansowania 2. Analiza znaczenia szkoleń dla działalności śląskich przedsiębiorstw 3. Analiza funkcji jakie pełnią szkolenia w działalności przedsiębiorstw 13

14 Obszar badawczy 7. Ocena efektywności projektów szkoleniowych oraz trwałości ich produktów 1. Analiza efektywności kosztowej projektów szkoleniowych w zależności od typu beneficjenta oraz typu projektu 2. Analiza skali występowania efektu netto 3. Analiza trwałości produktów projektów wykorzystanie wiedzy a czas oraz przewidywane wykorzystanie wiedzy Całość procesu badawczego składała się z 3 głównych etapów eksploracyjnego, diagnostycznego oraz etapu pogłębienia i weryfikacji. Etapem otwierającym badanie była eksploracja, która miała charakter rozpoznawczy. Celem tego etapu było zebranie informacji o charakterze ogólnym dotyczącym kluczowych elementów problematyki badania. W jego ramach zastosowano dwie techniki oparte na wtórnej analizie danych analiza desk research oraz analiza oferty śląskich instytucji szkoleniowych. Ich głównym celem było zebranie informacji na temat charakteru działalności szkoleniowej w woj. śląskim, w tym szkoleń finansowanych z EFS. Drugim zespołem technik zastosowanym w ramach przedmiotowego etapu były indywidualne wywiady pogłębione z członkami KOP, a także przedstawicielami IP oraz IP2. W ramach głównego etapu badania diagnostycznego, przeprowadzono badanie CATI uczestników projektów i pracodawców oraz Mixedmode beneficjentów. Informacje zebrane od pracodawców służyły m.in. określeniu obecnego zapotrzebowania szkoleniowego. W ramach części diagnostycznej badania prowadzone było także badanie CAWI instytucji szkoleniowych, co umożliwiło m.in. porównanie szkoleń finansowanych ze środków EFS oraz innych źródeł. Częścią wieńczącą proces badawczy był etap pogłębienia i weryfikacji. W jego ramach przeprowadzono zogniskowane wywiady grupowe z pracodawcami oraz beneficjentami, które służyły weryfikacji kluczowych wniosków badania. Ponadto, opracowane zostały studia przypadków projektów szkoleniowych. Jedną z czynności badawczych było także prowadzenie badań eksperckich dotyczących m.in. kwestii przyszłego zapotrzebowania szkoleniowego. Schemat 1. Koncepcja badania METODA / TECHNIKA BADAWCZA KLUCZOWE ZADANIE OBSZAR BADAWCZY 1 ROZSZERZENIE ORAZ POGŁĘBIENIE ANALIZ ETAP EKSPLORACJI DESK RESEARCH ANALIZA OFERTY ŚLĄSKICH INSTYTUCJI SZKOLENIOWYCH IDI Z CZŁONKAMI KOP IDI Z IP ORAZ IP2 PO KL ZEBRANIE PODSTAWOWYCH INFORMACJI NA TEMAT DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWEJ W WOJ. ŚLĄSKIM ANALIZA INTERWENCJI Z PERSPEKTYWY INSTYTUCJONALNEJ WERYFIKACJA WNIOSKÓW UZYSKANYCH NA ETAPIE DIAGNOSTYCZNYM\ 3 POGŁĘBIENIE ETAP DIAGNOSTYCZNY ETAP POGŁĘBIENIA I WERYFIKACJI CATI Z UCZESTNIKAMI PROJEKTÓW BADANIE MIXED-MODE Z BENEFICJENTAMI PROJEKTÓW CATI Z PRACODAWCAMI CAWI Z PRZEDSTAWICIELAMI INSTYTUCJI SZKOLENIOWYCH FGI Z BENEFICJENTAMI FGI Z PRACODAWCAMI WYWIAD EKSPERCKI STUDIUM PRZYPADKU PROJEKTÓW SZKOLENIOWYCH ANALIZA JAKOŚCI I TRAFNOŚCI PROJEKTÓW SZKOLENIOWYCH ANALIZA POTRZEB SZKOLENIOWYCH PRACODAWCÓW ANALIZA PORÓWNAWCZA SZKOLEŃ FINANSOWANYCH Z EFS ORAZ INNYCH ŹRÓDEŁ 4 WERYFIKACJIA KLUCZOWYCH WNIOSKÓW W BADANIU GRUPOWYM WERYFIKCJA SZACUNKOWEGO ZAPOTRZEBOWANIA SZKOLENIOWEGO 5 INFORMACJI NA TEMAT SPECYFIKI PROJEKTOW STANOWIĄCYCH PRZYKŁADY DOBRYCH PRAKTYK

15 METODY I PRÓBY BADAWCZE W ramach niniejszego badania zastosowane zostały następujące techniki badawcze o zróżnicowanym ilościowym i jakościowym charakterze.: TECHNIKI BADAWCZE WSKAZANE W SOPZ Zogniskowane wywiady grupowe FGI z beneficjentami Zogniskowane wywiady grupowe FGI z pracodawcami Indywidualne wywiady pogłębione z członkami Komisji Oceny Projektów Desk reaserch - analiza danych zastanych TECHNIKI BADAWCZE PROPONOWANE PRZEZ WYKONAWCĘ Badanie kwestionariuszowe Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych Ankieta internetowa (CAWI) z przedstawicielami śląskich instytucji szkoleniowych Analiza oferty śląskich instytucji szkoleniowych Wywiad ekspercki Wywiady telefoniczne CATI z uczestnikami projektów Wywiady telefoniczne CATI z pracodawcami Indywidualne wywiady pogłębione z przedstawicielami IP oraz IP2 PO KL Studium przypadku projektów szkoleniowych Legenda: techniki ilościowe techniki jakościowe techniki ilościowo-jakościowe Desk research Technika desk research opierała się na wykorzystaniu wtórnych źródeł danych, tj. takich materiałów, opracowań, publikacji, baz danych i innych źródeł informacji, które nie powstały na potrzeby planowanego badania, lecz ich zawartość merytoryczna uzasadniała ich wykorzystanie. W ramach analizy desk research zastosowany został celowy dobór próby. W zakres badania włączono następujące dokumenty oraz bazy danych: 1. Raporty, badania, literatura, dane statystyczne dotyczące przedmiotu badania; 2. Zestawienie wniosków/uczestników projektów w ramach działań Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (analizie poddano 326 dobrane losowo wnioski o dofinansowanie oraz dane PEFS przekazane przez Zamawiającego); 3. Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki ; 4. Plany Działania dla Priorytetów VI, VII, VIII, IX; 5. Dokumentacja konkursowa w ramach przedmiotowych Działań i Poddziałań; 6. Sprawozdania z realizacji Priorytetów VI, VII, VIII, IX PO KL w województwie śląskim; 7. Dane na temat bezrobocia, popytu na pracę (WUP i GUS); 8. Wyniki badań i analiz dotyczących śląskiego rynku pracy (Obserwatorium Rynku Pracy WUP w Katowicach); 9. Wyniki badań i analiz dotyczących wpływu EFS na rynek pracy przez oferowane szkolenia, warsztaty z zakresu technik aktywnego poszukiwania pracy, realizowane na poziomie kraju i województwa śląskiego; 10. Wyniki badań i analiz dotyczących wpływu organizacji pozarządowych na skuteczność szkoleń i sposób pozyskiwania grup docelowych; 11. Dane z Krajowego Systemu Informatycznego SIMIK Dane z Podsystemu Monitorowania Europejskiego Funduszu Społecznego dla PO KL. Komputerowo wspomagany wywiad telefoniczny (CATI) Technika wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerowo (CATI) jako metoda ilościowa została wykorzystana do przeprowadzenia wywiadów z: uczestnikami projektów, pracodawcami. Technika CATI (Computer Assisted Telephone Interview) stanowi złożenie tradycyjnego kwestionariuszowego wywiadu ankieterskiego realizowanego przez telefon z komputerowym zarządzaniem przebiegiem wywiadu. Kwestionariusz ankiety został zaprogramowany w komputerze i zainstalowany na serwerze, skąd pobierany był przez ankieterów pracujących w sieci. Podczas trwania wywiadu kwestionariusz "prowadził" ankietera zgodnie z odpowiedziami udzielanymi przez respondenta uwzględniając filtry i reguły przejścia pomiędzy pytaniami. Każda rozmowa telefoniczna przebiegała ściśle wg określonego skryptu. 15

16 Wywiady telefoniczne CATI z uczestnikami projektów Łącznie przeprowadzono 521 wywiadów CATI z uczestnikami projektów. Zastosowano losowo-warstwowy dobór próby, w którym warstwy tworzone były przez Priorytety PO KL realizowane w ramach komponentu regionalnego. Poniższa tabela prezentuje szczegółową strukturę zaplanowanej i zrealizowanej próby: Lp. Kategoria respondentów Wielkość próby zaplanowana zrealizowana 1. Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX RAZEM Przy próbie 521 i łącznej populacji (UMWŚ+WUP) możliwe było prowadzenie analiz obarczonych relatywnie niskim błędem szacunku na poziomie 4,3% przy poziomie ufności 0,95 i wielkości frakcji 0,5. Operatem losowania próby była baza danych PEFS przekazana przez IP (UMWŚ) i IPII (WUP w Katowicach). Wywiady telefoniczne CATI z pracodawcami Mając na uwadze zakres problematyki, z badania wyłączono pracodawców spoza sektora przedsiębiorstw, zaś próbę badawczą podzielono na dwa komponenty pracodawców woj. śląskiego oraz pracodawców uczestników projektów. W przypadku pracodawców uczestników projektów szkoleniowych wielkość zrealizowanej próby wyniosła 211 (zastosowano losowy schemat doboru próby). Badaniem objęto przedsiębiorstwa, w których zatrudnieni byli instytucjonalni uczestnicy projektów (chodzi tu przede wszystkim o instytucjonalnych uczestników projektów realizowanych w ramach Działania 8.1 PO KL). Natomiast w przypadku pracodawców woj. śląskiego zrealizowano 500 wywiadów i zastosowano dobór losowo-warstwowy, którego warstwy tworzyły sektory gospodarki (rolnictwo, przemysł, usługi) oraz klasa wielkości. Względem branży dobór miał charakter proporcjonalny, względem klasy przedsiębiorstwa nieproporcjonalny. Mając na uwadze, iż badanie dotyczyło pracodawców z grupy mikroprzedsiębiorstw, wyłączono z niego osoby nie zatrudniające pracowników (tzw. samozatrudnionych). Poniższa tabela przedstawia założoną i zrealizowaną strukturę próby: Nazwa grupy Zrealizowana Mikroprzedsię biorstwa Małe przedsię biorstwa Średnie przedsię biorstwa Klasa wielkości Udział Wielkość próby 70% 70% % 20% % 10% Nazwa grupy Branża / sektor gospodarki Udział w populacji Wielkość próby Zakładany Zrealizowany Zakładana Zrealizowana Zakładany Zrealizowany Zakładana Rolnictwo / leśnictwo 1,1% 1,1% 4 4 Przemysł i budownictwo 21,4% 21,4% Usługi 77,4% 77,4% Rolnictwo / leśnictwo 1,1% 1,0% 1 1 Przemysł i budownictwo 21,4% 22,0% Usługi 77,4% 77,0% Rolnictwo / leśnictwo 1,1% 0,0% 0 0 Przemysł i budownictwo 21,4% 22,0% Usługi 77,4% 78,0% SUMA SUMA CATI pracodawców uczestników projektów Całkowita liczba wywiadów CATI z pracodawcami Operatem doboru próby badania dla komponentu pracodawców uczestników projektów były rekordy bazy PEFS. Natomiast w przypadku badania pracodawców (niezatrudniających uczestników szkoleń realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim) Wykonawca posłużył się komercyjną bazą danych HBI. Z operatu pracodawców wyłączone zostały przedsiębiorstwa, których pracownicy uczestniczyli w szkoleniach objętych badaniem (zostali oni objęci badaniem jako pracodawcy uczestników projektów), tak by obie próby przedsiębiorców miały charakter rozłączny (deduplikacja). Badanie kwestionariuszowe Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych W niniejszym badaniu mając na względzie uzyskanie jak najwyższych wskaźników responsywności - zastosowano podejście metodologiczne mixed-mode research. Techniki CATI oraz CAWI traktowane były komplementarne. Wywiady CATI realizowane były jako 16

17 wspomagająca technika komplementarna do ankiet CAWI i była stosowana w sytuacji gdy wypełnienie ankiety internetowej było z jakiegoś powodu niemożliwe bądź utrudnione. 1 W ramach badania Mixed-mode zakładano dobór losowo-warstwowy nieproporcjonalny, którego warstwy byłyby tworzone przez Priorytety PO KL. Jednocześnie założono równą liczebność respondentów dla wszystkich Priorytetów PO KL objętych badaniem (po 75). Łącznie uzyskano 817 wypełnionych ankiet, co stanowi 55% populacji wszystkich beneficjentów komponentu regionalnego PO KL W związku z uzyskaniem w zrealizowanym badaniu dużo większego wskaźnika responsywności niż pierwotnie zakładany (300 ankiet), Wykonawca poddał dalszej analizie wszystkie z nich (ze względu na zdecydowanie większą reprezentatywność wyników tj. mniejszy błąd szacunku 2 ) poprzedzając ją procedurą ważenia wyników, tak by uzyskać zgodność ze strukturą realizowanych projektów wg priorytetów. 3 Poniższa tabela przedstawia szczegółową strukturę zakładanej i zrealizowanej próby: Lp. Kategoria respondentów Wielkość próby zakładanej zrealizowanej po przeważeniu 1. Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Operatem próby dla kwestionariuszowego badania beneficjentów była baza PEFS. RAZEM Ankieta internetowa (CAWI) z przedstawicielami śląskich instytucji szkoleniowych Technika ankiety internetowej (ang. Computer Assisted Web Interview) polega na stworzeniu elektronicznego formularza zawierającego zestaw pytań skierowanych do respondentów. Kwestionariusz zapisany w formie komputerowego skryptu umieszczony został na stronie internetowej Wykonawcy, a respondentom rozsyłana była spersonalizowana wiadomość stanowiąca zaproszenie do badania, w której zamieszczony był bezpośredni link do ankiety. Ankieta została rozesłana do 870 instytucji szkoleniowych mających siedzibę na terenie województwa śląskiego zarejestrowanych w Rejestrze Instytucji Szkoleniowych prowadzonego przez Ministerstwo Gospodarki i Pracy. Uzyskano łącznie 393 wypełnione ankiety (response rate wyniósł 45%). Wywiady pogłębione W ramach komponentu jakościowego niniejszego badania zastosowana została technika wywiadów pogłębionych. Indywidualny wywiad pogłębiony (ang. Individual in-depth Interviews) jest pewnego rodzaju rozmową prowadzoną według określonego scenariusza, gdzie prowadzący nadaje ogólny kierunek i przeprowadzając wywiad kładzie nacisk na tematy związane z problematyką badania i najbardziej go interesujące 4. Charakterystyczną ich cechą jest wpływ uzyskiwanych od respondentów odpowiedzi na kształt dalszej części wywiadu. Z jej zastosowaniem prowadzone były wywiady z członkami KOP oraz pracownikami IP oraz IP2 PO KL.. 5 Indywidualne wywiady pogłębione IDI z członkami Komisji Oceny Projektów W ramach badania zrealizowano 16 wywiadów IDI z członkami KOP. Zastosowany został dobór celowy polegający na kwalifikowaniu do badania tych członków KOP, którzy posiadają największe doświadczenie w ocenie wniosków o dofinansowanie projektów szkoleniowych. Próbę podzielono równomiernie na 4 objęte ewaluacją Priorytety PO KL tj.: Priorytet VI (4 IDI) Priorytet VII (4 IDI) Priorytet VIII (4 IDI) Priorytet IX (4 IDI) Indywidualne wywiady pogłębione z przedstawicielami IP oraz IP2 PO KL Łącznie przeprowadzono 8 wywiadów IDI z przedstawicielami IP oraz IP2 POKL. Zastosowany został dobór celowy.. W poniższej tabeli przedstawiono szczegółową strukturę próby. 1 W tym celu Wykonawca zastosował oprogramowanie SPSS Data Collection autorstwa firmy IBM, które umożliwia kompleksową realizację badań w trybie mixed-mode research i pełną integrację zarówno sposobu przeprowadzania, jak i wyników z wykorzystaniem techniki CATI i CAWI. 2 Zrealizowana wielkość próby gwarantuje prowadzenie analiz obarczonych błędem szacunkowym na poziomie 2,0% przy poziomie ufności 0,95 i szacowanej wielkości frakcji 0,5. 3 Wagi ustalono na wzoru: udział danej kategorii w populacji / udział danej kategorii w próbie 4 Babbie E. (2005) Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s Trzykrotnie wystąpiła sytuacja, w której z jedną osobą przeprowadzono dwa odrębne wywiady, z uwagi na wielość pełnionych funkcji. 17

18 Grupa respondentów Kategoria respondentów Wielkość próby IP IP2 Kadra zarządzająca instytucji Wydział Europejskiego Funduszu Społecznego UM WŚ Referat zarządzania i monitorowania EFS 1 X Wydział Naboru Projektów i Monitorowania EFS WUP w Katowicach 1 X Pracownicy bezpośrednio zaangażowani w obsługę projektów Projekty Priorytetu VI (Wydział Obsługi Projektów EFS WUP w Katowicach) Projekty Priorytetu VII (Wydział Europejskiego Funduszu Społecznego UM WŚ Referat obsługi projektów EFS lub Referat koordynacji projektów systemowych) Projekty Priorytetu VIII (Wydział Obsługi Projektów EFS WUP w Katowicach oraz Wydział Europejskiego Funduszu Społecznego UM WŚ Referat obsługi projektów EFS lub Referat Koordynacji Projektów Systemowych) Projekty Priorytetu IX (Wydział Obsługi Projektów EFS WUP w Katowicach oraz Wydział Europejskiego Funduszu Społecznego UM WŚ Referat obsługi projektów EFS) lub Referat koordynacji projektów systemowych 1 X 1 X 2 X X 2 X X RAZEM 8 Wywiad ekspercki Technika wywiadu eksperckiego (z ang. expert opinion survey) jest szczególną odmianą wywiadu jakościowego, polega na prowadzeniu rozmowy z respondentami na ściśle określony temat związany problematyką badania. Charakterystyczną cechą wywiadu eksperckiego jest prowadzenie badania z osobami posiadającymi szczególnie bogatą wiedzę oraz doświadczenie zawodowe w kontekście problematyki badania. Na potrzeby badania przeprowadzono łącznie 6 wywiadów eksperckich w formie telefonicznej. Zastosowano dobór celowy, który polegał na wyborze osób posiadających bogatą wiedzę i doświadczenie w obszarze rozwoju kapitału ludzkiego. W poniższej tabeli przedstawiono strukturę próby: Lp. Kategoria respondentów Podmioty, wśród których rekrutowani byli respondenci Wielkość próby 1. Uczelnie wyższe Uniwersytet Śląski Akademia Ekonomiczna im. K. Adamieckiego w Katowicach 2. Instytucje rynku pracy Obserwatorium Rynku Pracy WUP w Katowicach Wydział Edukacji i Nauki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego 3. Instytucje szkoleniowe Zakład Doskonalenia Zawodowego w Katowicach Górnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Zespół ds. Projektów i Szkoleń Analiza oferty śląskich instytucji szkoleniowych Analizę oferty śląskich instytucji szkoleniowych przeprowadzono w oparciu o dane zawarte w prowadzonym przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Rejestrze Instytucji Szkoleniowych 6. Zawiera on informację o ponad 14 tys. ofert szkoleniowych 906 instytucji szkoleniowych mających siedzibę na terenie województwa śląskiego. W ramach analizy oferty szkoleniowej zastosowany został dobór zupełny co oznacza, iż przeanalizowana została pełna oferta wszystkich instytucji szkoleniowych wg stanu na dzień podpisania umowy na realizację niniejszego badania. Poddano analizie ofert szkoleniowych. Zastosowanie doboru zupełnego pozwoliło na wyeliminowanie błędu statystycznego. Operatem doboru próby dla prowadzonych analiz była ta część Rejestru Instytucji Szkoleniowych, która dotyczyła podmiotów prowadzących działalność na terenie woj. śląskiego (n= 906 podmiotów). Analiza oferty szkoleniowej prowadzona była w sposób dwuetapowy indywidualnie dla każdej z ponad 14 tys. ofert znajdujących w bazie danych. Natomiast ostatni trzeci etap analizy przeprowadzony został jednokrotnie dla całości zgromadzonych danych. Poniżej scharakteryzowano poszczególne etapy prowadzonej analizy. A) Kodowanie tematyczne W ramach etapu kodowania poziomu ogólnego każda oferta szkolenia była interpretowana indywidualnie. Proces ten polegał na analizie nazwy szkolenia w złożeniu z typem szkolenia obecnym w bazie danych. Wynikiem kodowania było przyporządkowanie każdej oferty szkolenia do jednej z poniższych kategorii tematycznych: języki obce obsługa komputera specjalistyczne kursy zawodowe (ściśle związane z wykonywaniem jednego konkretnego zawodu) finanse, księgowość marketing, sprzedaż i obsługa klienta

19 zarządzanie obsługa maszyn i urządzeń (dla maszyn przydatnych używanych w wielu grupach zawodowych z wyłączeniem urządzeń biurowych) obsługa urządzeń biurowych prawo jazdy miękkie umiejętności (negocjacje, komunikacja, autoprezentacja) BHP Ponadto, każda oferta szkolenia została przyporządkowana do jednego z dwóch rodzajów szkoleń: ogólnych i zawodowych. Do szkoleń ogólnych przyporządkowywane zostały szkolenia przydatne dla wielu branż lub grup zawodowych, natomiast do szkoleń zawodowych przyporządkowane zostały zajęcia skierowane do węższej grupy - co najwyżej kilku grup zawodowych. B) Kodowanie zawodowe Ze względu na szczególne znaczenie szkoleń zawodowych dla podnoszenia kwalifikacji, poddane one zostały dodatkowej analizie. Każda oferta szkolenia zawodowego była interpretowana ponownie i przyporządkowana do jednej lub kilku branż prowadzenia działalności (wg sekcji PKD 2011) oraz do jednej lub kilku grup zawodowych (wg Wielkich Grup Zawodów Klasyfikacji Zawodów i Specjalności): Branże wg sekcji PKD 2011: A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo B. górnictwo i wydobywanie C. Przetwórstwo przemysłowe D. wytwarzanie i zaopatrywanie w energię E. Dostawa wody; gospodarowanie ciekami i odpadami ( ) F. Budownictwo G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów ( ) H. Transport i gospodarka magazynowa I. działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi J. Informacja i komunikacja K. Działalność finansowa i ubezpieczeniowa L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna N. Działalność w zakresie usług administrowania ( ) O. Administracja publiczna i obrona narodowa P. Edukacja Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją S. Pozostała działalność usługowa Wielkie Grupy Zawodów wg Klasyfikacji Zawodów i Specjalności: 1. Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy 2. Specjaliści 3. Technicy i inny średni personel 4. Pracownicy biurowi 5. Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 6. Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 7. Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 8. Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 9. Pracownicy przy pracach prostych 10. Siły zbrojne C) Analiza zakodowanych danych Ostatnim etapem była analiza danych, które zostały wcześniej zakodowane. W analizie wzięte pod uwagę zostały następujące zmienne dot. ofert szkoleń: cena szkolenia, liczba godzin szkolenia, zakończenie egzaminem końcowym, dofinansowanie z EFS, Ponadto, w zakres analiz włączono również następujące zmienne charakteryzujące podmiot prowadzący szkolenia: rozkład terytorialny, poziom dywersyfikacji / specjalizacji działalności szkoleniowej, wielkość instytucji szkoleniowej (liczba zatrudnionych wykładowców / trenerów), forma organizacyjna instytucji szkoleniowej, staż (czas działalności) instytucji szkoleniowej, posiadanie akredytacji lub certyfikatów jakości, baza lokalowa i jej wyposażenie, skala działalności instytucji szkoleniowej (liczba uczestników szkoleń w poprzednim roku kalendarzowym), prowadzenie badań jakości / efektywności kształcenia, 19

20 Studium przypadku projektów szkoleniowych Studium przypadku to złożone rozwiązanie metodologiczne, którego celem jest dokonanie szczegółowego i wieloaspektowego opisu konkretnego przypadku podmiotu / przedsięwzięcia, w celu uzyskania pogłębionej wiedzy na jego temat 7. Opis ten dokonywany jest zwykle na podstawie zastosowania kilku różnych technik badawczych pełniących funkcje narzędziowe. W ramach niniejszego badania technika case study posłużyła do skonstruowania pogłębionych charakterystyk projektów stanowiących przykłady dobrych praktyk. Na etapie zbierania i analizy danych wykorzystany został zespół technik o zróżnicowanym charakterze: Techniki ilościowe: Badanie Mixed-mode beneficjentów Techniki jakościowe: Badanie ITI beneficjentów (technika dodatkowo stosowana w ramach studium przypadku) Analiza desk research (treść wniosków o dofinansowanie) Opracowanych zostało 6 studiów przypadku projektów zróżnicowane ze względu na grupę docelową -po dwa studia przypadku projektów skierowanych do osób: Pracujących, Bezrobotnych, Zagrożonych wykluczeniem społecznym, W ramach studium przypadku zastosowano dobór celowy. Do studiów przypadku zakwalifikowano projekty charakteryzujące się wysoką skutecznością. Na podstawie odp. beneficjentów na pytania kwestionariusza (P5. Czy na etapie przygotowywania projektu przeprowadzono analizę potrzeb i oczekiwań potencjalnych odbiorców wsparcia szkoleniowego? - tak, P3. Jakie czynniki zadecydowały o wyborze tematyki szkoleń realizowanych w ramach projektu? stan zapotrzebowania potencjalnych uczestników szkoleń, P12. Czy w ramach prowadzonych szkoleń stosowano działania mające na celu ocenę / ewaluację świadczonych usług? tak, P9. W jaki sposób zapewniano dla uczestników potwierdzenie uczestnictwa w szkoleniu i/lub nabycia umiejętności czy wiedzy? - d) Certyfikat/ zaświadczenie nabycia konkretnych umiejętności/ wiedzy wystawiony przez podmiot zewnętrzny, P7. Jak ze swoich doświadczeń / obserwacji ocenia P. jakość zorganizowanych szkoleń pod względem? - a) kompetencji kadry szkoleniowej bardzo wysoka, b) doboru celu szkolenia bardzo wysoka, c) podziału na etapy / bloki tematyczne bardzo wysoka, d) doboru zakresu merytorycznego bardzo wysoka) skonstruowany został wskaźnik skuteczności, następnie po uszeregowaniu projektów pod względem jego wartości wybrane zostały przedsięwzięcia z najwyższymi wartościami. Operatem doboru próby była baza wynikowa badania Mixed-mode beneficjentów. Zogniskowane wywiady grupowe FGI Zogniskowany wywiad grupowy jest rodzajem konwersacji/dyskusji, zogniskowanym na zadanym temacie, który trwa z góry określoną liczbę minut, przeprowadzonym pod kierunkiem badacza/moderatora. Technika zogniskowanych wywiadów grupowych łączy w sobie element pozyskiwania danych oraz element konsultacyjny (zawierając w sobie elementy dynamicznej dyskusji, ćwiczenia warsztatowe etc.). Zogniskowane wywiady grupowe FGI z beneficjentami Przeprowadzony został jeden wywiad FGI, w którym wzięło udział 6 z 8 zaproszonych beneficjentów projektów szkoleniowych (2 osoby w ostatniej chwili przed rozpoczęciem potkania poinformowały, że nie przybędą na sesję) oraz moderator. Do udziału w badaniu zaproszone zostały osoby posiadające szerokie doświadczenie w realizacji przedsięwzięć projektowych tj. przedstawiciele beneficjentów realizujących relatywnie dużą liczbę projektów. W dyskusji fokusowej uczestniczyli beneficjenci z każdego Priorytetu wchodzącego w zakres badania, ponadto zapewniono różnorodność co do typu beneficjenta (JST, NGO, przedsiębiorstwa). 3 beneficjentów reprezentowało sektor przedsiębiorstw, 2 jednostki samorządu terytorialnego, 3 organizacje pozarządowe. Uczestnicy FGI realizowali projekty szkoleniowe w ramach następujących Priorytetów komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim: VI 4 uczestników, VII 4 uczestników, VIII 2 uczestników, IX 1 uczestnik. Operatem doboru próby była opracowana przez Wykonawcę baza niepowtarzających się beneficjentów projektów szkoleniowych. Zogniskowane wywiady grupowe FGI z pracodawcami W ramach badania FGI pracodawców również zastosowany został dobór celowy. Do udziału w wywiadzie zaproszeni zostali przedstawiciele kadr zarządzających przedsiębiorstw, które wysyłały swoich pracowników na szkolenia dofinansowane ze środków EFS. Spośród pracodawców wybierane były te podmioty, które posiadały relatywnie szerokie doświadczenie wykorzystaniu wsparcia szkoleniowego PO KL tj. wysyłały relatywnie dużo pracowników. Ponadto, zapewniono różnorodność branżową oraz wielkości przedsiębiorstw. W przypadku niniejszej techniki badawczej operatem doboru próby była kwerenda pracodawców uczestników projektów. W FGI potwierdziło udział 6 pracodawców, ostatecznie w sesji wzięło udział 5 osób oraz moderator (1 osoba na 15 minut przed rozpoczęciem FGI poinformowała, że nie będzie mogła się stawić na spotkaniu). 7 zob. Aaltio I., Heilmann P. (2010) Case Study as a Methodological Approach [w:] Mills A. J., Durepos G., Wiebe E. (red.) (2010) Encyclopedia of case study research, Thousand Oaks, CA: Sage Publications, s

21 Wyniki badania OCENA JAKOŚCI SZKOLEŃ Wg stanu na 12 sierpnia 2013 r. w ramach śląskiego komponentu regionalnego PO KL zrealizowano 1233 projekty szkoleniowe, czyli takie, w których przynajmniej jeden uczestnik wziął udział w szkoleniu (wg danych zawartych w bazie danych PEFS). W szkoleniach zrealizowanych w ramach tych projektów wzięło udział łącznie uczestników. W ramach niniejszego rozdziału podjęta zostanie próba oceny jakości tych szkoleń biorąc pod uwagę takie aspekty jak: organizacja i zarządzanie projektami, rodzaj szkoleń, metody pracy, baza szkoleniowa, kompetencje kadry szkoleniowej, program szkoleń, formy potwierdzania nabytych umiejętności oraz działania przygotowawcze i końcowe. W ostatniej części rozdziału zaprezentowane zostały przykłady sześciu projektów stanowiących tzw. dobre praktyki. Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem organizacji i zarządzania projektami W ramach poniższego podrozdziału przedstawiono ocenę szkoleń biorąc pod uwagę system wdrażania POKL (w tym podział na osie priorytetowe), kwestie związane z zarządzaniem i organizacją projektami, a także ich komponentem szkoleniowym. Przedstawiona ocena oparta została na informacjach pochodzących z podsystemu monitorowania Europejskiego Funduszu Społecznego (PEFS) oraz opiniach pochodzących bezpośrednio od uczestników projektów i realizatorów projektów. Na kolejnych wykresach przedstawiono podstawowe charakterystyki dotyczące realizacji projektów szkoleniowych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim. Wykres 1. Rozkład uczestników szkoleń w poszczególnych Priorytetach PO KL 50% 40% 39,0% 30% 25,8% 20% 15,2% 20,0% 10% 0% Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy danych PEFS; n=90900 Największą część osób przeszkolono w latach w ramach projektów Priorytetu VIII. Udział w szkoleniach zorganizowanych w ramach tych projektów wyniósł 39,0%. Z kolei najmniejszą część przeszkolonych osób stanowią uczestnicy szkoleń zrealizowanych w ramach Priorytetu VI, stanowili oni 15,2% wszystkich uczestników szkoleń w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim. Relatywnie niski jest także udział Priorytetu IX 20,0%. W ramach realizowanych projektów uczestnicy mogli poza wsparciem szkoleniowym otrzymać również inne formy wsparcia. Na kolejnym wykresie przedstawiono, jakie formy wsparcia towarzyszyły uczestnictwu w szkoleniach. 21

22 Wykres 2. Forma wsparcia otrzymana wraz ze wsparciem szkoleniowym w ramach udziału w projektach doradztwo poradnictwo zawodowe indywidualny plan działań staże / praktyki / przygotowanie zawodowe środki na rozwój przedsiębiorczości 3,3% 5,3% 2,8% 2,2% 2,0% 1,5% 39,8% 28,5% 14,4% 10,6% 21,1% 8,4% 15,9% 23,3% 10,0% 21,8% 0% 20% 40% 60% wsparcie pomostowe pośrednictwo pracy inne 1,4% 1,4% 9,2% 9,0% 11,0% 16,0% 6,4% 12,2% 10,8% 0% 20% 40% 60% Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy danych PEFS; Priorytet VI n=13776; Priorytet VII n=23497: Priorytet VIII n=35484; Priorytet IX n=18143; Ogółem n=90900 Oprócz udziału w szkoleniach największa część uczestników projektów korzystała z doradztwa (21,1%), a następnie poradnictwa zawodowego (8,4%) oraz indywidualnych planów działań (3,3%). Pod względem kompleksowości świadczonego wsparcia (tj. wielości jego form) wyróżniają się projekty Priorytetu VI. Ich uczestnicy relatywnie często korzystali z nie tylko wspomnianego już doradztwa (39,8%), poradnictwa zawodowego (15,9%) oraz indywidualnych planów działań (21,8%), lecz również ze środków na rozwój przedsiębiorczości (10,0%), wsparcia pomostowego (9,2%) oraz pośrednictwa pracy (9,0%). Wykres 3. Liczba uczestników szkoleń w projektach Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX ogółem 16,4% 6,5% 5,3% 2,8% 1,9% 5,3% 21,5% 9,6% 6,0% 5,1% 2,1% 8,4% 8,5% 8,5% 9,0% 15,4% 14,9% 8,5% 9,4% 2,7% 0,8% 1,6% 4,0% 22,5% 8,6% 6,3% 4,8% 2,9% 10,6% 47,5% 35,3% 45,2% 36,4% 44,2% 61,9% 0% 20% 40% 60% 80% do 25 uczestników od 26 do 50 uczestników od 51 do 75 uczestników od 76 do 100 uczestników od 101 do 125 uczestników od 126 do 150 uczestników 151 uczestników i więcej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy danych PEFS; Priorytet VI n=323; Priorytet VII n=335; Priorytet VIII 201; Priorytet IX n=374; Ogółem n=

23 Jeśli chodzi o liczbę osób przeszkolonych w ramach poszczególnych projektów, to wśród analizowanych przedsięwzięć największą część stanowią takie, w przypadku których w szkoleniach wzięło udział do 25 osób. Projekty te stanowiły 44,2% przedsięwzięć szkoleniowych. Relatywnie dużo było również projektów, w których w szkoleniach wzięło udział od 26 do 50 osób ich udział w ogóle projektów z komponentem szkoleniowym wynosił 22,5%. Największe rozdrobnienie projektów występuje w przypadku Priorytetu VI, w przypadku którego aż w 61,9% realizowanych jego ramach projektów szkoleniowych przeszkolono nie więcej niż 25 uczestników. Wyraźnie od tendencji tej odbiega Priorytet VIII, gdzie udział projektów z najmniejszą liczbą przeszkolonych wynosi tylko 8,5%, a przedsięwzięcia z największą liczbą przeszkolonych osób i więcej stanowiły aż 35,3% ogółu projektów szkoleniowych. Stan ten z jednej strony świadczy o możliwości dopasowania wsparcia szkoleniowego do relatywnie wąskich grup uczestników, lecz z drugiej strony również o wysokim rozdrobnieniu wsparcia szkoleniowego. Rozdrobnienie może prowadzić do sytuacji, w której koszty administracyjne czy związane z wyborem wykonawcy, zarządzaniem i monitoringiem w projekcie mają relatywnie wysoki udział w stosunku do kosztów związanych z prowadzeniem szkolenia, co obniża ekonomiczną opłacalność działalności szkoleniowej. Wykres 4. Przeciętna wartość projektów oferujących wsparcie szkoleniowe zł zł ,42 zł zł zł ,71 zł zł ,35 zł ,31 zł zł ,88 zł 0 zł Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy danych PEFS; Priorytet VI n=323; Priorytet VII n=335; Priorytet VIII 201; Priorytet IX n=374; Ogółem n=1233 Przeciętna wartość projektu szkoleniowego wynosi ,31 zł, jednak w przypadku Priorytetu VIII przeciętna wartość jest ponad dwukrotnie wyższa i wynosi aż ,42 zł. Projekty o najniższej wartości realizowane były w ramach Priorytetu IX, gdzie przeciętna wartość wyniosła ,88 zł. Wykres 5. Forma prawna Beneficjentów projektów szkoleniowych realizowanych w poszczególnych priorytetach komponentu regionalnego PO KL Priorytet VI 1,5% 0,9% 1,2% 26,3% 28,8% 41,2% Priorytet VII 1,2% 0,3% 1,5% 23,9% 23,6% 49,6% Priorytet VIII 6,5% 4,5% 4,0% 2,0% 18,9% 64,2% Priorytet IX 3,5% 0,8% 1,6% 18,4% 39,0% 36,6% ogółem 2,5% 1,2% 1,5% 35,3% 33,3% 26,1% 0% 20% 40% 60% 80% NGO przedsiębiorstwo JST samorząd gospodarczy i zawodowy szkoły i uczelnie inne Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy danych PEFS; Priorytet VI n=323; Priorytet VII n=335; Priorytet VIII 201; Priorytet IX n=374; Ogółem n=

24 W śląskim komponencie regionalnym PO KL największa część projektów szkoleniowych realizowana była przez organizacje pozarządowe (NGO). Projekty realizowane przez tego typu podmioty stanowiły 35,3% przedsięwzięć szkoleniowych. Ponadto, warto wspomnieć, iż co trzeci projekt szkoleniowy realizowany był przez przedsiębiorstwo, a 26,1% projektów realizowane było przez jednostki samorządu terytorialnego (JST). Forma prawna Beneficjentów projektów szkoleniowych podlega zróżnicowaniu pod względem Priorytetu, w ramach którego realizowane były projekty. Priorytet VI wyróżnia relatywnie wysoki udział projektów realizowanych przez przedsiębiorstwa na poziomie 41,2%, przy relatywnie niższym udziale projektów realizowanych przez NGO. W Priorytecie VII mamy do czynienia ze szczególnie szerokim udziałem projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe na poziomie 49,6%, a relatywnie mało jest projektów realizowanych przez przedsiębiorstwa. Z odwrotną sytuacją mamy do czynienia w przypadku Priorytetu VIII w Priorytecie tym mamy do czynienia z największym udziałem projektów realizowanych przez przedsiębiorstwa, stanowią one 64,2% przedsięwzięć. Z kolei relatywnie mało jest projektów realizowanych przez NGO oraz JST. W przypadku Priorytetu IX relatywnie dużo jest projektów realizowanych przez JST ich udział wynosi 36,6%, a relatywnie niski jest udział przedsięwzięć realizowanych przez przedsiębiorstwa. Wykres 6. Formuła realizacji zadań szkoleniowych w projektach realizowanych w poszczególnych priorytetach komponentu regionalnego PO KL 50% 47,0% 45% 43,2% 40% 35% 34,1% 37,4% 36,9% 36,5% 37,8% 40,2% 37,3% 39,4% Szkolenia realizowała nasza organizacja bez zaangażowania podmiotów zewnętrznych 30% 25% 20% 18,9% 26,1% 25,2% 16,7% 23,3% Realizację szkoleń zlecono podmiotowi zewnętrznemu 15% 10% 5% Część szkoleń realizowała nasza organizacja, a część zlecono podmiotowi zewnętrznemu 0% Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; Priorytet VI - n= 214, Priorytet VII - n=222, Priorytet VIII - n=133, Priorytet IX - n=248, Ogółem n=817 Biorąc pod uwagę formułę realizacji zadań szkoleniowych w projekcie należy zauważyć, iż najpopularniejszym rozwiązaniem było zlecenie ich przez beneficjenta podmiotowi zewnętrznemu (39,4%). Niewiele mniej było projektów, w których beneficjent sam realizował szkolenia bez angażowania podmiotów zewnętrznych (37,3%). Około 1/5 szkoleń była natomiast prowadzona w części przez samego beneficjenta, a w części przez podmiot zewnętrzny. Formuła realizacji zadań szkoleniowych różniła się znacznie w zależności od tego, w ramach jakiego Priorytetu realizowano projekt. W Priorytetach VI i IX najczęściej wybieranym rozwiązaniem było zlecenie realizacji szkoleń podmiotowi zewnętrznemu (VI 47,0%, IX 43,2%). Jako drugi wariant wybierano samodzielną realizację bez angażowania podmiotów zewnętrznych (VI 34,1% IX 40,2%), najrzadziej zaś decydowano się na realizację po części samodzielną, a po części podzlecaną (VI 18,9%, IX 16,7%). W Priorytecie VII 37,4% projektów realizowano samodzielnie, 36,5% zlecono podmiotowi zewnętrznemu, a w przypadku 26,1% projektów zastosowano formę mieszaną. Jeżeli zaś chodzi o Priorytet VIII, to najczęściej wybieraną formą realizacji zadań szkoleniowych była właśnie forma mieszana (po części samodzielnie, po części zlecanie zewnętrznym podmiotom). W tej formule zorganizowano 37,8% projektów szkoleniowych. Nieco rzadziej (36,9%) samodzielnie zrealizowano szkolenia, zaś najrzadziej w ramach Priorytetu VIII zlecano prowadzenia szkolenia podmiotowi zewnętrznemu (25,2%). 24

25 Wykres 7. Kryteria brane pod uwagę przy wyborze wykonawcy szkoleń realizowanych w ramach poszczególnych Priorytetów komponentu regionalnego PO KL Priorytet VI 0,0% 24,1% 21,8% 92,0% 59,8% 65,5% 49,4% Ogółem 86,7% 67,8% 65,1% 51,0% 26,2% 20,9% 0,6% Priorytet VII 25,3% 19,6% 0,5% 91,2% 65,5% 59,8% 56,7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Priorytet VIII Priorytet IX 1,4% 81,4% 74,3% 78,6% 57,1% 37,1% 25,7% 80,4% 74,1% 62,0% 43,7% 22,8% 18,4% 0,6% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Cena usługi szkoleniowej Kompetencje kadry szkoleniowej Zakres doświadczenia Wykonawcy Zakres merytoryczny szkolenia Jakość bazy szkoleniowej Sposób certyfikacji przekazywanych umiejętności Nie wiem / trudno powiedzieć Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; Priorytet VI - n= 144, Priorytet VII - n=139, Priorytet VIII - n=84, Priorytet IX - n=148, Ogółem n=512; pytanie zadawane tym beneficjentom, którzy część bądź całość realizacji szkolenia zlecono podmiotowi zewnętrznemu, pytanie wielokrotnego wyboru, odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% Powyższy wykres obrazuje kryteria, jakimi kierowali się beneficjenci przy wyborze wykonawcy szkoleń. Biorąc pod uwagę rozkład odpowiedzi dla ogółu projektów szkoleniowych w ramach komponentu regionalnego PO KL, najczęściej wskazywanym kryterium była cena usługi szkoleniowej (86,7%). Drugim z kolei wskazywanym aspektem branym pod uwagę przez beneficjentów, były kompetencje kadry szkoleniowej (67,8%), a trzecim - zakres doświadczenia Wykonawcy (65,1%). Na zakres merytoryczny szkolenia zwracało uwagę 51,0% beneficjentów korzystających z usług podmiotów zewnętrznych przy realizacji szkoleń finansowanych ze środków EFS. Jakość bazy szkoleniowej została wskazana tylko przez 26,2% organizatorów projektów, a sposób certyfikacji przekazywanych umiejętności przez 20,9% z nich. Struktura wskazań dla poszczególnych Priorytetach jest zasadniczo zbliżona do struktury wskazań dla ogółu projektów szkoleniowych. Jedynie dla beneficjentów realizujących projekty szkoleniowe w ramach Priorytetów VI i VIII kompetencje kadry szkoleniowej okazały się mniej istotnym kryterium wyboru podwykonawcy niż zakres doświadczenia Wykonawcy, inaczej niż miało to miejsce w przypadku projektów szkoleniowych ogółem. Wykres 8. Sytuacje problemowe w realizacji projektów szkoleniowych realizowanych w ramach poszczególnych Priorytetów komponentu regionalnego PO KL Priorytet VI 22,0% 15,2% 6,8% 0,8% 1,5% 0,0% 3,0% 64,4% Ogółem 3,3% 1,4% 0,3% 3,0% 26,8% 20,7% 16,9% 53,8% Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX 45,8% 29,7% 32,9% 21,0% 6,5% 2,6% 1,0% 4,8% 43,2% 33,3% 23,4% 25,2% 4,5% 0,0% 0,0% 4,5% 57,6% 25,0% 13,3% 17,4% 1,9% 1,1% 0,0% 0,4% 0% 20% 40% 60% 80% 0% 20% 40% 60% 80% Nie było żadnych problemów Zmiana terminów realizacji zadań w harmonogramie Problemy z rekrutacją uczestników Przesuwanie wcześniej ustalonych terminów szkoleń Trudności we współpracy pomiędzy osobami zaangażowanymi w organizację szkoleń Niedotrzymywane terminów ustalonych w harmonogramie projektu Niejasności w podziale zadań i odpowiedzialności za ich realizację Inne problemy Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed -mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; Priorytet VI - n= 214, Priorytet VII - n=222, Priorytet VIII - n=133, Priorytet IX - n=248, Ogółem n=817, pytanie wielokrotnego wyboru, odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% 25

26 Ponad połowa (53,8%) beneficjentów projektów szkoleniowych realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL zadeklarowała, iż nie napotkała żadnych problemów w trakcie realizacji projektu. Pozostali wskazywali głównie na zmianę terminów realizacji zadań w harmonogramie (dotyczyło to 26,8% projektów), problemy z rekrutacją uczestników (20,7%), przesuwanie wcześniej ustalonych terminów (16,9%). Znacznie rzadziej wskazywano na takie sytuacje jak trudności we współpracy pomiędzy osobami zaangażowanymi w organizację szkoleń (3,3%), niedotrzymywanie terminów ustalonych harmonogramie projektu (1,4%), niejasności w podziale zadań i odpowiedzialności za ich realizację co dotyczyło zaledwie 0,3% projektów. 3% beneficjentów wskazało również na inne, nie wymienione wcześniej problemy. Najczęściej zwracano tu uwagę na problem absencji uczestników szkoleń, ich brak motywacji do nauki, nieadekwatne oczekiwania oraz roszczeniową postawę. Drugą kategorią były wytyczne- zdaniem beneficjentów niejednoznaczne i zbyt często zmieniające się w trakcie realizacji projektów. W projektach realizowanych w Priorytecie VI beneficjenci napotkali - w porównaniu z pozostałymi priorytetami - najmniej problemów w realizacji projektów szkoleniowych. Specyfiką Priorytetu VII jest problem z rekrutacją uczestników, który występował zdecydowanie częściej niż w przypadku projektów szkoleniowych realizowanych w pozostałych priorytetach. W projektach szkoleniowych realizowanych w ramach Priorytetu VIII relatywnie najczęściej porównując z pozostałymi priorytetami beneficjenci zmieniali terminy realizacji zadań harmonogramie. Poniżej przedstawiono oceny jakości szkoleń ze względu na aspekt związany z organizacją i zarządzaniem wyrażone przez uczestników szkoleń oraz beneficjentów projektów szkoleniowych. Sprawność organizacji szkolenia była jednym z aspektów oceny jakości szkolenia przez ich uczestników w ramach wywiadów CATI. Badane osoby biorące udział w szkoleniach pozytywnie odniosły się do kwestii sprawności organizacji i zarządzania projektem szkoleniowym. Przeciętna ocena tego aspektu szkolenia wyniosła 4,64 na pięciostopniowej skali, więc należy uznać ją za wysoką. Ponadto, uczestnicy zostali poroszeni o ogólną oceną jakości szkolenia. Ich uśrednione opinie na ten temat w podziale na priorytety,w ramach których realizowano projekty szkoleniowe przedstawiono na poniższym wykresie. Wykres 9. Ogólna ocena jakości szkoleń w opinii ich uczestników a Priorytet, w ramach którego realizowano projekt szkoleniowy 5 4,31 4,28 4,49 4,17 4, Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; Priorytet VI - n=134, Priorytet VII - n=126, Priorytet VIII - n=134, Priorytet IX - n=127, Ogółem - n=521; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niską ocenę, a 5 bardzo wysoką ocenę Jeśli chodzi o ogólną ocenę szkoleń, to najwyżej przez samych uczestników szkoleń ocenione zostały szkolenia realizowane w ramach Priorytetu VIII, czyli szkolenia ukierunkowane na poprawę zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce. Przeciętna ocena wyniosła 4,49 na pięciostopniowej skali. Z kolei relatywnie niską ogólną ocenę szkoleń zanotowano wśród uczestników szkoleń realizowanych w ramach Priorytetu IX, czyli szkoleń kierowanych do osób i placówek realizujących proces kształcenia, mających na celu stworzenie równych szans poprzez upowszechnienie edukacji przedszkolnej i kształcenia ustawicznego (przeciętna ocena wyniosła 4,17). Szkolenia mające na celu podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo realizowane w ramach Priorytetu VI ich uczestnicy ocenili na poziomie średniej dla całego komponentu regionalnego PO KL (4,31). Jednak zaobserwowane różnice w ocenie jakości szkoleń realizowanych w ramach poszczególnych Priorytetów są niewielkie, a żaden z Priorytetów nie odznacza się krytycznie niską oceną jakości szkoleń w opinii ich uczestników. Poniżej przedstawiono zestawienie ocen jakości szkoleń wystawionych przez beneficjentów projektów szkoleniowych w zależności od tego jaka w danym projekcie przyjęto formułę realizacji zadań szkoleniowych we własnym zakresie czy zlecanie ich na zewnątrz. 26

27 Wykres 10. Formuła realizacji zadań szkoleniowych a ocena ich jakości 5 4,57 4,48 4, Szkolenia realizowała nasza organizacja bez zaangażowania podmiotów zewnętrznych Część szkoleń realizowała nasza organizacja, a część zlecono podmiotowi zewnętrznemu Realizację szkoleń zlecono podmiotowi zewnętrznemu Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; Szkolenia realizowała nasza organizacja bez zaangażowania podmiotów zewnętrznych - n= 305, Część szkoleń realizowała nasza organizacja, a część zlecono podmiotowi zewnętrznemu- n=322, Część szkoleń realizowała nasza organizacja, a część zlecono podmiotowi zewnętrznemu- n=190, Ogółem n=817; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niską ocenę. Jeżeli chodzi o ogólną ocenę jakości zorganizowanych szkoleń opinii beneficjentów projektów szkoleniowych realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim, to niezależnie od wybranej formuły realizacji była ona stosunkowo wysoka. Najlepiej ocenili ją beneficjenci, którzy samodzielnie prowadzili szkolenia, bez angażowania podmiotów zewnętrznych (średnia 4,57 na pięciostopniowej skali). Nieco niższą ocenę uzyskały szkolenia realizowane po części przez samą organizację, a po części przez zewnętrzny podmiot (4,48). Najniżej oceniono projekty, w których realizację szkoleń w całości zlecono podmiotowi zewnętrznemu. Analizowane powyżej zagadnienia dotyczące organizacji szkoleń i zarządzania dofinansowanym projektem szkoleniowym pozostają w ścisłym powiązaniu z ogólnym potencjałem beneficjenta, w tym jego doświadczeniem. Należy bowiem stwierdzić, że w przypadku dużego potencjału i doświadczenia podmiotu realizującego projekt o charakterze szkoleniowym ewentualne trudności w kwestii organizacji i zarządzania nie będą występować lub zostaną znacząco zniwelowane, co z kolei przełoży się na większą efektywność realizowanych działań. Uwzględniając powyższe, nie powinno dziwić, że w badaniu jakościowym zwrócono szczególną uwagę na konieczność dokładnej i pogłębionej weryfikacji doświadczenia i wynikającego z niego potencjału realizatora projektu szkoleniowego. Jednocześnie jak zwrócili uwagę członkowie KOP wymogi dotyczące doświadczenia nie mogą mieć charakteru bezwarunkowo wykluczającego podmioty nieposiadające doświadczenia lub posiadające je w stopniu ograniczonym. Z jednej strony kryterium doświadczenia powinno więc mieć ograniczone zastosowanie do projektów o charakterze inicjatyw oddolnych, o niewielkiej wartości (do zł). Z drugiej zaś, należy stworzyć preferencyjne warunki do realizacji projektów partnerskich o profilu mentoringowym, w ramach których mielibyśmy do czynienia z liderem o określonym poziomie doświadczenia i partnerze / partnerach bez wymaganego doświadczenia projektowego. Tego rodzaju partnerstwa powinny być szczególnie preferowane (dodatkowe punkty na etapie oceny merytorycznej poza pulą punktów odnoszącą się do samego faktu realizacji projektu partnerskiego). Kwestia potencjału i doświadczenia musi także znaleźć swoje odzwierciedlenie w przypadku: działań szkoleniowych zlecanych firmom zewnętrznym przez beneficjentów oraz szkoleń prowadzonych w oparciu o system voucherowy. W odniesieniu do pierwszej kwestii kluczowe jest zapewnienie odpowiedniego sposobu przeprowadzenia wyboru wykonawcy szkolenia, gł. poprzez zastosowanie kryteriów jakościowych w ocenie złożonych ofert w prowadzonym przez beneficjenta postępowaniu przetargowym / konkursowym. Biorąc jednak pod uwagę krytyczne uwagi beneficjentów, które zostały zgłoszone podczas sesji fokusowej stosowaniu tego rodzaju rozwiązania musiałaby towarzyszyć zmiana podejścia organów kontrolnych do stosowania jakościowej oceny ofert przetargowych obecnie wielu beneficjentów nie decyduje się na włączenie w proces oceny kryteriów jakościowych ze względu na fakt, iż ich stosowanie jest często kwestionowane na etapie kontroli realizacji projektu. Z kolei jeśli chodzi o system voucherów (w ramach którego odbiorcy wsparcia szkoleniowego otrzymywaliby vouchery pozwalające na skorzystanie ze szkoleń oferowanych na rynku komercyjnym) głównym narzędziem zapewnienia odpowiedniego potencjału realizatorów szkoleń powinno być sformułowanie standardów dla instytucji funkcjonujących w systemie voucherowym i certyfikacja podmiotów zainteresowanych partycypowaniem w tym systemie (z wyłączeniem szkoleń o charakterze niestandardowym, innowacyjnym, wysoce specjalistycznym, które w ograniczonym stopniu mogą podlegać standaryzacji). Vouchery (bony) szkoleniowe są formą finansowania szkoleń zapewniającą największą adekwatność do potrzeb uczestników oraz zapewniają możliwość skorzystania z całej oferty szkoleniowej dostępnej na rynku komercyjnym (w zakresie tematów, jak i organizatorów szkoleń). Warto także zwrócić uwagę na jedną z propozycji dotyczącą weryfikacji podmiotów realizujących przedsięwzięcia szkoleniowe, która pojawiła się w badaniu jakościowym członków KOP, która dotyczy nie tylko jak w propozycjach powyższych promowania podmiotów spełniających określone wymogi i standardy, ale także na eliminowaniu podmiotów, które wcześniej w sposób niewłaściwy realizowały działania szkoleniowe zlecane im właśnie w formule voucherowej. Rekomendacja 1. Dla zapewnienia wysokiej jakości projektów szkoleniowych dofinansowanych w formule konkursowej należy wprowadzić określone instrumenty odnoszące się do kwestii potencjału i doświadczenia beneficjentów, a polegające na premiowaniu określonych elementów doświadczenia i potencjału realizatorów projektów (z określonymi wyjątkami dotyczącymi projektów o niewielkiej wartości i przedsięwzięć partnerskich). W przypadku, gdy działania szkoleniowe realizowane są w projekcie przez podmiot zewnętrzny kluczowe jest natomiast zobowiązanie beneficjentów do takiego wyboru wykonawców szkoleń, by były one realizowane przez podmioty z odpowiednim doświadczeniem i potencjałem. Co się natomiast tyczy wsparcia szkoleniowego realizowanego w formule voucherowej 27

28 powinno ono być udzielane przede wszystkim podmiotom spełniającym określone standardy świadczenia usług szkoleniowych. Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem rodzaju szkoleń i metod pracy W ramach niniejszej części przedstawiona zostanie ocena jakości szkoleń realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim ze względu na metody pracy (kształcenia) oraz rodzaj szkoleń w podziale na szkolenia stacjonarne/e-learningowe, otwarte i zamknięte oraz ogólne i zawodowe. Szkolenia realizowane w ramach Priorytetów VI-IX PO KL można podzielić na dwie kategorie: szkolenia zawodowe oraz szkolenia ogólne. Na poniższym wykresie przedstawiono dane na temat skali uczestnictwa w dwóch ww. rodzajach szkoleń finansowanych ze środków POKL oraz ocenę jakości tych szkoleń w opinii ich uczestników. Wykres 11. Udział w szkoleniach zawodowych i ogólnych oraz ich ocena wśród uczestników 80% 66,6% 4,44 4,55 4, % 4, % 30,3% 3, % 2 0% 2,1% 1,0% wyłącznie ogólne wyłącznie zawodowe ogólne i zawodowe nie wiem / trudno powiedzieć udział w szkoleniu przeciętna ocena ocena ogółem 1 Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; udział w szkoleniu n=521, przeciętna ocena: wyłącznie ogólne n=347, wyłącznie zawodowe n=158, ogólne i zawodowe n=11, nie wiem / trudno powiedzieć n=5, ocena ogółem n=521; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza, iż szkolenie podobało się w bardzo niskim stopniu, a 5 w bardzo wysokim Dwóch na trzech badanych uczestników szkoleń wzięło udział wyłącznie w szkoleniach o charakterze ogólnym, a 30,3% respondentów zadeklarowało uczestnictwo wyłącznie w szkoleniach zawodowych. Bardzo niewielka część 2,1% respondentów wskazała na uczestnictwo zarówno w szkoleniach ogólnych, jak i zawodowych. Szkolenia realizowane w ramach projektów zostały wysoko ocenione przez uczestników. W ujęciu ogólnym przeciętna ocena wyniosła 4,31 na pięciostopniowej skali. W porównaniu do osób uczestniczących wyłącznie w szkoleniach ogólnych, osoby uczestniczące w szkoleniach zawodowych oceniły jakość szkoleń, w których brały udział nieco wyższej (na poziomie 4,44). Jednak najwyżej szkolenia oceniły osoby uczestniczące zarówno w szkoleniach ogólnych jak i zawodowych. Wśród nich przeciętna ocena szkoleń wyniosła 4,55. Na poniższym wykresie przedstawiono strukturę tematów szkoleń ogólnych, w których uczestniczyli respondenci badania CATI wraz z oceną jakości tych szkoleń w opinii ich uczestników. 28

29 Spraw ność fizyczn a lub manua lna. Zdoln ości artysty czne i twórcz e. Obsłu ga komp utera i korzys tanie z Intern etu. Wyko nywan ie oblicz eń. Obsłu ga i napra wa maszy n oraz urządz eń Wyszu kiwani e i analiza inform acji oraz wyciąg anie wniosk ów. zarządzanie innego rodzaju dot. działalności non profit kursy/szkole nia z umiejętności miękkich dot. zdrowia i urody szkolenie/kur s komputerow y ksiegowosc, rozliczenia kadrowe szkolenia z podstaw przedsiębior czości rzemiosło, rękodzieło, sztuka szkolenie / kurs językowy dot. projektów UE kurs prawa jazdy szkolenia związane z poszukiwanie m pracy OCENA EFEKTYWNOŚCI I SKUTECZNOŚCI PROJEKTÓW SZKOLENIOWYCH PO KL W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM Wykres 12. Udział w szkoleniach ogólnych oraz ich ocena wśród uczestników nie 93,0% 4,25 nie 97,2% 4,28 tak 7,0% 4,56 tak 2,8% 4,10 nie 77,9% 4,23 nie 96,6% 4,27 tak 22,1% 4,43 tak 3,4% 4,25 nie 79,1% 4,29 nie 95,8% 4,27 tak 20,9% 4,21 tak 4,2% 4,33 nie 77,1% 4,28 nie 97,8% 4,27 tak 22,9% 4,23 tak 2,2% 4,13 nie 76,0% 4,33 nie 96,6% 4,25 tak 24,0% 4,07 nie 96,9% 4,27 tak 3,1% 4,45 nie 98,0% 4,27 tak 2,0% 4,43 0% 20% 40% 60% 80% 100% udział w szkoleniu ocena szkolenia szkolenie kulinarne tak 3,4% 4,83 nie 97,8% 4,28 tak 4,00 2,2% nie 84,6% 4,27 tak 15,4% 4,25 0% 20% 40% 60% 80% 100% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; udział w szkoleniu n=358; ocena szkoleń: innego rodzaju szkolenie: tak - n=55, nie - n=303; kulinarne: tak - n=8, nie - n=350; dot. zdrowia i urody: tak - n=12, nie - n=346; księgowość, rozliczenia kadrowe: tak - n=8, nie - n=350; rzemiosło, rękodzieło, sztuka: tak - n=15, nie - n=343; dot. projektów UE: tak - n=12, nie - n=346; szkolenia związane z poszukiwaniem pracy: tak - n=10, nie - n=348; zarządzanie: tak - n=7, nie - n=351; dot. działalności non profit: tak - n=11, nie - n=347; kursy/szkolenia z umiejętności miękkich: tak - n=86, nie - n=272; szkolenie/kurs komputerowy : tak - n=82, nie - n=276; szkolenia z podstaw przedsiębiorczości: tak - n=75, nie - n=283; szkolenie / kurs językowy: tak - n=79, nie - n=279; kurs prawa jazdy: tak - n=25, nie - n=333; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza, iż szkolenie podobało się w bardzo niskim stopniu, a 5 w bardzo wysokim; dane dot. tylko uczestników szkoleń ogólnych Wśród osób, które wzięły udział w szkoleniach ogólnych, najwięcej z nich uczestniczyło w przedsięwzięciach szkoleniowych dot. umiejętności miękkich. Ich udział wynosił 24,0%. Relatywnie często uczestniczono również w szkoleniach komputerowych (22,9%), językowych (22,1%) oraz w szkoleniach z podstaw przedsiębiorczości (20,9%). Tematyka realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim szkoleń o charakterze ogólnym jest bardzo zróżnicowana. Należy ocenić to zjawisko pozytywnie, ponieważ nie można wyróżnić jednego lub nawet kilku tematów szkoleń, które miałyby charakter uniwersalny adekwatny do potrzeb i sytuacji wszystkich uczestników szkoleń. Należy się spodziewać, iż szkolenia są na tyle zróżnicowane, na ile zróżnicowane są potrzeby ich uczestników. Warto zaznaczyć, iż uczestnicy szkoleń językowych najczęściej podwyższali kompetencje językowe w zakresie języka angielskiego, a uczestnicy kursów prawa jazdy najczęściej mieli szansę zdobyć prawo jazdy kategorii C. Ze względu na fakt, iż uczestnicy mogli brać 1udział w kilku szkoleniach 2 o zróżnicowanej 3 tematyce, ocenę 4 jakości szkoleń 5 analizowano poprzez porównania ocen szkoleń wśród osób tak uczestniczących w szkoleniach o danej tematyce z ocenami szkoleń osób, które w nich nie 41,8% 4,31 uczestniczyły. Generalnie rzecz ujmując, szkolenia nie dot. wszystkich grup tematycznych zostały ocenione wysoko, w żadnej z nich przeciętna 58,2% 4,32 ocenia nie jest niższa niż 4,00 na pięciostopniowej tak skali. Jednak w przypadku niektórych tematów oceny są szczególnie wysokie osoby 18,0% 4,43 uczestniczące w szkoleniach dot. zdrowia i urody oceniły szkolenia przeciętnie na 4,83. Relatywnie wysokie oceny występowały również w nie 82,0% 4,29 przypadku kursów prawa jazdy (4,56), szkoleń językowych (4,43), a także kursów dot. działalności non-profit (4,45) oraz zarządzania (4,43). W tak 19,2% 4,37 przypadku uczestników biorących udział w szkoleniach dot. niektórych tematów wystąpiły też relatywnie niskie oceny. Należy wymienić w nie 80,8% 4,30 tym kontekście szkolenia kulinarne, ich uczestnicy ocenili szkolenia na 4,00. Podobna sytuacja występuje w przypadku szkoleń z umiejętności tak 24,4% 4,39 miękkich (4,07) oraz szkoleń związanych z poszukiwaniem pracy (4,10). nie 75,6% 4,29 Jakość przedsięwzięcia szkoleniowego nie tak jest budowana 15,0% jedynie przez właściwy dobór rodzaju szkolenia. Nie bez 4,41 znaczenia pozostają również kwestie dot. wyboru metod pracy, które nie zostały 85,0% poruszone w poniższej części raportu. 4,30 tak 14,2% 4,49 nie 85,8% 4,29 0% 20% 40% 60% 80% 100% 29

30 W pierwszej kolejności analizie poddano częstość korzystania w ramach szkoleń finansowanych ze środków EFS z nowoczesnych metod nauczania takich jak e-learning polegającego na nauczaniu z wykorzystaniem sieci komputerowych i Internetu czy blended learning (nazywanego tez B-learningiem), opierającego się zintegrowanej metodzie kształcenia, która łączy metody tradycyjne polegające na bezpośrednim kontakcie z trenerem z zajęciami prowadzonymi zdalnie z zastosowaniem komputerów. Poniższe zestawienie przygotowano na podstawie danych zawartych w Podsystemie Monitorowania Europejskiego Funduszu Społecznego (PEFS). Wykres 13. Udział w szkoleniach z wykorzystaniem e-learningu / blended learningu 100% 80% 97,4% 94,2% 84,1% 81,8% 88,4% 60% 40% 20% 0% nie 15,9% 18,2% 11,6% 2,6% 5,8% Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX ogółem tak Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy danych PEFS; Priorytet VI n=13746 bd=30; Priorytet VII n=22930 bd=567; Priorytet VIII n=35433 bd=51; Priorytet IX n=15740 bd=2403; Ogółem n=87849 bd=3051 Największa część uczestników szkoleń wzięła udział w przedsięwzięciach o charakterze stacjonarnym, w szkoleniach z wykorzystaniem e- learningu / blended learningu wzięło udział tylko 11,6% uczestników projektów szkoleniowych realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim. Najwięcej 18,2% uczestników - wzięło udział w szkoleniach z zastosowaniem metody e- learningu czy B-learningu zrealizowanych w ramach Priorytetu IX, a najmniej w szkoleniach zrealizowanych w ramach Priorytetu VI (zaledwie 2,6% uczestników). Na poniższym wykresie przestawiono ocenę jakości szkoleń w opinii uczestników biorących udział w badaniu ankietowym (CATI), którzy korzystali w ramach szkoleń z zajęć e-learningu oraz zajęć praktycznych. Wykres 14. Forma prowadzonych szkoleń oraz ich ocena wśród uczestników 100% 91,2% 89,3% 5 80% 60% 40% 4,43 4,30 4,33 4, % 8,8% 10,7% 2 0% tak nie tak nie 1 udział w szkoleniach z zastosowaniem e-learningu udział w szkolenia z częscią praktyczną udział w szkoleniach danego rodzaju przeciętna ocena Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; udział w szkoleniu n=521, przeciętna ocena: udział w szkoleniach z zastosowaniem e-learningu: tak n=46, nie n=475; udział w szkoleniach z częścią praktyczną: tak n=465, nie n=56; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza, iż szkolenie podobało się w bardzo niskim stopniu, a 5 w bardzo wysokim Relatywnie niewielka część ankietowanych uczestników projektów szkoleniowych 8,8% wzięła udział w szkoleniach z zastosowaniem e- learningu. Mimo, iż szkolenia realizowane on-line zostały ocenione relatywnie wyżej niż stacjonarne 4,43 w stosunku 4,30 to nie należy niewielkiej skali uczestnictwa w nich interpretować w kategoriach słabości. Forma e-learningowa szkoleń nie jest metodą uniwersalną nie we wszystkich tematach zda ona egzamin, a w niektórych będzie ona niewskazana trudno sobie wyobrazić np. kurs obsługi wózka widłowego realizowany drogą on-line. Wobec tego nie należy dążyć za wszelką cenę do zwiększenia skali uczestnictwa w szkoleniach online, szczególnie, iż w literaturze przedmiotu wskazuje się, że szkolenia stacjonarne w wielu przypadkach mogą charakteryzować się większą skutecznością niż realizowane z wykorzystaniem e-learningu. Jeżeli chodzi o wykorzystanie zajęć praktycznych w ramach szkoleń, to 89,3% przebadanych uczestników projektów wzięło udział w szkoleniach posiadających część praktyczną, co należy ocenić pozytywnie w kontekście możliwości nabycia przez uczestników konkretnych umiejętności w ramach zajęć praktycznych. Ponadto, szkolenia nie zawierające komponentu praktycznego zostały ocenione nieco gorzej na poziomie 4,20 w stosunku do oceny szkleń z zajęciami praktycznymi (4,33). 30

31 Na kolejnym wykresie przedstawiono dane na temat udziału części teoretycznej w całości czasu szkolenia realizowanego w ramach ewaluowanych projektów. Wykres 15. Udział części teoretycznej w całości czasu szkolenia 14,3% 15,3% 14,1% 20,5% 35,8% do 25% czasu 26% - 50% czasu 51% - 75% czasu 76% czasu i więcej nie wiem / trudno powiedzieć Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; n=503; pytanie zadawane wyłącznie osobom, które uczestniczyły w szkoleniach posiadających część teoretyczną Udział w szkoleniach z częścią teoretyczną zadeklarowało 96,5% respondentów. Wśród nich największa część - 35,8% uczestników - oceniła, iż trwała ona od 26 do 50% czasu całości szkolenia. Jednak żadna z kategorii przedstawionych na powyższym wykresie nie dominuje znacząco. Szkolenia o niektórej tematyce wymagają większej podbudowy teoretycznej, a w niektórych udział teorii może być niewielki. Nie można wyróżnić jedynej właściwej struktury szkolenia uwzględniając podział na część praktyczną i teoretyczną. Znaczenie szeroko rozumianej metodyki pracy jako czynnika warunkującego jakość szkoleń została również podjęta w badaniu jakościowym realizowanym ze zróżnicowanymi kategoriami informatorów. Pojawiły się o opinie wskazujące na ograniczone możliwości rzetelnej oceny metod pracy zaplanowanych w projekcie ze względu na fakt, iż projektodawcy podają bardzo ogólne informacje dotyczące metodyki szkoleń, technik aktywizacyjnych, sposobów zapewniających efektywne przyswajanie wiedzy itp. Częściowo wynika to z faktu, iż wnioskodawcy nie są jednoznacznie zobligowani do szczegółowego opisu planowanych metod pracy, a tym samym kwestia ta nie jest znaczącym aspektem oceny złożonego wniosku (choć część osób oceniających wnioski zwraca na ten element uwagę i uwzględniając jego jakość w ocenie odnoszącej się do innych kryteriów oceny złożonego wniosku). W ramach sesji fokusowej zwrócono z kolei uwagę na fakt, iż choć zauważalny jest wzrost liczby trenerów, którzy stosują atrakcyjne i skuteczne metody pracy szkoleniowej, to jednak nadal dominuje mało nowatorskie podejście w tym zakresie 8. W tym kontekście dużego znaczenia nabierają działania zorientowane na promocję funkcjonalnych rozwiązań i technik, które mogą być stosowane w pracy szkoleniowej. Rekomendacja 2. W celu zapewnienia odpowiedniej metodyki pracy w ramach wspieranych przedsięwzięć szkoleniowych należy: (1) w przypadku procedury konkursowej zobowiązać projektodawców do pełniejszego opisu planowanej metodyki pracy oraz w większym stopniu uwzględniać na etapie oceny merytorycznej aspekt planowanej metodyki pracy, ze szczególnym uwzględnieniem doboru odpowiedniej metodyki pracy do specyfiki i potrzeb grupy docelowej, (2) promować dobre praktyki i nowe rozwiązania w zakresie metodyki pracy (w tym produkty wypracowane w ramach projektów innowacyjnych oraz projektów realizowanych w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL). Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem bazy szkoleniowej W ramach niniejszego podrozdziału ocenie poddano jakość szkoleń ze względu na bazę szkoleniową tj. sale szkoleniowe, materiały dydaktyczne i sprzęt wykorzystywane podczas zajęć. Przedstawione niżej dane pochodzą z badania pierwotnego przeprowadzonego z beneficjentami projektów szkoleniowych realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim i ich uczestnikami. Dane dotyczące infrastruktury wszystkich instytucji szkoleniowych mających siedzibę na terenie województwa śląskiego pochodzą także z informacji zgłaszanych przez poszczególne instytucje w Rejestrze Instytucji Szkoleniowych prowadzonym przez MPiPS. 8 Inną kwestią na którą zwrócono uwagę, a która jest często niedoceniana przy ocenie metod pracy szkoleniowej i ich skuteczności, to fakt, iż rezultaty szkolenia nie zależą wyłącznie od pracy trenera i stosowanego przez niego podejścia do uczestników. Szalenie istotne jest także samodzielne wykonywanie określonej pracy przez uczestnika szkolenia już po jego zakończeniu, co pozwala na pogłębienie i utrwalenie nabytej wiedzy. Bez tego elementu, ogólne rezultaty wsparcia szkoleniowego będą znacząco mniejsze. 31

32 Wykres 16. Rodzaj sal wykładowych wykorzystywany przez podmioty szkoleniowe z województwa śląskiego 37,1% 21% 0,1% własne własne i wynajmowane wynajmowane na stałe wynajmowane okresowo 41,8% Źródło: opracowanie własne na podstawie RIS, ogółem n=906 Najwięcej podmiotów szkoleniowych mających siedzibę na terenie województwa śląskiego korzysta z sali wynajmowanych na stałe (41,8%). Niewiele mniej instytucji wynajmuje sale okresowo, na potrzeby danego szkolenia (37,1%). Własną salę posiada około 1/5 instytucji (21%). Spośród wszystkich analizowanych podmiotów tylko jeden korzystał z sali własnej i wynajmowanej. Stanowi on mniej niż 1% ogółu instytucji. Wykres 17. Wyposażenie sal szkoleniowych w sprzęt komputerowy i dostęp do sieci internetowej Wyposażenie sali w sprzęt komputerowy 6,1% Dostęp do sieci internetowej 28,5% własne własne i wynajmowane wynajmowane na stałe wynajmowane okresowo dostępna niedostępna 4,5% 1,2% 65,8% 93,9% Źródło: opracowanie własne na podstawie RIS, ogółem n=905, brak danych=1 Zdecydowana większość - 65,8% instytucji szkoleniowych z województwa śląskiego posiada własny sprzęt komputerowy, 28,5% wynajmuje go okresowo, 4,5% wynajmuje na stałe. Nieliczne podmioty szkoleniowe posiadają sprzęt własny, ale korzystają także z wynajmowanego. Dostęp do sieci internetowej posiada 93,9% instytucji. Beneficjenci projektów szkoleniowych realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim zostali poproszeni o ocenę jakości szkoleń pod względem wyboru miejsca realizacji szkolenia. Na poniższym wykresie przedstawiono ich oceny. Wykres 18. Ocena jakości szkoleń pod względem wyboru miejsca realizacji szkolenia 5 4,44 4,30 4,52 4,62 4, Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; Priorytet VI n=212; Priorytet VII n=220; Priorytet VIII n= 132; Priorytet IX n= 246; Ogółem n= 810; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niską ocenę, a 5 bardzo wysoką ocenę; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć. Beneficjenci stosunkowo wysoko ocenili wybór miejsca realizacji szkolenia średnia ocena dla wszystkich Priorytetów wyniosła 4,47. Najsłabszą ocenę uzyskały pod tym względem projekty realizowane w ramach Priorytetu VII (4,30), a najwyższą Priorytetu IX (4,62). O ocenę jakości bazy szkoleniowej, w tym: wyboru miejsca realizacji szkolenia, materiałów szkoleniowych i innych pomocy, sali szkoleniowej oraz sprzętu wykorzystywanego podczas szkolenia poproszono także uczestników szkoleń. Ich zagregowane opinie na ten temat przedstawiono na poniższym wykresie. 32

33 Wykres 19. Ocena jakości szkoleń w aspektach związanych z bazą szkoleniową 5 4 4,53 4,56 4,33 4, wybór miejsca realizacji szkolenia materiały szkoleniowe i inne pomoce sala szkoleniowa sprzęt wykorzystywany podczas szkolenia Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; materiały szkoleniowe i inne pomoce - n=514, wybór miejsca realizacji szkolenia - n=517, sala szkoleniowa - n=516, sprzęt wykorzystywany podczas szkolenia - n=503; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niski poziom, a 5 bardzo wysoki; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć We wszystkich aspektach związanych ze stanem bazy szkoleniowej badania uczestnicy szkoleń przeciętnie wysoko ocenili szkolenia, w których wzięli udział. Uczestnicy szkoleń ocenili wybór miejsca realizacji szkolenia przeciętnie na 4,53, materiały szkoleniowe na 4,56, a salę szkoleniową i sprzęt wykorzystywany podczas szkoleń nieco niżej - na 4,33. Jednak żaden z aspektów bazy szkoleniowej nie został oceniony na tyle nisko, żeby uznać go za kwestię problemową. W badaniu jakościowym zwrócono uwagę, iż baza szkoleniowa jest na tyle specyficznym aspektem jakości projektów szkoleniowych, że nie powinna być przedmiotem oceny na etapie składanych wniosków o dofinansowanie w ramach procedury konkursowej. Wynika to z faktu, iż w przypadku sytuacji, gdy działania szkoleniowe są zlecane podwykonawcom nie istniałaby realna możliwość weryfikacji tej kwestii na etapie oceny merytorycznej. Z tego względu odpowiedni charakter i jakość bazy szkoleniowej (sala szkoleniowa, sprzęt, materiały) powinna być raczej przedmiotem weryfikacji w ramach procedur kontrolnych, gdzie należałoby oceniać czy zostały spełnione określone standardy w tym zakresie lub deklaracje zawarte we wniosku projektowym. Rekomendacja 3. Biorąc pod uwagę, że na etapie oceny wniosku nie ma realnej możliwości zweryfikowania deklarowanych przez wnioskodawcę informacji dotyczących bazy szkoleniowej wykorzystanej w planowanym projekcie, kwestię tę traktować należy raczej jako element oceny projektu w ramach procedur kontrolnych w trakcie lub po zakończeniu jego realizacji. Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem charakterystyki kompetencji kadry szkoleniowej Kompetencje kadry szkoleniowej są kolejnym wymiarem oceny jakości szkoleń przeprowadzonych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim. Kompetencje kadry zostały ocenione w na tle informacji z Rejestru Instytucji Szkoleniowych na temat stanu i formy zatrudniania trenerów w śląskich instytucjach szkoleniowych oraz posiadanych przez nie akredytacji. O ocenę kompetencji kadr poproszeni zostali także uczestnicy i beneficjenci ewaluowanych projektów szkoleniowych. Wykres 20. Ilość osób zatrudnionych na pełny i niepełny etat w instytucjach szkoleniowych 3,2% 4% 1-5 etatów 6-10 eteaów 11 + etatów 31,3% 1-5 niepełnych etatów 6-10 niepełnych eteaów 11 + niepełnych etatów 51,8% Źródło: opracowanie własne na podstawie RIS, ogółem n=906 92,8% 16,9% Instytucje szkoleniowe mające siedzibę na terenie województwa śląskiego zatrudniają najczęściej na pełen etat od 1 do 5 osób (92,8%). Generalnie, więcej pracowników jest zatrudniana w niepełnym wymiarze czasu. Blisko co trzecia instytucja (31,3%) zatrudnia powyżej 11 osób na niepełny etat, podczas gdy taką liczbę osób na pełny etat zatrudnia tylko 4% instytucji szkoleniowych. 33

34 Wykres 21. Ilość szkoleń prowadzonych przez akredytowane instytucje 70% 60% 54,5% 61,4% 55,2% 50% 40% 45,5% 38,6% 44,8% brak akredytacji 30% posiadanie akredytacji 20% 10% 0% szkolenie komercyjne szkolenie w ramach EFS ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie RIS; ogółem - N= 14805, szkolenia realizowane w ramach EFS N=1496, szkolenia komercyjne - N=13309, brak danych=7 Większość szkoleń, bez względu na źródło finansowania jest prowadzonych przez instytucje, które nie posiadają akredytacji. W przypadku szkoleń komercyjnych, 45,5% z nich jest prowadzonych przez podmioty posiadające akredytacje. Szkolenia finansowane ze środków EFS rzadziej (o 6,9%) są prowadzone przez podmioty posiadające akredytacje niż ma to miejsce w przypadku szkoleń komercyjnych. Na poniższym wykresie przedstawiono ocenę kompetencji kadry szkoleniowej zaangażowanej w prowadzenie zajęć w ramach szkoleń zrealizowanych w poszczególnych Priorytetach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim. Wykres 22. Ocena jakości szkoleń pod względem kompetencji kadry szkoleniowej w opinii Beneficjentów projektów szkoleniowych 5 4,45 4,42 4,62 4,59 4, Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; Priorytet VI n=214; Priorytet VII n=221; Priorytet VIII n= 132; Priorytet IX n= 248; Ogółem n= 814; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niską ocenę, a 5 bardzo wysoką ocenę; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć. Beneficjenci wysoko ocenili jakość organizowanych szkoleń pod względem kompetencji kadry szkoleniowej. Średnia ocena na skali od 1 do 5 wyniosła 4,51. Jeżeli chodzi o ocenę w podziale na Priorytety to najwyżej oceniono kompetencje kadry szkoleniowej zaangażowanej w projektach zrealizowanych w ramach Priorytetu VIII (4,62), a najniżej zaś - Priorytetu VII (4,42). Wykres 23. Ocena jakości szkoleń w aspektach związanych z kompetencjami kadry szkoleniowej w opinii uczestników szkoleń 5 4,74 4, wiedza osób prowadzących szkolenia sposób przekazywania wiedzy przez prowadzących Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; wiedza osób prowadzących szkolenia - n=515, sposób przekazywania wiedzy przez prowadzących - n=519; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niski poziom, a 5 bardzo wysoki; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć Aspekty szkolenia związane z kompetencjami kadry szkoleniowej zostały ocenione wysoko. Badani uczestnicy szkoleń używając pięciostopniowej skali ocenili wiedzę osób prowadzących szkolenia na przeciętnie 4,74, a sposób przekazywania przez nich wiedzy na 4,61. 34

35 W związku z tym kompetencje kadry szkoleniowej realizującej szkolenia, w których brali udział respondenci należy uznać za wystarczające w kontekście prowadzenia działalności szkoleniowej. W kontekście oceny kadry szkoleniowej warto zwrócić uwagę na zasygnalizowany w badaniu jakościowym przez członków KOP problem niewystarczających danych na temat kompetencji i doświadczenia trenerów we wniosku o dofinansowanie, a tym samym brak możliwości oceny projektu pod tym kątem. Jest to o tyle niekorzystne, że kwestia ta ma z perspektywy ogólnej jakości szkolenia znaczenie fundamentalne. Z tego względu wydaje się, że celowe byłoby podjęcie w przyszłym okresie działań zbliżonych do tych rekomendowanych wcześniej do weryfikacji potencjału i doświadczenia samego podmiotu realizującego projekt szkoleniowy (lub konkretne działania szkoleniowe w jego ramach). Za szczególnie istotne w tym aspekcie należałoby uznać weryfikowanie przygotowania i doświadczenia trenerów w przedmiocie szkolenia realizowanego w danym projekcie (nie zaś ogólnych kwalifikacji w tym zakresie). Rekomendacja 4. Dla zapewnienia wysokiej jakości projektów szkoleniowych dofinansowanych w formule konkursowej należy wprowadzić określone instrumenty odnoszące się do kwestii kwalifikacji i doświadczenia trenerów, a polegające na premiowaniu określonych elementów doświadczenia i potencjału osób prowadzących szkolenia (z określonymi wyjątkami dotyczącymi projektów o niewielkiej wartości i przedsięwzięć partnerskich). W przypadku, gdy działania szkoleniowe realizowane są w projekcie przez podmiot zewnętrzny kluczowe jest natomiast zobowiązanie beneficjentów do takiego wyboru wykonawców szkoleń, by były one realizowane przez trenerów z odpowiednim doświadczeniem w przedmiocie, którego dotyczy dane szkolenie. Co się natomiast tyczy wsparcia szkoleniowego realizowanego w formule voucherowej powinno ono być udzielane przede wszystkim podmiotom posiadającym kadrę spełniającą określone wymogi dotyczące szkoleń w danym zakresie tematycznym. Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem programu szkoleń W ramach niniejszego podrozdziału omówiony został program szkoleń realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim biorąc pod uwagę: cel szkolenia, czas trwania szkolenia, podział na bloki tematyczne, zakres merytoryczny oraz harmonogram szkolenia. Ocena jakości szkoleń pod względem ich programu została oparta na opiniach uczestników i beneficjentów projektów szkoleniowych. Na poniższych wykresach zaprezentowano dane na ten czas trwania projektów szkoleniowych oraz czasu udziału przeciętnego uczestnika w szkoleniach finansowanych ze środków EFS realizowanych na terenie województwa śląskiego. Wykres 24. Czas realizacji projektów oferujących wsparcie szkoleniowe 60% 52,7% 50,2% 40% 43,6% 41,2% 38,0% 41,8% 23,7% 23,9% 20% 0% 1,5% do 6 miesięcy 14,9% 22,7% 12,9% od 6 miesięcy i 1 dnia do 12 miesięcy 5,6% 14,8% 13,7% 9,6% od 12 miesięcy i 1 dnia do 18 miesięcy Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX ogółem 19,9% 13,9% 11,5% 10,5% 10,4% 9,6% 9,9% 1,1% 2,7% od 18 miesięcy i 1 dnia od 24 miesięcy i 1 dnia do 24 miesięcy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy danych PEFS; Priorytet VI n=323; Priorytet VII n=335; Priorytet VIII 201; Priorytet IX n=374; Ogółem n=1233 Generalnie, projekty szkoleniowe finansowane ze środków EFS realizowane na terenie województwa śląskiego były przedsięwzięciami krótko i średniokresowymi. Czas trwania projektów szkoleniowych najczęściej zamyka się w przedziale do 6 miesięcy, udział tego typu projektów wyniósł 41,2%, relatywnie często realizowano również projekty o czasie trwania od 6 miesięcy i jednego dnia do 12 miesięcy, w przedziale tym zawiera się 23,7% realizowanych projektów. Od ogólnej tendencji pod względem czasu realizacji projektów odbiega Priorytet VIII. Projekty w jego ramach realizowane bardzo rzadko trwają do 6 miesięcy, przedsięwzięcia najkrótsze stanowiły tylko 1,5% projektów tego Priorytetu. Szczególnie często są one realizowane w czasie od 12 miesięcy i jednego dnia do 18 miesięcy udział tak długo trwających projektów wynosi 41,8%. W Priorytecie VIII relatywnie częściej niż w pozostałych występują również projekty trwające od 18 miesięcy i jednego dnia do 24 miesięcy oraz przedsięwzięcia trwające dłużej niż 2 lata. W związku z tym projekty realizowane w ramach Priorytetu VIII należy uznać za przedsięwzięcia bardziej długotrwałe niż przedsięwzięcia szkoleniowe realizowane w ramach pozostałych Priorytetów. 35

36 Wykres 25. Długość udziału w projekcie uczestników szkoleń do 1 miesiąca 6,8% 19,0% 24,6% 23,0% 20,2% od 1 miesiąca i 1 dnia do 3 miesięcy 23,1% 23,3% 21,8% 24,0% 30,9% od 3 miesięcy i 1 dnia do 5 miesięcy od 5 miesięcy i 1 dnia do 7 miesięcy od 7 miesięcy i 1 dnia do 9 miesięcy 9 miesięcy i 1 dzień oraz dłuższy 26,9% 20,3% 17,0% 21,9% 20,3% 14,6% 9,7% 10,0% 13,8% 11,4% 5,5% 6,7% 7,0% 6,6% 6,6% 15,5% 21,1% 18,1% 12,9% 17,5% 0% 10% 20% 30% 40% Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy danych PEFS; Priorytet VI n=12923 bd=853 (brak danych z bazie PEFS); Priorytet VII n=23149 bd=348; Priorytet VIII n=33900 bd=1584; Priorytet IX n=17764 bd=379; Ogółem n=87736 bd=3164. Wartości procentowe zaokrąglono po 1 miejsca po przecinku, dlatego mogą się nie sumować do 100%. W przypadku największej części 24,0% uczestników szkoleń udział w projekcie trwał od 1 miesiąca i dnia do 3 miesięcy. Relatywnie często czas udziału w projekcie należał do przedziału od 3 miesięcy i dnia do 5 miesięcy (20,3% uczestników) oraz do 1 miesiąca (20,2% uczestników), przy czym najkrótszy udział w projekcie relatywnie rzadko występował w przypadku uczestników projektów realizowanych w ramach Priorytetu VI, co należy wiązać ze wspomnianą wcześniej większą kompleksowością realizowanych projektów. Dane przedstawione na kolejnych wykresach dotyczą oceny jakości szkoleń w aspekcie programowym. Poniższy wykres odnosi się do oceny poszczególnych aspektów zorganizowanych szkoleń związanych z ich programem. Przedstawione wyniki obrazują dane dla beneficjentów ogółem oraz w podziale na cztery analizowane Priorytety. Wykres 26. Ocena jakości szkoleń w poszczególnych aspektach Priorytet VI 4,56 4,47 4,40 4,33 Ogółem 4,54 4,51 4,45 4,42 Priorytet VII 4,36 4,37 4,34 4, Priorytet VIII Priorytet IX 4,58 4,59 4,58 4,47 4,65 4,63 4,54 4,57 dobór celu szkolenia dobór zakresu merytorycznego podział na etapy / bloki tematyczne dobór terminu realizacji szkolenia Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych, dobór celu szkolenia : Priorytet VI- n=212, Priorytet VII- n=220, Priorytet VIII- n=132, Priorytet IX- n=248, Ogółem- n=813; dobór zakresu merytorycznego : Priorytet VI- n=214, Priorytet VII- n=220, Priorytet VIII- n=132, Priorytet IX- n=248, Ogółemn=814; podział na etapy / bloki tematyczne : Priorytet VI- n=208, Priorytet VII- n=217, Priorytet VIII- n=132, Priorytet IX- n=248, Ogółem- n=805; dobór terminu realizacji szkolenia : Priorytet VI- n=214, Priorytet VII- n=221, Priorytet VIII- n=132, Priorytet IX- n=248, Ogółem- n=815; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niską ocenę, a 5 bardzo wysoką ocenę; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć. 36

37 Jakość poszczególnych aspektów programowych szkoleń została oceniona przez beneficjentów komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim bardzo wysoko. Patrząc na ogólne zestawienie należy zauważyć, że najwyżej oceniono dobór celu szkolenia (średnia ocena 4,54 na pięciostopniowej skali). Bardzo wysoką ocenę uzyskał także dobór zakresu merytorycznego (4,51). Nieco gorzej oceniono podział na etapy / bloki tematyczne (4,45) i dobór terminu realizacji szkolenia (4,42). Jeżeli chodzi o szczegółowe oceny programu szkoleń wyrażone przez realizatorów projektów w poszczególnych Priorytetach, to nie różnią się one znacznie miedzy sobą. W Priorytetach VI i IX najwyżej oceniono dobór celu szkolenia, zaś w Priorytetach VII i VIII najlepiej oceniono dobór zakresu merytorycznego. Najsłabiej w poszczególnych Priorytetach oceniano dobór terminu realizacji szkolenia, jednak wyjątkiem był Priorytet IX, gdzie najniższą ocenę otrzymał podział na etapy / bloki tematyczne (średnia 4,54). Wykres 27. Ocena jakości szkoleń w poszczególnych aspektach, a forma ich realizacji (otwarte / zamknięte) Priorytet VIII podział na etapy / bloki tematyczne 4,77 4,56 dobór zakresu merytorycznego dobór celu szkolenia 4,69 4,58 4,69 4,57 otwarte zamknięte dobór terminu realizacji szkolenia 4,38 4, Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; podział na etapy / bloki tematyczne: projekt otwarty n=116; projekt zamknięty n=16; dobór zakresu merytorycznego: projekt otwarty n=116; projekt zamknięty n=16; dobór celu szkolenia: projekt otwarty n=116; projekt zamknięty n=16; dobór terminu realizacji szkolenia: projekt otwarty n=116; projekt zamknięty n=16; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niską ocenę, a 5 bardzo wysoką ocenę; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć. Powyższy wykres przedstawia ocenę jakości organizowanych szkoleń, w odniesieniu do poszczególnych aspektów, z uwzględnieniem podziału na formę rekrutacji tj. w podziale na szkolenia otwarte i zamknięte. Powyższą analizę przeprowadzono tylko w odniesieniu do Priorytetu VIII ponieważ jedynie w obrębie tego Priorytetu występowały projekty szkoleniowe o rekrutacji zamkniętej. Oceny jakości szkolenia różnią się nieznacznie w obydwu analizowanych typach. W większości badanych aspektów szkolenia otwarte oceniono nieznacznie lepiej, wyjątek stanowił jednak dobór terminu realizacji szkolenia. Choć lepsze wyniki uzyskały w tym przypadku kursy, na które uczestnicy rekrutowani byli w formie zamkniętej, to różnice te nie są na tyle duże, aby można było mówić o istotności statystycznej. Jedynie w odniesieniu do oceny podziału na etapy / bloki tematyczne występuje istotna statystycznie różnica pomiędzy kategorią szkoleń zamkniętych i otwartych 9. Lepszą ocenę uzyskały pod tym względem szkolenia realizowane w formule otwartej. Poniżej omówiono opinie uczestników szkoleń na temat jakości szkoleń finansowanych z EFS w aspekcie programowym. Wykres 28. Ocena jakości szkoleń w aspektach związanych z programem szkoleń 5 4,56 4,47 4,38 4, wybór terminu realizacji szkolenia sposób podziału na bloki, etapy, części czas trwania szkolenia dopasowanie zakresu szkolenia do potrzeb Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; wybór terminu realizacji szkolenia - n=512, sposób podziału na bloki, etapy, części - n=445, dopasowanie zakresu szkolenia do potrzeb - n=514, czas trwania szkolenia - n=495; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niski poziom, a 5 bardzo wysoki; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć Badani uczestnicy szkoleń wysoko ocenili aspekty związane z programem szkoleń. Na pięciostopniowej skali wybór terminu realizacji szkolenia oceniono przeciętnie na 4,56, sposób podziału na bloki, etapy, części oceniono na 4,47, czas trwania na 4,38, a dopasowanie zakresu szkolenia do potrzeb na 4,40. 9 u Manna-Whitneya= 4231,5; p<0,05 37

38 Spraw ność fizyczn a lub manua lna. Zdoln ości artysty czne i twórcz e. Obsłu ga komp utera i korzys tanie z Intern etu. Wyko nywan ie oblicz eń. Obsłu ga i napra wa maszy n oraz urządz eń Wyszu kiwani e i analiza inform acji oraz wyciąg anie wniosk ów. Sprawność fizyczna lub manualna. Inne kompetencje Zdolności artystyczne i twórcze. Biegłość w posługiwaniu się językiem Obsługa komputera i korzystanie z Internetu. Zdolności kierownicze i organizacja pracy innych Wykonywanie obliczeń. Organizowanie i prowadzenie prac biurowych. Obsługa i naprawa maszyn oraz urządzeń Umiejętności komunikacji z innymi ludźmi Wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków. Samoorganizac ja pracy i kreatywność OCENA EFEKTYWNOŚCI I SKUTECZNOŚCI PROJEKTÓW SZKOLENIOWYCH PO KL W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM Ocena jakości szkoleń, z uwzględnieniem formy potwierdzenia nabytych umiejętności Poniższą część raportu poświęcono kwestiom zawiązanym z formą potwierdzania nabytej wiedzy i umiejętności w projektach realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim. Ocena została przeprowadzona na podstawie informacji uzyskanych od realizatorów projektów szkoleniowych oraz ich uczestników. Dane zestawiono z informacjami zawartymi w Rejestrze Instytucji Szkoleniowych z terenu województwa śląskiego odnośnie stosowanych form potwierdzania nabytych umiejętności. Podstawowym celem ewaluowanych projektów szkoleniowych było nabycie przez ich uczestników określonych kompetencji. Rodzaje kompetencji i umiejętności, których nabycie zgodnie z własną samooceną deklarowali uczestnicy szkoleń finansowanych ze środków EFS przedstawiono na poniższym wykresie. Wykres 29. Kompetencje nabyte przez uczestników szkoleń tak 41,8% 4,31 tak 40,9% 4,30 nie 58,2% 4,32 nie 59,1% 4,32 tak 18,0% 4,43 tak 51,8% 4,35 nie 82,0% 4,29 nie 48,2% 4,27 tak 19,2% 4,37 tak 19,6% 4,39 nie 80,8% 4,30 nie 80,4% 4,30 tak 24,4% 4,39 tak 18,0% 4,35 nie 75,6% 4,29 nie 82,0% 4,31 tak 15,0% 4,41 tak 23,6% 4,46 nie 85,0% 4,30 nie 76,4% 4,27 tak 14,2% 4,49 tak 16,7% 4,45 nie 85,8% 4,29 nie 83,3% 4,29 0% 20% 40% 60% 80% 100% nabycie kompetencji ocena szkolenia 0% 20% 40% 60% 80% 100% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; nabycie kompetencji n=521; ocena szkolenia: Inne kompetencje: nie - n=434, tak - n=87; Biegłość w posługiwaniu się językiem : nie - n=398, tak - n=123; Zdolności kierownicze i organizacja pracy innych: nie - n=427, tak - n=94; Organizowanie i prowadzenie prac biurowych.: nie - n=419, tak - n=102; Umiejętności komunikacji z innymi ludźmi: nie - n=251, tak - n=270; Samoorganizacja pracy i kreatywność: nie - n=308, tak - n=213; Sprawność fizyczna lub manualna.: nie - n=447, tak - n=74; Zdolności artystyczne i twórcze.: nie - n=443, tak - n=78; Obsługa komputera i korzystanie z Internetu.: nie - n=394, tak - n=127; Wykonywanie obliczeń.: nie - n=421, tak - n=100; Obsługa i naprawa maszyn oraz urządzeń: nie - n=427, tak - n=94; Wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków.: nie - n=303, tak - n=218; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza, iż szkolenie podobało się w bardzo niskim stopniu, a 5 w bardzo wysokim Relatywnie często uczestnicy szkoleń wskazywali, że dzięki uczestnictwu w szkoleniach nabywali oni takie kompetencje jak: umiejętności komunikacji z innymi ludźmi (51,8%), wyszukiwanie i analizy informacji oraz wyciąganie wniosków (41,8%), samoorganizacja pracy i kreatywność (40,9%). Z kolei relatywnie rzadko wskazywano na kompetencje związane ze sprawnością fizyczną lub manualną (14,2%), a także zdolnościami artystycznymi i twórczymi (15,0%). Ze względu na fakt, iż uczestnicy mogli wziąć udział w szkoleniach, których celem było zdobycie zróżnicowanych kompetencji, ocenę jakości szkoleń nakierowanych na nabycie konkretnych kompetencji analizowano poprzez porównania ocen szkoleń wśród osób, które nabyły daną kompetencję z ocenami szkoleń osób, które jej nie zdobyły (tak/nie). Szczególnie wysoko oceniono jakość szkoleń nakierowanych na podniesienie sprawności fizycznej lub manualnej, 1 przeciętna ocena 2 szkoleń wśród uczestników, 3 którzy nabyli 4 tę kompetencję 5 wynosił 4,49, a wśród osób, które jej nie nabyły 4,29. Podobna taksytuacja 41,8% jest w przypadku szkoleń nakierowanych na podniesienie 4,31 biegłości w posługiwaniu się językiem. Osoby, które nabyły tę umiejętność, nie oceniły 58,2% szkolenia na 4,46, a ci którzy nie nabyli kompetencji językowych 4,32 ocenili szkolenia na 4,27. tak 18,0% 4,43 nie 82,0% 4,29 Na kolejnym wykresie wskazano, jakie kompetencje istotne z punktu widzenia pracodawców nabyli ich pracownicy w wyniku udziału w tak 19,2% 4,37 projektach szkoleniowych realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim. nie 80,8% 4,30 tak 24,4% 4,39 nie 75,6% 4,29 tak 15,0% 4,41 nie 85,0% 4,30 tak 14,2% 4,49 nie 85,8% 4,29 0% 20% 40% 60% 80% 100% 38

39 Wykres 30. Kompetencje nabyte przez uczestników w ramach szkolenia Zdolności kierownicze 44,5% Umiejętności komunikacji 41,2% Samoorganizacja pracy i kreatywność 31,3% Wyszukiwanie i analiza informacji 27,5% Wykonywanie obliczeń 17,5% Organizowanie i prowadzenie prac biurowych 16,6% Obsługa i naprawa maszyn oraz urządzeń 15,6% Obsługa komputera i korzystanie z Internetu 10,9% Biegłość w posługiwaniu się językiem 5,7% Sprawność fizyczna lub manualna 1,4% Zdolności artystyczne i twórcze 1,4% Żadne 1,4% Inne kompetencje 27,0% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% Źródło: opracowanie własne na podstawie badań CATI z pracodawcami uczestników szkoleń, n=211, pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% Najczęściej dostrzeganymi przez pracodawców kompetencjami, które nabyli lub rozszerzyli pracownicy firmy w wyniku udziału w szkoleniach są: zdolności kierownicze i organizacja pracy innych (44,5% pracodawców wskazało na tą kompetencję) oraz umiejętności komunikacji z innymi ludźmi (41,2%). 31,3% pracodawców wskazało na samoorganizację pracy i kreatywność, a 27,5% na wyszukiwanie i analizę informacji oraz wyciąganie wniosków. Wykonywanie obliczeń jest kompetencją, której zdobycie lub rozwinięcie wśród swoich pracowników dostrzega 17,5% pracodawców, organizowanie i prowadzenie prac biurowych 16,6%, obsługę i naprawę maszyn oraz urządzeń, a także wykorzystanie narzędzi technicznych 15,6%, a obsługę komputera i korzystanie z Internetu 10,9% z nich. Najrzadziej wskazywanymi przez pracodawców kompetencjami są: biegłość w posługiwaniu się językiem 5,7% oraz sprawność fizyczna lub manualna i zdolności artystyczne i twórcze 1,4%. Ponadto, 1,4% pracodawców uważa, że pracownicy biorący udział w szkoleniach nie nabyli ani nie rozwinęli żadnych nowych kompetencji czy umiejętności. Natomiast 27% pracodawców deklaruje, że ich pracownicy dzięki udziałowi w szkoleniach finansowanych ze środków EFS zdobyli inne umiejętności, np. związane ze sprzedażą czy obsługą klienta. Przedstawiali oni także cele udziału pracowników w szkoleniach tj. zdobycie licencji, podniesienie kwalifikacji, poznanie wymogów prawnych czy zdobycie prawa jazdy. Uczestników szkoleń poproszono o wskazanie jaką formę potwierdzania nabytych kompetencji zastosował organizator szkolenia, w którym brali oni udział. Częstość wskazań poszczególnych form zaprezentowano na poniższym wykresie. Wykres 31. Sposoby certyfikacji wiedzy i umiejętności nabywanej w ramach szkoleń przez ich uczestników 60% 40% 41,8% 20% 22,5% 25,0% 20,7% 5,0% 0% certyfikatu nabycia konkretnej wiedzy/umiejętności wystawiony przez organizatora szkolenia certyfikatu nabycia konkretnej wiedzy/umiejętności wystawiony przez podmiot zewnętrzny zaświadczenie o udziale w szkoleniu uzyskanie dyplomu ukończenia kursu żadne z powyższych Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; n=521; pytanie wielokrotnego wyboru odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% W świetle deklaracji uczestników szkoleń, najczęściej występującym sposobem potwierdzania nabywanej wiedzy i umiejętności jest certyfikat wystawiany przez organizatora szkolenia. Taka forma była zastosowana w przypadku 41,8% uczestników, natomiast certyfikat wystawiony przez podmioty zewnętrzny otrzymało 22,5% uczestników szkoleń biorących udział w badaniu. Biorąc pod uwagę, iż niektóre osoby zadeklarowały otrzymanie obu certyfikatów, to certyfikat zawierający informacje o zakresie wiedzy lub umiejętności nabytych w ramach szkolenia otrzymało 60,6% uczestników. Co czwarty z uczestników szkoleń realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim otrzymał zaświadczenie o udziale w szkoleniu, a 20,7% uczestników - dyplom ukończenia kursu. Analogiczną informację uzyskano od beneficjentów, czyli realizatorów szkoleń, co przedstawiono na poniższym wykresie. 39

40 Wykres 32. Forma potwierdzenia uczestnictwa w szkoleniu i/lub nabycia umiejętności i wiedzy, jaką zapewniano uczestnikom szkoleń Priorytet VI 2,3% 0,0% 50,0% 59,1% 32,6% 18,2% Ogółem 1,8% 1,6% 31,2% 23,4% 50,6% 50,5% Priorytet VII 62,9% 47,4% 32,6% 26,5% 0% 20% 40% 60% 80% 1,6% 1,6% zaświadczenie o udziale w szkoleniu 49,5% Priorytet VIII 2,7% 0,0% 18,9% 36,0% 66,7% certyfikat nabycia konkretnych umiejętności wystawiony przez organizatora certyfikat nabycia konkretnych umiejętności wystawiony przez podmiot zew. 40,5% dyplom ukończenia kursu Priorytet IX 37,1% 26,1% 27,7% inna forma poświadczenia 1,1% 3,8% nie dokonywano potwierdzenia 0% 20% 40% 60% 80% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; Priorytet VI- n= 214, Priorytet VII- n=222, Priorytet VIII- n=133, Priorytet IX- n=248, Ogółem n=817; pytanie wielokrotnego wyboru, odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% W zdecydowanej większości projektów kursantom zapewniano potwierdzenie uczestnictwa w szkoleniu i / lub nabycia konkretnych umiejętności. Jedynie ok. 1,6% spośród wszystkich organizowanych projektów nie przewidywało żadnej formy takiego poświadczenia. Nierzadko uczestnik otrzymywał więcej niż jeden rodzaj dokumentu. Do najczęściej stosowanych przez beneficjentów projektów szkoleniowych form potwierdzania nabytych umiejętności należą: zaświadczenie o udziale w szkoleniu (50,6% projektów) oraz certyfikat nabycia konkretnych umiejętności wystawiony przez organizatora (50,5% projektów). Co trzeci projekt (31,2%) kończył się przyznaniem certyfikatów, ale wystawionych przez podmiot zewnętrzny. 23,4% projektów przewidywało dyplom ukończenia kursu, a 1,8% inną formę. Pojawiały się tu np. teczka absolwenta lub portfolio uczestnika projektu. Jeżeli chodzi o zróżnicowanie form potwierdzenia nabytych umiejętności w zależności od obszaru tematycznego (Priorytetu) w ramach których realizowano dany projekt szkoleniowy, to w przypadku projektów zrealizowanych w ramach Priorytetu VI certyfikat nabycia konkretnych umiejętności wystawiony przez organizatora oferowany był po zakończeniu w niemal 60% szkoleń. Równa połowa projektów realizowanych w ramach tego Priorytetu kończyła się również przekazaniem zaświadczenia o udziale w szkoleniu. Certyfikaty wystawiane przez podmiot zewnętrzny dotyczyły prawie 1/3 projektów, a niemal co piąty kurs oferował dyplom jego ukończenia. Inne formy poświadczenia zdarzały się bardzo rzadko, nie było natomiast żadnych projektów, w których w ogóle nie dokonywano potwierdzenia przebytych szkoleń. Bardzo podobną strukturę poszczególnych rodzajów poświadczeń miał również Priorytet VIII. W Priorytecie VII natomiast zaświadczenie o udziale w szkoleniu było bardziej popularne (62,9%) niż certyfikat wystawiany przez organizatora (47,4%). Pojawiły się tutaj również projekty, w których nie dokonywano żadnego potwierdzenia nabytych umiejętności, ale była to znikoma część (1,6%). Najwięcej takich sytuacji miało miejsce w Priorytecie IX, gdzie 3,8% projektów kończyło się bez przekazania kursantowi jakiegokolwiek poświadczenia. Analizie poddano również znaczenie certyfikatów nabycia kompetencji czy umiejętności w ramach projektów realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim na rynku pracy. W tym celu poproszono zarówno uczestników, jak i realizatorów projektów oraz pracodawców o ocenę poziomu rozpoznawalności i prestiżu certyfikatów otrzymanych przez uczestników. Wykres 33. Ocena poziomu rozpoznawalności i prestiżu poszczególnych rodzajów certyfikatów otrzymywanych przez uczestników projektów w ich opinii 5 4 3,87 3 3,15 3, certyfikat organizatora certyfikat podmiotu zewnętrznego oba certyfikaty Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; certyfikat organizatora n=150, certyfikat podmiotu zewnętrznego n=77, oba certyfikaty n=14; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niski poziom, a 5 bardzo wysoki; z analiz wyłączono odp. trudno powiedzieć ; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć Przeciętna ocena rozpoznawalności i prestiżu certyfikatów wystawianych przez organizatora w opinii uczestników projektów szkoleniowych wyniosła 3,15 (na pięciostopniowej skali), czyli oscyluje wokół poziomu średniego, nieco wyższa przeciętna ocena na poziomie 3,87 40

41 występuje w przypadku certyfikatów wystawianych przez podmiot zewnętrzny. Uczestnicy, którzy otrzymali oba certyfikaty ocenili ich poziom rozpoznawalności i prestiżu na 3,07. Wykres 34. Ocena poziomu rozpoznawalności i prestiżu certyfikatów otrzymywany przez uczestników a Priorytet w ramach którego realizowano szkolenie 4 3,64 3,34 3,13 3,26 3, Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; Priorytet VI - n=62, Priorytet VII - n=52, Priorytet VIII - n=77, Priorytet IX - n=50, Ogółem - n=241; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niski poziom, a 5 bardzo wysoki; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć ; pytanie zadawano tylko tym uczestnikom szkoleń, który otrzymali przynajmniej jeden z certyfikatów (organizatora, podmiotu zewnętrznego lub obu) Generalnie, stopień rozpoznawalności otrzymywanych certyfikatów został oceniony przez uczestników jako umiarkowany. W zasadzie wniosek ten dotyczy w prawie równym stopniu wszystkich priorytetów komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim. Ogół respondentów, którzy otrzymali certyfikaty ocenił ich rozpoznawalność i prestiż na rynku pracy przeciętnie na 3,37 (na pięciostopniowej skali). Najlepiej pod tym względem oceniono certyfikaty wystawiane po szkoleniach realizowanych w ramach VIII Priorytetu, przeciętna ocena wynosiła 3,64, a najgorzej certyfikaty wystawiane po szkoleniach realizowanych w ramach Priorytetu VII z przeciętną oceną 3,13. Opinie realizatorów projektów szkoleniowych są zbliżone do opinii uczestników, przy czym należy zwrócić uwagę, że przypisują oni większe znaczenie certyfikatom wystawianym przez siebie, niż uczestnicy. Szczegółowe zestawienie ocen przedstawiono na poniższym wykresie. Wykres 35. Rozpoznawalność i prestiż poszczególnych form potwierdzenia zdobytych umiejętności na rynku pracy w opinii realizatorów projektów Rozpoznawalność Prestiż Priorytet VI 4,09 3,72 3,67 3,87 4,20 Priorytet VI 3,94 3,65 3,87 3,49 4,30 Priorytet VII 3,70 3,70 3,44 3,35 3,11 Priorytet VII 3,62 3,60 3,23 3,25 3,33 Priorytet VIII 4,21 3,99 3,90 3,53 4,10 Priorytet VIII 4,16 3,74 3,67 3,62 4,22 Priorytet IX 3,98 3,75 3,57 3,72 4,29 Priorytet IX 3,95 3,76 3,58 3,45 4,14 Ogółem 3,98 3,79 3,60 3,59 4,01 Ogółem 3,89 3,68 3,52 3,42 4, certyfikat nabycia konkretnych umiejętności wystawiony przez podmiot zewnętrzny certyfikat nabycia konkretnych umiejętności wystawiony przez organizatora zaświadczenie o udziale w szkoleniu dyplom ukończenia kursu inna forma poświadczenia Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; Rozpoznawalność : certyfikat nabycia konkretnych umiejętności wystawiony przez podmiot zewnętrzny: Priorytet VI - n=57, Priorytet VII - n=63, Priorytet VIII - n=46, Priorytet IX - n=57, Ogółem - n=223; certyfikat nabycia konkretnych umiejętności wystawiony przez organizatora: Priorytet VI - n=105, Priorytet VII - n=94, Priorytet VIII - n=84, Priorytet IX - n=64, Ogółem - n=347; zaświadczenie o udziale w szkoleniu: Priorytet VI - n=83, Priorytet VII - n=122, Priorytet VIII - n=60, Priorytet IX - n=86, Ogółem - n=351; dyplom ukończenia kursu: Priorytet VI - n=24, Priorytet VII - n=51, Priorytet VIII - n=20, Priorytet IX - n=47, Ogółem - n=142; inna forma poświadczenia: Priorytet VI - n=16, Priorytet VII - n=6, Priorytet VIII - n=12, Priorytet IX - n=7, Ogółem - n=41; Prestiż: certyfikat nabycia konkretnych umiejętności wystawiony przez podmiot zewnętrzny: Priorytet VI - n=54, Priorytet VII - n=62, Priorytet VIII - n=46, Priorytet IX - n=54, Ogółem - n=215; certyfikat nabycia konkretnych umiejętności wystawiony przez organizatora szkolenia: Priorytet VI - n=102, Priorytet VII - n=89, Priorytet VIII - n=79, Priorytet IX - n=62, Ogółem - n=332; dyplom ukończenia kursu : Priorytet VI - n=24, Priorytet VII - n=47, Priorytet VIII - n=18, Priorytet IX - n=45, Ogółem - n=134; zaświadczenie o udziale w szkoleniu: Priorytet VI - n=83, Priorytet VII - n=114, Priorytet VIII - n=56, Priorytet IX - n=85, Ogółem - n=338; inna forma poświadczenia: Priorytet VI - n=16, Priorytet VII - n=6, Priorytet VIII - n=11, Priorytet IX - n=7, Ogółem - n=40; dane formy potwierdzenia uczestnictwa w szkoleniu i/lub nabycia umiejętności i wiedzy oceniane były w przypadku ich wcześniejszego wskazania przez respondenta jako stosowane; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niską ocenę, a 5 bardzo wysoką ocenę; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć. 41

42 Jeżeli chodzi o opinie realizatorów projektów szkoleniowych na temat rozpoznawalności wśród śląskich pracodawców poszczególnych rodzajów potwierdzenia nabycia kompetencji i/lub umiejętności oferowanych kursantom po zakończeniu szkoleń finansowanych ze środków EFS, to ich zdaniem bardzo wartościowy na rynku pracy jest certyfikat wystawiony przez podmiot zewnętrzny (średnia ocena 3,98 w skali od 1do 5). Na drugim miejscu znalazł się certyfikat wystawiony przez organizatora (3,79) a tuż za nim zaświadczenie o udziale w szkoleniu (3,60) i dyplom ukończenia kursu (3,59). Inna forma poświadczenia (tj. teczka absolwenta lub portfolio uczestnika projektu ) uzyskała ocenę 4,01. W Priorytetach VII i VIII zaświadczenie o udziale w szkoleniu uznane zostało za bardziej rozpoznawalne niż dyplom ukończenia kursu, zaś w Priorytetach VI i IX sytuacja była odwrotna. Jeśli chodzi zaś o ocenę rozpoznawalności innych form poświadczeń to najwyżej ocenili ją organizatorzy projektów z Priorytetu IX (4,29), a najniżej VII (3,11). Jeżeli chodzi o ocenę prestiżu poszczególnych rodzajów poświadczeń, to za najbardziej prestiżową, spośród określonych form, został uznany certyfikat wystawiany przez podmiot zewnętrzny (średnia 3,89 w ogólnym zestawieniu). Prestiż certyfikatu wystawianego przez organizatora oceniono na 3,68, a dyplom ukończeniu kursu na 3,52 (na 5-stopniowej skali). Najniżej oceniono zaświadczenie o udziale w szkoleniu (3,42). Ponownie najwyżej realizatorzy szkoleń ocenili inną formę poświadczenia. Struktury ocen w poszczególnych Priorytetach są do siebie zbliżone. Na tle pozostałych wyróżnia się Priorytet VII, w którym inną formę poświadczenia oceniono jako znacznie mniej prestiżową (3,33) niż w pozostałych trzech Priorytetach (IX - 4,14, VIII - 4,22, VI - 4,30). Należy jednak pamiętać, że inna niż wymienione wcześniej formy potwierdzenia stosowana była bardzo rzadko. Ze sposobem potwierdzania umiejętności związane jest również kwestia weryfikacji faktu nabycia określonej wiedzy czy umiejętności. Wystawienie dokumentu poświadczającego posiadanie danej umiejętności powinno być poprzedzone sprawdzeniem czy dana osoba faktycznie posiada tę umiejętność. Wykres 36. Zdawanie przez uczestników szkoleń testu / egzaminu na koniec uczestnictwa w szkoleniu 37,6% 62,4% tak nie Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; n=521 Działalność sprawdzająca w postaci testu egzaminu prowadzona była w przypadku 62,4% ogółu uczestników szkoleń. W przypadku uczestników, którzy otrzymali certyfikaty odsetek ten był podobny i wynosił 70,9%. Sytuację tę należy interpretować w taki sposób, że niemal 3 na 10 wystawianych certyfikatów nabycia wiedzy lub umiejętności wystawiane było bez weryfikacji (w twardej formie) czy rzeczywiście uczestnik daną umiejętność lub wiedzę posiada. Niżej przedstawiono dane w tym zakresie dla poszczególnych Priorytetów. Wykres 37. Konieczność pozytywnego przejścia egzaminu warunkująca uzyskanie określonych form potwierdzenia uczestnictwa w szkoleniu. Priorytet VI 89,5% 80,8% 79,2% 54,5% 63,6% Ogółem 86,0% 71,1% 69,4% 56,2% 63,8% Priorytet VII 79,0% 68,0% 61,3% 53,9% 36,4% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Priorytet VIII 85,0% 75,7% 70,0% 64,8% 80,0% certyfikat nabycia konkretnych umiejętności wystawiony przez podmiot zewnętrzny certyfikat nabycia konkretnych umiejętności wystawiony przez organizatora szkolenia 91,2% 56,7% Priorytet IX 70,4% 55,7% 66,7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% dyplom ukończenia kursu zaświadczenie o udziale w szkoleniu inna forma poświadczenia Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; certyfikat nabycia konkretnych umiejętności wystawiony przez podmiot zewnętrzny: Priorytet VI - n=62, Priorytet VII - n=72, Priorytet VIII - n=48, Priorytet IX - n=64, Ogółem - n=245; certyfikat nabycia konkretnych umiejętności wystawiony przez organizatora szkolenia Priorytet VI - n=126, Priorytet VII - n=105, Priorytet VIII - n=89, Priorytet IX - n=91, Ogółem - n=412; dyplom ukończenia kursu Priorytet VI - n=39, Priorytet VII - n=57, Priorytet VIII - n=24, Priorytet IX - n=67, Ogółem - n=187; zaświadczenie o udziale w szkoleniu Priorytet VI - n=107, Priorytet VII - n=138, Priorytet VIII - n=65, Priorytet IX - n=100, Ogółem - n=410; inna forma poświadczenia Priorytet VI - n=18, Priorytet VII - n=8, Priorytet VIII - n=12, Priorytet IX - n=8, Ogółem - n=46; na pytanie o konieczność pozytywnego przejścia egzaminu w celu zdobycia określonej formy potwierdzenia odpowiadano w odniesieniu do form wcześniej wskazanych przez respondenta, pytanie wielokrotnego wyboru, odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% 42

43 Jeżeli chodzi o poszczególne formy potwierdzenia nabytych umiejętności i wiedzy, wydawane przez beneficjentów projektów szkoleniowych ich kursantom, to w różnym stopniu ich otrzymanie uwarunkowane było wcześniejszym zdaniem egzaminu sprawdzającego. Analizując wyniki uzyskane dla zestawienia wszystkich projektów szkoleniowych ogółem - najczęściej obowiązek zdania egzaminu występował w przypadku certyfikatu nabycia konkretnych umiejętności wystawionego przez podmiot zewnętrzny (86,0%). Wydanie certyfikatu przez organizatora szkolenia w 71,1% przypadków poprzedzone było testem/egzaminem. Aby otrzymać dyplom ukończenia kursu w 69,4% przypadków konieczne było przejście egzaminu, a dla uzyskania zaświadczenia o udziale w szkoleniu w 56,2% przypadków. Zdobycie innej stosowanej formy poświadczenia również w większości (63,8%) obwarowane było wymogiem zdania egzaminu. Struktury odpowiedzi w poszczególnych Priorytetach są zbliżone do zestawienia ogółem. Wyróżnia się na tym tle Priorytet IX, w którym wydanie certyfikatu wystawionego przez podmiot zewnętrzny aż w 91,2% przypadków poprzedzał egzamin, natomiast gdy kurs oferował certyfikat wystawiany przez organizatora to już tylko w 56,7% istniała konieczność pozytywnego przejścia sprawdzianu zdobytej wiedzy. Kolejną analizowaną kwestią są rodzaje stosowanych działań mających na celu sprawdzenie poziomu wiedzy i umiejętności uczestników szkoleń. Został jej poświęcony poniższy wykres. Wykres 38. Rodzaje stosowanych działań sprawdzających wiedzę i umiejętności uczestników szkoleń Priorytet VI 5,3% 7,6% 65,9% 57,6% 43,2% 35,6% Ogółem 4,1% 8,8% 55,3% 45,8% 50,2% 44,2% Priorytet VII 4,2% 11,3% 41,9% 46,1% 52,3% 44,2% 0% 20% 40% 60% 80% Priorytet VIII Priorytet IX 2,7% 1,8% 3,8% 11,4% 70,3% 53,2% 49,5% 57,7% 46,2% 35,2% 54,9% 44,3% 0% 20% 40% 60% 80% Test z wiedzy teoretycznej po szkoleniu Test z umiejętności praktycznych po szkoleniu Obserwacja postępów uczestników na zajęciach praktycznych Weryfikacja znajomości zagadnień przed i po szkoleniu Inne działania sprawdzające Nie prowadziliśmy żadnych działań tego typu Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed -mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; Priorytet VI - n= 214, Priorytet VII - n=222, Priorytet VIII - n=133, Priorytet IX - n=248, Ogółem n=817, pytanie wielokrotnego wyboru, odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% W zestawieniu dla całego komponentu regionalnego PO KL ogółem najbardziej popularną wśród beneficjentów projektów szkoleniowych formą działań sprawdzających wiedzę i umiejętności uczestników szkoleń okazał się być test z wiedzy teoretycznej po szkoleniu (stosowany w przypadku 55,3% projektów). Nieco rzadziej, bo w 50,2% projektów stosowano obserwację postępów uczestników na zajęciach praktycznych. W 45,8% projektów szkoleniowych prowadzono testy z umiejętności praktycznych, przeprowadzane po odbytym szkoleniu, zaś w przypadku 44,2% projektów miała miejsce weryfikacja znajomości zagadnień przed i po szkoleniu. Inne działania sprawdzające pojawiły się wśród wskazań 4,1% beneficjentów. Były to m.in. wystawy, konkursy, portfolio uczestników, pokaz nabytych umiejętności na forum grupy szkoleniowej. 8,8% beneficjentów przyznało natomiast, iż żadne tego typu działania nie były przez nich prowadzone. Analizując struktury odpowiedzi w poszczególnych Priorytetach można dostrzec duże różnice w popularności stosowanych form. Dla przykładu test z wiedzy teoretycznej po szkoleniu w projektach Priorytetu VIII zyskał aż 70,3% wskazań, zaś w ramach Priorytetu VII już tylko 41,9%. W przypadku natomiast testu z umiejętności praktycznych jest on dosyć popularny w projektach Priorytetu VI 57,6%, znacznie mniej zaś w Priorytecie IX 35,2%. Podobne rozbieżności występują także w odniesieniu do weryfikacji znajomości zagadnień przed i po szkoleniu. W Priorytecie VIII jest stosowana aż w 57,7% projektów, zaś w Priorytecie VI tylko w 35,6%. Zdecydowane różnice występują również w odniesieniu do sytuacji, kiedy to żadnych działań tego typu nie prowadzono. Było tak w przypadku zaledwie 1,8% projektów szkoleniowych realizowanych w ramach Priorytetu VIII, ale aż w 11,4% projektów realizowanych w ramach Priorytetu IX. Analizie poddano także kwestie jakości szkoleń w zależności od stosowanych form weryfikowania nabytej wiedzy czy umiejętności. 43

44 Wykres 39. Ocena jakości szkoleń, a formy weryfikowania nabytych umiejętności Inne działania sprawdzające Weryfikacja znajomości zagadnień przed i po szkoleniu Obserwacja postępów uczestników na zajęciach praktycznych Test / egzamin umiejętności praktycznych po szkoleniu Test / egzamin znajomości wiedzy teoretycznej po szkoleniu Nie prowadziliśmy żadnych działań tego typu 4,52 4,46 4,52 4,42 4,51 4,41 4,5 4,43 4,46 4,46 4,42 4, Tak Nie Źródło: Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; Inne działania sprawdzające: Nie - 783; Tak: 34; Weryfikacja znajomości zagadnień przed i po szkoleniu: Nie - 456; Tak: 361; Obserwacja postępów uczestników na zajęciach praktycznych: Nie - 406; Tak: 411; Test / egzamin umiejętności praktycznych po szkoleniu: Nie - 443; Tak: 374; Test / egzamin znajomości wiedzy teoretycznej po szkoleniu: Nie - 365; Tak: 452; Nie prowadziliśmy żadnych działań tego typu: Nie - 745; Tak: 72; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niską ocenę, a 5 bardzo wysoką ocenę; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć. Powyższy wykres przedstawia poziom oceny szkolenia w opinii beneficjentów projektów szkoleniowych realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim z uwzględnieniem rozróżnienia czy stosowali oni określone formy potwierdzenia umiejętności, czy też nie. Generalnie, można zauważyć, że w przypadku stosowania jakichkolwiek form potwierdzenia, ocena jakości szkolenia była wyższa, niż gdy ich nie wprowadzano. Różnice te są jednak nieznaczne i w związku z tym nie są istotne pod względem statystycznym. Poświadczenia nie zawierające informacji o tym jakie umiejętności i wiedzę o jakim zakresie posiadł uczestnik szkolenia mogą mieć bardzo ograniczoną użyteczność dla osób biorących udział w szkoleniach. Sama informacja o nazwie szkolenia nawet z wyszczególnionym jego zakresem może nie wiele mówić pracodawcom o wartości szkolenia w kontekście wykonywania obowiązków w przedsiębiorstwie. Pracodawcom czy to obecnym czy to przyszłym, u których uczestnicy starać się o pracę, od informacji na jakim szkoleniu pracownik był, bardziej zależy na informacji, czego się nauczył, jaką konkretną wiedzę czy umiejętności uczestnik szkolenia posiadł i może wykorzystać w pracy przynosząc korzyść przedsiębiorstwu. Certyfikaty nabycia wiedzy i umiejętności wydane zostały większości 60,6% przebadanych uczestników, lecz odsetek ten nadal należy uznać za niski, ponieważ aż 39,4% wydano poświadczenia o obniżonej użyteczności. Wobec zaznaczanego w wielu analizach praktycznego podejścia pracodawców do oceny kompetencji pracowników należy podjąć działania zwiększające użyteczność poświadczeń w konkurowaniu na rynku pracy. Do tego celu przyczyni się dążenie do zapewnienia jak największej części uczestników szkoleń finansowanych ze środków EFS szczegółowych certyfikatów z informacją jakie umiejętności nabył na szkoleniu oraz wiedzę o jakim zakresie posiadł. Potwierdzeniem tezy o niższej jakości szkoleń realizowanych ze środków EFS (w porównaniu ze szkoleniami realizowanymi na rynku komercyjnym) w analizowanym aspekcie tj. dot. formy poświadczania nabytych umiejętności i wiedzy, są dane z Rejestru Instytucji Szkoleniowych dla podmiotów mających siedzibę na terenie województwa śląskiego. Wykres 40. Zakończenie szkolenia egzaminem końcowym 70% egzamin brak egzaminu 60% 58,4% 53,9% 57,1% 50% 40% 41,6% 46,1% 42,9% 30% 20% 10% 0% Szkolenia komercyjne Szkolenia dofinansowane z EFS Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie RIS; ogółem - N=14812, szkolenia realizowane w ramach EFS N=1496, szkolenia komercyjne - N=13309, brak danych=7 Analiza ekspercka wykazała, że ogólnie ponad połowa szkoleń (57,1%) zakończona jest egzaminem. Jednak biorąc pod uwagę źródła finansowania szkoleń, obserwujemy, że to szkolenia komercyjne (58%), w przeciwieństwie do dofinansowanych z EFS (46%) kończą się egzaminem. Fakt, iż najbardziej ceniony przez pracodawców instrument potwierdzania kwalifikacji nabytych w ramach szkolenia, czyli certyfikat wystawiany przez instytucję zewnętrzną, był stosowany tylko w ok. jednej trzeciej badanych projektów znajduje swoje odzwierciedlenie także 44

45 w wynikach badania jakościowego. Członkowie KOP zwrócili uwagę, że element certyfikacji pojawiał się relatywnie rzadko, a jednocześnie, że jeśli już występował, to znacząco zwiększał wartość merytoryczną projektu (w trakcie sesji fokusowej dodatkowo podkreślono, że taki projekt szkoleniowe zdecydowanie zyskuje na atrakcyjności wśród uczestników, gdyż część spośród nich wręcz warunkuje swój udział w projekcie możliwością uzyskania odpowiedniego certyfikatu honorowanego na rynku pracy). W związku z tym za absolutnie konieczne należy uznać premiowanie takich przedsięwzięć szkoleniowych, w których uczestnicy mają możliwość zdobycia dokumentu potwierdzającego ich kwalifikacje w ramach ogólnie honorowanego systemu certyfikacji. W tym kontekście co z kolei jest sugestią przedstawicieli IP PO KL użytecznym byłoby stworzenie swoistego katalogu certyfikatów, które powinny być honorowane i pozytywnie oceniane na etapie wyboru projektów do dofinansowanie. W przeciwnym razie mielibyśmy do czynienia z potencjalnym ryzykiem stosowania przez beneficjentów pozorowanej certyfikacji, bez możliwości weryfikacji jej faktycznej wartości i użyteczności (taki katalog, w wariancie optymalnym, powinien zostać stworzony na poziomie krajowym) Jednocześnie, należy mocno podkreślić, że kwestia certyfikacji nie ma charakteru uniwersalnego, co oznacza, iż nie jest ona niezbędnym elementem wszystkich projektów. W części z nich trudno byłoby mówić o możliwości obiektywnej i wystandaryzowanej możliwości weryfikacji nabywanych przez uczestników kwalifikacji (vide kompetencje miękkie ). Z kolei w części projektów (gł. adresowanych do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym nadrzędnym celem powinno być zachęcenie uczestnika do udziału w projekcie i jego społeczna aktywizacja nie zaś bezwzględne dążenie do nabycia przez niego certyfikowanych kompetencji. Rekomendacja 5. Co do zasady, należy preferować te projekty, w których udział w szkoleniu kończy się możliwością uzyskania certyfikatu potwierdzającego nabycie określonych kompetencji (i powszechnie honorowanego, co powinno być rozwiązane np. poprzez stworzenie katalogu certyfikatów uznawanych za wiarygodny i użyteczny biorąc pod uwagę oczekiwania pracodawców - sposób potwierdzania zdobytych kwalifikacji). Z drugiej strony, należy w sposób jednoznaczny określić te obszary wsparcia czy typy projektów, których wymogi lub preferencje dotyczące certyfikacji nie powinny obejmować. Chodzi w tym przypadku o projekty miękkie oraz takie, które w większym stopniu są zorientowane na aktywizację i integrację/reintegrację społeczną niż aktywizację zawodową (projekty tego typu nie są lub nie powinny być ukierunkowane na zmianę sytuacji uczestników na rynku pracy, jeśli zaś takie efekty występują, to są one najczęściej odroczone w czasie). W związku z tym, wystarczającą formą dla tego typu projektów byłoby potwierdzenia uczestnictwa w szkoleniach, nie zaś potwierdzanie faktycznie nabytych umiejętności i wiedzy drogą certyfikacji. Ocena jakości szkoleń z uwzględnieniem działań przygotowawczych i końcowych W ramach niniejszego podrozdziału analizie podano kwestię jakości szkoleń finansowanych ze środków EFS w aspekcie stosowanych w ramach projektów szkoleniowych działań przygotowawczych tj. diagnoza oraz rekrutacja czy działań końcowych (ewaluacja). Przedstawione niżej wnioski opierając sie na analizie zapisów wniosków o dofinansowanie oraz wynikach badania ankietowego przeprowadzonego wśród beneficjentów projektów szkoleniowych. Beneficjenci wnioskując o dofinansowanie projektów, w swoim uzasadnieniu opierali się na powszechnie dostępnych danych statystycznych. W złożonych wnioskach szczególnie dominowały odniesienia się do źródeł wtórnych pochodzących z instytucji takich jak: PUP, WUP, GUS, US czy UM. O ile PUP prowadzą badania na poziomie lokalnym, o tyle nie dotyczy to WUP-u, którego dane charakteryzują poziom wojewódzki. Oprócz instytucji ww. opierano się także (lecz rzadziej) o dane WUS, Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności, Fundusz Pożyczkowy, Centrum Badań i Ekspertyz UE w Katowicach czy PARP. W zależności od obszaru działania Beneficjenta, zmieniały się informacje, w oparciu o które dokonywano diagnozy. I tak, w Priorytecie VI PO KL informacjami, które uwzględniano najczęściej były: poziom bezrobocia w województwie śląskim, liczba bezrobotnych kobiet i mężczyzn, wykształcenie osób bezrobotnych, liczba MŚP w regionie. Beneficjenci realizujący projekty w ramach Priorytetu VII PO KL uzasadniali swoje wnioski w oparciu o dane dotyczące stopy bezrobocia, liczby osób niepełnosprawnych, wykształcenie osób niepełnosprawnych, liczby osób korzystających z Ośrodka Pomocy Społecznej czy strukturę wiekową regionu. Natomiast beneficjenci, którzy realizowali projekty w ramach VIII i IX Priorytetów PO KL korzystali z danych dotyczących stopy bezrobocia, struktury płci i wykształcenia mieszkańców na poziomie wojewódzkim lub lokalnym, struktury przedsiębiorstw oraz zawodów deficytowych. Kwestią istotną, na którą należy w tym miejscu zwrócić uwagę, jest korzystanie przez beneficjentów realizujących projekt na poziomie lokalnym z danych diagnozujących sytuację w danej kwestii na poziomie wojewódzkim (zamiast poziomu lokalnego). Opierając się o dane na temat zbiorowości szerszej niż lokalna, do której mają być skierowane projekty, istnieje prawdopodobieństwo niedopasowania szkoleń do potrzeb. Kolejną kwestią jest nieadekwatne zestawianie danych pochodzących z różnych okresów czasowych. Rozbieżność okresów, z których pochodzą dane przytaczane przez beneficjentów wynosi w niektórych przypadkach kilka lat (np. dane GUS 2009, US 2008, PARP 2006/07, WUP 2008 itd.). Ostatnią, niemniej ważną kwestią, jest brak przeprowadzania badań własnych przez beneficjentów wnoszących o dofinansowanie. Samodzielne (lub zlecone odpowiedniej instytucji badawczej) przeprowadzenie badań jest gwarancją rzetelnych wyników, pozwalających na właściwą ocenę sytuacji i zapotrzebowania na lokalnym rynku pracy oraz trafnego doboru szkoleń, których skutkiem będzie realna poprawa sytuacji życiowej uczestników. Przykładem dobrej praktyki jest przygotowanie projektu w ramach Priorytetu IX PO KL pn. Literowe zabawy innowacyjny program rozbudzający pasję czytania przez Gminę Miedźna. Projekt miał na celu wsparcie w edukacji przedszkolnej 49 dzieci w wieku 3,4 i 5 lat poprzez opanowanie umiejętności czytania, kreatywności, koncentracji i samodzielnego myślenia. Szkolenia obejmują rodziców dzieci oraz nauczycieli. Beneficjent w ramach przygotowania do projektu przeprowadził własne badania wśród rodziców dzieci uczęszczających do Gminnego Przedszkola Publicznego we Frydku. Analiza dostarczyła informacji na temat sytuacji rodzinnej dzieci (rodziny pełne lub niepełne) oraz opinii rodziców nt. inwestycji w edukację przedszkolną. Ponadto, po zakończeniu realizacji programu beneficjent planował objąć go monitoringiem, który odbywać się miał poprzez przeprowadzenie z dziećmi, rodzicami i nauczycielami ankiet okresowych i podsumowujących. Wśród trudności dostrzeganych przez beneficjentów realizujących projekty w ramach wszystkich czterech Priorytetów komponentu regionalnego PO KL najczęściej wskazywane we wnioskach o dofinansowanie są: bariery kwalifikacyjne - związane z niedopasowaniem wiedzy i umiejętności do potrzeb rynkowych; ekonomiczne związane z brakiem funduszy na otworzenie własnej działalności gospodarczej, motywacyjne (w tym psychologiczne) związane z długotrwałym pozostawaniem bez pracy i powstałą w związku z tym wyuczoną 45

46 bezradnością bezrobotnych, płci wskazywanie na dyskryminację kobiet na rynku pracy, wieku wysoki udział osób 45+ oraz osób do 25r.ż. wśród bezrobotnych oraz niepełnosprawność. Rzadziej wskazywano także na problemy komunikacyjne wśród osób długotrwale bezrobotnych oraz stereotypy związane z rolami społecznymi pełnionymi przez kobiety. Jeżeli chodzi o barierę kwalifikacyjną, warto zwrócić uwagę na fakt dotyczący tego, że beneficjenci rzadko kiedy wskazują na to, jakich konkretnych kwalifikacji brakuje w ich regionie (co jest poniekąd konsekwencją braku przeprowadzania przez nich badań pierwotnych). Przykładem dobrej - pod względem sprecyzowania kompetencji, na które istnieje zapotrzebowanie praktyki jest program Do You speak Italian? Parli l'inglese - nowe perspektywy zatrudnienia. Podniesienie kwalifikacji językowych osób bezrobotnych jako element podniesienia ich konkurencyjności na regionalnym rynku pracy realizowany przez Centro Italiano di Cultura dr Riccardo Salmeri. Beneficjent (oprócz standardowych danych pochodzących z wymienionych w akapicie pierwszym instytucji) oparł wniosek o dofinansowanie po pierwsze o analizę firm z przewagą kapitału zagranicznego, zarejestrowanych w systemie REGON, po drugie analizy kilkudziesięciu ogłoszeń o pracę ( oraz po trzecie o bezpośrednią rozmowę z osobami odpowiedzialnymi za rekrutację w przeanalizowanych przedsiębiorstwach. W oparciu o dokonaną analizę beneficjent uznał za zasadne przeprowadzenie szkoleń językowych z zakresu języków angielskiego oraz włoskiego na poziomach A1 B2, co stanowi odpowiedź na lokalne zapotrzebowanie. Reasumując, zdecydowana większość beneficjentów projektów szkoleniowych zrealizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim uzasadniała wnioski w oparciu o dane już dostępne, opublikowane przez Urzędy Pracy oraz Urzędy Statystyczne, które w dużej mierze nie dotyczyły poziomu lokalnego, a wojewódzkiego. Opieranie diagnozy na zbyt ogólnych danych utrudnia właściwe rozpoznanie potrzeb rynku lokalnego, a co za tym idzie utrudnia stworzenie dopasowanej do rzeczywistych potrzeb oferty szkoleniowej. Jakość szkoleń zdaje się zatem być zależna od poziomu zaangażowania beneficjenta w przygotowanie rzetelnej diagnozy na etapie przygotowywania projektu polegającej m.in. analizie lokalnego rynku pracy. Kwestia diagnozy przedprojektowej była także przedmiotem badań ankietowych prowadzących wśród Beneficjentów projektów. Wykres 41. Przeprowadzanie analizy potrzeb i oczekiwań potencjalnych odbiorców szkoleń na etapie przygotowania projektu Ogółem 3,9% 100% 90% 95,5% 97,3% 97,3% 94,7% 80% 70% 60% 50% tak 40% nie 30% 20% 96,1% 10% 0% 5,3% 4,5% 2,7% 2,7% Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; Priorytet VI - n= 214, Priorytet VII - n=222, Priorytet VIII - n=133, Priorytet IX - n=248, Ogółem n=817 Powyższy wykres przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie o przeprowadzanie, na etapie przygotowania projektu, analizy potrzeb i oczekiwań potencjalnych odbiorców wsparcia szkoleniowego. Zgodnie z deklaracjami realizatorów, zdecydowana większość (ogółem 96,1%) projektów była poprzedzona taką analizą. W Priorytetach VIII i IX tego typu analizy poprzedziły aż 97,3% projektów szkoleniowych, w Priorytecie VII 95,5% zaś w Priorytecie VI nieco mniej, bo 94,7% projektów. Poniżej wskazano źródła, na których opierano się przeprowadzając taką diagnozę. 46

47 Wykres 42. Podstawy analizy potrzeb i oczekiwań potencjalnych odbiorców wsparcia szkoleniowego Priorytet VI Priorytet VII 2,4% 4,1% 75,2% 48,0% 45,6% 27,2% 88,2% 52,4% 33,1% 29,7% konsultacje, rozmowy z potencjalnymi odbiorcami przeprowadzenie badań np. ankiet, wywiadów itp. Priorytet VIII Priorytet IX 83,3% 63,0% 40,7% 39,8% 4,6% 88,3% 61,5% 21,4% 23,3% 1,2% statystyki publikowane przez GUS i inne urzędy wyniki wcześniejszych badań i analiz inne źródło diagnozy potrzeb Ogółem 2,8% 55,8% 34,0% 28,8% 84,1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; Priorytet VI - n= 203, Priorytet VII - n=212, Priorytet VIII - n=130, Priorytet IX - n=241, Ogółem n=785; pytanie zadawane było respondentom, którzy wcześniej zadeklarowali, iż na etapie przygotowania projektu przeprowadzono analizę potrzeb i oczekiwań potencjalnych odbiorców wsparcia szkoleniowego, pytanie wielokrotnego wyboru, odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% Jak wynika z zestawienia odpowiedzi dla całego komponentu regionalnego PO KL ogółem - podstawą analizy potrzeb i oczekiwań potencjalnych odbiorców wsparcia szkoleniowego były najczęściej konsultacje i rozmowy z potencjalnymi odbiorcami (84,1%). W odniesieniu do ponad połowy projektów (55,8%) wskazano na przeprowadzanie badań, np. ankiet, wywiadów itp. Ponad 1/3 z realizowanych projektów poprzedziły analizy statystyk publikowanych przez GUS i inne urzędy, a w przypadku 28,8% podstawą diagnozy potrzeb były wyniki wcześniejszych badań i analiz. Inne, niż wymienione źródła wykorzystywane były w odniesieniu do 2,8% projektów. Pojawiły się wśród nich m.in. dokumenty strategiczne miast i gmin, a także dane przygotowane przez partnera projektu. Analizując źródła wskazywane w poszczególnych Priorytetach należy odnotować, że konsultacje i rozmowy z potencjalnymi odbiorcami stosowano równe często (od 75,2% projektów w Priorytecie VI do 88,3% w Priorytecie IX). Przeprowadzanie badań umiarkowanie popularne było w Priorytecie VI 48,0% projektów, najbardziej zaś w Priorytecie VIII (63,0% projektów). Statystyki publikowane przez GUS i inne urzędy wykorzystywano stosunkowo rzadko w diagnozach poprzedzających projekty realizowane w ramach Priorytetu IX (21,4%), znacznie częściej je wykorzystywano w przypadku Priorytetu VI (45,6% projektów). Wyniki wcześniejszych badań i analiz najrzadziej jako źródło danych na potrzeby diagnozy wskazywano w projektach realizowanych w ramach Priorytetu IX (23,3%), najczęściej zaś w Priorytecie VIII (39,8%). Innymi źródłami danych na potrzeby diagnozy posługiwano się rzadko od 1,2% wskazań w Priorytecie IX do 4,6% w Priorytecie VIII. Wykres 43. Ocena jakości szkolenia a podstawy analizy potrzeb i oczekiwań potencjalnych odbiorców wsparcia szkoleniowego Statystyki publikowane przez GUS i inne urzędy 4,50 4,46 Wyniki wcześniejszych badań i analiz 4,49 4,47 Konsultacje, rozmowy z potencjalnymi odbiorcami Inne źródło diagnozy potrzeb 4,48 4,46 4,48 4,47 Tak Nie Przeprowadzenie badań np. ankiet, wywiadów 4,47 4, Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych;; Statystyki publikowane przez Główny Urząd Statystyczne i inne urzędy - Tak - 267; Nie - 518; Wyniki wcześniejszych badań i analiz - Tak - 226; Nie 559; Nie 763; Konsultacje, rozmowy z potencjalnymi odbiorcami - Tak - 660; Nie - 125; Inne źródło diagnozy potrzeb - Tak 22; Przeprowadzenie badań np. ankiet, wywiadów - Tak - 438; Nie 347; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niską ocenę, a 5 bardzo wysoką ocenę; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć. Powyższy wykres przedstawia ogólną ocenę jakości zorganizowanych szkoleń w zestawieniu z rodzajami źródeł, jakich użyto na potrzeby analizy potrzeb i oczekiwań potencjalnych odbiorców wsparcia szkoleniowego. W większości przypadków ocena jakości szkolenia była 47

48 minimalnie wyższa w przypadku, kiedy korzystano z danego źródła, niż kiedy takiej analizy zaniechano. Różnice jednak nie są znaczące. Konkludując należy stwierdzić, że niezależnie od formy przeprowadzonej analizy potrzeb ogólna ocena jakości szkoleń była wysoka. Poniżej przedstawiono dane na temat stosowanych przez beneficjentów działań końcowych mających na celu ocenę i ewaluację przeprowadzonych szkoleń. Wykres 44. Stosowanie w ramach szkoleń działań mających na celu ocenę / ewaluację świadczonych usług 4,0% 3,9% Priorytet VI 5,3% 1,5% 93,2% Priorytet VII 3,9% 5,8% 90,3% Priorytet VIII,9% 2,7% 96,4% 92,1% Priorytet IX 4,5% 4,9% 90,5% 0% 20% 40% 60% 80% 100% tak nie nie wiem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed -mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; Priorytet VI - n= 214, Priorytet VII - n=222, Priorytet VIII - n=133, Priorytet IX - n=248, Ogółem n=817 W znaczącej większości realizowanych projektów szkoleniowych stosowano działania mające na celu ocenę / ewaluację świadczonych w ich ramach usług szkoleniowych. Twierdzącej odpowiedzi udzieliło na to pytanie 92,1% beneficjentów, 4,0% odpowiedziało, iż takich działań nie podejmowano, a 3,9% respondentów nie miało na ten temat wiedzy. Jeśli chodzi o rozkład odpowiedzi w ramach poszczególnych Priorytetów to najlepiej wypadły projekty w ramach Priorytetu VIII, gdzie w aż 96,4% z nich stosowano tego typu działanie. Najsłabszy zaś wynik uzyskały projekty z Priorytetu VII, gdzie o pewności co do wystąpienia takiego działania zapewniło 90,3% beneficjentów. Poniżej wskazano rodzaje stosowanych działań mających na celu ocenę i ewaluację przeprowadzonego szkolenia. Wykres 45. Rodzaje stosowanych działań oceniających/ ewaluacyjnych Priorytet VI 0,8% 95,9% 74,0% 61,0% 53,7% Ogółem 1,0% 68,1% 63,9% 49,5% 92,3% Priorytet VII 1,4% 32,1% 92,1% 64,6% 66,1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Priorytet VIII 1,9% 93,5% 73,8% 73,8% 72,0% Przeprowadzanie ankiet / wywiadów ewaluacyjnych Obserwacje / wizytacje prowadzonych szkoleń Priorytet IX 0,4% 62,8% 59,0% 48,5% 88,7% Zbieranie uwag od uczestników Działania sprawdzające wiedzę i umiejętności uczestników Inne działania oceniające 0% 20% 40% 60% 80% 100% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed -mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; Priorytet VI - n= 199, Priorytet VII - n=200, Priorytet VIII - n=128, Priorytet IX - n=224, Ogółem n=753; pytanie zadawane było tylko tym respondentom, którzy zadeklarowali wcześniej, iż w ramach prowadzonych szkoleń stosowano działania mające na celu ewaluację / ocenę świadczonych usług, pytanie wielokrotnego wyboru, odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% Beneficjenci, którzy zadeklarowali, iż w realizowanych przez nich projektach szkoleniowych stosowano działania mające na celu ocenę i ewaluację zostali poproszeni o wskazanie jakiego rodzaju były to działania. Patrząc na zestawienie odpowiedzi ogółem można zauważyć, iż zdecydowana większość wskazywała na przeprowadzanie ankiet i wywiadów ewaluacyjnych (92,3%). Do popularnych należała też obserwacja i wizytacje prowadzonych szkoleń (stosowane w odniesieniu do 68,1% projektów). Częstą praktyką jest także zbieranie uwag od uczestników (63,9%). Nieco mniej niż połowa beneficjentów wskazała także na działania sprawdzające wiedzę i umiejętności uczestników. 1,0% 48

49 respondentów zadeklarował prowadzenie innych oceniających działań. Pojawiły się tu np. dokumentacja zdjęciowa, czy sprawozdanie prowadzących szkolenie. Pomiędzy poszczególnymi Priorytetami komponentu regionalnego PO KL również występują pewne różnice. Choć przeprowadzanie ankiet i wywiadów ewaluacyjnych cieszyło się podobną wysoką popularnością we wszystkich Priorytetach to już np. w przypadku działań sprawdzających wiedzę i umiejętności uczestników występują znaczne różnice. W odniesieniu do projektów Priorytetu VII wskazano na ten rodzaj działania w 32,1% przypadków, zaś w Priorytecie VIII aż w 72%. Wykres 46. Ocena jakości szkoleń a rodzaje stosowanych działań oceniających / ewaluacyjnych Inne działania oceniające 4,58 4,47 Działania sprawdzające wiedzę i umiejętności uczestników 4,56 4,39 Zbieranie uwag od uczestników Obserwacje / wizytacje prowadzonych szkoleń 4,49 4,44 4,49 4,44 Tak Nie Przeprowadzania ankiet / wywiadów ewaluacyjnych 4,48 4, Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed-mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; Inne działania oceniające - Tak - 8; Nie 745; Działania sprawdzające wiedzę i umiejętności uczestników - Tak - 373; Nie - 380; Zbieranie uwag od uczestników - Tak - 481; Nie - 271; Obserwacje / wizytacje prowadzonych szkoleń - Tak - 513; Nie - 240; Przeprowadzania ankiet / wywiadów ewaluacyjnych - Tak - 695; Nie - 58; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niską ocenę, a 5 bardzo wysoką ocenę; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć. Powyższy wykres obrazuje ogólną ocenę jakości zorganizowanych szkoleń w powiązaniu z rodzajem stosowanych w nich działań oceniających / ewaluacyjnych. W odniesieniu do wszystkich wymienionych rodzajów działań ogólna ocena jakości szkolenia była wyższa w przypadku kiedy organizator decydował się na ich przeprowadzenia, niż kiedy ich zaniechał. Generalnie jednak należy zaznaczyć, iż różnice te były niewielkie i niezależnie od przyjętej przez beneficjenta strategii dotyczącej ewaluacji, ocena jakości szkolenia była stosunkowo wysoka. Charakterystyka trafnych i skutecznych przedsięwzięć projektowych Nowy zawód- kierowca PROJEKT: Prawo jazdy C - Cenna rzecz BENEFICJENT: Business Center 1 PRIORYTET: VI. Rynek pracy otwarty dla wszystkich PODDZIAŁANIE: Wsparcie osób pozostających bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy WARTOŚĆ PROJEKTU: ,00 zł OKRES REALIZACJI: BENEFICJENT Business Center 1 to niepubliczna placówka kształcenia ustawicznego, aktywny członek Polskiej Izby Firm Szkoleniowych i wielu izb branżowych. Strategicznym celem działalności instytucji jest świadczenie usług wspierających rozwój przedsiębiorczości, rozwijanie umiejętności samodoskonalenia zawodowego oraz pomoc merytoryczna w zakładaniu nowych firm. BC 1 jest ważnym graczem na rynku śląskich firm szkoleniowych, z jej usług skorzystało już ponad 16 tysięcy kursantów. PROJEKT Projekt został zaproponowany jako odpowiedź na sytuację na śląskim rynku pracy. Zwrócono uwagę na szczególnie trudną sytuację zawodową osób po 45 roku życia. Beneficjent zasygnalizował potrzebą zorganizowania kompleksowego wsparcia, którym objęte winny zostać osoby starsze, pozostające bez zatrudnienia i zagrożone wykluczeniem zawodowym i społecznym. Za cel główny postawiono podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia tychże bezrobotnych. Przedsięwzięcie to zrealizowano w sposób kompleksowy poprzez promocję w mediach, przeprowadzenie wielo-tematycznego szkolenia oraz staży dla najzdolniejszych i najbardziej zmotywowanych uczestników. Podstawowy projekt szkoleniowy obejmujący kurs prawa jazdy kategorii C został wzbogacony o moduły dotyczące przedsiębiorczości, pierwszej pomocy, regulacji czasu pracy kierowców oraz doradztwo zawodowe. Jako istotne cele postawiono sobie nabycie nowych umiejętności i kwalifikacji przez kursantów, wzrost ich samooceny i aspiracji zawodowych. UCZESTNICY Wsparciem zostały objęte osoby bezrobotne zamieszkujące województwo śląskie, które wyraziły chęć podniesienia, uzupełniania, bądź zmiany kwalifikacji zawodowych. Preferowano osoby powyżej 45 roku życia (miały one stanowić 40% ogółu uczestników). Dodatkowo realizując zapisy polityki równych szans, kobiety były preferowane już na etapie rekrutacji. Rekrutacja odbywała się dwuetapowo. W pierwszej kolejności zbierano karty zgłoszeniowe od kandydatów, którzy odpowiedzieli na zaproszenia do uczestnictwa w projekcie. Informacje o nim zamieszczano w lokalnych mediach (ogłoszenia prasowe i spoty radiowe), urzędach pracy i Miejskich Ośrodkach Pomocy Społecznej. Po 49

50 analizie zgłoszeń wyselekcjonowano kandydatów spełniających wymagane kryteria formalne. Rekrutacja w takim kształcie została przeprowadzona czterokrotnie, osobno dla każdej z grup szkoleniowych. Jak wspomina Koordynator projektu: Rekrutacja była zupełnie otwarta. Nie mieliśmy, żadnych kryteriów dyskwalifikujących. Już na podstawie kilku ogłoszeń prasowych zgłaszało się bardzo dużo osób, gdyż temat szkolenia był bardzo chodliwy. Kilka prostych form reklamy wystarczyło - plakaty, ulotki, ogłoszenia prasowe. Od razu nam się wszystkie grupy zrekrutowały. Uczestnicy wypełniali tylko projektowe formularze, podpisywali standardowe regulaminy. Odbywała się też pewnego rodzaju rozmowa kwalifikacyjna, gdzie chcieliśmy poznać motywację, predyspozycje. Były też badania lekarskie, jak przed każdym takim kursem. SZKOLENIA Każdy z uczestników został objęty trwającym łącznie 128 godzin kompleksowym szkoleniem. Kurs odbywał się codziennie w postaci zajęć teoretycznych lub praktycznych. W ramach szkolenia odbywał się podstawowy kurs prawa jazdy kategorii C, szkolenie z przedsiębiorczości, pierwszej pomocy, a także czasu pracy kierowców. Dodatkowo, każdy uczestnik mógł skorzystać z sześciogodzinnego cyklu doradztwa zawodowego, podczas którego opracowany był m.in. indywidualny plan działania. Po zdaniu egzaminu na prawo jazdy kategorii C, uczestnicy kierowani byli również na podstawowy kurs ADR, uprawniający do kierowania pojazdami przewożącymi materiały niebezpieczne. Posiadanie takiego uprawnienia w znacznym stopniu podnosiło ich szanse na znalezienie zatrudnienia. Dużym atutem projektu była kompleksowość oferowanego wsparcia oraz realne podniesienie kwalifikacji zawodowych, poświadczone odpowiednimi uprawnieniami, a także zmiana w postrzeganiu swojej sytuacji na rynku pracy. Po zakończonym szkoleniu połowie uczestników umożliwiono wzięcie udziału w trzymiesięcznych praktykach zawodowych. Beneficjent dołożył w tym względzie wszelkich starań aby firmy oferujące miejsce dla praktykanta zapewniały mu optymalne warunki rozwoju i szanse na późniejsze zatrudnienie na stałe. SKUTECZNOŚĆ Koordynator projektu pytany o realizację założeń odpowiada: Wszystkie wskaźniki, które zostały zapisane w projekcie - i te jakościowe i ilościowe - zostały zrealizowane. Projekt został już zamknięty i rozliczony przez WUP w Katowicach. Jest to pewna historia, która zakończyła się pełnym sukcesem i osiągnięciem wszystkich założonych rezultatów. Dzięki projektowi udało się przeszkolić 60 bezrobotnych osób i realnie podnieść ich szanse na rynku pracy. Bardzo dużym atutem projektu było umożliwienie kursantom przystąpienia do opłaconego ze środków EFS egzaminu w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego, a także przekazanie uczestnikom dyplomów poświadczających zdobyte umiejętności i wiedzę. Beneficjent podkreślał, iż wsparcie w ramach projektu w tym przypadku całkowicie odbiegało od standardowego kursu prawa jazdy kategorii C. Uzyskane w toku projektu uprawnienia mogły być jeszcze bardziej efektywnie wykorzystane dzięki pakietowi szkoleń uzupełniających i indywidualnemu doradztwu zawodowemu. Dodatkowo uruchomiony moduł uprawnień ADR, jeszcze bardziej podwyższył poziom adaptacyjności uczestników. Niezwykle atrakcyjnym uzupełnieniem były oczywiście również praktyki zawodowe. Jak wspomina Koordynator: ( ) dużo z tych osób znalazło zatrudnienie, a powiem nawet więcej. Pamiętam, że jak rozmawialiśmy z osobami, które zapisywały się do udziału w projekcie to były takie przypadki, że osoby miały już zapewnione jakieś zatrudnienie u pracodawcy, którego sami sobie znaleźli pod warunkiem, że nabędą te umiejętności prowadzenia pojazdów powyżej 3,5 tony. Ten projekt był skrojony na miarę ich potrzeb i przyniósł efekty. Wsparcie specjalnie dla kobiet PROJEKT: Własna firma nowe horyzonty BENEFICJENT: Powiatowy Urząd Pracy w Mikołowie PRIORYTET: VI. Rynek pracy otwarty dla wszystkich DZIAŁANIE: 6.2. Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia WARTOŚĆ PROJEKTU: ,00 zł OKRES REALIZACJI: BENEFICJENT Powiatowy Urząd Pracy w Mikołowie jest jedną z 31 tego rodzaju instytucji rynku pracy w województwie śląskim. Według stanu na dzień w powiecie mikołowskim poziom bezrobocia wynosi 8,5% (11,1% w województwie śląskim i 13,1% w Polsce). W urzędzie zarejestrowanych jest 3314 bezrobotnych, w tym 1826 kobiet 10. Wśród form wsparcia oferowanych przez urząd znajdują się m.in. poradnictwo zawodowe, Klub Pracy, szkolenia, staże, przygotowanie zawodowe, środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Urząd prowadzi także pośrednictwo pracy poprzez nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów z pracodawcami z obszaru swojego działania. PROJEKT Głównym celem projektu było wspieranie rozwoju sektora MŚP w powiecie mikołowskim, w szczególności w zakresie przedsiębiorczości kobiet. Argumentem przemawiającym za jego celowością była stosunkowo mała, jak na obszar pięciu gmin, liczba podmiotów gospodarczych. Z kolei według danych aktualnych na czas planowania projektu kobiety stanowiły 66,5% spośród wszystkich zarejestrowanych w powiecie bezrobotnych. Własna działalność gospodarcza traktowana była jako dobra alternatywa przede wszystkim dla tych kobiet, które do tej pory nie potrafiły odnaleźć się na rynku pracy - z powodu niskich kwalifikacji zawodowych, niepełnosprawności czy macierzyństwa. Jak wskazywała pani Koordynator: Przygotowanie projektu odbyło się na podstawie analizy naszych statystyk. Wynikało z nich, że jest ogólnie duże zainteresowanie dotacjami na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Opieraliśmy się również o dane, mówiące o tym, że kobiety są w gorszej sytuacji na rynku pracy. W naszym rejestrze w każdym przedziale wiekowym i w każdym z poziomów wykształcenia było zarejestrowanych więcej kobiet. Stąd też chcieliśmy żeby ten projekt skierowany był tylko do kobiet. Trzeba również podkreślić, że oprócz PUP na terenie powiatu mikołowskiego nie ma istotnych instytucji wspierających rozwój małej przedsiębiorczości (jak inkubatory czy fundusze pożyczkowe i poręczeniowe). Projekt miał być adekwatną odpowiedzią na pilną potrzebę kształcenia postaw przedsiębiorczych i dostarczania wiedzy niezbędnej do podjęcia i prowadzenia działalności gospodarczej. 10 Rok 2013 dane statystyczne z gmin, PUP Mikołów, ( ) 50

51 Celem strategicznym projektu było wspieranie rozwoju przedsiębiorczości kobiet. Do jego realizacji miały przyczynić się następujące cele szczegółowe: -nabycie wiedzy i umiejętności niezbędnych do podjęcia i prowadzenia własnej działalności gospodarczej; -wykształcenie postaw przedsiębiorczych i podniesienie samooceny uczestników; -wsparcie finansowe tworzenia biznesu, -promocja przedsiębiorczości w powiecie mikołowskim. Cały projekt został poprzedzony akcją informacyjną w mediach - lokalnej prasie i radiu. Na terenie powiatu rozprowadzono również plakaty i ulotki informacyjne. Wszelkie informacje o projekcie można było uzyskać również w biurze projektu oraz na stronie internetowej PUP. UCZESTNICY Projekt skierowany był do 100 kobiet zamieszkałych w powiecie mikołowskim, które chciały nabyć wiedzę i umiejętności w zakresie przedsiębiorczości i w konsekwencji rozpocząć własną działalność gospodarczą. Jak argumentował beneficjent - najważniejszą przesłanką wyboru grupy docelowej była trudniejsza sytuacja kobiet na rynku pracy w porównaniu z mężczyznami. Kobiety mają większe trudności w znalezieniu odpowiedniej pracy, ich wynagrodzenie jest niższe niż mężczyzn piastujących te same stanowiska. Pomimo lepszego wykształcenia rzadziej awansują i zajmują kierownicze stanowiska. Ponadto kobietom pracującym na etacie trudniej jest zachować dyscyplinę pracy na etacie ze względu na częste absencje w okresie ciąży, a także urlopy macierzyńskie i wychowawcze. Dlatego też bezrobotne kobiety często upatrują swoją szansę na wyrwanie się z bierności zawodowej właśnie w prowadzeniu działalności gospodarczej. Problemem jest jednak brak wsparcia - nie tylko finansowego, ale przede wszystkim szkoleniowego i doradczego. Dlatego też w omawianym projekcie położono szczególny nacisk na kompleksowość oferowanego wsparcia. Koordynatorka pytana o proces rekrutacji opowiadała: Każda osoba składała wypełniony kwestionariusz i prezentowała nam swoją planowaną działalność. Wszystkie panie miały indywidualne rozmowy z doradcą zawodowym, który dodatkowo przeprowadzał test predyspozycji. Zainteresowanie było naprawdę duże, bo otrzymaliśmy około 160 wniosków. Następnie kandydatkom przyznawano punkty i sporządzano opinię doradcy zawodowego. I tak została wybrana grupa stu kobiet. SZKOLENIA Celem prowadzonych szkoleń było przekazanie uczestniczkom podstawowej wiedzy w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb szkoleniowo-doradczych każdej z nich. Pierwszym etapem były indywidualne spotkania prowadzone przez doradców biznesowych, mające na celu opracowanie programów szkoleniowych dostosowanych do potrzeb każdej z uczestniczek. Każda z pań została objęta 64-godzinnym szkoleniem ABC przedsiębiorczości", obejmującym niezbędne zagadnienia związane z założeniem firmy i jej prowadzeniem. Szkolenia prowadzono w 10 grupach liczących średnio po 10 osób. Zajęcia odbywały się w układzie 2-3 spotkań na tydzień. Każda z uczestniczek otrzymała materiały szkoleniowe oraz certyfikat ukończenia kursu na wzorze MEN. Równolegle do szkolenia istniała możliwość skorzystania z 6 godzin z indywidualnego doradztwa z wybranych tematów, w tym z pomocy w przygotowaniu biznes planu. Ponadto każda z uczestniczek projektu mogła skorzystać ze szkoleń, których potrzeba została wskazana w indywidualnym programie szkolenia. Beneficjent zatrudnił wysoko wykwalifikowanych doradców biznesowych, natomiast szkolenia zostały zlecone wyspecjalizowanym firmom zewnętrznym, posiadającym co najmniej dwuletni staż w zakresie prowadzenia szkoleń. Koordynatorka projektu opowiadała: Podstawą były szkolenia z przedsiębiorczości i doradztwo. Część pań miała również indywidualne szkolenia, np. finansowe, związane z profilem działalności, którą zamierzały otworzyć. Zainteresowane osoby uczestniczyły też w szkoleniach z coachingu, z obsługi klienta, kilka pań skończyło kursy kosmetyczne. Staraliśmy się dopasować ofertę szkoleniową do indywidualnych potrzeb. Do końca V miesiąca projektu każda uczestniczka zobowiązana była do złożenia Wniosku o przyznanie wsparcia finansowego". Do dofinansowania Komisja wybrała w sumie 50 najlepszych biznes planów. Wybranych zostało również 60 podmiotów gospodarczych, zarejestrowanych w trakcie trwania części szkoleniowo-doradczej, którym przyznano wsparcie pomostowe. Dla osób, które założyły działalność gospodarczą w ramach projektu, przewidziano dodatkowe 8 godzin doradztwa oraz szkolenie z zakresu podpisu elektronicznego. SKUTECZNOŚĆ Beneficjent zakładał następujące rezultaty projektu: - poprzez szkolenia oraz doradztwo indywidualne 100% uczestników uzyska lub poszerzy wiedzę i umiejętności z zakresu zakładania i prowadzenia własnej firmy, które przyczynią się do podjęcia działalności gospodarczej. - po zakończeniu części szkoleniowej 70% uczestników podejmie działalność gospodarczą, uzupełnianą przez wsparcie finansowe, podstawowe wsparcie pomostowe, przedłużone wsparcie pomostowe oraz doradztwo indywidualne i szkolenia. - w wymiarze długofalowym (6-12 miesięcy od zakończenia projektu) 70% absolwentów projektu w dalszym ciągu będzie prowadzić działalność gospodarczą, z których minimum 50% będzie ukierunkowanych na potrzeby powiatu mikołowskiego. Równolegle do rezultatów twardych założono wystąpienie dodatkowego efektu pomocy w postaci rezultatów miękkich", takich jak: zmniejszenie obaw przed podjęciem działalności gospodarczej, zwiększenie umiejętności przedsiębiorczych oraz promocja przedsiębiorczości w powiecie. Jak wynika z rozmowy z Koordynatorką projektu wszystkie założone rezultaty udało się zrealizować (wyjątkiem była jedna osoba, która z przyczyn losowych zdecydowała się na zamknięcie prowadzonej działalności i zwrot otrzymanej dotacji). Pani Koordynator tak wspomina sam przebieg projektu: Projekt był jak dla nas bardzo duży, w związku z czym pamiętamy ogrom pracy, ogromną ilość dokumentów. Ale jak potem sprawdzamy te firmy, jak widzimy, że po tylu latach nadal działają, no to jest to duża satysfakcja. Urzędnicy PUP nadal monitorują dalsze losy firm powstałych na skutek projektu: Na dzień dzisiejszy spośród tych 49 pań 35 dalej prowadzi swoją działalność. Ich branża jest bardzo różnorodna, jest firma szkoleniowa, firma oferująca usługi księgowo-kadrowe, dwa prywatne przedszkola, sprzedaż biżuterii, pizzeria, mamy nawet szkołę rodzenia. Bardzo nas cieszy, że te firmy dzisiaj dalej funkcjonują i mogą się rozwijać. 51

52 Specjalistyczne szkolenia zawodowe dla pielęgniarek PROJEKT: Zdrowie- Przyszłość- Rozwój- Praca BENEFICJENT: Beskidzka Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych PRIORYTET: VIII. Regionalne kadry gospodarki PODDZIAŁANIE: Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw WARTOŚĆ PROJEKTU: ,70 zł OKRES REALIZACJI: BENEFICJENT Beskidzka Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych (BOIPiP) w Bielsku-Białej prowadzi działalność szkoleniową i wpisana jest do Rejestru podmiotów prowadzących kształcenie podyplomowe pielęgniarek i położnych. W ramach Izby funkcjonuje Ośrodek Edukacyjno-Informacyjny, udzielane są porady prawne, funkcjonuje tez biblioteka oferująca literaturę specjalistyczną. Znaczącą funkcją jest również przyznawanie prawa do wykonywania zawodu pielęgniarki/położnej. Nadrzędnym celem funkcjonowania Izby jest reprezentacja i ochrona interesów pielęgniarek. PROJEKT Głównym celem projektu było wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych pracowników ochrony zdrowia z województwa śląskiego, którzy z własnej inicjatywy zainteresowani byli uzupełnieniem lub podwyższeniem posiadanych kwalifikacji i umiejętności. Jak argumentował beneficjent - proces doskonalenia zawodowego pracowników ochrony zdrowia w Polsce jest na stosunkowo niskim poziomie, a zakłady i placówki służby zdrowia nie mają wystarczających zasobów do finansowania szkoleń specjalistycznych pracowników. Niskie wynagrodzenia personelu nie pozwalają natomiast na doskonalenie zawodowe we własnym zakresie. Ponadto rozwój medycyny, coraz większa specjalizacja oraz wymogi prawne, stwarzają konieczność ustawicznego kształcenia. Jak argumentowała pani Koordynator projektu: Obowiązek ustawicznego kształcenia się, jest obowiązkiem ustawowym, a oprócz tego faktu są rozporządzenia i dokumenty, które nakładają na pielęgniarki obowiązek podnoszenia kwalifikacji na danych stanowiskach pracy. No i oczywiście wymogi NFZ, zmieniająca się rzeczywistość, oczekiwania pacjentów To wszystko razem spowodowało, że postanowiliśmy sięgnąć po środki unijne, które właśnie pozwoliłyby na podniesienie kwalifikacji i rozwój pielęgniarek. Realizacja projektu została poprzedzona szeroko zakrojoną akcją promocyjno-informacyjną. Zamieszczono ogłoszenia o projekcie w lokalnych mediach (prasa i radio), a także rozprowadzono informacje w formie ulotek i plakatów. Istotną formą przekazu były również publikacje na stronie internetowej beneficjenta. UCZESTNICY Projekt skierowany był do 628 dorosłych osób pracujących zatrudnionych w placówkach ochrony zdrowia w województwie śląskim. BOIPiP już w fazie przygotowawczej dysponowała wstępnymi deklaracjami chęci uczestnictwa w szkoleniach od blisko 350 osób. Z uwagi na fakt, iż środowisko pracowników służby zdrowia jest sfeminizowane, ze wstępnych analiz przewidziano, iż uczestnikami szkoleń w około 90% będą kobiety. Jak relacjonuje Pani Koordynator: ( ) pielęgniarki ciągle zgłaszały w naszej Izbie potrzebę uzupełnienia oferty szkoleniowej o pewne tematy, w których chciały się szczególnie kształcić. Dzięki temu mieliśmy już pewną orientację, wiedzieliśmy, że jest pilna potrzeba realizacji takiego szkolenia. Mieliśmy juz nawet część zgłoszeń. Proces rekrutacji uczestników opierał się przede wszystkim na przygotowanej w tym celu ankiecie rekrutacyjnej oraz na rozmowie kwalifikacyjnej. Poszukiwano osób najbardziej zmotywowanych, ale też najbardziej potrzebujących określonego wsparcia. ( ) rekrutowaliśmy te pielęgniarki, które najbardziej na danym stanowisku pracy potrzebowały danego przeszkolenia. A więc, na przykład, jeżeli ktoś pracuje w poradni spirometrycznej, czy na oddziale pulmonologicznym, to miał pierwszeństwo korzystania z takiego szkolenia. Chętnych było więcej niż miejsc, trzeba było zrobić listę rezerwową. SZKOLENIA Do zadań beneficjenta należało zarządzanie projektem oraz jego obsługa finansowa, administracyjna i logistyczna. Po przeprowadzonej akcji informacyjno-promocyjnej oraz rekrutacji przystąpiono do realizacji szkoleń. W ramach projektu zorganizowano 9 rodzajów szkoleń oraz 5 kursokonferencji. Na początku beneficjent zdecydował się na przeprowadzenie wstępnego badania ankietowego w celu rozpoznania dokładnych oczekiwań uczestników i wprowadzenia ewentualnych zmian w programie szkoleń. Jak tłumaczyła Pani Koordynator: W pielęgniarstwie jest taka specyfika, że programy są opracowywane prze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Warszawie, to jest agenda Ministra Zdrowia. Dopiero na bazie takich dokumentów, my te programy uszczegóławiamy zgodnie z obowiązującą procedurą. Musieliśmy na wszystko uzyskać zgodę w Warszawie. Ostatecznie wybraliśmy spośród tych specjalistycznych kursów 9 różnych tematów i jeszcze takie krótsze kursy w formie tzw. kursokonferencji. Specjalistyczne szkolenia medyczne w większości zrealizował beneficjent w zakresie własnej działalności, część natomiast zlecono specjalistycznej firmie zewnętrznej. Ponadto zorganizowano kursokonferencje z zakresu m.in. etyki, wypalenia zawodowego i psychologii ochrony zdrowia. W trakcie realizacji na bieżąco monitorowano prawidłowość przebiegu szkoleń oraz dbano o swobodny przepływ informacji pomiędzy kadrą zarządzającą a kursantami. Po zakończonych szkoleniach prowadzono natomiast działania ewaluacyjne. SKUTECZNOŚĆ Uczestnictwo w projekcie szkoleniowym miało skutkować nabyciem nowych kwalifikacji i umiejętności przydatnych w rozwoju zawodowym personelu medycznego. Ważnym aspektem było również podniesienie aspiracji zawodowych i własnej samooceny pracowników. Przeprowadzone szkolenia przyczyniły się do podniesienia profesjonalizmu kadry medycznej, umocniły jej fachowość i spowodowały wzrost jakości świadczonych usług. Były również bardzo cenne z punktu widzenia rozwoju samego pracownika wpłynęły na wzrost konkurencyjności na rynku pracy i możliwość awansu zawodowego. 52

53 W wyniku realizowanych szkoleń założono osiągnięcie takich rezultatów jak np.: -objęcie szkoleniami 628 pracujących osób dorosłych, -przeprowadzenie łącznie 2078 godzin kursowo-szkoleniowych, -ukończenie szkoleń oraz Kurso-konferencji i podniesienie kwalifikacji potwierdzonych stosownymi świadectwami przez 590 uczestników, w tym 60 osób w wieku powyżej 50 roku życia, -podniesienie poziomu samooceny, aspiracji i atrakcyjności zawodowej i osobistej uczestników; -zwiększenie mobilności zawodowej i świadomości z korzyści płynących z kształcenia ustawicznego; -zwiększenie motywacji, wzrost zaufania we własne możliwości; Wszystkie założone rezultaty udało się osiągnąć, a nawet przekroczono pewne kwoty. Koordynatorka zapytana czy jej zdaniem zrealizowane szkolenia stanowiły adekwatną odpowiedź na rzeczywiste potrzeby pielęgniarek odpowiedziała: Oczywiście. Wystarczy spojrzeć na zainteresowanie. Chciałabym zwrócić uwagę, że my w założeniach przyjęliśmy, że szkolenia zrobimy dla 628 osób. Jednak zapotrzebowanie było ogromne. Udało nam się zaoszczędzić i zrobić pewne przesunięcia, oczywiście za zgodą instytucji pośredniczącej. Przesunęliśmy inne środki z pewnej działki i dzięki temu przeszkoliliśmy o 201 osób więcej, w sumie było 11 edycji szkoleń. Widać więc jakim zainteresowaniem cieszyły się szkolenia! W pełni odpowiadały na potrzeby pielęgniarek i położnych. Panie uzyskały dodatkowe kwalifikacje, umocniły się w tym co robią i na pewno uczestnictwo było bardzo korzystne dla wszystkich odbiorców. Wszyscy uczestnicy, którzy ukończyli szkolenia otrzymali odpowiednie certyfikaty i zaświadczenia. Za wartość dodaną projektu należy z pewnością uznać również możliwość korzystania przez uczestników ze szkoleń zawodowych w formie bezpłatnej, gdyż kwestie finansowe stanowią często barierę w rozwoju zawodowym tej grupy odbiorców. Koordynatorka pytana o największy sukces projektu zaznacza: Uważam, że największym sukcesem jest to, że pielęgniarki nabyły nowe kwalifikacje, poszerzyły horyzonty, a nie wydały przy tym swoich środków. Biorąc pod uwagę niskie płace w tym zawodzie ogromnym atutem jest to, że mogły skorzystać ze środków unijnych. Nie wydawały własnych funduszy jak do tej pory, co zdecydowanie uszczuplało budżety pielęgniarek i położnych. Poza tym bardzo duże uznanie, że to właśnie Okręgowej Izbie przyznano dofinansowanie i same mogłyśmy coś zrobić dla naszego środowiska. Podniesienie kompetencji językowych pracowników województwa śląskiego PROJEKT: Wzmocnienie kompetencji językowych mieszkańców Śląska BENEFICJENT: Wyższa Szkoła Zarządzania i Nauk Społecznych im. ks. Emila Szramka w Tychach PRIORYTET: VIII. Regionalne kadry gospodarki PODDZIAŁANIE: Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw WARTOŚĆ PROJEKTU: ,80 zł OKRES REALIZACJI: BENEFICJENT Aktualnie WSZiNS funkcjonuje jako Wydział Zamiejscowy Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Tychach. Instytucja ta prowadzi lektoraty językowe na wszystkich kierunkach studiów, jest ośrodkiem egzaminacyjnym TELC, a także posiadała wcześniejsze doświadczenie w realizacji projektów finansowanych ze środków EFS. PROJEKT Głównym celem projektu było nabycie nowych i uzupełnienie dotychczasowych kwalifikacji językowych poprzez uzyskanie do końca 2011 roku certyfikatu TELC potwierdzającego znajomość języka obcego przez 95 mieszkańców woj. śląskiego, którzy z własnej inicjatywy zainteresowani byli poszerzeniem kwalifikacji językowych. Omawiane szkolenia stanowiły drugą edycję projektu, na którą beneficjent zdecydował się pod wpływem ogromnego zainteresowania ze strony odbiorców. Pani Koordynator pytana o to, skąd wziął się pomysł na realizację projektu odpowiada: Nasza uczelnia dysponowała bardzo dobrą bazą - zarówno lokalową jak i świetnie przygotowanymi lektorami. Poza tym bardzo dużo osób dopytywało się czy będziemy organizowali takie konkursy, szkolenia. I w momencie kiedy było już wiadomo, że zainteresowanie jest olbrzymie, to zdecydowaliśmy się przystąpić do pierwszego konkursu, który miał taki sam cel i był skierowany do identycznej grupy, czyli dla osób pracujących, pragnących z własnej woli podwyższyć swoje kwalifikacje. Wtedy to przeszło nasze oczekiwania, ponieważ od wczesnych godzin rannych pod uczelnią ustawiła się kolejka osób chcących się zapisać. Po pierwszej edycji część osób już zadeklarowała chęć kontynuacji nauki na wyższym poziomie. Szczególny nacisk położono na konieczność dokształcania w tym zakresie kobiet, uznając iż znajomość języka obcego przyczyni się do niwelowania barier, które stoją na drodze ich rozwoju zawodowego. Ideą, do której dążył beneficjent było włączenie się w proces kształtowania społeczeństwa opartego na wiedzy, w którym obowiązuje równość szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy. Rozpoczęcie projektu zostało poprzedzone akcją informacyjno-promocyjną. Ogłoszenia o rekrutacji zamieszczono w lokalnej prasie i dwukrotnie wyemitowano reklamę radiową. Stosowne informacje pojawiły się również na stronie internetowej oraz tablicy ogłoszeń beneficjenta. Aby zapewnić odpowiedni poziom nauczania, dostosowany do posiadanych przez uczestników umiejętności, każda z rekrutowanych osób przechodziła test kompetencji językowych, po czym przydzielano ją do grupy o odpowiednim stopniu zaawansowania. Każdy z kursantów został wyposażony w odpowiednie podręczniki, oraz słowniki języka obcego, a także konieczne wyposażenie (notatniki, długopisy itp.). UCZESTNICY Uczestnikami szkoleń było 108 osób pracujących, zamieszkałych w województwie śląskim, które z własnej inicjatywy wyraziły chęć poszerzenia swoich kompetencji w zakresie znajomości języka obcego. 75% wszystkich uczestników stanowiły kobiety. Dużym atutem projektu była jego otwartość. Udział w szkoleniu był całkowicie bezpłatny, nie było ograniczeń wiekowych, ani specjalnych wymagań co do rodzaju umowy będącej podstawą zatrudnienia. Proces rekrutacji odbywał się dwutorowo: W pierwszej edycji decydowała kolejność zgłoszeń. Jednak spotkaliśmy się z zarzutem, że taka forma faworyzuje mieszkańców naszego miasta na tle reszty województwa, ze względu na łatwość dojazdu. ( ) W tym konkursie uruchomiliśmy więc dodatkowo rejestrację internetową Jednak biorąc pod uwagę ten tłum osób chcących się zapisać osobiście, to było tak pół na pół- część z Internetu i część z kolejki. 53

54 SZKOLENIA W ramach projektu przeprowadzono w sumie 4 cykle szkoleń językowych, trwające od 14 do 20 tygodni. W każdym cyklu znalazło się 9 grup szkoleniowych, a zajęcia odbywały się 2 razy w tygodniu po dwie godziny. Uruchomiono kursy z języka angielskiego, francuskiego, niemieckiego i włoskiego. Grupy nie przekraczały 12 osób, tak aby zachować jak najwyższy poziom nauczania i trafić do każdego uczestnika. Miejsce i dokładny czas zajęć dostosowano do preferencji kursantów. W ramach szkolenia odbywały się także spotkania z przedstawicielami różnych europejskich krajów. Po każdym z cykli przeprowadzano ankiety ewaluacyjne badające czy i w jakim stopniu zaproponowane działania okazały się być adekwatne do rzeczywistych potrzeb uczestników. SKUTECZNOŚĆ Po zakończonym kursie uczestnicy podchodzili do egzaminu, którego pozytywne rozwiązanie stanowiło warunek uzyskania certyfikatu TELC. Jest to bardzo wartościowy dokument, gdyż egzamin ten opracowano został w oparciu o program i standardy przyjęte przez Radę Europy, w związku z czym umożliwia on jednolite ocenianie znajomości języka we wszystkich krajach UE. Ponadto, co ważne dla wielu kursantów, certyfikat ten znajduje się na liście dokumentów potwierdzających znajomość języka obcego przy przeprowadzaniu postępowania kwalifikacyjnego w służbie cywilnej, a więc przyczynia się do realnego wzrostu możliwości awansu zawodowego. Pani Koordynator, na pytanie o ocenę skuteczności przeprowadzonych szkoleń odpowiada: Skuteczność była bardzo wysoka. Wystarczy spojrzeć na poziom zdawalności egzaminu, który był przeprowadzony przez niezależna komisję i nie można nikomu zarzucić, że nasi lektorzy mieli wpływ na jego wyniki. Pisząc projekt założyliśmy, że część osób nie dotrwa do końca, bo to przecież dwa lata. Jednak takich sytuacji prawie wcale nie było. Za sukces należy uznać też systematyczność w uczęszczaniu na zajęcia. Spotkania dwa razy w tygodniu przez okres dwóch lat musiały być obciążeniem, bo przecież to były osoby pracujące, jednak widzieliśmy ich ogromne zaangażowanie. ( ) wiadomo, że znajomość jeżyka obcego jest konieczna podczas szukania pracy, to potwierdziło się też w ankietach ewaluacyjnych, gdzie część osób deklarowała, że pozwoliło im to awansować. Koordynatorka bardzo dobrze wspomina przebieg projektu i jego społeczny odbiór: Bardzo nas cieszy fakt, że osiągnięte zostały również cele integracyjne, społeczne. Te osoby do dzisiaj się spotykają, utrzymują kontakty, już na polu czysto towarzyskim ( ), a gdyby nie ten projekt, to ci ludzie nigdy by się nie spotkali. Aktywni rodzice PROJEKT: Aktywni rodzice w Studzionce BENEFICJENT: Agencja Rozwoju i Promocji Ziemi Pszczyńskiej sp. z o.o. PRIORYTET: VII. Promocja integracji społecznej DZIAŁANIE: 7.3. Inicjatywy lokalne na rzecz aktywnej integracji WARTOŚĆ PROJEKTU: ,00 zł OKRES REALIZACJI: BENEFICJENT Agencja Rozwoju i Promocji Ziemi Pszczyńskiej zajmuje się działaniami mającymi na celu rozwój i wspieranie obszarów lokalnych. Beneficjent realizował już do tej pory projekty aktywizujące zawodowo tj. Tylko Aktywni, Aktywizacja Zawodowa Członków OSP czy Rozwój zawodowy mieszkańców obszarów wiejskich. Opisywany obecnie projekt Aktywni Rodzice w Studzionce jest reakcją na oddolną inicjatywę osób, które pytały o projekty związane z kursem prawem jazdy. Beneficjent wyróżnia się spośród pozostałych przeprowadzeniem własnej diagnozy, polegającej na badaniu ankietowym jedenastu osób nieaktywnych zawodowo, biorących udział w projekcie. PROJEKT W badaniu ankietowym uczestnicy wskazali na bariery zewnętrzne oraz wewnętrzne utrudniające im podniesienie kwalifikacji i powrót na rynek pracy. Są to: ograniczone możliwości podnoszenia kompetencji w pobliżu miejsca zamieszkania; brak środków finansowych niezbędnych do podnoszenia kwalifikacji; trudności organizacyjne (mało miejsc, w których możliwe byłoby pozostawienie dziecka) umożliwiające pogodzenie sfery zawodowej i rodzinnej czy brak kompleksowej oferty szkoleniowej (nabywanie nie tylko kompetencji zawodowych, ale również umiejętności społecznych i wychowawczych niezbędnych do łączenia opisywanych ról). Głównym problemem, na który projekt stanowi odpowiedź jest zatem niewystarczająca liczba działań na rzecz aktywizacji społecznozawodowej bezrobotnych rodziców posiadających dziecko do 5 roku życia. Problem Studzionki, którą zamieszkują uczestnicy projektu, jest przede wszystkim bariera komunikacyjna. Studzienka jest najdalej oddalonym od Pszczyny sołectwem. Bariera komunikacyjna wynika z dwóch powodów. Po pierwsze, z rzadkiego kursowania komunikacja lokalnej. Po drugie, z braku prawa jazdy oraz samochodów przez część mieszkańców. Okazało się także, że istnieje trudność pogodzenia życia zawodowego z rodzinnym, która polega na tym, że część kobiet samotnie wychowuje dziecko. Brak prawa jazdy uniemożliwiał dowiezienie dzieci do przedszkola. W związku z tym, mimo chęci znalezienia pracy kobiety nie mogły jej podjąć, ponieważ musiały opiekować się dziećmi. Brak prawa jazdy kat. B powodował trudności w dotarciu do potencjalnego miejsca pracy ze Studzionki, przyczyniał się zatem do zagrożenia wykluczeniem społecznym. UCZESTNICY Projekt był inicjatywą oddolną siedmiu pań. Po przeprowadzonej rekrutacji, do grupy szkoleniowej dołączyły jeszcze 3 uczestniczki. Mimo możliwości udziału w projekcie mężczyzn, żaden nie wyraził na to chęci. Wszystkie panie posiadały dziecko do 5 roku życia oraz były bezrobotne. Sytuacja życiowa i materialna pań była jednak różna. Dla części z nich motywacją do uczestnictwa w projekcie była chęć rozwoju, dla innych konieczność podjęcia pracy ze względów finansowych. Wszystkie dążyły do polepszenia swojej rodzinnej i życiowej sytuacji. Potrzeba realizacji projektu została zgłoszona przez osoby, które odczuwały indywidualne skutki wykluczenia społecznego, wynikające z utraty dotychczasowych kontaktów interpersonalnych. Dlatego oprócz kursu prawa jazdy, dla uczestniczek został stworzony cykl spotkań mający na celu poprawę umiejętności interpersonalnych. Warsztaty te odbywały się w zamkniętej grupie, co spowodowało umocnienie więzi między uczestniczkami. Wcześniej każda z nich żyła samotnie. Szkolenie sprawiło, że kobiety zaczęły spotykać się również poza projektem, co scementowało ich grupę. Panie, które zdały już 54

55 egzamin prawo jazdy, podwoziły siebie nawzajem na kolejne terminy egzaminów lub pod nieobecność opiekowały się dziećmi innych uczestniczek. To co zapadło mi w pamięć to wysoka determinacja, by uczestniczyć w tym projekcie. To, że grupa dość dobrze się zgrała. ( ) W tych paniach, po projekcie, było więcej pomysłów i ikry by coś zmieniać. SZKOLENIA Wszystkie uczestniczki brały udział w kursie prawa jazdy. Jednym z powodów jego organizacji bariera komunikacyjna, która wpływa na niemożność podjęcia pracy. W związku z tym kurs został zorganizowany tak, aby nie musiały dojeżdżać do innej miejscowości (przeprowadzany został w Studzionce). Wskaźnik główny projektu, jakim było zdanie przez 5 pań prawa jazdy do końca roku 2013, został osiągnięty pół roku wcześniej. Na chwilę obecną prawo jazdy posiada już pięć kobiet. Pozostałe warsztaty dotyczyły przede wszystkim kompetencji społecznych. Skupiały się na polepszeniu relacji z dziećmi czy poprawie kompetencji wychowawczych. Było to z jednej strony konsekwencją zdania kursu prawa jazdy, który w założeniu miał umożliwić uczestniczkom znalezienie pracy, co skutkowałoby spędzaniem większości czasu poza domem i zmieniło kontakty z dziećmi. Z drugiej strony, z racji spędzania dotychczas czasu w domu, szkolenia miały wpłynąć także na poprawę umiejętności miękkich, związanych z komunikacją interpersonalną, co także miało mieć przełożenie na znalezienie zatrudnienia. To też jest specyfika tworzenia projektu na wsi. Ci państwo, w cudzysłowie, byli zaszczyceni czy docenieni, że dla nich też tworzy się projekty. Że o nich nie zapomniano. W mieście, czy w dużych miastach tych projektów jest więcej. ( ) Na wsi jest odwrotnie. Tam, tego typu działań jest niewiele. Ci ludzie poczuli się dowartościowani, że te ich starania zostały przekute na projekt. SKUTECZNOŚĆ I MOCNE STRONY PROJEKTU Wcześniejsze osiągnięcie głównego wskaźnika projektu, Dostosowanie szkoleń do realnych potrzeb uczestniczek, dzięki przeprowadzonemu wcześniej badaniu ankietowemu oraz umiejętnej reakcji na potrzeby mieszkańców Studzionki, Scementowanie więzi uczestniczek projektu, Pomoc w przełamaniu barier, Rozwój umiejętności wychowawczych, Poprawa umiejętności interpersonalnych, Zaangażowanie Beneficjenta. Wygrany PROJEKT: WYGRANY. Aktywizacja społeczno-zawodowa osób uzależnionych. BENEFICJENT: "Pro-Inwest" s. c. PRIORYTET: VII. Promocja integracji społecznej DZIAŁANIE: 7.2. Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej WARTOŚĆ PROJEKTU: ,71 zł OKRES REALIZACJI: BENEFICJENT Pro-Inwest świadczy kompleksowe usługi w zakresie szkoleń i kursów kwalifikacyjnych, consultingu dla firm, projektów badawczych, doradztwa zawodowego, pośrednictwa pracy, psychoterapii i diagnostyki oraz projektów pomocowych Europejskiego Funduszu Społecznego. Firma istnieje na rynku od 17 lat i świadczy usługi nie tylko na terenie Polski, ale także w innych krajach UE. Współpracuje z wykładowcami i doradcami w różnych dziedzinach, realizuje szeroki wachlarz usług zarówno dla przedsiębiorstw, organizacji pozarządowych, instytucji rynku pracy czy ośrodków szkoleniowych. Beneficjent realizował projekty tj. Inwestycja w przyszłość. Aktywizacja społeczno-zawodowa osób dotkniętych izolacją więzienną", Skazane na sukces - reintegracja zawodowa kobiet opuszczających placówki penitencjarne" czy Kobiety dźwignią handlu. Integracja i reintegracja zawodowa kobiet". PROJEKT Celem omawianego w tym miejscu projektu jest aktywizacja społeczno-zawodowa mężczyzn uzależnionych od alkoholu lub innych środków odurzających, poddających się procesowi leczenia lub po jego ukończeniu. Przed rozpoczęciem realizacji projektu przygotowano diagnozę, opartą m.in. na Raporcie dotyczącym stanu zdrowia mieszkańców woj. śląskiego (wyd.07 - Śląskie Centrum Zdrowia Publicznego w Katowicach), z której wynika, że spośród osób leczonych z uzależnienia od substancji psychoaktywnych 91% stanowią mężczyźni. Przewidziane wsparcie miało na celu uzupełnić prowadzone już na oddziale oddziaływań terapeutycznych psychologiczno-psychiatrycznych terapie. Projekt zakładał szeroki zakres oddziaływania. Założono 6 edycji trwających około 3,5 miesiące każda. W każdej z 6 grup szkoleniowych znajdowało się 10 osób, co dało w rezultacie łączną liczbę uczestników wynoszącą 60 osób. Edycja dla jednej grupy składa się z: indywidualnej rekrutacji i analizy potrzeb szkoleniowych, szkoleń umiejętności interpersonalnych i rozwiązywania problemów osobistych, szkoleń motywacji i poczucia własnej wartości oraz autoprezentacji i kreowania własnego wizerunku na rynku pracy. Kursy zawodowe, w których uczestniczyli mężczyźni dotyczyły grafiki i projektowania stron www. Oprócz szkoleń zaplanowano także poradnictwo indywidualne. Na jednego uczestnika przypadło w sumie 296 godzin wsparcia. UCZESTNICY To 60 mężczyzn uzależnionych od alkoholu lub innych środków uzależniających, poddających się procesowi leczenia lub po jego ukończeniu. Zostali oni wybrani (oprócz dokumentów nt. zdolności podjęcia zatrudnienia oraz innych kryteriów formalno-prawnych) na podstawie rekrutacji, prowadzonej przez eksperta oraz indywidualnych rozmów, podczas których została zweryfikowana ich motywacja oraz predyspozycje psychologiczne. Jak wskazuje Beneficjent, osoby osadzone w zakładach karnych stanowią grupy trudne dla instytucji obejmujących wsparciem. W związku z tym, kiedy pojawia się program pomocy, chętnie z niego korzystają. Wynika to z ich wewnętrznej motywacji, potrzeby niezaprzepaszczania 55

56 kolejnej szansy. Korzystanie z kształcenia, rozmów z fachowcami, prawnikami, psychologami czy doradcami zawodowymi jest świadomym korzystaniem z wsparcia. Szczególnie wtedy, kiedy wychodzi się z uzależnienia i człowiek zdaję sobie sprawę, że zmarnował życie i ile zaprzepaścił różnych szans, jak wiele osób zawiódł w swoim życiu. To jeżeli jest jakaś możliwość żeby coś naprawić, stanąć na nogi, żeby móc podjąć pracę - bo to był główny cel ( ) to człowiek zaczyna świadomie korzystać z takiego wsparcia. SZKOLENIA Każda grupa szkoleniowa uczestniczyła w spotkaniach trwających przez 3,5 miesiąca. Beneficjent podkreśla, że oddziaływanie, w przypadku tak dużej życiowej zmiany, aby było skutecznie, musi być osadzone w dłuższym okresie szkoleniowym. Wsparcie składało się ze szkoleń miękkich, umiejętności psychospołecznych i kursów komputerowych. Przede wszystkim dotyczyły one kształcenia IT, ponieważ uczestnikami były głównie osoby młode, które mogłyby zarabiać poprzez projektowanie stron internetowych oraz wykonywanie innych usług internetowych. Szkolenia umiejętności miękkich dotyczyły poczucia własnej wartości, motywacji, prezentacji oraz kreowanie wizerunku. Część wsparcia dotyczyła także możliwości przystąpienia do spółdzielni socjalnej czy zakładania własnych działalności. Uzupełnienie kwalifikacji i podjęcie pracy zarobkowej, umożliwi uczestnikom spłatę zadłużeń już na etapie odbywania kary, stworzy szansę na wyjście z grupy zagrożonej wykluczeniem poprzez podjęcie zatrudnienia w różnych formach. Sądzę, że skuteczność [całego projektu] jest imponująca. Jest taka sama jak w klasycznych projektach dla osób pełnosprawnych, radzących sobie na rynku komercyjnym, zmieniających zatrudnienie czy utrzymujących zatrudnienie, więc to samo w sobie pokazuje tę efektywność. SKUTECZNOŚĆ I MOCNE STRONY PROJEKTU Kompleksowe wsparcie osobom wykluczonym Wyjście z uzależniania uczestników projektu Zmiany w życiu uczestników projektu funkcjonowanie w społeczeństwie w sposób niepatologiczny Podjęcie zatrudnienia przez uczestników (np. w hurtowniach, agencjach graficznych, punktach poligraficznych, sklepach) Zrealizowanie wszystkich założeń projektu Długofalowy charakter zmian Oddziaływanie społeczne oraz zawodowe OCENA TRAFNOŚCI TEMATYKI SZKOLEŃ W ramach niniejszego rozdziału oceniona zostanie trafność tematyki szkoleń zrealizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim w odniesieniu do potrzeb i oczekiwań ich uczestników oraz pracodawców. Wskazane zostały także najbardziej i najmniej popularne tematy szkoleń, wskazano pożądane zmiany w tym zakresie oraz oceniono potencjalną i rzeczywistą przydatność na rynku pracy nabytych umiejętności i wiedzy oraz wskazano obszary i możliwości ich wykorzystania. Podjęto także próbę określenia wielkości wpływu szkoleń finansowanych ze środków EFS na sytuację zawodową uczestników projektów. Ocena trafności tematyki szkoleń z uwzględnieniem potrzeb uczestników szkoleń Nim przejdziemy do omówienia wyników badań ilościowych dotyczących oceny trafności tematyki szkoleń z uwzględnieniem potrzeb uczestników, warto zwrócić uwagę na szerszy kontekst tego problemu, który został z kolei zasygnalizowany w badaniu jakościowym. Chodzi tu o przechylenie dotychczasowego modelu oferowania wsparcia szkoleniowego w ramach PO KL z popytowego na podażowy. Innymi słowy, w obecnym kształcie systemu wspomagania działań szkoleniowych dominujące znaczenie ma określony na poziomie centralnym lub regionalnym preferowany charakter i zakres wsparcia szkoleniowego, do którego dostosowują się beneficjenci oraz podmioty z branży szkoleniowej. W takim modelu rzeczywiste potrzeby odbiorców tego rodzaju wsparcia okazują się mieć charakter drugorzędny, natomiast znaczna część aktywności realizatorów projektów obejmuje poszukiwanie i rekrutację osób zainteresowanych udziałem w danym szkoleniu (choć w praktyce często oznacza to nie tyle faktyczne zainteresowanie tematyką szkolenia, ale po prostu gotowość do wzięcia w nim udziału). Dlatego też w przyszłym okresie finansowania za absolutnie niezbędne uznać należy te działania, które zorientowane będą na zmianę modelu wdrażania wsparcia szkoleniowego z podażowego na bardziej popytowy, co będzie można osiągnąć m.in. dzięki zmianom w sposobie diagnozowania potrzeb uczestników projektów (a przy tym większej elastyczności w zakresie oceny projektów pod kątem planowanych działań oraz ewentualnych zmian wprowadzanych w projekcie w czasie jego trwania). Byłoby to możliwe dzięki wdrożeniu dwóch odrębnych trybów oferowania wsparcia szkoleniowego: (1) projekty w trybie konkursowym (ale zasadniczej zmianie sposobu oceny diagnozy projektowej i wykorzystania jej efektów do planowania działań projektowych, (2) vouchery/bony szkoleniowe pozwalające finansować szkolenia w największym stopniu dostosowane do zindywidualizowanych potrzeb uczestników. Szczegółowe omówienie obu tych rozwiązań przedstawione zostało w części Pożądane zmiany w sposobie finansowania szkoleń lub w odniesieniu do tematyki szkoleń finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego, w kontekście potrzeb rynku pracy. Dobór uczestników szkoleń Na poniższych wykresach przedstawione zostały cechy społeczno-demograficznie uczestników projektów szkoleniowych. Ich struktura, szczególnie, jeśli weźmiemy pod uwagę podział na Priorytety, stanowi informację o tym, jakie osoby stały się grupą docelową szkoleń realizowanych w ramach projektów. 56

57 Wykres 47. Wiek uczestników szkoleń w chwili udziału w projekcie do 20 lat 3,6% 9,2% 16,9% 22,4% 37,1% lat 18,2% 21,0% 28,8% 35,8% 38,9% lat 13,8% 20,4% 27,6% 26,4% 22,7% lat 17,4% 12,3% 21,7% 17,2% 17,7% lat 13,1% 14,4% 10,6% 10,0% 11,8% 61 lat i więcej 1,0% 4,2% 0,6% 3,0% 2,1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy danych PEFS; Priorytet VI n=13776; Priorytet VII n=23497: Priorytet VIII n=35484; Priorytet IX n=18143; Ogółem n=90900 Wśród uczestników szkoleń dofinansowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim największą część 28,8% uczestników stanowiły osoby w wieku od 21 do 30 lat, a następnie uczestnicy, którzy w chwili udziału w projekcie byli w wieku od 31 do 40 lat, którzy stanowili 22,7% uczestników szkoleń. Relatywnie rzadko grupą docelową projektów szkoleniowych stawały się osoby z najstarszych kategorii wiekowych. Uczestnicy w wieku lat stanowili 11,8%, a osoby jeszcze starsze tylko 2,1% ogółu uczestników. Struktura wiekowa uczestników szkoleń jest zróżnicowana, jeśli chodzi o poszczególne priorytety PO KL, w ramach których realizowano projekty. W projektach z Priorytetu VI grupą docelową szczególnie często były osoby w wieku od 21 do 30 lat. Udział uczestników w tym wieku wyniósł aż 38,9%. Podobnie wygląda to także w przypadku projektów Priorytetu VIII, gdzie udział uczestników z tej grupy wyniósł 35,8%. Z kolei grupą docelową projektów Priorytetu VII szczególnie często stawały się osoby młode. Udział uczestników w wieku do 20 lat wynosił tam 37,1%. W przypadku Priorytetu IX, struktura wiekowa uczestników szkoleń rozkłada się równomiernie pośród wszystkie kategorie wiekowe do 50 r.ż włącznie. 13% uczestników szkoleń realizowanych w ramach tego Priorytetu w momencie rozpoczęcia udziału w projekcie było w wieku 51 lat i więcej. Struktura wiekowa uczestników szkoleń realizowanych w poszczególnych Priorytetach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim wynika w dużej mierze ze specyfiki obszarów interwencji i grup docelowych w poszczególnych Działaniach/Poddziałaniach. Wykres 48. Płeć uczestników szkoleń 80% 60% 60,4% 65,0% 55,2% 66,0% 60,7% 40% 39,6% 35,0% 44,8% 34,0% 39,3% 20% 0% Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX ogółem kobiety mężczyźni Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy danych PEFS; Priorytet VI n=13776; Priorytet VII n=23497: Priorytet VIII n=35484; Priorytet IX n=18143; Ogółem n=90900 Grupą docelową projektów szkoleniowych częściej od mężczyzn stawały się kobiety. Uczestniczki szkoleń stanowiły 60,7% wszystkich osób, które wzięły udział w szkoleniach dofinansowanych w ramach śląskiego komponentu regionalnego PO KL. Największy udział kobiet występuje w przypadku projektów z Priorytetów VII oraz IX, gdzie wynosił on odpowiednio 65,0% oraz 66,0%. Kobiety najrzadziej stawały się grupą docelową projektów realizowanych w ramach Priorytetu VIII, choć i w tym przypadku stanowią one większość uczestników 55,2%. 57

58 Wykres 49. Poziom wykształcenia uczestników szkoleń w chwili przystąpienia do projektów Brak 0,1% 0,8% 1,8% 0,6% Podstawowe 1,3% 7,1% 13,2% 10,6% 24,6% Gimnazjalne 4,1% 1,3% 8,2% 7,2% 17,1% Ponadgimnazjalne 31,0% 33,8% 28,0% 32,9% 40,1% Pomaturalne Wyższe 20,5% 12,3% 22,8% 11,9% 17,6% 14,1% 28,2% 40,8% 37,0% 31,2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy danych PEFS; Priorytet VI n=13767 bd=9; Priorytet VII n=23494 bd=3; Priorytet VIII n=35421 bd=63; Priorytet IX n=18140 bd=3; Ogółem n=90822 bd=78 Kolejną analizowaną cechą jest poziom wykształcenia uczestników w chwili przystąpienia do projektu. W tym wypadku grupą docelową najczęściej stawały się osoby z wykształceniem ponadgimnazjalnym oraz wyższym, których udział wynosił odpowiednio 32,9% oraz 31,2%. Z kolei najrzadziej uczestnikami szkoleń stawały się osoby z wykształceniem gimnazjalnym (7,2%) oraz osoby bez wykształcenia (0,6%). Kwestia wykształcenia uczestników szkoleń podlega zróżnicowaniu ze względu na Priorytet, w ramach którego realizowano projekt szkoleniowy. W projektach Priorytetu VI grupą docelową projektów szczególnie często stawały się osoby z wykształceniem ponadgimnazjalnym. Stanowiły one 40,1% wszystkich uczestników. Z kolei, w grupie docelowej projektów Priorytetu VII relatywnie często znajdowały się osoby z wykształceniem podstawowym oraz gimnazjalnym, których udział był szczególnie wysoki porównując z innymi Priorytetami. Wynosił on odpowiednio 24,6% oraz 17,1%. W przypadku Priorytetu VIII grupą docelową szczególnie często stawały się osoby posiadające wyższe wykształcenie, ich udział wynosił aż 40,8%. Ponadto, w tym Priorytecie relatywnie rzadko kierowano wsparcie do osób z wykształceniem gimnazjalnym i niższym. Grupa docelowa projektów z Priorytetu IX nie różni się znacząco od grupy docelowej szkoleń ogółem. 58

59 osoby nieaktywne zawodowo osoby zatrudnione osoby bezrobotne OCENA EFEKTYWNOŚCI I SKUTECZNOŚCI PROJEKTÓW SZKOLENIOWYCH PO KL W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM Wykres 50. Status na rynku pracy uczestników projektów w chwili udziału w projekcie bez statusu szczegółowego osoby długotrwale bezrobotne ogółem bez statusu szczegółowego osoba ucząca się lub kształcąca ogółem Priorytet VI Priorytet VIII ogółem 40,1% 13,2% 1,3% 6,4% 11,3% 16,0% 9,9% 0,1% 2,2% 5,4% 23,1% 1,4% 8,5% 16,7% 17,4% 19,7% 0,2% 9,2% 9,7% 5,7% 37,1% 5,7% 21,6% 17,0% 56,1% 23,1% 56,8% 6,0% 30,8% 26,6% 0% 20% 40% 60% 80%100% Priorytet VII Priorytet IX 2,9% 1,7% bez statusu szczegółowego 4,7% 9,3% 4,6% 2,8% 1,3% w mikroprzedsiębiorstwie 8,6% 3,9% 4,9% 2,4% 1,6% w małym przedsiębiorstwie 14,5% 6,1% 7,6% 1,7% 1,7% w średnim przedsiębiorstwie 15,1% 4,9% 7,6% 2,2% 2,2% w dużym przedsiębiorstwie 20,5% 7,5% 10,4% 6,6% 5,9% w administracji publicznej 26,2% 20,7% 16,9% 2,3% 5,6% w innym miejscu pracy 3,0% 8,3% 4,6% 20,8% 20,1% 92,7% ogółem 60,7% 56,6% 0% 20% 40% 60% 80%100% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy danych PEFS; Priorytet VI n=13776; Priorytet VII n=23497: Priorytet VIII n=35484; Priorytet IX n=18143; Ogółem n=90900 Generalnie, grupą docelową projektów szkoleniowych najczęściej stawały się osoby pracujące, które stanowiły 56,6% wszystkich przeszkolonych osób, w tym 30,5% zatrudnionych w sektorze przedsiębiorstw, a 16,9% w administracji publicznej. Osoby nieaktywne zawodowo stanowiły 26,6% uczestników szkoleń, w tym 17,0% stanowiły osoby kształcące się lub uczące. 16,7% uczestników szkoleń stanowiły osoby bezrobotne, w tym 5,4% osób długotrwale bezrobotnych. Grupy docelowe projektów realizowanych w ramach poszczególnych Priorytetów różnią się od siebie, co wynika chociażby z celów, jakie im przyświecają. Projekty realizowane w ramach Priorytetu VI najczęściej kierowane były do osób bezrobotnych, które stanowiły 56,1% uczestników. W grupie docelowej projektów z Priorytetu VII szczególnie często znajdowały się osoby nieaktywne zawodowo, których udział wynosił 56,8%. Z kolei w przypadku Priorytetu VIII, grupą docelową szczególnie często stawały się osoby zatrudnione, które stanowiły 92,7%. Struktura sytuacji zawodowej uczestników szkoleń realizowanych w ramach Priorytetu IX odzwierciedla strukturę uczestników szkoleń ogółem. Należy jednak wspomnieć, iż w Priorytecie tym relatywnie niski jest udział osób bezrobotnych. 59

60 Wykres 51. Opieka nad osobami zależnymi wśród uczestników szkoleń w chwili udziału w projekcie 100% 80% 90,7% 92,7% 90,5% 81,5% 89,3% 60% 40% 20% 9,3% 7,3% 9,5% 18,5% 10,7% 0% nie tak Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy danych PEFS; Priorytet VI n=13729 bd=47; Priorytet VII n=23328 bd=169; Priorytet VIII n=35477 bd=7; Priorytet IX n=18103 bd=40; Ogółem n=90637 bd=263 Wśród uczestników projektów szkoleniowych 10,7% stanowiły osoby, które sprawują opiekę nad osobami zależnymi. Najrzadziej występowały one w projektach realizowanych w ramach Priorytetu VII, gdzie stanowiły one 7,3% uczestników. Z kolei w grupie docelowej projektów Priorytetu IX osoby sprawujące opiekę stanowiły aż 18,5%. Wykres 52. Typ miejscowości stanowiącej miejsce zamieszkania uczestników szkoleń w chwili rozpoczęcia udziału w projekcie 100% 80% 37,7% 60% 65,6% 65,1% 80,9% 65,9% miasto 40% wieś 62,3% 20% 0% 34,4% 34,9% 34,1% 19,1% Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy danych PEFS; Priorytet VI n=13732 bd=44; Priorytet VII n=23395 bd=102; Priorytet VIII n=35482 bd=2; Priorytet IX n=18141 bd=2; Ogółem n=90750 bd=150 Projekty szkoleniowe częściej niż do mieszkańców terenów wiejskich kierowane były do mieszkańców miast. Mieszkańcy ośrodków miejskich stanowili 65,9% uczestników szkoleń. Tendencja ta została odwrócona tylko w przypadku Priorytetu IX, w którym uczestnicy szkoleń w większości pochodzili ze wsi, ich udział wyniósł 62,3%. Należy także wspomnieć, iż grupą docelową projektów realizowanych w ramach Priorytetu VIII szczególnie często stawali się mieszkańcy miast - ich udział wyniósł 80,9%. Oczekiwania uczestników projektu związane z uczestnictwem w projekcie szkoleniowym W ramach niniejszego podrozdziału przedstawione zostały oczekiwania uczestników szkoleń wyrażone w badaniu ankietowym. Wskazane zostały także te, które zostały zaspokojone w wyniku udziału w ewaluowanych projektach. 60

61 Wykres 53. Oczekiwania uczestników szkoleń 80% 74,7% 68,5% 60% 40% 33,6% 25,5% 20% 18,2% 13,6% 5,2% 0% Poszerzenie wiedzy Zdobycie nowych lub rozszerzenie już posiadanych umiejętności Realizacja pasji, zainteresowań Zdobycie nowej, lepszej pracy Poprawa sytuacji materialnej Awans zawodowy Innego rodzaju oczekiwania Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; n=521 Badani uczestnicy szkoleń oczekiwali po udziale w projekcie przede wszystkim najbardziej podstawowych korzyści takich jak poszerzenie wiedzy oraz zdobycia nowych lub rozszerzenia już posiadanych umiejętności. Tego typu oczekiwania dotyczą odpowiednio 74,7% oraz 68,5% respondentów. Dużo mniejsze znaczenie miały dla nich korzyści o długofalowym charakterze takim jak poprawa sytuacji materialnej (18,2%) czy awans zawodowy (13,6%). Na poniższym wykresie wskazano stopień zrealizowania poszczególnych oczekiwań uczestników szkoleń ogółem oraz w podziale na poszczególne obszary tematyczne (priorytety), w ramach których realizowano projekty szkoleniowe finansowane ze środków EFS. Wykres 54. Korzyści osiągnięte w wyniku udziału w szkoleniach w samoocenie ich uczestników Poszerzenie swojej wiedzy Zdobycie nowych umiejętności lub rozwinięcie już posiadanych Rozwój pasji / zainteresowań Zdobycie nowej lepszej pracy Poprawa sytuacji materialnej Osiągnięcie awansu zawodowego Żadne z powyższych 10,3% 8,2% 5,5% 11,9% 19,4% 6,3% 9,0% 7,1% 10,6% 5,2% 5,6% 8,2% 11,8% 7,7% 7,5% 7,9% 1,5% 7,1% 6,0% 25,4% 30,2% 38,8% 40,2% 33,6% 23,1% 61,9% 70,6% 80,6% 78,7% 72,9% 61,9% 65,9% 68,7% 67,7% 66,0% Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Ogółem 0% 20% 40% 60% 80% 100% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; Priorytet VI 134, Priorytet VII n=126, Priorytet VIII n=134, Priorytet IX n-127, Ogółem n=521 Generalnie rzecz ujmując struktura osiąganych korzyści jest zgodna ze strukturą oczekiwań respondentów uczestnicy najczęściej osiągali korzyści podstawowe wynikające ze specyfiki i celu działalności szkoleniowej, a relatywnie rzadko korzyści o charakterze długofalowym. W tym przypadku uczestnicy również najczęściej deklarowali poszerzenie oraz zdobycie nowych lub rozwinięcie lub posiadanych, korzyści te osiągnęło odpowiednio 72,9% oraz 66,0% badanych uczestników. Z kolei relatywnie niewielka część uczestników osiągnęła korzyści w postaci zdobycia nowej / lepszej pracy (11,9%) poprawy sytuacji materialnej (10,6%) oraz awansu zawodowego. Ponadto należy wspomnieć, iż tylko 6,0% uczestników wskazało, iż nie osiągnęło żadnej z wymienionych korzyści. W przypadku poszerzania wiedzy największą skutecznością charakteryzują się szkolenia realizowane w ramach Priorytetu VIII - aż 80,6% uczestników, którzy wzięli w nich udział poszerzyło swoją wiedzę w wyniku udziału w szkoleniu. Z kolei najmniejsza skuteczność w tym 61

62 zakresie występuje w przypadku projektów Priorytetu VI, omawianą korzyść uzyskało tylko 61,9%. Podobna sytuacja występuje również jeśli chodzi o nabywanie lub rozszerzanie umiejętności. Natomiast w przypadku korzyści w postaci zdobycia nowej lepszej pracy oraz poprawy sytuacji materialnej mamy do czynienia z relatywnie wyższą skutecznością szkoleń realizowanych w ramach Priorytetu VI, choć częstość wskazań oscyluje wokół wartości 20%, co nie może zostać uznane za nominalnie wysoki wynik. Oczekiwania pracodawców i potencjalnych pracodawców uczestników projektów związanych z uczestnictwem w projekcie szkoleniowym Powyższe dane zestawiono z informacjami na temat oczekiwań pracodawców z terenu województwa śląskiego odnośnie efektów szkoleń. Prezentowane poniżej opinie zostały zebrane zarówno od przedsiębiorców, których pracownicy uczestniczyli w ewaluowanych szkoleniach, jak i losowo wybranych firm z terenu województwa, które nie kierowały pracowników na szkolenia finansowane ze środków EFS. Wykres 55. Korzyści oczekiwane przez pracodawców po udziale kadry w szkoleniach pracodawcy z woj. Śląskiego pracodawcy uczestników szkoleń dofinansowanych z UE 100% 80% 60% 40% 85,1% 84,3% 20% 0% podniesienie kwalifikacji, rozwój pracowników 7,7% znajomość przepisów, w tym BHP 12,9% 8,6% 3,2% 1,2% 1,1% 1,1% 1,4% 0,5% wzrost efektywności firmy żadnych korzyści poprawienie umiejetności miękkich inne trudno powiedzieć Źródło: opracowanie własne na podstawie badań CATI z pracodawcami uczestników szkoleń oraz pracodawcami z woj. śląskiego, pracodawcy woj. śląskiego n=256; pracodawcy uczestników szkoleń dofinansowanych z UE n=225, pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% Jak wynika z analizy danych przedstawionych na powyższym wykresie, nie istnieją znaczne rozbieżności w oczekiwanych wyrażanych przez ogół pracodawców z terenu województwa śląskiego oraz pracodawców uczestników szkoleń realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim. Zdecydowanie najczęściej wskazywaną przez obie grupy oczekiwaną korzyścią jest podniesienie kwalifikacji i rozwój pracowników, na co wskazało 85,1% pracodawców z województwa śląskiego oraz 84,3% drugiej badanej kategorii. Wzrost efektywności firmy (spowodowany m.in. większa wydajnością lepiej wykwalifikowanych pracowników) oraz poprawienie umiejętności miękkich (tj. autoprezentacja, komunikacja, asertywność, radzenie sobie ze stresem, zarządzanie czasem itd.) to oczekiwania wyrażane znacznie rzadziej. Wskazuje na nie - w grupie pracodawców uczestników szkoleń unijnych kolejno: 12,9% i 8,6% oraz 3,2% i 1,1% w drugiej badanej grupie pracodawców. Oczekiwaniem, na które wskazali tylko pracodawcy województwa śląskiego, którzy nie kierowali pracowników na szkolenia EFS,jest znajomość przepisów BHP. Ocena potencjalnej i rzeczywistej przydatności i możliwości wykorzystania zdobytych na szkoleniu umiejętności lub wiedzy oraz obszary ich wykorzystania Poniżej przedstawione zostały wyniki badania przeprowadzonego wśród uczestników projektów szkoleniowych realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim pozwalające na wskazanie na ile zdobyte przez uczestników ewaluowanych szkoleń umiejętności mogą być wykorzystane w praktyce w przyszłości oraz na ile już zdobyte umiejętności wykorzystywane są w praktyce. Na ich tle przedstawiono opinie przedsiębiorców zatrudniających osoby, które wzięły udział w projektach szkoleniowych o zakres wykorzystywania nabytej w trakcie szkoleń wiedzy czy umiejętności w miejscu pracy. Wykres 56. Ocena nabytej wiedzy i umiejętności pod względem możliwości potencjalnego wykorzystania w praktyce 4 3,62 3,60 3,93 3,64 3, Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; Priorytet VI - n=131, Priorytet VII - n=124, Priorytet VIII - n=132, Priorytet IX - n=126, Ogółem - n=513; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niską ocenę, a 5 bardzo wysoką; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć 62

63 Wiedza i umiejętności nabywane przez uczestników szkoleń zostały przez nich umiarkowanie pozytywnie ocenione pod względem przydatności w wykorzystaniu w praktyce. Nieznacznie wyższa ocena wystąpiła w przypadku projektów realizowanych w ramach Priorytetu VIII, przeciętna ocena pod tym względem wynosiła 3,93, natomiast w pozostałych Priorytetach kształtowała się ona od 3,60 w Priorytecie VII do 3,64 w Priorytecie IX. Poniżej przedstawiono strukturę odpowiedzi na pytanie czy w chwili obecnej wykorzystywana wiedza lub umiejętności zdobyte w wyniku uczestnictwa w szkoleniach finansowanych ze środków EFS. Wykres 57. Deklaracja wykorzystania 100% zdobytej wiedzy lub umiejętności obecnie (w chwili przeprowadzenia badania) 80% 71,2% 71,0% 69,4% 80,6% 72,9% 60% 40% 20% 27,0% 28,0% 28,2% 17,6% 25,3% 0% 1,8% 0,9% 2,4% 1,9% 1,8% Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Ogółem tak nie nie wiem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; Priorytet VI n=111, Priorytet VII n=107, Priorytet VIII n=124, Priorytet IX n=108, ogółem n=450; pytanie zadawane tylko osobom, które w wyniku realizacji szkolenia posiadły nową wiedzę lub umiejętności Duża część uczestników szkoleń aktualnie wykorzystuje zdobytą wiedzą lub umiejętności. Spośród wszystkich przebadanych uczestników szkoleń fakt wykorzystywania wiedzy lub umiejętności zadeklarowało 72,9% osób. Nieco wyższy poziom wykorzystywania zdobytych umiejętności występuje w przypadku uczestników szkoleń realizowanych w ramach Priorytetu IX. W tym przypadku wykorzystanie zdobytej wiedzy lub umiejętności zadeklarowało 80,6% respondentów. Samoocenę uczestników projektów zestawiono poniżej z opinią pracodawców. Wykres 58. Zakres wykorzystywania nabytych umiejętności w praktyce działania firmy bardzo szerokim 14,2% raczej szerokim średnim 36,0% 37,0% raczej wąskim 5,7% bardzo wąskim 1,4% w ogóle nie są wykorzystywane 5,2% nie wiem / trudno powiedzieć 0,5% Źródło: opracowanie własne na podstawie badań CATI z pracodawcami uczestników szkoleń, n=211 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Wśród przedsiębiorców zatrudniających osoby biorące udział w ewaluowanych projektach szkoleniowych dominuje przekonanie o przeciętnym zakresie wykorzystywania w miejscu pracy nabytej przez nie wiedzy czy umiejętności. 37% pracodawców uważa, że wiedza i umiejętności nabyte w trakcie szkoleń realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim są przez ich pracowników w średnim zakresie wykorzystywane w obecnej praktyce działania firmy. Jednak tylko o 1 p.p. mniej pracodawców (36%), uważa, że umiejętności te są wykorzystywane w stopniu raczej szerokim, a zdaniem 14,2% w stopniu bardzo szerokim. Znacznie mniej przedsiębiorców wskazało, że pracownicy wykorzystują je w zakresie raczej wąskim 5,7%, bardzo wąskim 1,4% oraz brak ich wykorzystywania 5,2%. Nieliczni (w tym wypadku 1 pracodawca, stanowiący 0,5%) nie potrafili się do tego pytania ustosunkować. Powyższe wnioski warto zestawić z opinię samych uczestników dotyczącą obszarów, w jakich wykorzystują oni zdobytą wiedzę czy umiejętności. 63

64 Wykres 59. Sposoby wykorzystania nabytej wiedzy lub umiejętności 80% 66,8% 60% 40% 36,3% 20% 0% w pracy zawodowej dla własnych potrzeb poza pracą 1,5% 3,0% podczas poszukiwania pracy inne Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; n=328; pytanie zadawane wyłącznie osobom, które wykorzystują wiedzę lub umiejętności; pytanie wielokrotnego wyboru odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% Spośród osób aktualnie wykorzystujących zdobytą wiedzę lub umiejętności większość 66,8% respondentów wskazało na wykorzystanie w pracy zawodowej. Z kolei 36,3% respondentów zadeklarowało wykorzystanie wiedzy lub umiejętności dla własnych potrzeb poza pracą. Popularność poszczególnych tematów szkoleń a zapotrzebowanie na poszczególne tematy szkoleń na lokalnym rynku pracy W poniższej części przedstawiono tematy szkoleń realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim wraz z rankingiem ich popularności oraz zestawieniem z oczekiwaniami pracodawców w tym zakresie. Prezentowane niżej wyniki opierają się na danych zawartych w bazie PEFS, na podstawie której dla każdego z uczestników projektów ujętych w tej bazie skategoryzowano tematy szkoleń według Działań i Poddziałań, w ramach których realizowano projekty oraz danych z Planów Działań odnoszących się do tematów szkoleń, które mogą być realizowane w ramach danego obszaru wsparcia. Ponadto, szczegółową kategoryzację tematów szkoleń przeprowadzono w oparciu o analizę informacji ujętych w losowo wybranych wnioskach o dofinansowanie. Wykorzystano także wyniki badań pierwotnych przeprowadzonych z pracodawcami uczestników szkoleń oraz samymi uczestnikami ewaluowanych projektów szkoleniowych. Poniżej przedstawiono kategoryzację tematów szkoleń opracowaną dla całej populacji uczestników zrealizowanych w ramach komponentu regionalnego POKL w województwie śląskim projektów szkoleniowych. 64

65 Wykres 60. Struktura tematyczna szkoleń, w których wzięli udział uczestnicy projektów ogólne i specjalistyczne szkolenia dla kadr zarządzających i pracowników mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw 32,2% szkolenia kwalifikacyjne i doskonalące dla nauczycieli, i pracowników administracji oświatowej ; szkolenia pracowników placówek kształcenia ustawicznego, praktycznego i doskonalenia zawodowego oraz instruktorów praktycznej nauki zawodu; szkolenia umożliwiające nabycie, podniesienie lub zmianę kwalifikacji i kompetencji zawodowych oraz rozwijanie umiejętności i kompetencji społecznych 13,8% 17,3% szkolenia dot. technik aktywnego poszukiwania pracy oraz kompetencji kluczowych; szkolenia prowadzące do podniesienia zmiany kwalifikacji zawodowych; szkolenia kadr instytucji rynku pracy szkoleniowym przyczyniające się do przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu członków społeczności lokalnych zagrożonych wykluczeniem społecznym szkolenia umożliwiające uzyskanie wiedzy i umiejętności potrzebnych do założenia i/lub prowadzenia działalności w sektorze ekonomii społeczne bądź założenia i/lub prowadzenia i/lub przystąpienia do pracy w spółdzielni socjalnej szkolenia przyczyniające się do poprawy zdolności do zatrudnienia oraz rozwoju usług aktywizacyjnych (z wyłączeniem instrumentów objętych zasadami pomocy publicznej) Szkolenia umożliwiające uzyskanie wiedzy i umiejętności potrzebnych do założenia i prowadzenia działalności gospodarczej; szkolenia przekwalifikujące; szkolenia wspomagające przeprowadzenie procesu zmiany profilu działalności przedsiębiorstwa szkolenia praktyczne dla pracowników przedsiębiorstw i pracowników naukowych jednostek naukowych w przedsiębiorstwach; szkolenia dla pracowników dot. przedsięwzięć innowacyjnych w przedsiębiorstwach; szkolenia z zakresu komercjalizacji wiedzy innego typu szkolenia 8,1% 7,6% 4,4% 3,7% 3,2% 3,2% 6,4% 0% 10% 20% 30% 40% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy danych PEFS; n=90900 oraz Planów Działania dla poszczególnych Priorytetów Uczestnicy szkoleń finansowanych w ramach śląskiego komponentu regionalnego PO KL najczęściej brali udział w ogólnych i specjalistycznych szkoleniach dla kadr zarządzających i pracowników mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw. W tego typu szkoleniach wzięło udział 32,2% uczestników zrealizowanych projektów szkoleniowych. Relatywnie często brano również udział w szkoleniach kwalifikacyjnych i doskonalących dla nauczycieli i pracowników administracji oświatowej, pracowników placówek kształcenia ustawicznego, praktycznego i doskonalenia zawodowego oraz instruktorów praktycznej nauki zawodu (17,3%), a także w szkoleniach umożliwiających nabycie podniesienie lub zmianę kwalifikacji i kompetencji zawodowych oraz rozwijanie umiejętności i kompetencji społecznych. Poniżej przedstawiona została szczegółowa analiza tematyki i rodzaju szkoleń w województwie śląskim. Została ona opracowana na podstawie losowo wybranych wniosków o dofinansowanie. Spośród 326 wniosków o dofinansowanie, które poddano analizie, w 16 nie podano informacji o tematyce realizowanego szkolenia. Wykres 61. Udział szkoleń zawodowych wśród szkoleń realizowanych w województwie śląskim 30,1% specjalistyczne szkolenia zawodowe 69,9% szkolenia ogólne Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy wniosków o dofinansowanie, n=308, braki danych=16 65

66 Jak widać na powyższym wykresie, udział specjalistycznych szkoleń zawodowych wynosi 30,1% wśród szkoleń realizowanych w dofinansowanych projektach. Natomiast ponad 2/3 (69,9%) stanowią szkolenia ogólne, dotyczące m.in. umiejętności miękkich, aktywizacji zawodowej, nauki języka obcego, obsługi komputera, prawa jazdy, finansów, zarządzania, sprzedaży czy obsługi maszyn. Szczegółową tematykę szkoleń, z uwzględnieniem Priorytetów, w których były one realizowane prezentuje wykres znajdujący się poniżej. Wykres 62. Tematyka szkoleń realizowanych w projektach z uwzględnieniem Priorytetów specjalistyczne kursy zawodowe 25,0% 24,5% 30,1% 35,7% 37,7% aktywizacja zawodowa 5,6% 9,7% 14,1% 15,2% 20,9% umiejętności miękkie 5,3% 7,1% 10,2% 10,5% 20,3% finanse, księgowość język obcy marketing, sprzedaż, obsługa klienta obsługa komputera prawo jazdy zarządzanie obsługa maszyn i urządzeń (z wyłączeniem biurowych) BHP 2,8% 4,3% 5,8% 0,7% 5,0% 2,7% 5,4% 1,9% 4,1% 7,1% 5,2% 2,1% 7,5% 3,9% 5,3% 3,7% 2,8% 5,3% 2,3% 3,5% 1,2% 0,7%,9% 2,0% 1,2% 0,2% 0,3% 0,3% 9,1% 9,1% 6,0% 10,5% 8,8% 4,3% 2,7% 10,9% 10,5% 8,6% ogółem Priorytet IX Priorytet VIII Priorytet VII Priorytet VI inne 11,0% 8,2% 11,3% 10,3% 18,2% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy wniosków o dofinansowanie, Priorytet VI n=339; Priorytet VII n=256; Priorytet VII n=318; Priorytet IX n=143, ogółem n=1056, w ramach danego projektu można było realizować więcej niż 1 temat szkoleń (tematy szkleń kodowano jako wielokrotne odpowiedzi) Wśród szkoleń o tematyce innej niż specjalistyczne kursy zawodowe, dominują szkolenia związane z aktywizacją zawodową (obejmuje tematy tj. przedsiębiorczość, aktywne poszukiwanie pracy, pisanie biznesplanów, otwieranie własnej działalności gospodarczej, aktywne poszukiwanie pracy) 14,1% oraz umiejętnościami miękkimi (sztuka negocjacji, komunikacja, umiejętności interpersonalne, autoprezentacja) 10,2%. Szkolenia o tematyce finansów i księgowości stanowią 7,1% ogółu tematów, język obcy 6%, a marketing, sprzedaż i obsługa klienta 5,8%. Szkolenia z prawo jazdy oraz obsługi komputera stanowią niewiele więcej niż 5%. Najrzadziej organizowane były kursy zarządzania (3,7%); obsługi maszyn i urządzeń (z wyłączeniem urządzeń biurowych) oraz BHP (0,2%). Najrzadziej występującymi tematami szkoleń, bez względu na Priorytet są: obsługa maszyn i urządzeń (z wyłączeniem urządzeń biurowych) oraz BHP. We wszystkich Priorytetach najwięcej zrealizowanych szkoleń dotyczyło specjalistycznych kursów zawodowych. Dominowały one szczególnie w Priorytecie VIII (37,7%) oraz IX (35,7%). Kolejnymi najczęściej realizowanymi tematami szkoleń w Priorytecie IX były obsługa 66

67 komputera, umiejętności miękkie i nauka języka obcego 10,5%. Szkolenia z aktywizacji zawodowej stanowią 5,6% zrealizowanych szkoleń. Najrzadziej realizowane są w tym przypadku kursy dotyczące obsługi maszyn i urządzeń oraz marketingu, sprzedaży i obsługi klienta. W Priorytecie VIII, wśród szkoleń o tematyce ogólnej, najczęściej realizowane były tematy dotyczące aktywizacji zawodowej (9,7%) oraz finansów i księgowości (9,1%). Języki obce stanowią 8,8% szkoleń, a prawo jazdy 7,5%. Tematyka związana z umiejętnościami miękkimi, marketingiem oraz zarządzaniem dotyczy 5% szkoleń. Dominującym tematem szkoleń w Priorytecie VII są umiejętności miękkie 20,3% oraz aktywizacja zawodowa 15,2%. Następnie obsługa komputera 8,6%. Szkolenia dotyczące finansów, języka obcego oraz nauki języków obcych oscylują w granicy 4%. Zdecydowanie rzadziej realizowane są tematy związane ze sprzedażą i obsługą klienta oraz zarządzaniem. Z kolei, w Priorytecie VI realizowana jest najczęściej tematyka aktywizacji zawodowej 20,9%. Dwa razy rzadziej pojawia się tematyka sprzedaży i obsługi klienta 10,9% oraz finanse i księgowość 9,1%. Szkolenia z umiejętności miękkich stanowią w tym priorytecie 7,1%, a kurs prawo jazdy 5,3%. Rzadziej organizowane są kursy obsługi komputera, zarządzania i języka obcego. Podsumowując, szkolenia z aktywizacji zawodowej, księgowości oraz marketingu, dominują w Priorytecie VI. Szkolenia z umiejętności miękkich oraz prawa jazdy dominują w Priorytecie VII. Tematyka tj. finanse i księgowość oraz zarządzanie realizowane są najczęściej w Priorytecie VIII. Natomiast szkolenia z obsługi komputera oraz języka obcego dominują w Priorytecie IX. 67

68 Wykres 63. Specyfika branżowa zrealizowanych szkoleń zawodowych, z uwzględnieniem Priorytetów C. Przetwórstwo przemysłowe J. Informacja i komunikacja H. Transport i gospodarka magazynowa Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna S. Pozostała dzxiałalność usługowa M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna N. Działalność w zakresie usług administowania (...) I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi P. Edukacja 17,8% 19,2% 16,1% 14,6% 17,5% 14,4% 12,9% 19,5% 14,0% 11,9% 12,9% 11,5% 5,8% 3,2% 2,4% 8,6% 7,7% 5,9% 9,7% 12,2% 7,6% 1,9% 6,8% 17,7% 4,9% 5,1% 1,9% 4,2% 9,7% 4,9% 4,8% 3,8% 3,4% 3,2% 8,5% 4,5% 24,2% 26,9% 26,8% 24,6% 26,9% 3,8% F. Budownictwo D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo O. Administracja publiczna i obrona narodowa 3,2% 1,2% 1,9% 1,9% 2,5% 2,4% 1,9% 3,8% 0,8% 3,2% 1,2% 0,6% 1,7% 7,6% ogółem Priorytet IX Priorytet VIII Priorytet VII 0,3% Priorytet VI E. Dostawa wody; gospodarowanie ciekami i odpadami (...) 1,2% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy wniosków o dofinansowanie, Priorytet VI n=82; Priorytet VII n=62; priorytet VIII n=118; Priorytet IX n=52, ogółem n=314. Dane dotyczą tylko szkoleń zawodowych. Szkolenia zawodowe zrealizowane w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim, skierowane były najczęściej do branż: C. Przetwórstwo przemysłowe (17,8%) oraz J. Komunikacja i informacja (17,5%). Sekcja H. Transport i gospodarka magazynowa jest trzecią, najczęściej podejmowaną w ramach tematyki szkoleń branżą (14%). Następnie pojawiają się sekcje, kolejno: Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (11,5%), S. Pozostała działalność usługowa (8,6%), M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (7,6%), N. Działalność w zakresie usług administrowania (5,1%), I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (4,8%), P. Edukacja (4,5%), F. Budownictwo (3,8%). Udział tematyki szkoleń dotyczący pozostałych sekcji wynosi nie więcej jak 2%. W Priorytecie IX dominują szkolenia w branżach J. Informacja i komunikacja oraz P. Edukacja 26,9%. Następnie C. Przetwórstwo przemysłowe (19,2%), S. Pozostała działalność usługowa (7,7%) oraz Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (5,8%). W pozostałych sekcjach udział szkoleń jest mniejszy niż 4% lub nie występuje w ogóle (H. Transport i gospodarka magazynowa, F. Budownictwo, O. Administracja publiczna i obrona narodowa oraz E. Dostawa wody, gospodarowanie ciekami i odpadami). W Priorytecie VIII zdecydowanie dominuje szkolenie dotyczące sekcji Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (24,6%). Następnie, szkolenia dotyczą branż: C. Przetwórstwo przemysłowe (16,1%), J. Informacja i komunikacja (14,4), H. Transport i gospodarka magazynowa (11,9), F. 68

69 Budownictwo (7,6%), M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (6,8%). W przypadku pozostałych sekcji, udział szkoleń jest mniejszy niż 6% albo nie występuje w ogóle jak to się ma w przypadku sekcji P. Edukacja oraz E. Dostawa wody, gospodarowanie ciekami i odpadami. W Priorytecie VII dominują szkolenia związane z branżami C. Przetwórstwo przemysłowe (24,2%) oraz M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (17,7%). Szkolenia w branżach H. Transport i gospodarka magazynowa oraz J. Informacja i komunikacja stanowią 12,9%, a w branżach S. Pozostała działalność usługowa oraz N. Działalność w zakresie usług administrowania 9,7%. W pozostałych sekcjach udział szkoleń wynosi nie więcej jak 4% lub nie występuje w ogóle (sekcje P., D., O., E.). W Priorytecie VI dominują tematy związane z branżą H. Transport i gospodarka magazynowa (26,8%). Następnie najwięcej realizowanych szkoleń dotyczy sekcji J. Informacja i komunikacja 919,5%), C. Przetwórstwo przemysłowe (14,6%), S. Pozostała działalność usługowa (12,2%) oraz I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (8,5%). Pozostałe branże, których dotyczą szkolenia nie przekraczają 5% szkoleń lub nie występują w ogóle (sekcje P., O.). W tymże Priorytecie, jako jedynym, występuje szkolenie dotyczące branży E. Dostawa wody, gospodarowanie ciekami i odpadami i wynosi 1,2%. Podsumowując, szkolenia związane z branżami C. Przetwórstwo przemysłowe, M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna oraz N. Działalność w zakresie usług administrowania realizowane są najczęściej w Priorytecie VII. Szkolenia dotyczące sekcji J. Informacja i komunikacja, P. Edukacja oraz A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo, rybactwo dominują w Priorytecie IX. Szkolenia związane z branżami H. Transport i gospodarka magazynowa, S. Pozostała działalność usługowa, I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi oraz E. Dostawa wody, gospodarowanie ciekami i odpadami najczęściej realizowane są w Priorytecie VI. Natomiast szkolenia dotyczące sekcji Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna, F. Budownictwo, D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię oraz O. Administracja publiczna i obrona narodowa dominują w Priorytecie VIII. Poniżej przedstawiono popularność poszczególnych tematów szkoleń zawodowych wśród respondentów badania CATI, którzy brali udział w ewaluowanych projektach szkoleniowych. Wykres 64. Tematyka szkoleń zawodowych 20% 17,2% 17,2% 17,8% 15% 13,6% 10% 8,3% 5% 5,9% 5,3% 4,7% 4,7% 4,1% 3,6% 3,6% 3,0% 3,0% 2,4% 1,8% 0% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; n=169; pytanie wielokrotnego wyboru odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100%; pytanie zadawane wyłącznie uczestnikom szkoleń zawodowych Wśród realizowanych szkoleń zawodowych, badani uczestnicy najczęściej brali udział w szkoleniach dot. obsługi maszyn i urządzeń oraz szkoleniach o tematyce medycznej. W szkoleniach o wskazanej tematyce wzięło udział po 17,2% uczestników szkoleń zawodowych. Relatywnie wysoką popularnością charakteryzowały się także szkolenia dot. edukacji (13,6%), a także księgowości, finansów i spraw kadrowych (8,3%). Poniżej przedstawiono ranking szkoleń zawodowych, w których wzięli udział uczestnicy ze względu na kategoryzację zawodową (wg Wielkich Grup Zawodów). 69

70 Wykres 65. Struktura zawodowa szkoleń zawodowych według Wielkich Grup Zawodów KZiS 60% 40% 45,0% 20% 21,3% 13,6% 11,2% 10,1% 0% Specjaliści Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy Technicy i inny średni personel Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 2,4% 2,4% 1,2% Pracownicy biurowi Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy szkolenie dla wielu zawodów Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; n=169; pytanie wielokrotnego wyboru odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100%; pytanie zadawane wyłącznie uczestnikom szkoleń zawodowych Szkolenia, w których uczestniczyli respondenci najczęściej kierowane były do specjalistów. Na taką grupę zawodową wskazało 45,0% uczestników biorących udział w szkoleniach zawodowych. Z kolei najmniej szkoleń kierowanych było do pracowników biurowych oraz rolników, ogrodników, leśników i rybaków. Na udział w szkoleniach skierowanych do tych grup zawodowych wskazało po 2,4% respondentów. Poniżej przedstawiono zestawienie tematów szkoleń realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL, w których uczestniczyli pracownicy badanych firm oraz tematów szkoleń, na które występuje zapotrzebowanie wśród śląskich pracodawców. Wykres 66. Porównanie tematów szkoleń dofinansowanych z UE, w których brali udział pracownicy z tematami, na które istnieje zapotrzebowanie wśród pracodawców województwa śląskiego Tematy szkoleń, naktóre istnieje zapotrzebowanie sprzedaż 28,0% umiejętności miękkie 19,5% Tematy szkoleń, w których wzięto udział szkolenie z zarządzania 41,2% zarządzanie 18,4% szkolenia zawodowe/branżowe 36,0% prawo, przepisy informatyka 18,2% 17,7% szkolenie z umiejętności miękkich 20,4% księgowość, finanse 14,6% szkolenie księgowe/finansów 10,9% nowości na rynku branżowym 10,7% obsługa maszyn 7,8% szkolenie komputerowe 10,0% zdobycie licencji, uprawnień języki obce 6,7% 4,0% szkolenie językowe 5,7% transport 2,9% kurs prawa jazdy 2,4% trudno powiedzieć 3,0% inne 25,8% inne 10,9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Źródło: opracowanie własne na podstawie badań CATI z pracodawcami uczestników szkoleń oraz pracodawcami z woj. śląskiego, tematy szkoleń, na które występuje zapotrzebowanie n=189; tematy szkoleń, w których wzięto udział n=209; pytanie wielokrotnego wyboru, odpowiedzi nie sumują się do 100% Zanim przejdziemy do interpretacji powyższych wykresów, należy podkreślić, że tematy szkoleń wskazane na wykresie znajdującym się po stronie prawej zawierają kategorię szkolenia zawodowe/branżowe. W grupie tej znajdują się tematy szkoleń, tj. sprzedaż, informatyka, obsługa maszyn, zdobycie licencji, uprawnień oraz transport które na wykresie znajdującym się po stronie lewej stanowią pojedyncze kategorie. Jeśli dokonamy ich addycji, otrzymamy wynik 63,1%. Oznacza to, że między przedstawionymi wyżej wykresami nie występują znaczące różnice. W pierwszej trójce najczęściej realizowanych tematów oraz tematów, na które istnieje zapotrzebowanie znajdują się tematy ściśle związane z daną branżą; umiejętności miękkie (tj. autoprezentacja, komunikacja, asertywność, radzenie sobie ze stresem, zarządzanie czasem itp.) oraz zarządzanie. I tak, wśród pracodawców z województwa śląskiego najbardziej pożądane są szkolenia zawodowe 63,1%; szkolenia z zakresu umiejętności miękkich 19,5% oraz zarządzania 18,4%. Natomiast pracodawcy uczestników szkoleń dofinansowanych z 70

71 EFS wysyłali pracowników na szkolenia o tematyce zarządzania 41,2% szkoleń; zawodowej/branżowej 36% oraz z zakresu umiejętności miękkich 20,4%. Jeżeli chodzi o tematy, które w obu grupach się pokrywają, są to księgowość i finanse. Zapotrzebowanie na nie wynosi 14,6% w grupie pracodawców województwa śląskiego. Natomiast wśród tematów, w których pracownicy brali udział, ich udział wynosi 10,9%. Szkolenia językowe (zdecydowana większość dotyczyła języka angielskiego, jedno języka angielskiego i niemieckiego oraz portugalskiego) stanowią 5,7% tematów realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL, zapotrzebowanie na nie wynosi natomiast 4,0%. Istnieją także tematy szkoleń, na które występuje zapotrzebowanie, a nie są one realizowane w ramach szkoleń dofinansowanych ze środków EFS. Są to prawo i przepisy, które stanowią aż 18,2% wszystkich tematów, na które występuje zapotrzebowanie oraz nowości na rynku branżowym, które stanowią 10,7% tematów. Z kolei, tematy realizowane w ramach projektów szkoleniowych finansowanych ze środków EFS, które zostały wskazane przez pracodawców uczestników szkoleń, a nie wskazano na nie zapotrzebowania to szkolenie komputerowe 10,2% tematów realizowanych oraz prawo jazdy (kurs dotyczył prawo jazdy kat. B oraz C) 2,4%. Determinanty zastosowanych instrumentów Analizie poddano także czynniki, które mają wpływ na wybór tematów szkoleń przez ich realizatorów. Poniższy wykres przedstawia czynniki, które zdecydowały o wyborze tematyki szkoleń realizowanych w ramach poszczególnych priorytetów komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim. Wykres 67. Czynniki decydujące o wyborze tematyki szkoleń w opinii beneficjentów projektów szkoleniowych Priorytet VI 12,1% 14,4% 9,1% 5,3% 53,0% 44,7% 84,1% Priorytet IX 36,7% 38,6% 15,9% 17,0% 6,4% 4,5% 91,7% Priorytet VII 12,6% 10,6% 5,8% 4,2% 49,4% 42,3% 89,7% Ogółem 14,2% 14,2% 8,4% 4,6% 47,0% 43,6% 88,7% 89,2% 52,3% 53,2% Priorytet VIII 17,1% 14,4% 15,3% 4,5% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Stan zapotrzebowania potencjalnych użytkowników Sytuacja społeczno-gospodarcza w regionie Wnioski z wcześniejszych przedsięwzięć lub projektów Charakter poza projektowej działalności P. organizacji Aktualne trendy i swego rodzaju moda Dostępność kadry szkoleniowej w P. organizacji Inne czynniki Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badanie Mixed -mode z beneficjentami projektów szkoleniowych; Priorytet VI - n= 214, Priorytet VII - n=222, Priorytet VIII - n=133, Priorytet IX - n=248, Ogółem n=817, pytanie wielokrotnego wyboru, odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% Jak wynika z zestawienia odpowiedzi ogółem - najczęściej wskazywanym przez beneficjentów czynnikiem wpływającym na dobór tematyki szkoleń w projektach finansowanych ze środków EFS był stan zapotrzebowania potencjalnych użytkowników szkoleń. Na ten czynnik wskazało aż 88,7% realizatorów projektów. W przypadku 47,0% z nich istotnym dla organizatorów czynnikiem okazała się być sytuacja społeczno-gospodarcza w regionie. A w odniesieniu do 43,6% były to wnioski z wcześniejszych przedsięwzięć i projektów szkoleniowych organizowanych przez beneficjenta. W przypadku 14,2% projektów decydujący był poza projektowy charakter działalności organizacji. Taki sam wynik uzyskały również aktualne trendy i swego rodzaju moda. Dostępność kadry szkoleniowej w organizacji beneficjentów okazała się być istotnym czynnikiem w przypadku 8,4% projektów. Inne czynniki stanowiły zaś 4,6%. Pojawiały się wśród nich m.in. nałożone wytyczne, charakter i tematyka ustalona w projekcie i doświadczenie partnera projektu. Rozkłady odpowiedzi w poszczególnych Priorytetach były do siebie mniej więcej zbliżone. Wpływ szkoleń na status zawodowy uczestników projektów W ramach niniejszej części analizie zostanie poddany wpływ projektów szkoleniowych realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim na sytuację zawodową osób, które zakończyły udział w szkoleniu. Kluczową aspektem charakterystyki skuteczności projektów jest określenie wpływu projektów na aktywizację zawodową ich uczestników. W tym celu obliczono wskaźnik aktywizacji zawodowej. Stanowi on procentowy udział osób obecnie zatrudnionych lub prowadzących działalność gospodarczą wśród osób bezrobotnych lub nieaktywnych zawodowo w chwili przystąpienia do projektu. Omawiany wskaźnik nie został wyliczony dla Priorytetu VIII, ponieważ żaden z przebadanych uczestników szkoleń z Priorytetu VIII nie był osobą niepracującą w chwili przystąpienia do udziału w projekcie. 71

72 Wykres 68. Wskaźnik aktywizacji zawodowej osób niepracujących w chwili udziału w projekcie 80% 60% 59,4% 40% 40,4% 20% 27,7% 22,7% 0% Priorytet VI Priorytet VII Priorytet IX ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; Priorytet VI n=101, Priorytet VII n=83, Priorytet IX n=44, Ogółem n=228; wskaźnik wyliczany wyłącznie dla osób niepracujących w chwili udziału w projekcie. Spośród ogółu uczestników szkoleń finansowanych ze środków EFS, którzy nie pracowali w chwili przystąpienia do udziału w projekcie obecnie 40,4% pracuje zawodowo lub prowadzi działalność gospodarczą. Wskaźnik aktywizacji zawodowej dla ogółu uczestników projektów szkoleniowych wynosi 40,4%. Najwyższy wskaźnik aktywizacji odnotowano dla uczestników szkoleń z Priorytetu VI, wyniósł on tam 59,4%. Z kolei najniższy wskaźnik występuje w ramach Priorytetu IX, gdzie wynosi on 22,7%. Spośród osób niepracujących w chwili przystąpienia do projektu, 17,5% zadeklarowało, iż w wyniku udziału w szkoleniu znalazło nową lepszą pracę. Odsetek ten jest znacząco niższy niż wartość wskaźnika aktywizacji na poziomie 40,4%. Rozbieżność tę należy tłumaczyć tym, iż prawdopodobnie pewna część uczestników znalazła zatrudnienie bez związku z uczestnictwem w szkoleniu i niezależnie od tego uczestnictwa. Należy jednak mniemać, iż część przebadanych uczestników może nie mieć świadomości, iż szkolenie pomogło mu znaleźć pracę. Wobec tego należy wyciągnąć wniosek, iż prawdziwy wskaźnik aktywizacji zawodowej zawiera się w przedziale od deklarowanego 17,5% do 40,4% wynikającego z analiz zmian statusu uczestników na rynku pracy. Kwestia skuteczności ewaluowanych projektów szkoleniowych w odniesieniu do wpływu tychże na status zawodowy uczestników szkoleń pojawiła się także w ramach badania jakościowego. Na poziomie generalnym bardzo pozytywnie oceniono podejmowane próby w zakresie wprowadzania do projektów realizowanych w ramach PO KL wymogu osiągnięcia efektu zatrudnieniowego, a więc tym samym zobowiązywania realizatorów projektów do takiego projektowania i realizowania działań szkoleniowych, by pozostawały one w ścisłym powiązaniu z aktywnością zawodową odbiorcy wsparcia i by nastąpiła zmiana statusu zawodowego uczestników projektu. Tego rodzaju podejście powinno być kontynuowane i wzmacniane w przyszłym okresie finansowania. Z drugiej strony należy w sposób precyzyjny określić w przypadku jakich projektów wymóg efektu zatrudnieniowego nie ma bezwarunkowego uzasadnienia (chodziłoby przede wszystkim o przedsięwzięcia przeciwdziałające wykluczeniu społecznemu, gdzie osiągnięcie efektu zatrudnieniowego wymaga działań wielowymiarowych i bardziej długofalowych niż tylko te ograniczające się do wsparcia szkoleniowego. Rekomendacja 6. W celu zapewnienia generowania przez dofinansowane przedsięwzięcia rzeczywistych efektów należy w odniesieniu do szkoleń adresowanych do osób pozostających bez zatrudnienia wymagać osiągania efektu zatrudnieniowego. Powinno to być powiązane z różnymi elementami projektu, które zapewniają osiągnięcie rzeczonego efektu, a przynajmniej zwiększają prawdopodobieństwo jego uzyskania (powiązanie szkoleń z dotychczasowym profilem zawodowym i zasobami kompetencyjnymi uczestnika; ścisła współpraca z potencjalnymi pracodawcami zainteresowanymi zatrudnieniem osób o określonych kompetencjach; elastyczność w zakresie modyfikowania tematyki szkoleń w trakcie trwania projektu lub wręcz rezygnacja z formuły projektowej na rzecz form bardziej otwartych i elastycznych, np. wsparcia szkoleniowego w formie voucherów. Jednocześnie, efekt zatrudnieniowy nie powinien być traktowany jako niezbywalny element wszystkich przedsięwzięć szkoleniowych w przypadku wsparcia adresowanego np. do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, czy długotrwale bezrobotnych należy w pierwszej kolejności skupić się na osiąganiu rezultatów o charakterze społeczno-aktywizacyjnym, a nie stricte zawodowym. Pożądane zmiany w sposobie finansowania szkoleń lub w odniesieniu do tematyki szkoleń finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego, w kontekście potrzeb rynku pracy Podstawą dla wskazania pożądanych zarówno z perspektywy pracodawców, jak i pracowników zmian dotyczących szkoleń finansowanych ze środków EFS jest diagnoza niedostatków szkoleń dofinansowywanych w porównaniu ze szkoleniami komercyjnymi. W tym celu zebrano opinie przedstawicieli instytucji szkoleniowych zarejestrowanych na terenie województwa śląskiego, śląskich pracodawców oraz uczestników szkoleń realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim. 72

73 Wśród przebadanych 393 instytucji szkoleniowych mających siedzibę na terenie województwa śląskiego 39,2% prowadziło od 2007 roku przynajmniej jedno szkolenie dofinansowane ze środków UE, natomiast pozostałe 60,8% respondentów nie wskazało na prowadzenie tego typu działalności. Osoby reprezentujące instytucje realizujące szkolenia dofinansowane ze środków UE poproszono o porównanie szkoleń dofinansowanych ze środków oraz komercyjnych zbliżonych do siebie pod względem programu i innych cech. Wykres 69. Różnice pomiędzy zbliżonymi szkoleniami dofinansowanymi ze środków UE a komercyjnymi w opinii przedstawicieli instytucji szkoleniowych 100% 80% 69,9% 78,2% 69,9% 73,2% 60% 40% 20% 20,1% 10,0% 9,2% 12,6% 11,3% 18,8% 15,5% 11,3% 0% wyższy poziom organizacji szkolenia wyższy poziom kompetencji kadry szkoleniowej wyższy poziom wiedzy / umiejętności nabyty przez uczestników wyższy ogólny poziom jakości szkolenia szkolenie dofinansowane z UE brak różnicy szkolenie komercyjne Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI; n=239; pyt. zadawane tylko w przypadku realizacji szkoleń dofinansowanych ze środków UE Jeśli chodzi o oceniane różnice pomiędzy szkoleniami komercyjnymi a dofinansowanymi ze środków UE, to zarówno pod względem poziomu organizacji, jak i poziomu kompetencji kadry, poziomu wiedzy / umiejętności nabywanego przez uczestników oraz ogólnego poziomu jakości szkolenia wśród przedstawicieli śląskich instytucji szkoleniowych dominują opinie o braku różnic pomiędzy szkoleniami finansowanymi ze środków EFS a komercyjnymi. Szkolenia dofinansowane zostały ocenione lepiej pod względem poziomu organizacji i ogólnej jakości, a szkolenia komercyjne pod względem poziomu wiedzy / umiejętności nabywanych przez uczestników oraz kompetencji kadry szkoleniowej. Przedstawicieli śląskich instytucji szkoleniowych zapytano również o różnice pomiędzy ogólną ofertą szkoleń komercyjnych oraz dofinansowanych ze środków UE obecną na rynku. Opinie w tym zakresie zaprezentowano na kolejnym wykresie. Wykres 70. Różnice pomiędzy ofertą szkoleń komercyjnych i dofinansowanych ze środków UE w województwie śląskim wyższy poziom jakości prowadzonych szkoleń 12,7% 26,5% 60,8% szersza oferta szkoleniowa 18,3% 43,5% 38,2% wyższy poziom zaawansowania prowadzonych szkoleń 11,5% 33,6% 55,0% lepsze dopasowanie tematyki do potrzeb klientów 12,0% 43,5% 44,5% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI; n=393 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% szkolenie dofinansowane z UE brak różnicy szkolenie komercyjne W przypadku oceny poziomu jakości szkoleń większość - 60,8% - przedstawicieli instytucji szkoleniowych wskazała na brak różnic pomiędzy szkoleniami komercyjnymi a dofinansowanymi ze środków UE. Na przewagę szkoleń komercyjnych pod względem jakości prowadzonych szkoleń wskazało 26,5% badanych osób, a na przewagę szkoleń dofinansowanych ze środków UE tylko 12,7% respondentów. Zestawiając te dane z wynikami zaprezentowanymi na wcześniejszym wykresie można dojść do wniosku, iż przedstawiciele instytucji szkoleniowych, którzy realizowali szkolenia finansowane ze środków EFS oceniają je na podstawie własnych doświadczeń lepiej niż ogół przedstawicieli instytucji szkoleniowych. Wśród realizatorów szkoleń dofinansowanych jest bowiem więcej opinii o przewadze jakości szkoleń dofinansowanych, natomiast ogół przedstawicieli instytucji szkoleniowych oceniając ogólną ofertę w regionie częściej wskazuje na przewagę 73

74 szkoleń komercyjnych. Może świadczyć to o występowaniu pewnego rodzaju stereotypów w opiniach o przewadze szkoleń komercyjnych nad dofinansowanymi ze środków EFS pod względem ich jakości. Analizując różnice w zakresie oferty szkoleniowej należy stwierdzić, iż dominują opinie o braku różnic pomiędzy ofertą szkoleń komercyjnych a dofinansowanych na tego typu stan wskazało 43,5% respondentów, jednak relatywnie duży odsetek 38,2% respondentów, wskazał na przewagę szkoleń komercyjnych. Podobna sytuacja występuje również w przypadku oceny poziomu zaawansowania prowadzonych szkoleń. W przypadku dopasowania tematyki szkoleń do potrzeb klientów, 44,5% wskazało na przewagę pod tym względem szkoleń komercyjnych, 43,5% osób oceniło, iż różnice nie występuje, a tylko 12,0% uznało przewagę szkoleń dofinansowanych ze środków UE. O opinie zapytano także uczestników szkoleń realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim. Przedstawiono je na poniższym wykresie. Wykres 71. Postawy uczestników wobec szkoleń dofinansowanych ze środków UE 100% 80% 60% 6,9% 10,6% 17,3% 14,0% 9,0% 12,3% 16,9% 12,3% 9,4% 9,4% 16,1% 15,0% 12,3% 11,5% 13,8% 13,8% 40% 20% 0% 31,3% 20,0% Szkolenia dofinansowane z UE często dają tylko podstawową wiedzę, a wśród szkoleń komercyjnych jest więcej zajęć zaawansowanych. 25,5% 24,0% Wśród szkoleń odpłatnych jest więcej kursów dających umiejętności poszukiwane przez pracodawców, aniżeli wśród szkoleń dofinansowanych z UE. 33,6% 16,5% Oferta szkoleń komercyjnych jest znacznie bogatsza niż dofinansowanych z UE. 43,6% 5,0% Naprawdę wartościowe szkolenia dostępne są tylko odpłatnie. zecydowanie sie zgadzam raczej się zgadzam częściowo sie zgadzam i częściowo nie zgadzam raczej się nie zgadzam zdecydowanie sie nie zgadzam trudno powiedzieć Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; n=521 Generalnie rzecz ujmując, opinie uczestników szkoleń dotyczące różnić pomiędzy szkoleniami dofinansowanymi z UE a komercyjnymi są podzielone. Jedynie w przypadku stwierdzenia Naprawdę wartościowe szkolenia dostępne są tylko odpłatnie występuje niewielki odsetek odpowiedzi trudno powiedzieć. Jednak we wszystkich stwierdzeniach większa część osób wydała opinię, iż nie zgadza się z prezentowanym stwierdzeniem, aniżeli osób, które się z nimi zgodziło. Wobec tego należy uznać, iż uczestnicy szkoleń raczej pozytywnie odnoszą się do szkoleń dofinansowanych ze środków UE, w większości aspektów nie uznając wyższości nad nimi szkoleń komercyjnych. Zidentyfikowana tendencja najbardziej jednoznacznie jest widoczna w przypadku stwierdzenia Naprawdę wartościowe szkolenia dostępne są tylko odpłatnie, z którymi nie zgodziło się 57,4% osób. Natomiast najbardziej podzielone opinie są w przypadku stwierdzenia Wśród szkoleń odpłatnych jest więcej kursów dających umiejętności poszukiwane przez pracodawców, aniżeli wśród szkoleń dofinansowanych z UE. z postawą tą zgodziło się 21,3% badanych osób, a nie zgodziło się 37,8% z nich. Kwestia pożądanych przez różne kategorie interesariuszy zmian w sposobie finansowania szkoleń lub w odniesieniu do tematyki szkoleń finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego stanowiła jeden z istotniejszych problemów podejmowanych w poszczególnych komponentach badania jakościowego. W rezultacie udało się zebrać główne propozycje dotyczące wprowadzenia do konstrukcji systemu wsparcia szkoleniowego określonych modyfikacji w odniesieniu do przyszłego okresu finansowania: Wprowadzenie modelu udzielania wsparcia szkoleniowego w formule voucherowej Chodzi w tym przypadku o rozwiązanie problemu braku w ramach realizowanych projektów szkoleń o określonym charakterze lub też o wyeliminowanie konieczności realizowania projektów (z całym zapleczem organizacyjnym oraz obciążeniami formalno-proceduralnymi) w przypadku małej liczby osób zainteresowanych danym szkoleniem. Vouchery pozwalałaby na wspieranie aktywności szkoleniowej osób lub podmiotów poprzez finansowanie udziału w szkoleniach oferowanych na rynku komercyjnym. Dodatkową korzyścią byłoby uproszczenie procedur w korzystaniu z oferowanego wsparcia w porównaniu z trybem projektowym. Należy jednocześnie podkreślić, że instrument ten byłby do zastosowania przede wszystkim jeśli chodzi o pracowników przedsiębiorstw, w mniejszym zaś stopniu w odniesieniu do osób bezrobotnych (chyba, że kierowanych na określone szkolenie przez doradcę zawodowego). Rekomendacja 7. W przyszłym okresie finansowania jako jeden z instrumentów oferowania wsparcia szkoleniowego należy wprowadzić vouchery szkoleniowe, gł. w odniesieniu do szkoleń adresowanych do osób pracujących, w mniejszym zaś zakresie do osób bezrobotnych. Voucher pozwalałby na sfinansowanie udziału w szkoleniu oferowanym na rynku komercyjnym, poza formułą projektową. Jednocześnie należałoby w ramach wdrażania systemu voucherowego skonstruować określone mechanizmy ograniczające ryzyko nadużyć przy stosowaniu voucherów. Byłyby to przede wszystkim: określenie standardów świadczenia usług w formule voucherowej; certyfikacja podmiotów, które mogą świadczyć usługi szkoleniowe w formule voucherowej; częściowa partycypacja finansowa uczestnika / pracodawcy w koszcie szkolenia; kontrola szkoleń oferowanych w formule voucherowej, także z wykorzystaniem techniki tajemniczy klient. 74

75 Kompleksowość i sekwencyjność wsparcia W badaniu jakościowym oceniono szkolenia jako instrument wsparcia, który jest niewystarczający jeśli występuje autonomicznie. Z tego względu należy odejść od wdrażania formuły projektów szkoleniowych na rzecz przedsięwzięć zorientowanych na określone cele, których osiągnięcie możliwe jest z wykorzystaniem różnych instrumentów pomocowych, w tym m.in. szkoleń. Wyniki badania jakościowego wskazują, że łączenie różnych metod i narzędzi powinno uwzględniać, poza szkoleniami, także (w odniesieniu do różnych kategorii odbiorców wsparcia): staże i praktyki, wsparcie psychologiczne, wizyty studyjne, konferencje zakładające wymianę doświadczeń, coaching, mentoring, konsultacje eksperckie, doradztwo. Kompleksowość wsparcia powinna być realizowana z uwzględnieniem sekwencyjności pomocy, co w tym przypadku oznacza, iż kolejne instrumenty wsparcia są wprowadzane wraz z nabyciem przez uczestnika na wcześniejszych etapach określonych kompetencji lub wiedzy. Rekomendacja 8. W przyszłym okresie finansowania należy stopniowo odchodzić od realizacji projektów szkoleniowych. Szkolenia powinny być traktowane jako jeden z elementów całościowego pakietu instrumentów wsparcia w obszarze wiedzy i kompetencji. W związku z powyższym, preferowane winny być te przedsięwzięcia, w których potencjalnie obecne są różne instrumenty wsparcia i po przeprowadzeniu wstępnej diagnozy danego uczestnika oferowana jest mu określona kombinacja dostępnych form pomocy. Jednocześnie kompleksowość ta powinna być realizowana w sposób sekwencyjny, tak by poszczególne instrumenty wsparcia były wprowadzane w odniesieniu konkretnego uczestnika dopiero po zastosowaniu innych, niezbędnych, form pomocy. Zapewnienie rzetelnych i użytecznych diagnoz stanowiących podstawę do formułowania oferty wsparcia Osoby zajmujące się oceną wniosków zwróciły w badaniu jakościowym uwagę na relatywnie niską jakość diagnoz przedprojektowych zawartych we wniosku o dofinansowanie. Krytycznie oceniono przede wszystkim wykorzystywanie przez projektodawców ogólnodostępnych danych statystycznych, dotyczących poziomu regionalnego, a nie lokalnego, niekiedy zdezaktualizowanych 11. Za najbardziej preferowany sposób przygotowywania diagnoz uznano badania własne, przy czym trzeba pamiętać, że w wielu przypadkach jest to metoda niedostępna (ze względu na koszty lub brak odpowiedniego przygotowania i wiedzy metodologicznej) lub nieracjonalna (ze względu na charakter i skalę projektu. Dlatego też za optymalne rozwiązanie uznać należy przeprowadzanie diagnozy w wariancie dwuetapowym: (1) diagnoza wstępna dotycząca wyboru grupy docelowej przeprowadzana na etapie wniosku o dofinansowanie, (2) diagnoza pogłębiona dotycząca wyboru instrumentów wsparcia dla wskazanej grupy docelowej przeprowadzana po rozpoczęciu realizacji projektu, ale podlegająca weryfikacji i akceptacji przez instytucję udzielającą wsparcia finansowego i nadzorującą realizację projektu. Rekomendacja 9. Ze względu na występujący problem niskiej jakości diagnoz we wnioskach o dofinansowanie i ograniczenia w pogłębionym diagnozowaniu potrzeb konkretnych odbiorców wsparcia jeszcze przed faktyczną realizacją projektu należy wprowadzić w przypadku projektów konkursowych obligatoryjną dwuetapowość diagnozy: (1) diagnoza wstępna dotycząca wyboru grupy docelowej przeprowadzana na etapie wniosku o dofinansowanie, (2) diagnoza pogłębiona dotycząca wyboru instrumentów wsparcia dla wskazanej grupy docelowej przeprowadzana po rozpoczęciu realizacji projektu, ale podlegająca weryfikacji i akceptacji przez instytucję udzielającą wsparcia finansowego i nadzorującą realizację projektu. Zoptymalizowanie procedury oceny wniosków o dofinansowanie składanych w trybie konkursowym W toku przeprowadzonego badania zidentyfikowano określonego rodzaju problemy, które utrudniają, a niekiedy wręcz uniemożliwiają, dokonanie pogłębionej i rzetelnej oceny złożonych wniosków o dofinansowanie (lub też dokonanie takiej oceny wymaga zaangażowania nieadekwatnych zasobów organizacyjno-czasowych). Co więcej, niejednokrotnie obowiązujący system i kryteria oceny nie pozwalają na dokonanie wyboru projektów, które ze względu na swój charakter i potencjalne rezultaty w największym stopniu zasługują na dofinansowanie, ale przegrywają w rywalizacjami z bardzo dobrze przygotowanymi wnioskami dotyczącymi jednak projektów o niższej jakości merytorycznej. Spośród zidentyfikowanych problemów dotyczących procedury oceny i wyboru projektów do dofinansowania wskazać należy przede wszystkim na: (1) brak pełnego oglądu sytuacji przez osoby oceniające wnioski o dofinansowanie niemożność porównania ocenianego wniosku do pozostałych projektów, a jedynie do tej niewielkiej ich części, którą ocenia dana osoba, (2) niedostosowanie dokumentacji do różnorodności typów projektów uwzględniających szkoleniowy komponent wsparcia, (3) brak precyzyjnych dla osób oceniających wnioski o dofinansowanie dotyczące sposobu oceny określonych elementów opisu projektu, co generuje nadmierny subiektywizm dokonywanej oceny, (4) ograniczona elastyczność w ocenie projektu i nadmierna standaryzacja procesu oceny wynikająca z konieczności jej dostosowania do zróżnicowanych typów projektów i form wsparcia, (5) problem zaniżania stawek za realizację szkoleń i ograniczona użyteczność taryfikatora stawek szkoleniowych; (6) długość procesu oceny wniosków, które niekiedy skutkuje tym, iż w momencie planowanego rozpoczęcia realizacji projektu część problemów i/lub planowanych działań dezaktualizuje się; ilość czasu, jaki upływa od momentu ustalenia katalogu kryteriów w Planie Działań na dany rok do momentu ogłoszenia konkursu, (7) nieadekwatność i ograniczona użyteczność niektórych kryteriów wyboru projektów (takich jak: przyczynianie się do realizacji celów PO KL, ocena wartości dodanej projektu, Rekomendacja 10. Uwzględniając zdiagnozowane problemy dotyczące procedury oceny i wyboru projektów do dofinansowania należy w szczególności rekomendować: (1) wprowadzenie mechanizmu wzajemnych konsultacji pomiędzy członkami KOP dotyczących ogólnego charakteru, zakresu, skali, obszaru realizacji oraz budżetu przedłożonych projektów; przeprowadzenie pilotażu procedury oceny wniosków zakładającej dwuetapowość procesu, tj. oceny złożonych fiszek projektowych zawierających informację o ogólnym charakterze projektu oraz oceny wniosków o dofinansowanie złożonych w odniesieniu tylko do tych projektów, które przeszły wstępną weryfikację na etapie oceny fiszek projektowych, (2) zróżnicowanie części merytorycznej wniosku o dofinansowanie przynajmniej w odniesieniu do poszczególnych Priorytetów, (3) opracowanie szczegółowych wytycznych dotyczących: sposobu interpretowania określonych zapisów we wniosku o dofinansowanie, elementów, które muszą być zawarte w poszczególnych częściach wniosku o dofinansowanie, (4) zwiększenie elastyczności w procesie oceny złożonych wniosków o dofinansowanie, dopuszczenie większej samodzielności osób oceniających (przy jednoczesnym określeniu wysokich wymagań merytorycznych na etapie naboru tych osób; zwiększenie elastyczności) np. poprzez 11 Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że sami beneficjenci w przeprowadzonej na potrzeby niniejszego badania ankiecie mixed-mode nie potwierdzają tak dużej skali rzeczonego problemu. Ich zdaniem, w większości przypadków diagnoza uwzględnia: konsultacje z potencjalnymi odbiorcami wsparcia (twierdzi tak 84,1% spośród 96,1 % przeprowadzających diagnozę) oraz ankiety, wywiady (55,8% spośród 96, 1 % beneficjentów przeprowadzających diagnozę). 75

76 wprowadzenie puli punktów do swobodnego rozdysponowania przez osobę oceniającą, (5) wykorzystywanie taryfikatora stawek wyłącznie dla projektów standardowych i realizowanych na masową skalę, a przy szkoleniach innowacyjnych i specjalistycznych stosowanie zindywidualizowanego podejścia do oceny pod względem racjonalności finansowej, (6) uproszczenie procedury oceny wniosków; wprowadzenie możliwości szybkiego trybu modyfikacji zapisów Planu Działań przed ogłoszeniem danego konkursu (w szczególności w odniesieniu do kryteriów strategicznych. (7) wyeliminowanie kryteriów o ograniczonej użyteczności. Trafność tematyki szkoleń W ramach niniejszego podrozdziału dokonano oceny trafności tematyki szkoleń z uwzględnieniem aktualnego zapotrzebowania szkoleniowego wśród śląskich pracodawców oraz struktury zawodowej zapotrzebowania na pracowników. Głównym źródłem prezentowanych poniżej danych są opinie śląskich pracodawców biorących udział w badaniu CATI, a także dane dotyczące oferowanych na terenie regionu tematów szkoleń pochodzące z Rejestru Instytucji Szkoleniowych. Wykres 72. Ogólna ocena tematów szkoleń, w których brali udział pracownicy bardzo wysoka 23,5% raczej wysoka 48,5% przeciętna 20,3% raczej niska 2,6% bardzo niska 1,7% nie wiem / trudno powiedzieć 3,4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Źródło: opracowanie własne na podstawie badań CATI z pracodawcami uczestników szkoleń, n=582. Dane dotyczą ilości ocenionych tematów. Wykres zamieszczony powyżej ilustruje ogólną, łączną ocenę wszystkich tematów szkoleń, w których brali udział pracownicy, zarówno ze względu na ich użyteczność w praktyce działalności firmy, jak i dopasowanie do potrzeb firmy. Prawie połowa tematów została pod względem merytorycznym oceniona jako raczej wysoka 48,5%. 23,5% tematów oceniono bardzo wysoko. Natomiast 20,3% - przeciętnie. Nieliczne tematy szkoleń oceniono na poziomie raczej niskim 2,6% oraz bardzo niskim 1,7%. 3,4% tematów nie zostało ocenione. Natomiast szczegółowa ocena szkoleń, w których brali udział pracownicy została podzielona na ocenę użyteczności w praktyce prowadzenia firmy oraz ocenę dopasowania do potrzeb firmy. Badani określali jakość szkolenia posługując się stwierdzeniami: bardzo niska (1 na wyżej przedstawionym wykresie), raczej niska (2), przeciętna (3), raczej wysoka (4), bardzo wysoka (5). Wyniki przedstawiono na poniższym wykresie. Wykres 73. Średnia ocena szkoleń pod względem użyteczności w prowadzeniu firmy i dopasowania do potrzeb firmy szkolenia komputerowe szkolenia zawodowe/ branżowe szkolenia z umiejętności miękkich szkolenia z zarządzania / organizacji pracy kurs księgowości / finansów szkolenia językowe kurs prawa jazdy 4,19 4,14 4,17 4,08 3,88 3,91 3,87 3,87 3,77 3,73 3,73 3,64 3,00 3,33 dopasowanie użyteczność innego rodzaju szkolenie 3,69 3, Źródło: opracowanie własne na podstawie badań CATI z pracodawcami uczestników szkoleń, użyteczność n=281, dopasowanie n=281. Dane dotyczą ilości ocenionych przez pracodawców szkoleń. Żaden z tematów szkoleń nie został oceniony przez przedsiębiorców bardzo wysoko. Najwyższe oceny wystawiono, zarówno pod względem użyteczności, jak i dopasowania, dla szkolenia komputerowego (4,19 opinia o dopasowaniu szkolenia do potrzeb firmy oraz 4,14 opinia o użyteczności kursu w praktyce prowadzenia firmy). Również szkolenie zawodowe, o tematyce związanej z branżą firmy, zostało ocenione nieco wyżej niż 4 (pod względem użyteczności 4,08 oraz dopasowania 4,17). Oznacza to, że pracodawcy uważają oferowana w ramach komponentu regionalnego PO KL tematykę szkoleń za raczej użyteczną i dopasowaną do potrzeb firmy. Szkolenia z umiejętności miękkich 76

77 38,8% 30,9% 25,5% 22,4% 20,2% 19,4% 19,1% 18,6% 18,1% 15,8% 15,1% 10,5% 6,1% 5,6% 28,3% OCENA EFEKTYWNOŚCI I SKUTECZNOŚCI PROJEKTÓW SZKOLENIOWYCH PO KL W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM oraz zarządzania oceniono niemalże identycznie. Zarówno opinia o ich użyteczności, jak i dopasowaniu oscyluje wokół 3,9, co bliższe jest opinii raczej wysokiej niż przeciętnej. Średnie oceny dopasowania do potrzeb firmy oraz użyteczności kursów księgowości i finansów oraz szkoleń językowych oscylują wokół 3,7. Najgorsza ocenę wystawiono kursom prawo jazdy. Oceniono je na poziomie przeciętnym. Powyższe wnioski z badania pracodawców warto zestawić z danymi na temat ofert szkoleniowej w województwie oraz oceną popularności poszczególnych tematów szkoleń w świetle dotychczasowych doświadczeń śląskich instytucji szkoleniowych. Wykres 74. Popularność tematów szkoleń prowadzonych przez śląskie instytucje szkoleniowe 50% 5, % 30% 20% 2,68 1,94 2,62 3,16 2,84 2,89 3,97 2,52 3,34 3,97 2,76 2,02 3,73 2, % 1 0% 0 prowadzenie szkoleń przeciętne miejsce w rankingu popularności wśród uczestników Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI; prowadzenie szkoleń n=393, możliwe było udzielenie więcej niż jednej odpowiedzi odsetki nie sumują się do 100%, przeciętne miejsce w rankingu popularności wśród uczestników: umiejętności miękkie n=152, specj. kursy zawodowe n=121, obsługa komputera n=100, marketing, sprzedaż i obsługa klient n=88, finanse, księgowość n=79, języki obce n=76, pierwsza pomoc / ratownictwo n=75, BHP - n=73, zarządzanie zasobami ludzkimi n=71, zagadnienia prawne - n=62, obsługa maszyn i urządzeń n=59, prawo jazdy n=41, obsługa urządzeń biurowych n=24, zarządzanie jakością - n=22, inne - n=111; im wyższa lokata w rankingu (mniejsze przeciętne miejsce) tym większa popularność tematu szkolenia Największa część - 38,8% przebadanych instytucji prowadziła szkolenia z umiejętności miękkich, relatywnie duży udział posiadają również instytucje prowadzące szkolenia w zakresie specjalistycznych kursów zawodowych (30,9%) obsługi komputera (25,5%) oraz marketingu, sprzedaży i obsługi klienta (22,4). Wśród szkoleń wymienianych instytucji deklarujących prowadzenie szkoleń o innym charakterze najwięcej - 20,7% instytucje prowadzące szkolenia dotyczące świadczenia usług związanych ze zdrowiem i urodą, ponadto 13,5% stanowiły instytucje oferujące kursy dotyczące opieki oraz pomocy społecznej i psychologicznej, a 11,7% podmiotów prowadziło szkolenia dotyczące edukacji. Najpopularniejszym tematem szkoleń w opinii przedstawicieli instytucji są specjalistyczne kursy zawodowe. Ten rodzaj szkolenia zajmuje przeciętne 1,94 miejsce w rankingu popularności szkoleń w województwie śląskim. Za popularne uznano również kursy prawa jazdy (przeciętnie 2,01), choć są one w ofercie tylko 10,5% instytucji szkoleniowych biorących udział w badaniu. Relatywnie wysoką popularnością cechują się szkolenia BHP (lokata przeciętnie 2,52), a także szkolenia dotyczące obsługi komputera (przeciętne miejsce 2,62). Wśród innych tematów szkoleń 12 wskazywano na szkolenia dotyczące świadczenia usług w zakresie zdrowia i urody, szklenia z zakresu opieki, pomocy społecznej i psychologicznej, szkolenia dotyczące edukacji, szkolenia z innych dziedzin zarządzania, gastronomii, szkolenia z zakresu zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej oraz szkolenia dotyczące hobby i rozwijania zainteresowań. Strukturę branżową szkoleń zawodowych oferowanych przez instytucje szkoleniowe przedstawiono na poniższym wykresie wskazań 77

78 Wykres 75. Struktura branżowa specjalistycznych szkoleń zawodowych realizowanych przez śląskie instytucje szkoleniowe C. przetwórstwo przemysłowe 27,3% S. pozostała działalność usługowa F. budownictwo 18,2% 20,7% B. górnictwo i wydobywanie H. transport i gospodarka magazynowa 13,2% 11,6% J. informacja i komunikacja Q. opieka zdrowotna i pomoc społeczna G. handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów N. działalność w zakresie administrowania i wspierająca K. działalność finansowa i ubezpieczeniowa M. działalność profesjonalna, naukowa i techniczna R. działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją L. działalność związana z obsługą rynku nieruchomości brak możliwości zidentyfikowania branży 6,6% 5,8% 5,0% 5,0% 3,3% 3,3% 2,5% 0,8% 8,3% 0% 10% 20% 30% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI; n=121; pyt. zadawane wyłącznie osobom, które wskazały na prowadzenie szkoleń zawodowych Prowadzone przez badane instytucje szkolenia zawodowe najczęściej skierowane były do pracowników firm przemysłowych szkolenia związane z przetwórstwem przemysłowym oferowało 27,3% instytucji oferujących szklenia zawodowe. Relatywnie często oferowano również szkolenia dotyczące pozostałej działalności usługowej (20,7%), a także budownictwa (18,2%) oraz górnictwa (13,2%). Strukturę zawodową oferowanych na terenie województwa miejsc pracy na przedstawiono poniższych wykresach (dane dotyczące pracodawców, którzy w ciągu ostatnich 2 lat oszukiwali pracowników oraz dane dotyczące liczby/struktury poszukiwanych pracowników na poszczególne stanowiska). Wykres 76. Udział pracodawców poszukujących pracowników w danych zawodach (wg Wielkiej Grupy Zawodów Klasyfikacji Zawodów i Specjalności) Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 39,4% Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy Specjaliści Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń Pracownicy biurowi 22,2% 20,5% 20,5% 20,3% Technicy i inny średni personel Pracownicy przy pracach prostych 7,3% 9,5% Parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy i kierownicy Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy,8%,1% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI pracodawców województwa śląskiego, n=299; pytanie wielokrotnego wyboru, odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100%. Dane dotyczą pracodawców, którzy w ciągu ostatnich 2 lat poszukiwali pracowników. Przedstawiony powyżej wykres prezentuje informacje o zawodach, w których pracodawcy poszukiwali najczęściej pracowników. 39,4% firm poszukiwało osób w grupie pracowników usług osobistych i sprzedawców. Następnie, 22,2% poszukiwało robotników przemysłowych i rzemieślników. Równo w 20,5% chciano zatrudnić specjalistów oraz operatorów maszyn i urządzeń. Pracownicy biurowi są poszukiwani przez 20,3% pracodawców. Najmniejszy udział procentowy w badaniu stanowią firmy z branży A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, w związku z tym, pracodawcy z tej branży poszukiwali najmniej pracowników 0,1%. 78

79 Wykres 77. Udział poszukiwanych pracowników ze względu na wykonywany zawód (wg Wielkiej Grupy Zawodów Klasyfikacji Zawodów i Specjalności) Pracownicy przy pracach prostych Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 54,7% 50,8% Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy Pracownicy biurowi Technicy i inny średni personel 27,9% 25,1% 19,3% 17,5% 11,0% Specjaliści Parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy i kierownicy 0,5% 0,3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI pracodawców województwa śląskiego, n=619; pytanie wielokrotnego wyboru, odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100%. Dane dotyczą liczby poszukiwanych pracowników. Z kolei najczęściej poszukiwanymi pracownikami są pracownicy przy pracach prostych. 54,7% oferowanych miejsc pracy dotyczy tego Włynie stanowiska. Na drugim miejscu klasyfikują się operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 50,8% poszukiwanych pracowników. Ponad 1/4 poszukiwanych pracowników stanowią robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy oraz rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy. Następne grupy zawodów, na które istnieje zapotrzebowanie to pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 19,3%, pracownicy biurowi 17,5% oraz technicy i inny średni personel 11%. Najrzadziej poszukiwanymi w ciągu ostatnich 2 lat pracownikami są specjaliści 0,5% oraz parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy i kierownicy 0,3%. Natomiast jeżeli chodzi o branże, w których szkolenia rzeczywiście były realizowane, to dominuje przetwórstwo przemysłowe (por. Wykres Branże, których dotyczyły szkolenia, z uwzględnieniem Priorytetów). Zawody poszukiwane do pracy w tej branży to m.in. robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy, którzy znajdują się w pierwszej trójce najczęściej poszukiwanych pracowników. Szkolenia dotyczące transportu zajmowały trzecie miejsce na wykresie wśród wszystkich realizowanych szkoleń, natomiast budownictwa dopiero dziesiąte. Z kolei w grupie zawodów jaką są operatorzy maszyn i urządzeń zapotrzebowanie na nowych pracowników jest większe niż ilość realizowanych w ww. branżach szkoleń (co nie oznacza, że zawody te występują tylko i wyłącznie w transporcie i budownictwie, jednak udział ich jest w tych branżach częstszy). Jeśli chodzi o pracowników usług osobistych i sprzedawców, to znajdują się na piątym miejscu najczęściej poszukiwanych pracowników. Także branża, w której dominują, czyli pozostała działalność usługowa - jest piątą w kolejności sekcją, której dotyczyły zrealizowane specjalistyczne szkolenia zawodowe. Natomiast częstotliwość poszukiwanych pracowników biurowych oraz szkoleń dotyczących działalności w zakresie usług administrowania występuje na podobnym poziomie. Z kolei najczęściej poszukiwanymi osobami są pracownicy przy pracach prostych, dla których szkoleń organizowanych jest najmniej. Najmniej pracowników poszukiwano wśród specjalistów, natomiast wśród branż związanych z informacją i komunikacja, opieką zdrowotną czy profesjonalną działalnością szkolenia realizowane były stosunkowo często. Innymi słowy, szkolenia skierowane były do specjalistów już zatrudnionych, w związku z czym osób do pracy w tej specjalności poszukiwano mniej. Jeżeli chodzi o tematy organizowanych szkoleń (por. wykres pt. Tematy, których dotyczyły szkolenia, z uwzględnieniem Priorytetów), to najwięcej dotyczyło specjalistycznych szkoleń zawodowych, opisanych powyżej. Następnie były to kursy aktywizacji zawodowej oraz umiejętności miękkich, które mogą być przydatne w każdej branży oraz zawodzie. Pozostała tematyka dotyczyła finansów, języka obcego i marketingu. Rzadziej obsługi komputera, prawo jazdy czy zarządzania. Pracodawców mających siedzibę na terenie województwa śląskiego zapytano także wprost o to w odniesieniu do jakich stanowisk istnieje w ich firmach największe zapotrzebowanie szkoleniowe. Strukturę ich wskazań zaprezentowano na poniższym wykresie. Wykres 78. Struktura zawodowa pracowników, w odniesieniu do których istnieje zapotrzebowanie szkoleniowe Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 32,9% Pracownicy biurowi 25,3% Parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy i kierownicy Specjaliści Technicy i inny średni personel Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 19,6% 17,9% 17,7% 14,1% 13,9% Pracownicy przy pracach prostych 4,0% 0% 10% 20% 30% 40% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI pracodawców województwa śląskiego, n=209, pytanie wielokrotnego wyboru, odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100%. Dane dotyczą pracodawców, którzy wskazali, że w ich firmie istnieje zapotrzebowanie na udział pracowników w szkoleniach zewnętrznych. 79

80 Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy to stanowisko, na które istnieje największe zapotrzebowanie szkoleniowe wśród pracodawców województwa śląskiego (wskazała na to stanowisko 1/3 badanych firm). Z kolei 1/4 pracodawców uważa, że potrzebują szkoleń dla pracowników biurowych. Natomiast prawie 1/5 wskazuje, że zapotrzebowanie szkoleniowe dotyczy stanowiska parlamentarzystów, wyższych urzędników i kierowników. Na potrzebę szkoleń w grupie specjalistów oraz techników i inny średni personel wskazało ponad 17% pracodawców; robotników przemysłowych i rzemieślników 14,1% pracodawców, a operatorów i monterów maszyn i urządzeń 13,9% firm. Najmniejsze zapotrzebowanie szkoleniowe dotyczy grupy pracowników przy pracach prostych 4% wskazań. 80

81 ANALIZA I PREZENTACJA PRZESTRZENNEGO ZRÓŻNICOWANIA PROJEKTÓW SZKOLENIOWYCH W ramach niniejszego rozdziału przedstawiono specyfikę terytorialną projektów szkoleniowych realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim. Analizy przestrzenne w zakresie grup docelowych projektów szkoleniowych, tematów i rodzajów szkoleń oraz typu beneficjenta przedstawiono dla poszczególnych powiatów i subregionów województwa. Grupy docelowe Zróżnicowanie terytorialne projektów pod względem grup docelowych przedstawiono w oparciu o dane o uczestnikach projektów ujęte w Podsystemie Monitorowania Europejskiego Funduszu Społecznego tj. miejsce zamieszkania, płeć, wiek, sytuacja na rynku pracy oraz wykształcenie. Mapa 1. Rozkład terytorialny uczestników projektów (w %) 1,1 2,4 4,3 1,6 2 2,7 5 3,4 3,4 3,8 2,1 0,6 2,6 3,9 1 1,1 2,4 4,1 3,8 2 6,9 1,3 1,7 2 2,5 3,4 2,5 2,4 2,7 1,5 2,2 2,5 0,8 0,9 2,6 5,5 2 6,4 5,6 Subregiony Centralny (21) Północny (5) Południowy (4) Zachodni (6) Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych PEFS Największa część uczestników szkoleń pochodziła z terenu powiatów Katowice (6,9%), cieszyńskiego (6,4%) a także żywieckiego (5,6%) i bielskiego (5,5%). Z kolei najmniej uczestników pochodziło z powiatu Piekary Śląskie (0,6%), a także Jastrzębie-Zdrój (0,8%) oraz Żory (0,9%). Analizując miejsce zamieszkania uczestników szkoleń na poziomie subregionów, stwierdzić należy, iż najwięcej 53,8% uczestników pochodzi z terenu subregionu centralnego, a najmniej 11,4% pochodzi z subregionu zachodniego. Na terenie subregionu południowego zamieszkuje 14,8% uczestników projektów szkoleniowych realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL, natomiast na terenie subregionu północnego 19,5 %. 81

82 Mapa 2. Udział kobiet wśród uczestników szkoleń (w %) 64, ,5 54,8 54,9 62,6 59,8 59,4 65,7 58,1 61,3 62,4 54,6 66,8 56,8 60,2 64,5 58,1 61,5 58,5 63,7 65,7 58,7 57,8 66,5 68,4 63,1 52,2 57,8 54,6 61,2 57,8 52,8 66,4 63,2 65,4 54,1 Subregiony 59,8 61,6 Centralny (21) Północny (5) Południowy (4) Zachodni (6) Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych PEFS W żadnym z powiatów udział kobiet wśród uczestników kobiet nie był mniejszy niż 50%. Największy udział kobiet występuje wśród uczestników z terenu powiatu Tychy, wyniósł on tam 68,4%. Relatywnie wysoki był on również w powiatach Zabrze (66,8%), mikołowskim (66,5%) oraz pszczyńskim (66,4%). Z kolei relatywnie niski udział kobiet występuję w przypadku powiatu raciborskiego (52,2%) oraz Żory (52,8%). Analizując to zagadnienie w podziale subregionalnym zaobserwowano jedynie niewielkie zróżnicowanie - w subregionie centralnym występuje największy udział kobiet wśród uczestników szkoleń na poziomie 61,7%, a najmniejszy na terenie subregionu zachodniego 57,0%. Na terenie subregionu północnego udział ten wynosi 59%, natomiast na terenie subregionu południowego 60%. 82

83 Mapa 3. Udział osób niepracujących wśród uczestników projektów (w %) 40,2 25,2 50,7 40,4 52,3 56,1 37,5 27,3 26,1 48,8 35,6 28, ,4 35,6 58,8 54, ,9 26,2 38,5 32,2 39, , ,9 40,8 46, , ,6 44,8 45,4 59,7 Subregiony 40,2 Centralny (21) Północny (5) Południowy (4) Zachodni (6) Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych PEFS Największy udział osób niepracujących występował wśród uczestników szkoleń zamieszkujących na terenie powiatu Rybnik oraz powiatu rybnickiego. Osoby niepracujące stanowiły tam odpowiednio 74,7% oraz 68,0% uczestników. Z kolei najmniej osób niepracujących było wśród uczestników zamieszkujących na terenie powiatów Piekary Śląskie (22,1%), Częstochowa (25,2%) oraz Tychy (25,9%). W podziale na subregiony zróżnicowanie jest mniejsze, największy udział osób niepracujących był wśród uczestników z subregionu zachodniego, gdzie wynosił on 49,6%, z kolei najmniejszy udział na poziomie 37,3% był w subregionie centralnym. W subregionach północnym oraz południowym udział osób niepracujących wśród ogółu uczestników szkoleń zamieszkujących na terenie tych subregionów wynosi odpowiednio: 44,9 oraz 47,5%. 83

84 Mapa 4. Udział osób z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym wśród uczestników szkoleń (w %) 6,6 8,3 27,5 24,9 35,5 18,3 17 6,8 6,6 12,2 10,6 6,5 12,9 32,8 7,5 15,2 12, ,4 13, ,1 9,5 12,1 42,9 63,6 42,9 18,5 5,8 17,3 14,6 42,9 26,3 8,6 14,3 16,1 9, ,9 Subregiony Centralny (21) Północny (5) Południowy (4) Zachodni (6) Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych PEFS Osoby z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym najczęściej występowali wśród uczestników projektów zamieszkujących teren powiatu Rybnik oraz powiatu rybnickiego, ich udział wynosił tam odpowiednio 63,6% oraz 42,9%. Relatywnie wysokie udziały osób o takim poziomie wykształcenia występowały również wśród uczestników zamieszkujących na terenie powiatu cieszyńskiego (39,0%) oraz myszkowskiego (35,5%). Wśród powiatów o najniższym udziale osób z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym należy wymienić powiat Tychy, gdzie osoby charakteryzujące się tym poziomem wykształcenia stanowiły 5,8% ogółu uczestników, a także powiaty Piekary Śląskie (6,5%), kłobucki (6,6%), tarnogórski (6,6%) oraz Gliwice (6,8%). Rozpatrując podział województwa na subregiony, z największym udziałem osób z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym mamy do czynienia wśród uczestników szkoleń zamieszkujących na terenie subregionu zachodniego, gdzie wyniósł on 29,0%, z kolei najmniej osób o wskazanym poziomie wykształcenia było wśród uczestników projektów szkoleniowych zamieszkujących na terenie subregionu centralnego tam udział wyniósł 13,4%. W przypadku subregionu północnego i południowego udziały uczestników z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym być zbliżony i wynosił odpowiednio: 19,25% i 19,39%. 84

85 Mapa 5. Średni wiek uczestników szkoleń (w latach) w momencie przystąpienia do projektu 36,3 37,6 31,7 31,2 29,9 34,4 36,1 33,6 34,6 36,2 33,4 34,4 35,7 36,2 37,2 37,4 36,1 33,7 36,3 34,8 34,4 35,8 33,6 31,9 26,7 22,3 26,7 37,4 38, ,3 26,7 35, ,9 30,6 Subregiony 34,8 Centralny (21) Północny (5) Południowy (4) Zachodni (6) Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych PEFS Przeciętnie najstarsi uczestnicy szkoleń pochodzili z terenu powiatu Tychy, ich przeciętny wiek wynosił 38,3 lat. Relatywnie starsi uczestnicy pod względem przeciętnego wieku pochodzili z powiatów Częstochowa (średnio 37,6 lat), Siemianowice Śląskie (średnio 37,4 lat) oraz mikołowskiego (średnio 37,4 lat). Z kolei przeciętnie najmłodsi byli uczestnicy zamieszkujący na terenie powiatów Rybnik (średnio 22,3 lat) oraz powiatu rybnickiego (średnio 26,7 lat). Analizując strukturę subregionalnie stwierdzić należy, iż relatywnie najstarsi są uczestnicy szkoleń zamieszkujący na terenie subregionu centralnego przeciętnie w momencie przystąpienia do projektu mieli oni 35,1 roku życia, a relatywnie najmłodsi byli uczestnicy szkoleń zamieszkujący na terenie subregionu zachodniego, gdzie przeciętny wiek uczestnika wynosił 30,0 lat. Średnia wieku uczestnika zamieszkującego subregion północny wynosi 34 lata, subregion południowy - 34, lat. Tematyka i rodzaj szkoleń w poszczególnych Priorytetach PO KL Poniżej przedstawiono zróżnicowania wewnątrzregionalne w zakresie tematyki 13 komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim. oraz rodzajów szkoleń zrealizowanych w ramach Tematyka szkoleń 13 Tematyka szkoleń ze względu na dużą ilość kategorii została przedstawiona nie w formie map (jak określono w SOPZ), lecz tabel. Jest to spowodowane ograniczeniem objętości raportu wskazanym w SOPZ. Każdy temat musiałby zostać przedstawiony na odrębnej mapie, co zwiększyłoby objętość raportu łącznie o 25 stron ( o 13 stron w przypadku analizy na danych PEFS oraz 12 stron w przypadku analizy zapisów wniosków o dofinansowanie). 85

86 żywiecki Żory zawierciański Zabrze wodzisławski Tychy tarnogórski Świętochłowice Sosnowiec Siemianowice Śląskie Rybnik rybnicki Ruda Śląska raciborski pszczyński Piekary Śląskie myszkowski Mysłowice mikołowski lubliniecki kłobucki Katowice Jaworzno Jastrzębie-Zdrój gliwicki Gliwice Dąbrowa Górnicza częstochowski Częstochowa cieszyński Chorzów Bytom bieruńsko-lędziński Bielsko-Biała bielski będziński 5,9% 0,1% 7,9% 9,1% 0,3% 3,8% 0,9% 3,2% 7,6% 1,2% 0,9% 0,5% 2,7% 0,8% 1,6% 0,5% 0,5% 1,4% 0,8% 1,1% 0,6% 9,7% 3,2% 0,2% 1,4% 3,5% 4,0% 1,2% 0,3% 1,6% 7,8% 2,6% 0,8% 4,8% 3,5% 4,0% 7,5% 1,0% 4,5% 1,7% 2,6% 2,5% 2,0% 1,5% 12,2% 2,0% 2,6% 0,4% 1,8% 1,5% 3,9% 1,8% 1,2% 2,3% 1,4% 1,4% 1,5% 4,1% 1,8% 1,8% 0,5% 2,0% 5,9% 2,0% 1,1% 1,9% 6,5% 3,2% 0,6% 2,5% 8,7% Priorytet VI 6,0% 0,3% 10,2% 4,0% 0,3% 3,5% 5,7% 1,4% 3,9% 0,6% 1,0% 0,3% 5,4% 0,3% 1,6% 0,7% 0,9% 1,6% 7,4% 1,4% 1,8% 4,6% 0,8% 0,1% 1,4% 4,3% 2,4% 3,4% 6,4% 3,1% 1,1% 1,9% 1,4% 3,4% 4,9% 2,7% 15,1% 4,1% 2,3% 0,4% 0,7% 4,5% 3,9% 5,6% 1,4% 6,1% 8,1% 13,1% 0,3% 17,7% 2,8% 12,6% 1,2% 0,4% 1,9% 4,8% 4,8% 2,1% 1,7% 0,5% 2,6% 3,0% 0,9% 16,6% 5,7% 2,3% 0,9% 0,8% 0,4% 1,4% 1,0% 0,7% 0,3% 0,1% 10,5% 1,3% 1,5% 1,9% 2,0% 1,3% 2,5% 2,8% 9,1% 4,4% 2,0% 0,7% 2,8% 3,2% 1,0% 0,8% 3,1% 5,1% 12,0% 1,1% 2,3% 2,3% 0,3% 11,7% 2,2% 0,5% 0,3% 2,2% 0,3% 0,4% 0,4% 1,3% 1,8% 3,1% 0,9% 0,5% 4,7% 4,4% 1,4% 3,4% 6,3% 10,2% 0,9% 3,4% 0,7% 1,1% 1,4% 0,2% 1,6% 2,1% 5,7% Priorytet VII 11,6% 9,0% 6,4% 5,3% 0,1% 4,1% 3,4% 6,0% 2,3% 3,2% 2,8% 2,4% 0,0% 4,3% 0,1% 10,8% 8,1% 1,8% 15,2% 2,9% OCENA EFEKTYWNOŚCI I SKUTECZNOŚCI PROJEKTÓW SZKOLENIOWYCH PO KL W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM Tabela 1. Rozkład terytorialny uczestników szkoleń pod względem tematyki - część 1 Rodzaj szkolenia szkolenia dot. technik aktywnego poszukiwania pracy oraz nabywania kompetencji kluczowych; szkolenia prowadzące do podniesienia, uzupełnienia lub zmiany kwalifikacji zawodowych; szkolenia kadr instytucji rynku pracy (z wyłączeniem PSZ) powiązane ze specyfiką zadań szkolenia dla pracowników publicznych służb zatrudnienia wykonujących zadania związane z aktywizacją zawodową osób bezrobotnych szkolenia umożliwiające uzyskanie wiedzy i umiejętności niezbędnych do podjęcia i prowadzenia działalności gospodarczej; szkolenia w zakresie efektywnego wykorzystania dotacji szkolenia przyczyniające się do poprawy zdolności do zatrudnienia oraz rozwoju usług aktywizacyjnych (z wyłączeniem instrumentów objętych zasadami pomocy publicznej) szkolenia umożliwiające nabycie, podniesienie lub zmianę kwalifikacji i kompetencji zawodowych oraz rozwijanie umiejętności i kompetencji społecznych szkolenia umożliwiające uzyskanie wiedzy umiejętności potrzebnych do założenia i/lub prowadzenia działalności w sektorze ekonomii społecznej; szkolenia umożliwiające uzyskanie wiedzy i umiejętności potrzebnych do założenia i/lub prowadzenia i/lub przystąpienia i/lub pracy w spółdzielni socjalnej szkolenia przyczyniające się do przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu członków społeczności lokalnych zagrożonych wykluczeniem społecznym Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych PEFS; im ciemniejszym kolorem zacieniowana komórka tym większy udział uczestników z danego powiatu (kolumna) wśród ogółu uczestników biorących udział w szkoleniach danego typu (wiersz) 86

87 Szkolenia dotyczące technik aktywnego poszukiwania pracy oraz nabywania kompetencji kluczowych; szkolenia prowadzące do podniesienia, uzupełnienia lub zmiany kwalifikacji zawodowych; szkolenia kadr instytucji rynku pracy (z wyłączeniem PSZ) powiązane ze specyfiką zadań najczęściej realizowano głównie dla uczestników zamieszkujących tereny powiatów Katowice, Zabrze oraz powiatu zawierciańskiego, udziały uczestników z tych powiatów wynosiły odpowiednio: 9,7%, 9,1% oraz 7,9%. Relatywnie rzadko w tego typu szkoleniach uczestniczyły osoby zamieszkujące na terenie powiatów: Żory, Jastrzębie-Zdrój oraz Częstochowa. Jeśli chodzi o szkolenia dla pracowników publicznych służb zatrudnienia wykonujących zadania związane z aktywizacją zawodową osób bezrobotnych to zdecydowanie najczęściej realizowane one były dla uczestników zamieszkujących na terenie powiatu Sosnowiec. Relatywnie często w tego typu szkoleniach brali udział również uczestnicy z powiatów będzińskiego (8,7%) oraz żywieckiego (7,5%). Żaden uczestnik z powiatu bieruńsko-lędzińskiego nie wziął udziału w szkoleniach omawianego typu. W szkoleniach umożliwiających uzyskanie wiedzy i umiejętności niezbędnych do podjęcia i prowadzenia działalności gospodarczej oraz szkoleniach w zakresie efektywnego wykorzystania dotacji uczestniczyły najczęściej osoby zamieszkujące na terenie powiatu zawierciańskiego (10,4%) oraz mikołowskiego (7,4%). Z kolei najrzadziej w tego typu szkoleniach brały udział osoby zamieszkujące na terenie powiatów: Jastrzębie-Zdrój (0,1%), raciborskiego (0,3%), rybnickiego (0,3%), wodzisławskiego (0,3%) oraz powiatu Żory (0,3%). Jeśli chodzi natomiast o szkolenia przyczyniające się do poprawy zdolności do zatrudnienia oraz rozwoju usług aktywizacyjnych (z wyłączeniem instrumentów objętych zasadami pomocy publicznej) to uczestniczyły w nich osoby jedynie z 17 na 36 śląskich powiatów, co świadczy o wysokiej koncentracji wsparcia na wybranych obszarach. W tego typu szkoleniach najczęściej brały osoby zamieszkujące na terenie powiatów: cieszyńskiego, żywieckiego oraz częstochowskiego. Udziały uczestników z tych terenów wynosiły odpowiednio: 17,7%, 15,1% oraz 13,1%. Szkolenia umożliwiające nabycie, podniesienie lub zmianę kwalifikacji i kompetencji zawodowych oraz rozwijanie umiejętności i kompetencji społecznych najczęściej skierowane były do uczestników zamieszkujących na terenie powiatu Rybnik, ich udział wynosił 16,6%. Relatywnie często w szkoleniach tego typu uczestniczyły również osoby zamieszkujące na terenie powiatów: Katowice (10,5%) oraz Częstochowa (9,1%). Stosunkowo rzadko z kolei w szkoleniach tych brali udział uczestnicy z powiatów: kłobuckiego (0,1%), lublinieckiego (0,3%), Piekary Śląskie (0,4%) oraz żywieckiego (0,4%). Natomiast w szkoleniach umożliwiających uzyskanie wiedzy umiejętności potrzebnych do założenia i/lub prowadzenia działalności w sektorze ekonomii społecznej oraz szkoleniach umożliwiających uzyskanie wiedzy i umiejętności potrzebnych do założenia i/lub prowadzenia i/lub przystąpienia i/lub pracy w spółdzielni socjalnej najczęściej brały udział osoby zamieszkujące na terenie powiatów Zabrze z udziałem 12,0% oraz Sosnowiec i Dąbrowa Górnicza z udziałami 11,7% i 10,2%. W tego typu szkoleniach relatywnie rzadko brały udział osoby zamieszkujące na terenie powiatów: bieruńsko-lędzińskiego (0,2%), raciborskiego (0,3%) oraz Świętochłowice (0,3%). Z kolei szkolenia przyczyniające się do przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu członków społeczności lokalnych zagrożonych wykluczeniem społecznym skierowane były do uczestników zamieszkujących na terenie zaledwie 19 z 36 powiatów, najczęściej brały w nich udział osoby zamieszkujące na terenie powiatu bielskiego oraz żywieckiego, z udziałami odpowiednio: 15,2% oraz 11,6%. Na kolejnej stronie przedstawiono dane dotyczące szkoleń o pozostałej tematyce. 87

88 żywiecki Żory zawierciański Zabrze wodzisławski Tychy tarnogórski Świętochłowice Sosnowiec Siemianowice Śląskie Rybnik rybnicki Ruda Śląska raciborski pszczyński Piekary Śląskie myszkowski Mysłowice mikołowski lubliniecki kłobucki Katowice Jaworzno Jastrzębie-Zdrój gliwicki Gliwice Dąbrowa Górnicza częstochowski Częstochowa cieszyński Chorzów Bytom bieruńsko-lędziński Bielsko-Biała bielski będziński 4,3% 1,3% 3,5% 3,7% 1,9% 4,0% 3,0% 1,0% 5,6% 1,7% 2,2% 1,3% 2,7% 0,9% 1,8% 1,1% 1,1% 2,3% 1,5% 0,8% 0,7% 10,7% 2,6% 0,9% 3,0% 5,7% 3,5% 2,3% 4,1% 2,7% 2,3% 3,6% 1,3% 1,9% 4,3% 4,7% 6,1% 0,3% 3,5% 1,5% 1,7% 7,5% 3,2% 0,9% 5,1% 1,3% 0,8% 0,3% 2,0% 2,1% 2,7% 1,5% 7,7% 1,4% 2,0% 2,2% 0,5% 6,3% 1,1% 1,0% 4,7% 1,6% 4,2% 2,1% 2,2% 4,3% 1,9% 2,5% 3,1% 1,4% 4,6% 4,6% 7,9% 4,0% 3,5% 7,5% 1,2% 9,4% 2,1% 3,5% 0,6% 8,2% 0,5% 0,8% 0,5% 3,3% 0,4% 5,3% 6,1% 1,5% 8,8% 2,6% 4,8% 1,1% 4,3% 3,7% 4,4% 0,4% 1,4% 2,0% Priorytet VIII 2,3% 0,5% 1,6% 3,2% 4,2% 2,1% 2,3% 0,8% 4,0% 1,2% 3,3% 3,1% 2,6% 9,7% 1,6% 0,8% 0,5% 1,3% 1,6% 0,3% 0,3% 10,6% 1,1% 0,5% 2,9% 6,8% 2,5% 0,7% 1,5% 4,3% 1,9% 2,6% 1,2% 7,4% 5,9% 2,6% 2,3% 1,8% 0,8% 6,6% 0,8% 2,2% 2,1% 1,1% 4,5% 0,6% 2,1% 0,9% 1,9% 0,2% 1,5% 0,5% 2,2% 0,5% 1,3% 5,5% 2,6% 6,3% 2,5% 0,2% 2,3% 9,6% 4,9% 3,5% 3,8% 5,6% 2,5% 2,8% 0,3% 4,9% 6,1% 2,5% 9,4% 0,1% 5,6% 1,5% 2,2% 1,9% 3,5% 0,3% 0,4% 0,2% 0,2% 3,6% 0,6% 4,0% 4,7% 0,2% 4,4% 0,3% 5,8% 3,7% 1,2% 0,7% 0,2% 0,9% 5,3% 0,4% 0,5% 8,7% 0,6% 13,1% 0,6% 0,6% 2,8% 0,4% 6,0% 5,2% Priorytet IX OCENA EFEKTYWNOŚCI I SKUTECZNOŚCI PROJEKTÓW SZKOLENIOWYCH PO KL W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM Tabela 2. Rozkład terytorialny uczestników szkoleń pod względem tematyki - część 2 ogólne i specjalistyczne szkolenia dla kadr zarządzających i pracowników mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw Szkolenia umożliwiające uzyskanie wiedzy i umiejętności potrzebnych do założenia i prowadzenia działalności gospodarczej; szkolenia przekwalifikujące; szkolenia dla pracowników wspomagające przeprowadzenie procesu zmiany profilu działalności przedsiębiorstwa szkolenia nakierowane na zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorców, promowanie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, upowszechnianie idei flexicurity szkolenia praktyczne dla pracowników przedsiębiorstw, pracowników naukowych jednostek naukowych w przedsiębiorstwach; szkolenia dla pracowników przedsiębiorstw prowadzone przez (lub z udziałem) pracowników naukowych jednostek naukowych i uczelni ukierunkowane na wdrożenie danych przedsięwzięć innowacyjnych w przedsiębiorstwach.; szkolenia z zakresu komercjalizacji wiedzy dla doktorantów szkolenia związane z kształceniem ustawicznym osób dorosłych szkolenia kwalifikacyjne i doskonalące dla nauczycieli ; szkolenia pracowników placówek kształcenia ustawicznego, praktycznego i doskonalenia zawodowego oraz instruktorów praktycznej nauki zawodu; szkolenia dla nauczycieli zainteresowanych podwyższeniem lub uzupełnieniem posiadanego wykształcenia; szkolenia doskonalące dla nauczycieli i pracowników administracji oświatowej w zakresie organizacji, zarządzania, finansowania oraz monitoringu działalności oświatowej. Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych PEFS; im ciemniejszym kolorem zacieniowana komórka tym większy udział uczestników z danego powiatu (kolumna) wśród ogółu uczestników biorących udział w szkoleniach danego typu (wiersz) 88

89 centralny Subregion język obcy obsługa komputera specjalistyczne kursy zawodowe finanse, księgowość marketing, sprzedaż, obsługa klienta zarządzanie obsługa maszyn i urządzeń (z wyłączeniem biurowych) prawo jazdy umiejętności miękkie BHP inne aktywizacja zawodowa OCENA EFEKTYWNOŚCI I SKUTECZNOŚCI PROJEKTÓW SZKOLENIOWYCH PO KL W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM Wśród uczestników ogólnych i specjalistycznych szkoleń dla kadr zarządzających i pracowników mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw najczęściej występowały osoby zamieszkujące na terenie powiatu Katowice, ich udział wyniósł 10,7%. W tego typu szkoleniach stosunkowo rzadko uczestniczyły osoby zamieszkujące na terenie powiatów: kłobuckiego (0,7%), lublinieckiego (0,8%) oraz Jastrzębie-Zdrój (0,9%). Natomiast szkolenia umożliwiające uzyskanie wiedzy i umiejętności potrzebnych do założenia i prowadzenia działalności gospodarczej; szkolenia przekwalifikujące; szkolenia dla pracowników wspomagające przeprowadzenie procesu zmiany profilu działalności przedsiębiorstwa najczęściej były częściej skierowane o osób zamieszkujących na terenie powiatu myszkowskiego, Tychy i Katowice, udział uczestników z tych terenów wynosiło odpowiednio: 7,7%, 7,5% oraz 6,3%. Relatywnie rzadko w tych przedsięwzięciach brali udział uczestnicy z powiatów Żory (0,3%), rybnickiego (0,3%) oraz kłobuckiego (0,5%). Jeśli chodzi z kolei o szkolenia nakierowane na zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorców, promowanie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, upowszechnianie idei flexicurity to najczęściej brały w nich udział osoby zamieszkujące na terenie powiatów: Sosnowiec (9,4%), gliwickiego (8,8%) oraz Ruda Śląska (8,2%). Z powiatów Bielsko-Biała, cieszyńskiego, kłobuckiego, mikołowskiego, pszczyńskiego, zawierciańskiego, Żory oraz żywieckiego żaden uczestnik nie wziął udziału w tego typu szkoleniach. W szkoleniach praktycznych dla pracowników przedsiębiorstw, pracowników naukowych jednostek naukowych w przedsiębiorstwach; szkoleniach dla pracowników przedsiębiorstw prowadzone przez (lub z udziałem) pracowników naukowych jednostek naukowych i uczelni ukierunkowanych na wdrożenie danych przedsięwzięć innowacyjnych w przedsiębiorstwach.; szkoleniach z zakresu komercjalizacji wiedzy dla doktorantów najczęściej brały udział osoby zamieszkujące na terenie powiatów: Katowice (10,6%) oraz raciborskiego (9,7%), a najrzadziej osoby z powiatów kłobuckiego (0,3%), lublinieckiego (0,3%), Jastrzębie-Zdrój (0,5%) oraz Żory (0,5%). Z kolei szkolenia związane z kształceniem ustawicznym osób dorosłych najczęściej były realizowane wśród uczestników z powiatu Gliwice, ich udział wyniósł 9,6%. Relatywnie często w szkoleniach tego typu brali również udział uczestnicy zamieszkujący na terenie powiatów: Zabrze (6,6%), Katowice (6,3%) oraz bielskiego (6,1%). Jeśli chodzi z kolei o szkolenia kwalifikacyjne i doskonalące dla nauczycieli; szkolenia pracowników placówek kształcenia ustawicznego, praktycznego i doskonalenia zawodowego oraz instruktorów praktycznej nauki zawodu; szkolenia dla nauczycieli zainteresowanych podwyższeniem lub uzupełnieniem posiadanego wykształcenia; szkolenia doskonalące dla nauczycieli i pracowników administracji oświatowej w zakresie organizacji, zarządzania, finansowania oraz monitoringu działalności oświatowej to najczęściej brali w nich udział uczestnicy zamieszkujący na terenie powiatu cieszyńskiego oraz żywieckiego, udział osób z tych terenów wynosił odpowiednio: 13,1% oraz 9,4%. W tego typu szkoleniach relatywnie rzadko brały udział osoby z powiatów: Żory (0,1%), Siemianowice Śląskie (0,2%), rybnickiego (0,2%), Piekary Śląskiem (0,2%) oraz Jaworzno (0,2%). Poniżej przedstawiona została szczegółowa analiza terytorialna tematyki i rodzaju szkoleń zrealizowanych ze środków EFS w województwie śląskim. Została ona opracowana na podstawie informacji zawartych we wnioskach o dofinansowanie. Spośród 326 wylosowanych wniosków o dofinansowanie, które poddano analizie, w 16 nie podano informacji o tematyce realizowanego szkolenia. Tabela 3. Udział tematyki szkoleń realizowanych w poszczególnych powiatach i subregionach województwa śląskiego Powiat będziński 3,4% 1,8% 1,0% 3,1% 5,6% 3,4% 2,0% 0,8% bieruńsko-lędziński 8,9% 0,7% 1,0% 2,0% 0,8% Bytom 6,8% 1,4% 1,5% Chorzów 1,7% 1,8% 3,8% 1,5% 11,1% 9,1% 3,9% 5,9% 2,3% Dąbrowa Górnicza 3,6% 5,2% 1,9% 9,1% 4,0% 50,0% 2,0% 3,0% Gliwice 8,5% 5,4% 9,3% 10,8% 11,1% 13,8% 9,8% 3,0% 7,6% gliwicki 0,7% 3,9% 2,0% Jaworzno 1,7% 0,0% 2,4% 6,2% 3,7% 10,3% 9,1% 2,9% 1,0% 3,8% Katowice 25,4% 25,0% 33,6% 16,9% 20,4% 24,1% 9,1% 22,0% 9,8% 50,0% 15,8% 19,7% lubliniecki 1,7% 1,4% 1,0% 0,8% mikołowski 3,4% 3,6% 1,7% 6,2% 7,4% 3,4% 9,1% 4,0% 3,9% 5,0% 4,5% Mysłowice 0,3% 1,5% pszczyński 5,4% 0,7% 1,5% 3,4% 6,0% 2,0% 2,0% 1,5% Siemianowice Śląskie 1,9% 3,4% Sosnowiec 1,8% 2,8% 9,1% 0,8% 89

90 zachodni południowy północny Subregion język obcy obsługa komputera specjalistyczne kursy zawodowe finanse, księgowość marketing, sprzedaż, obsługa klienta zarządzanie obsługa maszyn i urządzeń (z wyłączeniem biurowych) prawo jazdy umiejętności miękkie BHP inne aktywizacja zawodowa OCENA EFEKTYWNOŚCI I SKUTECZNOŚCI PROJEKTÓW SZKOLENIOWYCH PO KL W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM Powiat Świętochłowice 1,7% 0,7% 1,5% 3,7% 2,9% 2,0% 3,0% tarnogórski 5,1% 0,7% 6,2% 3,7% 3,4% 6,9% 4,0% 6,8% Tychy 1,7% 1,0% 2,0% 2,0% 2,3% Zabrze 1,7% 1,8% 0,3% 4,6% 1,9% 1,0% 2,0% 2,3% ogółem 62,7% 58,9% 67,8% 60,0% 72,2% 65,5% 54,5% 36,0% 52,0% 100,0% 49,5% 61,4% Częstochowa 3,4% 3,6% 1,4% 18,5% 3,4% 6,0% 8,8% 5,0% 3,8% częstochowski 1,7% 1,4% 3,9% 0,8% myszkowski 0,3% 4,0% 1,0% 4,0% 3,0% zawierciański 1,8% 3,5% 1,5% 7,4% 3,4% 9,1% 5,9% 20,8% 5,3% ogółem 5,1% 5,4% 6,6% 20,0% 7,4% 6,9% 9,1% 10,0% 19,6% 29,7% 12,9% bielski 1,7% 3,6% 1,0% 8,0% 2,0% 3,0% Bielsko-Biała 8,5% 1,8% 6,2% 7,7% 1,9% 6,9% 12,0% 5,9% 2,0% 4,5% cieszyński 8,5% 7,1% 5,9% 4,6% 5,6% 6,9% 9,1% 10,0% 5,9% 4,0% 6,1% żywiecki 5,1% 7,1% 5,5% 6,2% 3,7% 6,9% 10,0% 3,9% 2,0% 5,3% ogółem 23,7% 19,6% 18,7% 18,5% 11,1% 20,7% 9,1% 40,0% 17,6% 10,9% 15,9% Jastrzębie-Zdrój 1,8% 7,4% 6,9% 9,1% 2,0% 0,8% raciborski 1,7% 3,6% 1,4% 1,5% 1,0% 0,8% rybnicki 1,7% 1,8% 2,0% 1,0% Rybnik 1,7% 3,6% 1,7% 2,0% 3,9% 1,0% 4,5% wodzisławski 1,7% 5,4% 1,7% 18,2% 4,0% 5,9% 4,0% 3,0% Żory 1,7% 2,1% 1,9% 6,0% 2,0% 0,8% ogółem 8,5% 16,1% 6,9% 1,5% 9,3% 6,9% 27,3% 14,0% 10,8% 9,9% 9,8% Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy wniosków o dofinansowanie, n= 310, brak danych =16 Jeżeli chodzi o udział tematyki szkoleń w poszczególnych subregionach województwa śląskiego, to najwięcej szkoleń realizowanych jest przez beneficjentów, których siedziba znajduje się w subregionie centralnym, co jest prawdopodobnie wynikiem wchodzącej w jego skład największej ilości powiatów (19) i aglomeracji katowickiej. Wyjątkiem jest tu kurs prawa jazdy, który najczęściej organizowany był w subregionie południowym. To właśnie tej subregion województwa śląskiego jest drugim miejscem o największej częstotliwości realizacji szkoleń. Wyjątkiem są tu trzy tematy. Pierwsze dwa to, finanse i księgowość oraz umiejętności miękkie, które podejmowane były częściej w subregionie północnym. Trzeci, to obsługa maszyn i urządzeń (z wyłączeniem urządzeń biurowych), który realizowany był częściej w subregionie zachodnim. Subregion zachodni zajmuje trzecie miejsce pod względem zróżnicowania tematyki realizowanych szkoleń. Natomiast najmniej tematów realizuje się w subregionie północnym. Generalnie, w subregionie centralnym przeprowadzono 100% szkoleń BHP; 72,2% spośród wszystkich szkoleń o tematyce marketingu, sprzedaży i obsługi klienta; 67,8% specjalistycznych kursów zawodowych; 65,5% szkoleń z zakresu zarządzania, 62,7% dotyczących języka obcego, 61,4% aktywizacji zawodowej; 60% finansów i księgowości, 58,9% obsługi komputera, 54,5% obsługi maszyn i urządzeń, 52,0% umiejętności miękkich, 49,5% innych oraz 36% to kursy prawa jazdy. W subregionie północnym dominowały szkolenia o tematyce innej 29,7%, finansów 20% oraz umiejętności miękkich 19,2%. Najrzadziej realizowano szkolenia językowe oraz komputerowe, których udział wynosi nie więcej niż 5,5%. W subregionie południowym najczęściej realizowane były kursy prawa jazdy 40%, językowe 23,7%, zarządzania 20,7% oraz komputerowe 19,6%. Najrzadziej prowadzono szkolenia o tematyce innej (10,9%) oraz z obsługi maszyn i urządzeń (9,1%). Szkolenie dotyczące obsługi maszyn i urządzeń dominuje natomiast w subregionie zachodnim 27,3%. Relatywnie często na tle innych szkoleń realizowano tam także kursy komputerowe 16,1% oraz prawo jazdy 14%. Najrzadziej pojawiającymi się w tym subregionie szkoleniami są te, dotyczące księgowości i finansów (1,5%) oraz zarządzania (6,9%). 90

91 centralny Subregion A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo C. Przetwórstwo przemysłowe D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię E. Dostawa wody; gospodarowanie ciekami i odpadami (...) F. Budownictwo H. Transport i gospodarka magazynowa I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi J. Informacja i komunikacja M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna N. Działalność w zakresie usług administrowania (...) P. Edukacja Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna S. Pozostała działalność usługowa OCENA EFEKTYWNOŚCI I SKUTECZNOŚCI PROJEKTÓW SZKOLENIOWYCH PO KL W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM Najwięcej przeprowadzanych szkoleń dotyczy specjalistycznych kursów zawodowych, są one prowadzone przez beneficjentów w 30 powiatach. Następne w kolejności są szkolenia związane z aktywizacja zawodową (w tym przedsiębiorczością, pisaniem biznesplanów, zakładaniem własnej działalności gospodarczej), które zostały przeprowadzone w 28 powiatach województwa śląskiego. Na miejscu trzecim pojawia się inna tematyka. W kategorii tej, znajdują się tematy, które nie były jednolite z dostępnymi już kategoriami, przy czym z racji na ich stosunkowo rzadkie występowanie, nie można było utworzyć dla nich odrębnej kategorii. Znajdują się tu tematy takie jak: pierwsza pomoc przedmedyczna, przepisy prawne. Tematyka ta została podjęta w 26 powiatach. Szkolenie z zakresu umiejętności miękkich przeprowadzono w 24 powiatach, języka obcego w 22, a naukę obsługi komputera w 21 powiatach. Jeśli chodzi o kursy związane z finansami i księgowością oraz marketingiem i sprzedażą, zostały one zrealizowane w 17 powiatach, a szkolenie z zarządzania i kura prawa jazdy w 14. Najmniej szkoleń przeprowadzono w zakresie obsługi maszyn i urządzeń. Wystąpiły one w 7 powiatach. Jeśli chodzi o tematykę szkoleń realizowaną w danych powiatach, to w subregionie centralnym zdecydowanie dominują Katowice, w których zrealizowano szkolenia dotyczące wszystkich, dwunastu tematów. Następnie 11 tematów przeprowadzono w powiecie mikołowskim, 9 w Chorzowie, Gliwicach i Jaworznie. 8 tematów zostało poruszonych na szkoleniach w powiatach będzińskim, tarnogórskim, pszczyńskim, Dąbrowie Górniczej oraz Zabrzu. Zdecydowanie najmniej tematów szkoleń poruszono w Mysłowicach i Siemianowicach Śląskich 2. 4 tematy zrealizowano w powiecie lublinieckim oraz w Sosnowcu. Natomiast w pozostałych powiatach tego subregionu zrealizowano 5 spośród 12 tematów szkoleń. W subregionie północnym najwięcej tematów 9 przeprowadzono w powiecie zawierciańskim oraz w Częstochowie. Najmniej w częstochowskim 4 i myszkowskim 5. Subregion południowy cechuje wysoka ilość zrealizowanych tematów. W powiecie cieszyńskim zrealizowano 11 tematów, w żywieckim i Bielsko-Białej 10. Najmniej, 6, udało się podjąć w powiecie bielskim. Z kolei, w subregionie zachodnim nie dominuje wysoka różnorodność tematów. Najwięcej udało się ich zrealizować w powiecie wodzisławskim 8 oraz w Rybniku - 7, a najmniej w powiecie rybnickim 4. Jeśli chodzi o powiaty, to aż 10 spośród 12 tematów realizowanych jest najczęściej przez beneficjentów, których siedziba znajduje się w Katowicach. Należą do nich: języki obce, obsługa komputera, specjalistyczne szkolenia zawodowe, marketing, sprzedaż i obsługa klienta; zarządzanie, prawo jazdy, bhp, umiejętności miękkie, aktywizacja zawodowa oraz inne. Z kolei tematyka dotycząca finansów i księgowości podejmowana jest najczęściej na szkoleniach w Częstochowie, a temat obsługi maszyn i urządzeń (z wyłączeniem urządzeń biurowych) dominuje w powiecie wodzisławskim. Podsumowując, najwięcej szkoleń realizuje się w subregionie centralnym, w powiecie Katowice. Aktywny szkoleniowo jest także subregion południowy, w którym 3 na 4 powiaty realizują minimum 10 różnych tematów szkoleń, przy czym specjalistyczne szkolenia zawodowe oraz szkolenia aktywności zawodowej są dominujące wśród wszystkich tematów. Tabela 4. Podział specjalistycznych szkoleń zawodowych realizowanych w poszczególnych powiatach i subregionach województwa śląskiego Powiat będziński 2,0% 7,7% bieruńskolędziński 4,1% Bytom 4,9% 2,0% 6,7% Chorzów 100,0% 11,1% 12,2% 7,1% 2,0% 4,3% 6,7% Dąbrowa Górnicza 25,0% 4,1% 3,8% Gliwice 20,0% 12,5% 22,2% 14,6% 7,1% 14,3% 4,3% 7,7% 3,8% gliwicki 40,0% Jaworzno 2,1% 2,4% 19,2% Katowice 20,0% 14,6% 25,0% 55,6% 22,0% 50,0% 30,6% 39,1% 40,0% 23,1% 67,6% 42,3% lubliniecki 8,2% mikołowski 20,0% 2,1% 2,4% 4,3% 3,8% pszczyński 15,4% Sosnowiec 2,1% 7,3% 4,3% 6,7% 2,9% 3,8% Świętochłowice 4,1% tarnogórski 4,1% Tychy 2,0% 6,7% 91

92 zachodni południowy północny Subregion A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo C. Przetwórstwo przemysłowe D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię E. Dostawa wody; gospodarowanie ciekami i odpadami (...) F. Budownictwo H. Transport i gospodarka magazynowa I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi J. Informacja i komunikacja M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna N. Działalność w zakresie usług administrowania (...) P. Edukacja Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna S. Pozostała działalność usługowa OCENA EFEKTYWNOŚCI I SKUTECZNOŚCI PROJEKTÓW SZKOLENIOWYCH PO KL W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM Powiat ogółem 100,0% 58,3% 25,0% 100,0% 88,9% 65,9% 64,3% 77,6% 56,5% 66,7% 53,8% 70,6% 76,9% Częstochowa 25,0% 4,9% 2,0% częstochowski 30,8% myszkowski 4,3% zawierciański 12,5% 4,3% 6,7% ogółem 12,5% 25,0% 4,9% 2,0% 8,7% 6,7% 30,8% bielski 2,1% 2,4% 4,3% Bielsko-Biała 8,3% 7,3% 2,0% 26,5% 3,8% cieszyński 6,3% 50,0% 7,3% 14,3% 4,1% 4,3% 7,7% 15,4% żywiecki 8,3% 2,4% 14,3% 8,2% 8,7% 13,3% 7,7% ogółem 25,0% 50,0% 19,5% 28,6% 14,3% 17,4% 13,3% 15,4% 26,5% 19,2% raciborski 2,4% 7,1% 4,3% 2,9% Rybnik 2,1% 2,0% 4,3% 6,7% wodzisławski 11,1% 2,4% 2,0% 8,7% Żory 2,1% 4,9% 2,0% 6,7% 3,8% ogółem 4,2% 11,1% 9,8% 7,1% 6,1% 17,4% 13,3% 2,9% 3,8% Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy wniosków o dofinansowanie, n= 310, brak danych =16 Jeżeli chodzi o specjalistyczne kursy zawodowe, to beneficjenci komponentu regionalnego PO KL realizowani je w 13 branżach tj. A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, C. Przetwórstwo przemysłowe, D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię, E. Dostawa wody, gospodarowanie ciekami i odpadami, F. Budownictwo, H. Transport i gospodarka magazynowa, I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, J. Informacja i komunikacja, M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, N. Działalność w zakresie administrowania, P. Edukacja, Q. Opieka społeczna i zdrowotna oraz S. Pozostała działalność usługowa. Najwięcej szkoleń dotyczyły branży J. Informacja i komunikacja były one realizowane w 17 powiatach. Szkolenia dotyczące sekcji H. Transport i gospodarka magazynowa były przeprowadzane w 15 powiatach, sekcji C. Przetwórstwo przemysłowe w 14, a sekcji M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna w 13. W 9 powiatach przeprowadzono natomiast specjalistyczne szkolenia zawodowe dotyczące branż N. Działalność w zakresie administrowania oraz S. pozostała działalność usługowa. Najmniej popularne szkolenia dotyczyły sekcji E. Dostawa wody, gospodarowanie ciekami i odpadami 1 powiat oraz sekcji D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię 3 powiaty. W niewielu więcej powiatach 4 realizowano szkolenia z branży F. Budownictwo oraz Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna. Specjalistyczne kursy zawodowe realizowano w 30 powiatach. Powyższa tabela przedstawia 28 powiatów. Różnica wynika stąd, że Beneficjenci z dwóch powiatów wnosi o dofinansowanie szkoleń zawodowych, nie wskazali jednak konkretnych tematów tych szkoleń, co uniemożliwiło zakodowanie ich branż według sekcji PKD. Spośród 28 powiatów, najwięcej szkoleń zawodowych 12 - realizowanych jest w Katowicach, Gliwicach 9, w powiecie cieszyńskim 8 oraz żywieckim i Chorzowie 7. Najmniej szkoleń 1 - organizowanych jest w powiecie bieruńsko-lędzińskim, gliwickim, lublinieckim, pszczyńskim, tarnogórskim, częstochowskim, myszkowskim i Świętochłowicach. Generalnie, beneficjenci, których siedziba znajduje się w subregionie centralnym, zrealizowali wszystkie szkolenia dotyczące branży A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo oraz E. Dostawa wody, gospodarowanie ciekami i odpadami; 88,9% szkoleń dot. sekcji F. Budownictwo, 77,6% J. Informacja i komunikacja, 76,9% S. pozostała działalność usługowa, 70,6% Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna, 66,7% N. Działalność w zakresie administrowania, 65,9% H. Transport i gospodarka magazynowa, 64,3% I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, 58,3% C. Przetwórstwo przemysłowe, 53,8% P. Edukacja oraz najmniej 25% D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię. W subregionie północnym organizuje się szkolenia dot. 7 branż. Dominują szkolenia dot. Sekcji P. Edukacja 30,8% oraz D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię 25%. Najmniej szkoleń dotyczy sekcji J. informatyka i komunikacja. Subregion południowy charakteryzują z kolei aż w 50% szkolenia w sekcji D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię oraz I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi - %. W subregionie tym pojawiają się szkolenia z 10 branż, z czego najmniejszy udział jest w branży N. Działalność w zakresie administrowania 13,3%. Z kolei, szkolenia organizowane w subregionie zachodnim dotyczą 9 branż, z czego najczęściej dotyczyły sekcji M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 17,4%, a najrzadziej Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 2,9%. Jeśli chodzi o aktywność w realizowaniu szkoleń na poziomie subregionalnym, to podobnie jak w przypadku analizy tematycznej, subregion centralny wskazać można z jednej strony - jako największy obszar szkoleniowy w województwie śląskim. Z drugiej jednak strony, jest to 92

93 obszar silnie zróżnicowany pod względem branży realizowanych szkoleń zawodowych, gdzie rozpiętość w ilości realizowanych przez beneficjentów szkoleń wynosi od 1 do 12. Aż w 6 na 19 powiatów organizowano szkolenie związane tylko z jedną branżą. Z kolei Beneficjenci posiadający siedzibę na terenie subregionu zachodniego realizowali szkolenia zawodowe związane tematycznie z minimum 4 branżami. Rodzaj szkoleń Analizę przestrzenną w zakresie rodzajów szkoleń przeprowadzono w odniesieniu do udziału szkoleń z zastosowaniem e-learningu/blended learningu w stosunku do szkoleń prowadzonych metodą tradycyjną, udziału projektów o rekrutacji zamkniętej oraz udziału szkoleń zawodowych w ogóle realizowanych szkoleń. Mapa 6. Udział uczestników zamieszkujących na terenie poszczególnych powiatów województwa śląskiego biorących udział w szkoleniach z wykorzystaniem e- learningu / blended learningu (w %) 6,2 7,2 17,1 4,4 36,1 13,6 11,9 8,8 19, ,6 12,3 8,8 12 9,2 21,5 11, ,4 13, ,8 11,9 19,8 9,1 7,2 9,1 20,2 14,6 17,6 8,9 9, ,9 7,6 5,7 4,5 4,9 1,5 Subregiony Centralny (21) Północny (5) Południowy (4) Zachodni (6) Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych PEFS Szkolenia z wykorzystaniem e-learningu najczęściej realizowane były wśród uczestników zamieszkujących teren powiatu myszkowskiego, udział osób objętych tego typu szkoleniami wynosił tam 36,1%. Ten rodzaj szkolenia relatywnie często wykorzystywano wśród uczestników zamieszkujących na terenie powiatu: Gliwice (21,5%), mikołowskiego (20,2%) oraz Bytom (20,0%). E-learning rzadko wykorzystywany był wśród uczestników z powiatu żywieckiego (1,5%), a także lublinieckiego (4,4%), Bielsko-Biała (4,5%) oraz cieszyńskiego (4,9%). Z kolei rozpatrując zagadnienie to w podziale na subregiony stwierdzić należy, iż forma e-learningowa najczęściej stosowana była w stosunku do uczestników zamieszkujących na terenie subregionu północnego, gdzie udział uczestników objętych tym rodzajem szkolenia wyniósł 15,1%. Najrzadziej z tego typu szkoleń korzystali uczestnicy z subregionu południowego (4,2%). Dla subregionów centralnego i zachodniego, udział tego rodzaju szkoleń wynosił odpowiednio: 13,4 i 12,1% W Priorytecie VI, VII i IX szkolenia z elementami e-learningu były najczęściej stosowane wśród uczestników szkoleń realizowanych w subregionie północnym. Natomiast w Priorytecie VIII ten rodzaj szkoleń stosowany był najczęściej w subregionie zachodnim. 93

94 Mapa 7. Rozkład terytorialny projektów zamkniętych (w %) 0 3, ,5 0 3, ,4 11, ,7 7,4 0 7,4 0 Subregiony 0 Centralny (21) Północny (5) Południowy (4) Zachodni (6) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego Projekty szkoleniowe z zastosowaniem rekrutacji o charakterze zamkniętym realizowane były relatywnie rzadko. Według przekazanych danych zrealizowanych zostało 30 takich projektów, z czego 27 realizowane były przez podmioty z 8 powiatów województwa śląskiego. Najwięcej 44,4% projektów zrealizowano przez podmioty z terenu powiatu Katowice, relatywnie dużo 18,5% projektów zrealizowane zostało przez podmioty z powiatu Gliwice. W subregionie centralnym zrealizowano 81,4% projektów zamkniętych, w północnym 3,7%, w południowym i zachodnim po 7,4%. Wszystkie projekty zamknięte realizowane były w ramach Priorytetu VIII. 94

95 Mapa 8. Udział specjalistycznych szkoleń zawodowych w ogóle szkoleń realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w poszczególnych powiatach województwa śląskiego (w %) 0 9, ,1 8,3 19,2 6, ,4 0 13,3 7,7 32, ,1 53, ,7 25,9 33, ,9 27,3 18,2 18, ,9 12, ,6 29,3 32,7 Subregiony Centralny (21) Północny (5) Południowy (4) Zachodni (6) Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy wniosków o dofinansowanie, n= 310, brak danych =16 Dokonując analizy zróżnicowania terytorialnego w odniesieniu do rodzaju organizowanych szkoleń w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim można zauważyć, że ogółem, najwięcej specjalistycznych kursów zawodowych było organizowanych w subregionie centralnym 33,9% ogółu realizowanych tam szkoleń, następnie południowym 31%, zachodnim 23,3% i na końcu północnym 16,2%. Jeśli chodzi o subregion centralny, to powiatem, w którym realizowanych jest najwięcej specjalistycznych szkoleń zawodowych jest Sosnowiec 72,7%. W powiecie lublinieckim specjalistyczne kursy zawodowe stanowią 57,1% ogółu realizowanych szkoleń, w Dąbrowie Górniczej 53,6%, Bytomiu 44,4%, a w Katowicach 44,1%. W powiatach tych odnotowano największy udział szkoleń zawodowych nie tylko w ich subregionie, ale w całym województwie śląskim. Około 1/3 specjalistycznych kursów prowadzona jest w Gliwicach, Mysłowicach oraz Chorzowie. Szkolenia tego rodzaju stanowią około ¼ szkoleń realizowanych w Tychach, Jaworznie i powiecie gliwickim. Najmniej specjalistycznych szkoleń organizowanych jest w powiecie tarnogórskim 6,3% oraz Zabrzu 7,7%. W trzech powiatach nie występują kursy zawodowe, są to: Siemianowice Śląskie, Ruda Śląska, Piekary Śląskie. W subregionie północnym najwięcej specjalistycznych szkoleń zawodowych 40% - realizowanych jest w powiecie częstochowskim. Najmniej natomiast w powiecie myszkowskim 8,3% oraz samej Częstochowie 9,3% (przy całkowitym braku tego rodzaju szkoleń w powiecie kłobuckim. Subregion południowy charakteryzuje się podobnym udziałem zawodowych szkoleń w ogóle realizowanych szkoleń. Najwięcej jest ich organizowanych w Bielsko-Białej 34,06%, następnie w powiecie żywieckim 32,7%, cieszyńskim 29,3%. Najmniej z kolei w powiecie bielskim 20%. W subregionie zachodnim szkolenia zawodowe nie są realizowane w powiecie rybnickim oraz Jastrzębiu-Zdroju. Z kolei najwięcej szkoleń realizowanych jest w Żorach 42,9% oraz powiecie raciborskim 40%. W Rybniku ¼ szkoleń to specjalistyczne szkolenia zawodowe. Natomiast najmniej organizuje się ich w powiecie wodzisławskim. 95

96 Typ beneficjenta / realizatora projektu Większość - 92,2% projektów szkoleniowych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim realizowanych było przez podmioty posiadające swoją siedzibę na terenie województwa śląskiego, tylko 7,8% projektów szkoleniowych realizowanych było przez podmioty spoza województwa. Mapa 9. Rozkład terytorialny projektów ze względu na miejsce będące siedzibą Beneficjenta (w %) 0,6 8,2 2 1,5 1,1 6,3 2 3,2 1,3 4,7 0,1 1 0,2 0,4 1,4 1,9 0,9 14,8 1,1 0,3 1,3 1,3 3,2 1,2 0,9 3,1 0,9 2,6 1,7 1, ,3 6,9 8,4 7,6 Subregiony Centralny (21) Północny (5) Południowy (4) Zachodni (6) Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych PEFS Beneficjenci z terenu powiatu Katowice zrealizowali największą część 14,8% projektów szkoleniowych, relatywnie dużo projektów zrealizowały również podmioty z terenu powiatu cieszyńskiego (8,4%) oraz Częstochowa (8,2%). Najrzadziej projekty szkoleniowe realizowane były przez podmioty z terenu powiatów Piekary Śląskie (0,1%), Świętochłowice (0,2%) oraz Mysłowice (0,3%). Jeśli chodzi o podział na subregiony to największa część projektów realizowana była przez podmioty z subregionu centralnego, było to 47,0% projektów szkoleniowych, z kolei najmniej projektów zrealizowały podmioty z subregionu zachodniego, ich udział wynosił 8,6%. W przypadku subregionów północnego i południowego beneficjenci mający siedzibę na ich terenie zrealizowani odpowiednio: projektów szkoleniowych. 96

97 Tabela 5 Wartość projektów szkoleniowych realizowanych przez Beneficjentów z poszczególnych powiatów i subregionów województwa śląskiego Powiat Katowice Suma dofinansowania projektów zrealizowanych przez podmioty z danego powiatu ,63 zł Subregion Suma dofinansowania projektów zrealizowanych przez podmioty z danego subregionu Gliwice ,08 zł Dąbrowa Górnicza ,14 zł Ruda Śląska ,34 zł Chorzów ,98 zł Tychy ,97 zł Jaworzno ,29 zł Zabrze ,50 zł tarnogórski ,96 zł Sosnowiec ,65 zł pszczyński ,84 zł Centralny ,77 zł mikołowski ,85 zł Bytom ,02 zł będziński ,76 zł Mysłowice ,58 zł bieruńsko-lędziński ,62 zł Siemianowice Śląskie ,57 zł Świętochłowice ,00 zł gliwicki ,48 zł lubliniecki ,16 zł Piekary Śląskie ,35 zł Bielsko-Biała ,77 zł żywiecki cieszyński ,21 zł ,38 zł Południowy ,59 zł bielski ,23 zł zawierciański ,45 zł Częstochowa ,04 zł kłobucki ,22 zł Północny ,00 zł częstochowski ,61 zł myszkowski ,68 zł Rybnik ,86 zł Jastrzębie-Zdrój ,72 zł Żory raciborski ,57 zł ,75 zł Zachodni ,19 zł wodzisławski ,89 zł rybnicki ,40 zł Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych SIMIK W powyższej tabeli przedstawiono sumy wartości projektów w podziale na powiaty i subregiony będące siedzibą ich Beneficjentów. Projekty na największą wartość zrealizowane zostały przez podmioty z terenu powiatu Katowice, wynosiła ona łącznie ,63 zł. Ponadto, z relatywnie wysokimi wartościami projektów mamy do czynienia w przypadku podmiotów z powiatów Gliwice ( ,08 zł) oraz zawierciańskiego ( ,45 zł). Projekty na relatywnie niską wartość zrealizowane zostały przez podmioty z powiatów Piekary Śląskie ( ,35 zł), rybnickiego ( ,40 zł) oraz myszkowskiego ( ,68 zł). Jeśli chodzi o zróżnicowania subregionalne, to projekty na największą wartość zrealizowane zostały przez Beneficjentów z subregionu centralnego suma wartości wyniosła ,77 zł, co 97

98 stanowi 72,5% wartości wszystkich projektów szkoleniowych. Z kolei projekty na najmniejszą wartość zrealizowane zostały przez podmioty z terenu subregionu zachodniego, wyniosła ona ,19 zł. Mapa 10. Udział projektów zrealizowanych przez JST wśród wszystkich projektów zrealizowanych przez podmioty z danego powiatu (w %) 71,4 10, ,1 46, ,4 72,2 13,3 1,9 6, , ,3 33, ,3 72,2 35, , ,7 26,3 26,7 34, ,2 9,1 56,8 12,8 52,1 65,1 Subregiony Centralny (21) Północny (5) Południowy (4) Zachodni (6) Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych PEFS Najszerszy udział projektów zrealizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego odnotowano w powiecie Piekary Śląskie. Wszystkie projekty realizowane przez podmioty z tego powiatu były prowadzone przez JST. Relatywnie wysoki udział projektów realizowanych przez JST występuje również w przypadku powiatów częstochowskiego i będzińskiego. Wynosił one tam odpowiednio: 87,0 oraz 72,2%. Na terenie województwa wystąpiły również powiaty, w których żaden projekt nie był realizowany przez JST, były to powiaty Żory oraz Bytom. Powiatami o relatywnie niskim udziale projektów są także Gliwice (1,9%) oraz Katowice (6,0%). Analizując to zagadnienie z podziale na subregiony, stwierdzić należy, iż największy udział projektów zrealizowanych przez JST występuje na terenie subregionu północnego, gdzie wyniósł on 48,1%. Z kolei najmniej projektów zrealizowanych przez jednostki samorządu było w subregionie zachodnim, ich udział wynosił 22,3%. W subregionie centralnym oraz południowym udział projektów szkoleniowych realizowanych przez JST wynosił odpowiednio: 28,6 i 46,7%. 98

99 Mapa 11. Udział projektów zrealizowanych przez przedsiębiorstwa wśród wszystkich projektów zrealizowanych przez podmioty z danego powiatu 0 31,2 0 5, ,5 11,1 0 32,1 72,7 0 56, , , ,7 46,7 66,7 11, , ,6 13,3 4, , ,8 50 8,3 9,3 Subregiony Centralny (21) Północny (5) Południowy (4) Zachodni (6) Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych PEFS Największy udział projektów szkoleniowych zrealizowanych przez przedsiębiorstwa występował wśród przedsięwzięć realizowanych przez podmioty z powiatu Jastrzębie-Zdrój, gdzie wynosił on 81,8%, a także z powiatów Bytom (72,7%), Jaworzno (66,7%) oraz Mysłowice (66,7%). Z kolei wśród projektów realizowanych przez Beneficjentów z powiatów: częstochowskiego, gliwickiego, kłobuckiego, myszkowskiego, Piekary Śląskie, raciborskiego oraz Świętochłowice żadne przedsięwzięcie nie było realizowane przez przedsiębiorstwo. Analizując omawiane zagadnienie w podziale na subregiony stwierdzić należy, iż wśród przedsięwzięć szkoleniowych realizowanych przez pomioty z subregionów centralnego oraz zachodniego występuje wyższy udział projektów realizowanych przez przedsiębiorstwa, wynosi on 39,2% oraz 32,9%. W subregionach północnym i południowym udział ten jest niższy i wynosi odpowiednio 11,2% oraz 19,6%. 99

100 Mapa 12. Udział projektów zrealizowanych przez NGO wśród wszystkich projektów zrealizowanych przez podmioty z danego powiatu 28,6 47, ,3 38, ,7 13,9 86,7 52,8 9,1 0 37,5 54, ,1 16,7 0 33, , , ,3 5,3 53,3 60, ,1 19,6 29,7 33,3 38,5 29,7 24,4 Subregiony Centralny (21) Północny (5) Południowy (4) Zachodni (6) Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych PEFS Zdecydowanie najwięcej projektów szkoleniowych realizowanych przez organizacje pozarządowe realizowanych było przez podmioty z powiatu gliwickiego, udział tego typu przedsięwzięć wynosił tam aż 86,7%. Relatywnie wysokie udziały projektów realizowanych przez NGO występują również dla powiatów wodzisławskiego (60,9%) oraz Chorzów (54,5%). Z kolei wśród projektów realizowanych przez Beneficjentów z Mysłowic, Piekar Śląskich, Rudy Śląskiej, Siemianowic Śląskich nie występowały przedsięwzięcia organizowane przez NGO. Zwracając uwagę na subregionalny podział województwa, należy przede wszystkim zauważyć, iż relatywnie wysoki odsetek projektów realizowanych przez NGO jest wśród przedsięwzięć z subregionu zachodniego, wynosi on 40,7%. Z kolei wśród projektów realizowanych przez podmioty z subregionu centralnego, relatywnie mało jest przedsięwzięć realizowanych przez organizacje pozarządowe, tam udział wynosi 26,9%. Dla subregionów północnego i południowego udział ten wynosi odpowiednio: 35,5 i 31,5%. 100

101 PORÓWNANIE SZKOLEŃ FINANSOWANYCH Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO ZE SZKOLENIAMI FINANSOWANYMI Z INNYCH ŹRÓDEŁ W ramach niniejszego podrozdziału dokonano porównania szkoleń finansowanych ze środków EFS ze szkoleniami finansowanymi z innych źródeł, tzw. szkoleniami komercyjnymi pod względem tematyki szkoleń, zakresu i organizacji szkoleń, kosztów szkoleń oraz struktury branżowej i zawodowej oferowanych szkoleń. Dane na potrzeby analiz porównawczych pochodzą z wyciągu z Rejestru Instytucji Szkoleniowych prowadzonego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w zakresie instytucji mających siedzibę na terenie województwa śląskiego. W pierwszej kolejności przedstawiono podstawowe dane charakteryzujące instytucje szkoleniowe. Analiza objęła ofert szkoleniowych, proponowanych przez 906 instytucji. Ze względu na brak wspólnego dla podmiotów szkoleniowych terminu składania wniosków o wpis do RIS, analiza dotyczy szkoleń dostępnych w latach 2012/2013. Wykres 79. Charakterystyka szkoleń realizowanych przez podmioty szkoleniowe i rodzaj instytucji szkoleniowej 8,7% Charakterystyka szkoleń realizowanych przez podmioty szkoleniowe 13,3% 78,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie RIS; ogółem n=906 Instytucje oferujące szkolenia komercyjne Instytucje oferujące szkolenia EFS Instytucje oferujące szkolenia komercyjne i EFS niepubliczna publiczna 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 95,9% 96,2% Instytucje oferujące szkolenia komercyjne Rodzaj instytucji szkoleniowej 4,1% 3,8% Instytucje oferujące szkolenia EFS 91,7% 8,3% Instytucje oferujące szkolenia komercyjne i EFS 95,4% 4,6% ogółem Generalnie, na terenie całego województwa zarejestrowanych jest 906 instytucji szkoleniowych. 78% z nich oferuje szkolenia komercyjne, 13,3% zarówno szkolenia komercyjne, jak i dofinansowane z EFS. Najmniej 8,7% oferuje szkolenia wyłącznie dofinansowane z EFS. Zdecydowana większość podmiotów szkoleniowych to instytucje niepubliczne. Zarówno instytucje oferujące szkolenia komercyjne, dofinansowane z EFS, jak jedne i drugie, w ponad 90% są podmiotem niepublicznym. Wykres 80. Struktura ofert szkoleniowych w województwie śląskim ze względu na źródło finansowania 10,1% Szkolenia komercyjne Szkolenia dofinansowane z EFS 89,9% Źródło: opracowanie własne na podstawie RIS; N=14812, brak danych=7 Powyższy wykres prezentuje stosunek szkoleń dofinansowanych przez EFS do szkoleń komercyjnych. Zdecydowana większość, prawie 90% to szkolenia komercyjne. Oznacza to, że spośród wszystkich ofert 1/10 to szkolenie dofinansowane przez EFS. Poniższy wykres prezentuje dane dotyczące form organizacji podmiotów szkoleniowych. Ogólnie, najwięcej instytucji szkoleniowych zarejestrowanych na terenie województwa śląskiego posiada formę organizacji jako osoba fizyczna (52%) oraz stowarzyszenie, fundacja, spółka (27%). Identyczna sytuacja ma miejsce w przypadku form organizacji instytucji oferujących szkolenia komercyjne oraz tych oferujących oba rodzaje szkoleń. Wśród instytucji oferujących szkolenia komercyjne oraz dofinansowane z EFS najczęściej występującą formą organizacji jest stowarzyszenie, fundacja, spółka (39,2%), następnie osoba fizyczna (33,3%). Wśród instytucji oferujących wyłącznie szkolenia finansowane z EFS, dominującą formą prowadzenia działalności jest osoba fizyczna (62%). 101

102 Wykres 81. Forma organizacji instytucji szkoleniowych z uwzględnieniem ich źródeł finansowania Osoba fizyczna 33,3% 52,0% 62,0% 54,1% Stowarzyszenie, fundacja, spółka 27,0% 26,6% 24,9% 39,2% Inna forma Placówka kształcenia ustawicznego Ośrodek dokształcania zawodowego Zakład pracy Szkoła wyższa/kolegium Szkoła ponadgimnazjalna 9,2% 15,8% 8,9% 8,1% 4,9% 4,2% 1,3% 5,4% 2,8% 2,5% 3,1% 2,2% 1,3% 2,7% 1,3% 4,2% 1,0% 0,4% 0,6% ogółem Instytucje oferujące szkolenia komercyjne i EFS Instytucje oferujące szkolenia EFS Instytucje oferujące szkolenia komercyje Placówka naukowobadawcza, 0,2% 0,8%,01% 0% 20% 40% 60% 80% Źródło: opracowanie własne na podstawie RIS, ogółem n=905, szkolenia komercyjne n=706, szkolenia EFS n=79, szkolenia komercyjne i EFS - n=120, brak danych=1 Ogółem 61,1% podmiotów szkoleniowych istnieje na rynku od roku do 10 lat, 26,6% od lat, 8,6% od lat. Z kolei 3,6% to instytucje działające dłużej niż 30 lat. Rozkład lat podmiotów szkoleniowych na rynku jest taki sam, bez względu na źródło finansowania szkoleń, które prowadzą. Jedynie podmioty oferujące szkolenia finansowane z obu źródeł, nieznacznie wyróżniają się w przedziale czasowym lat, stanowiąc 1/3 instytucji swojego rodzaju. Szczegółowe dane w tym zakresie przedstawiono na poniższym wykresie. Wykres 82. Staż podmiotów szkoleniowych 31 i więcej lat lat lat 3,6% 8,3% 3,3% 8,6% 7,5% 6,3% 9,1% ogółem 26,6% 33,3% 27,8% 25,4% instytucje oferujące szkolenia EFS i komercyjne instytucje oferujące szkolenia EFS instytucje oferujące szkolenia komercyjne 1-10 lat 50,9% 61,1% 65,9% 62,3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Źródło: opracowanie własne na podstawie RIS, ogółem n=906 Tematyka szkoleń finansowanych z EFS i finansowanych z innych źródeł W ramach analizy tematycznej ustalono, że najczęściej oferowanymi tematami szkoleń są zarówno w klasyfikacji ogólnej, jak i szczegółowej specjalistyczne kursy zawodowe, zarządzane i umiejętności miękkie. Prawie połowa wszystkich szkoleń (49%) to specjalistyczne kursy zawodowe. Tematyka ta stanowi również najliczniejszą grupę zarówno wśród szkoleń komercyjnych (50,4%), jak i dofinansowanych z EFS (36,4%). Zarządzanie stanowi 8,1% ogółu. Z kolei umiejętności miękkie to 6,1% ogółu dostępnych szkoleń. Kolejne, najczęściej oferowane tematy szkoleń dofinansowanych z EFS, to aktywizacja zawodowa; marketing, sprzedaż i obsługa klienta; finanse, księgowość; język obcy. Najmniej szkoleń dotyczy obsługi komputera; prawa jazdy; BHP oraz obsługi maszyn i urządzeń. Kolejne najczęściej oferowane tematy szkoleń komercyjnych to język obcy; finanse, księgowość; marketing, sprzedaż i obsługa klienta; prawo jazdy, BHP. Najmniej szkoleń dotyczy obsługi komputera, aktywizacji zawodowej oraz obsługi maszyn i urządzeń. Największe różnice między szkoleniami dofinansowanymi z EFS a komercyjnymi pojawiają się przy tematach specjalistycznych kursów zawodowych. Stanowią one 50,4% szkoleń komercyjnych, 36,4% dofinansowanych z EFS. Różnica między nimi wynosi 14%. Szkoleń dotyczących aktywizacji zawodowej dofinansowanych z EFS (7,3%) jest trzy razy więcej niż szkoleń komercyjnych (2,4%) o tej tematyce. Umiejętności miękkie dotyczą częściej szkoleń dofinansowanych przez EFS (10,4%) niż komercyjnych (5,7%). Różnice są także widoczne w tematach dotyczących zarządzania oraz marketingu, sprzedaży i obsługi klienta. Przybliżone ilości szkoleń dofinansowanych z EFS oraz komercyjnych dotyczą języka obcego; finansów i księgowości oraz obsługi komputera. Najmniej szkoleń dotyczyło BHP (2,8%), obsługi komputera (2,5%) oraz obsługi maszyn i urządzeń z wyłączeniem urządzeń biurowych (2%). 102

103 Wykres 83. Porównanie tematyki szkoleń dofinansowanych z EFS ze szkoleniami komercyjnymi specjalistyczne kursy zawodowe 36,4% 49,0% 50,4% zarządzanie umiejętności miękkie język obcy finanse, księgowość marketing, sprzedaż, obsługa klienta prawo jazdy aktywizacja zawodowa BHP obsługa komputera obsługa maszyn i urządzeń (z wyłączeniem biurowych) 8,1% 11,2% 7,7% 6,1% 10,4% 5,7% 5,3% 4,7% 5,4% 5,2% 5,7% 5,2% 4,9% 7,2% 4,6% 3,7% 2,4% 3,8% 2,9% 7,3% 2,4% 2,8% 0,5% 3,0% 2,5% 2,7% 2,5% 2,0% 0,9% 2,1% Ogółem Szkolenia dofinansowane z EFS Szkolenia komercyjne inne 7,6% 10,8% 7,2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Źródło: opracowanie własne na podstawie RIS; ogółem - N=14795, szkolenia realizowane z EFS - n=1495, szkolenia komercyjne - n=13300; braki danych - n = 17 W kontekście porównywania tematyki szkoleń finansowanych z EFS i innych źródeł warto zwrócić uwagę na problem zasygnalizowany w badaniu jakościowym rozbudowany charakter procedur w ramach PO KL oraz czas ich trwania sprawiają, że w dofinansowanych projektach istnieją o wiele większe ograniczenia jeśli chodzi o dynamiczne reagowanie na zmieniające się zapotrzebowanie na szkolenia o określonej tematyce. W tym aspekcie zarysowuje się więc wyraźna przewaga szkoleń finansowanych z innych źródeł. Niniejsza konkluzja stanowi także dodatkowe uzasadnienie dla wcześniejszych rekomendacji dotyczących wprowadzenia finansowania szkoleń w oparciu o vouchery, czy też upraszczania procedur oraz zwiększania elastyczności w udzielaniu wsparcia ze środków EFS. Wdrożenie tych rekomendacji pozwoliłyby rozwiązać wskazany problem i zwiększyć możliwości w zakresie aktywnego reagowania na zmieniające się zapotrzebowanie w obszarze szkoleń. Zakres, organizacja i koszt szkoleń finansowanych z EFS i finansowanych z innych źródeł Poniżej przedstawiono dane pozwalające na porównanie szkoleń oferowanych na terenie województwa w zależności od źródła ich finansowania pod względem kwestii organizacyjno-finansowych. Wykres 84. Czas trwania szkoleń 201 i więcej ,6% 8,9% 6,3% 4,8% 6,5% 4,6% Ogółem Szkolenia dofinansowane z EFS Szkolenia komercyjne ,5% 10,6% 10,5% ,0% 17,4% 18,1% ,0% 56,5% 60,4% 0% 20% 40% 60% 80% Źródło: opracowanie własne na podstawie RIS; ogółem - N= 14396, szkolenia realizowane w ramach EFS N=1482, szkolenia komercyjne - N=12914, brak danych=

104 W pierwszej kolejności analizie poddano zakres szkolenia mierzony liczbą godzin jego trwania. Jak wynika z danych przedstawionych na powyższym wykresie, liczba godzin szkolenia jest podobna wśród szkoleń dofinansowanych z EFS jak i komercyjnych. Najwięcej szkoleń oferowanych jest w przedziale od 1 50 godzin (ponad 60%), dalej godzin (18%) oraz godzin (10%). Szkoleń dofinansowanych z EFS jest o 3,5% mniej niż komercyjnych w przedziale 1 50 godzin oraz o 2,6% więcej w przedziale 201 i więcej godzin. Nie jest to jednak różnica znacząca. Wykres 85. Koszt szkolenia 5001 zł i wiecej zł 1,6% 3,5% 1,4% 1,7% 1,4% 1,8% ogółem szkolenia dofinansowane z EFS szkolenia komercyjne zł 3,3% 5,0% 3,1% zł 8,5% 11,9% 8,3% zł 26,5% 30,8% 26,2% zł 47,5% 58,5% 59,2% 0% 20% 40% 60% 80% Źródło: opracowanie własne na podstawie RIS; ogółem - N= 13992, szkolenia realizowane w ramach EFS N=865, szkolenia komercyjne - N=13127, brak danych=820 Cena szkoleń niezależnie źródła ich finansowania mieści się najczęściej w przedziale zł (58,5%) oraz w przedziale zł (26,5%). Zdecydowana większość szkoleń komercyjnych (59,2%) kosztuje do 1 tys. zł, w przypadku szkoleń EFS odsetek ten wynosi 47,5%. Jak widać na powyższym wykresie, ceny szkoleń finansowanych ze środków EFS są nieznacznie wyższe niż ceny szkoleń komercyjnych. Kwestię kosztów szkoleń poruszono także w ramach badań pierwotnych przeprowadzonych wśród śląskich instytucji szkoleniowych. Wykres 86. Wysokość kosztów szkolenia a źródło jego finansowania oraz powody występowania różnic w kosztach inne; 27,3% nie wiem / trudno powiedzieć; 3,6% wielkość dostępnych środków UE; 8,2% wyższa jakość szkolenia ; 14,5% różna długość prowadzonyc h szkoleń; 3,6% bardziej kosztochłonn e procedury, wymagania i biurokracja; 22,7% bardziej rozbudowane usługi dodatkowe; 14,5% różnice w sposobie konkurowania ; 5,5% Dlaczego? 41,0% wyższa wysokość kosztów szkolenia 52,3% szkolenie brak różnicy dofinansowane z UE Dlaczego? 6,7% szkolenie komercyjne inne; 18,8% nie wiem / trudno powiedzieć; wielkość 25,0% dostępnych środków UE; 6,3% bardziej kosztochłonn e procedury, wymagania i biurokracja; 12,5% bardziej rozbudowane usługi dodatkowe; 6,3% różna długość prowadzonyc wyższa jakość h szkoleń; 6,3% szkolenia ; 6,3% różnice w sposobie konkurowania ; 18,8% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI; wskazanie szkolenia o wyższych kosztach: n=239; pyt. zadawane tylko w przypadku realizacji szkoleń dofinansowanych ze środków UE; dlaczego wyższe koszty w szkoleniach dofinansowanych ze środków UE n=98, dlaczego wyższe koszty w szkoleniach komercyjnych n=16 Nieco ponad połowa 52,3% przedstawicieli instytucji szkoleniowych uznało, iż dla wysokości kosztów szkolenia nie ma znaczenia z jakiego źródła są one finansowane, jednak dosyć szeroka grupa respondentów wskazała również na wyższe koszty w przypadku szkoleń dofinansowanych ze środków UE. Taką opinię wydało 41,1% przedstawicieli śląskich instytucji szkoleniowych. Uzasadniając swój wybór największa część - 22,7% respondentów - wskazywała na bardziej kosztochłonne procedury, wymagania i biurokrację, relatywnie często wskazywano również na bardziej rozbudowane usługi dodatkowe (14,5%), a także wyższą jakość prowadzonych szkoleń. Spośród przebadanych przedstawicieli instytucji szkoleniowych 6,7% wskazało, iż szkolenia komercyjne charakteryzują się wyższymi kosztami, uzasadniając wskazywali oni przede wszystkim na różnice w sposobie konkurowania o klientów, spora część osób nie wiedziała dlaczego szkolenia komercyjne mają wyższe koszty. Kluczową kwestią różnicującą szkolenia finansowane ze środków EFS oraz szkolenia finansowane z innych źródeł jest oczywiście fakt, iż bez względu na to jakie dysproporcje występowałyby w koszcie szkoleń, to w przypadku szkoleń finansowanych z EFS koszt ten przenoszony jest niejako z odbiorcy wsparcia szkoleniowego na grantodawcę. Z tego względu mogłoby się wydawać, że w sposób jednoznaczny będzie to kreować przewagę szkoleń realizowanych w ramach PO KL. W badaniu jakościowym zwrócono jednak uwagę na to, iż w ostatnich latach sytuacja zaczęła się pod tym względem zmieniać. Dochodzi bowiem do sytuacji, w których np. przedsiębiorcy dostrzegając obniżającą się 104

105 jakość szkoleń finansowanych z EFS wolą ponieść większe nakłady finansowe na udział swoich pracowników w szkoleniach, ale zapewnić sobie tym samym wysokojakościową usługę szkoleniową. Jeśli tendencja ta narastałaby w przyszłym okresie finansowania, to mogłoby to skutkować znaczącym spadkiem poziomu zainteresowania szkoleniami oferowanymi w oparciu o finansowanie ze środków EFS 14. Struktura branżowa i zawodowa szkoleń zawodowych finansowanych z EFS i finansowanych z innych źródeł W niniejszej części przeprowadzono analizę porównawczą w odniesieniu do struktury szkoleń zawodowych pod względem branży (sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności) oraz zawodów (według Wielkich Grup Zawodów Klasyfikacji Zawodów i Specjalności). W ramach analizy tematycznej ustalono, że specjalistyczne kursy zawodowe stanowią niemal połowę spośród wszystkich tematów oferowanych szkoleń. Poniższy wykres przedstawia strukturę branżową specjalistycznych kursów zawodowych ze względu na źródło ich finansowania. Wykres 87. Struktura branżowa specjalistycznych kursów zawodowych według klasyfikacji PKD I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 1,7% 2,7% 1,7% ogółem szkolenia dofinansowane z EFS szkolenia komercyjne D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię O. Administracja publiczna i obrona narodowa A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości E. Dostawa wody; gospodarowanie ciekami i odpadami G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów 1,3% 0,5% 1,3% 1,3% 0,7% 1,3% 1,0% 0,7% 1,0% 0,2% 0,4% 0,2% 0,2% 0,3% 0,1% 0,1% 0,1% 0,1% C. Przetwórstwo przemysłowe J. Informacja i komunikacja S. Pozostała działalność usługowa H. Transport i gospodarka magazynowa Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna F. Budownictwo M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna N. Działalność w zakresie usług administrowania 8,6% 8,9% 7,9% 9,0% 7,1% 6,2% 7,1% 7,0% 6,2% 7,0% 6,5% 7,7% 6,4% 15,2% 15,0% 15,2% 13,8% 18,1% 13,5% 12,9% 19,0% 12,4% 12,7% 13,0% 0% 5% 10% 15% 20% 0% 5% 10% 15% 20% Źródło: opracowanie własne na podstawie RIS; ogółem - N= 7256, szkolenia zawodowe realizowane w ramach EFS N=546, szkolenia zawodowe komercyjne - N=6710, analiza dotyczy tylko oferty szkoleń zawodowych Najwięcej szkoleń (ogółem) dotyczy kolejno sekcji C. Przetwórstwo przemysłowe (15,2%); J. Informacja i komunikacja (13,8%), S. Pozostała działalność usługowa (12,9%), H. Transport i gospodarka magazynowa (12,7%). Struktura branżowa szkoleń dofinansowanych przez EFS dotyczy również ww. sekcji, jednak częstotliwość występowania szkoleń prezentuje się w sposób inny. Najwięcej z nich dotyczy branży, jaką jest S. Pozostała działalność usługowa (19%), J. Informacja i komunikacja (18,1%), C. Przetwórstwo przemysłowe (15%) oraz H. Transport i gospodarka magazynowa (8,6%). Również struktura branży szkoleń komercyjnych nie odbiega od wskazanych wyżej. I tak: C. Przetwórstwo przemysłowe (15,2%), J. Informacja i komunikacja (13,5%), H. Transport i gospodarka magazynowa (13%) oraz S. Pozostała działalność usługowa (12,4%). Branże, tj. F. Budownictwo, M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna oraz N. Działalność w zakresie usług administrowania zarówno w klasyfikacji ogólnej jak i szczegółowej stanowią do 10% szkoleń. Branże, tj. I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi; D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię; O. Administracja publiczna i obrona narodowa oraz A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo zarówno w klasyfikacji ogólnej, jak i szczegółowej zajmują nie więcej, jak 3% szkoleń. Największe różnice między szkoleniami dofinansowanymi z EFS a komercyjnymi dostrzec można w branży, jaką jest S. Pozostała działalność usługowa. Szkoleń dofinansowanych z EFS jest o 6,6% więcej niż komercyjnych. Szkoleń dofinansowanych z EFS jest w branży J. Informacja i komunikacja jest o 4,6% więcej niż komercyjnych. Najmniej szkoleń dotyczy sekcji G. Handel hurtowy i detaliczny; E. Dostawa wody, gospodarowanie ciekami i odpadami; L. Obsługa rynku nieruchomości oraz R. Działalność związana z kulturą. Stanowią one mniej niż 1% szkoleń. Poniższej przedstawiono wykres z danymi na temat struktury zawodowej obu rodzajów ofert szkoleniowych wyodrębnionych ze względu na źródło finansowania. 14 Analiza tego zagadnienia zostanie pogłębiona w części raportu poświęconej efektywności kosztowej projektów szkoleniowych. 105

106 Wykres 88. Struktura zawodowa specjalistycznych kursów zawodowych według Wielkich Grup Zawodów Klasyfikacji Zawodów i Specjalności Specjaliści 29,4% 28,4% 29,5% Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 19,2% 16,7% 19,4% 18,9% 18,5% 24,9% Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 9,3% 15,3% 15,8% Technicy i inny średni personel 11,5% 12,6% 11,4% Pracownicy biurowi Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy Pracownicy przy pracach prostych Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy 3,9% 6,2% 3,7% 0,9% 0,7% 0,9% 0,6% 0,9% 0,6% 0,4% 0,2% 0,4% ogółem szkolenia dofinansowane z EFS szkolenia komercyjne 0% 10% 20% 30% 40% Źródło: opracowanie własne na podstawie RIS; ogółem - N= 7256, szkolenia zawodowe realizowane w ramach EFS N=546, szkolenia zawodowe komercyjne - N=6710, analiza dotyczy tylko oferty szkoleń zawodowych W ramach oceny eksperckiej, oferty szkoleniowe ujęte w RIS zostały sklasyfikowane według grup zawodowych. Grupy zostały wyodrębniono na postawie Wielkiej Grupy Zawodów, zawartej w Klasyfikacji zawodów i specjalności 2010 opracowanej przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Na poniższym wykresie przedstawiono grupy zawodowe, do których kierowano szkolenia. Ogółem grupami, do których oferowano najwięcej szkoleń są specjaliści (29,4%), robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (19,2%), pracownicy usług osobistych (18,9%), operatorzy i monterzy maszyn (15,3%); technicy i średni personel (11,5%) oraz pracownicy biurowi (3,9%). Struktura grup zawodowych, do których oferowane były szkolenia komercyjne jest identyczna jak rozkład ogólny. Z kolei, szkolenia dofinansowane z EFS skierowane były najczęściej do specjalistów (28,4%), pracowników usług osobistych (24,9%), robotników przemysłowych i rzemieślników (16,7%), techników i personelu średniego (12,6%) oraz pracowników biurowych (6,2%). Różnice są najbardziej widoczne w grupie pracowników usług osobistych szkoleń z EFS jest o 6% więcej niż komercyjnych oraz w grupie operatorów i monterów maszyn i urządzeń szkoleń z EFS jest o 6,5% mniej niż komercyjnych. Szkolenia dofinansowane z EFS i szkolenia komercyjne są skierowane w podobnej ilości do grup tj. specjaliści, robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy oraz technicy i inny średni personel. Najmniej szkoleń bez względu na źródło finansowania skierowanych jest do grup: rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy; pracownicy przy pracach prostych oraz przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy. 106

107 OSZACOWANIE ZAPOTRZEBOWANIA SZKOLENIOWEGO W PERSPEKTYWIE FINANSOWEJ Określenie wielkości zapotrzebowania szkoleniowego w przyszłej perspektywie finansowej przeprowadzono w odniesieniu do tematów szkoleń, rodzajów, form szkoleń i metod pracy oraz oczekiwanych umiejętności. Przedstawiono także profil przedsiębiorstw oraz uczestników oczekujących wsparcia szkoleniowego w przyszłym okresie programowania. Źródłem informacji na temat zapotrzebowania na wsparcie szkoleniowe były opinie uczestników projektów szkoleniowych realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim zebrane w trakcie badań ankietowych, opinie pracodawców mających siedzibę na terenie województwa śląskiego oraz opinie przedstawicieli śląskich instytucji szkoleniowych, a także analiza danych zastanych. Zapotrzebowanie na poszczególne tematy szkoleń O wskazanie tematów szkoleń, które w ciągu najbliższych 2-3 lat będą przydatne lub potrzebne poproszono uczestników dotychczas zrealizowanych szkoleń finansowanych ze środków EFS. Strukturę ich wskazań przedstawiono na poniższym wykresie. Wykres 89. Tematyka szkoleń zadeklarowana jako przydatna lub potrzebna przez uczestników języki obce szkolenia komputerowe / informatyka ksiegowosc, finanse, kadry obsługa maszyn i urzadzeń edukacja artystyczne, hobby, rekreacja umiejętności miękkie zarządzanie szkolenia medyczne transport przedsiębiorczość i aktywizacja branza, budowlana, energetyczna marketing sprzedaż i obsługa kleinta zagadnienia prawne opieka, pomoc społeczna, pomoc psych. zagadnienia dot. funduszy unijnych usługi dot. pielęgnacji / urody inne nie wiem 10,7% 7,3% 7,3% 7,1% 6,7% 6,7% 6,2% 5,1% 4,7% 4,2% 4,0% 3,8% 2,2% 2,2% 2,0% 10,4% 3,1% 15,3% 23,6% 0% 10% 20% 30% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; n=328; pytanie zadawane wyłącznie osobom, które wykorzystują chęć uczestnictwa w szkoleniach; pytanie wielokrotnego wyboru odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% Wśród osób, które chcą uczestniczyć w szkoleniach w ciągu najbliższych 2-3 lat, 23,6% respondentów wskazało, iż przydatne lub potrzebne byłyby szkolenia językowe, 15,3% odniosło się do szkoleń komputerowych lub informatycznych, a 10,7% respondentów chciałoby wziąć udział w szkoleniach dotyczących księgowości, finansów lub spraw kadrowych. Należy jednak podkreślić, iż potrzeby szkoleniowe są wysoce rozdrobnione, lecz skonkretyzowane, na co wskazuje niski odsetek osób, które nie wiedziały jakie szkolenia będą im przydatne lub potrzebne, wyniósł on 3,1%. Jeżeli chodzi o tematykę szkoleń, na które istnieje zapotrzebowanie wśród śląskich pracodawców, została ona szczegółowo przedstawiona we wcześniejszej części raportu. Najczęściej wskazywaną tematyką potrzebnych szkoleń jest sprzedaż (28%), umiejętności miękkie (19,5%), zarządzanie oraz prawo i przepisy (nieco powyżej 18%), informatyka (17,7%), księgowość i finanse 14,6%, a na poznanie nowości na rynku branżowym wskazało 10,7%. Szkolenia, związane z branżą transportu, tj. obsługa maszyn; zdobycie licencji, uprawnień; transport, mają mniejsze niż 8% zapotrzebowanie. Również języki obce są tematem, na który wskazało tylko 4% badanych. 25,8% wskazań stanowi odpowiedź inne, jednak należy pamiętać, że było to pytanie wielokrotnego wyboru, w związku z czym odpowiedzi nie sumują się 100%, a udział odpowiedzi inne wynosi wśród ogółu zdecydowanie mniej - 14,6%. Wśród tych wskazań znalazły się tematy, tj. farmacja, geodezja, szycie, spawanie, lakierowanie farbami wodnymi, elektrotechnika samochodowa, szkolenie z pracy na wysokościach, barmańskie czy z analizy danych. Analizę branżową zapotrzebowania na poszczególne tematy szkolenia wśród śląskich pracodawców przedstawiono poniżej. 107

108 Wykres 90. Szkolenia, na które istnieje zapotrzebowanie w danych branżach trudno powiedzieć inne transport języki obce zdobycie licencji, uprawnień obsługa maszyn nowości na rynku branżowym księgowość, finanse informatyka prawo, przepisy zarządzanie umiejętności miękkie sprzedaż 4,4% 3,8% 12,0% 36,3% 11,5% 4,4% 31,3% 3,8% 8,1% 19,4% Pracownicy biurowi 11,9% Pracownicy biurowi 5,4% 5,4% 16,3% 5,4% 18,8% 0,6% 5,4% Technicy i inny średni Technicy i inny średni personel personel 5,4% 0,6% 16,5% 5,4% 5,2% 5,4% 12,1% 16,5% 13,7% 22,0% 15,6% Specjaliści 6,3% Specjaliści 11,2% 11,5% 38,8% 8,1% 5,4% 5,4% 5,4% 5,2% 12,0% 11,9% 16,3% 19,4% 18,8% 16,5% 12,1% 16,5% 13,7% 22,0% 15,6% 6,3% 11,2% Pracownicy przy pracach prostych 31,3% 36,3% Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 38,8% Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 45,2% 1,4% 22,6% 4,9% 22,6% 28,2% 21,4% 14,6% 14,0% 13,6% 6,8% 1,1% 42,8% 7,2% 7,2% 21,4% 6,8% 13,6% 1,1% 5,8% 2,9% Pracownicy usług osobistych 8,7% 9,7% 2,9% 9,7% i sprzedawcy 2,9% 4,8% 14,4% Parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy 9,7% 8,7% 9,7% 66,6% i kierownicy Parlamentarzyści, wyżsi 10,0% 9,7% 30,7% urzędnicy i kierownicy 33,9% 4,8% 45,3% 9,7% 66,6% 0% 20% 40% 60% 10,0% 80% 0% 20% 40% 60% 80% 33,9% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI pracodawców województwa śląskiego, Parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy i kierownicy n=28; Specjaliści n=26; Technicy i inny średni personel n=25; Pracownicy biurowi n=36; Pracownicy 0,0% usług osobistych 10,0% i 20,0% sprzedawcy 30,0% n=47; Robotnicy 40,0% przemysłowi 50,0% i rzemieślnicy 60,0% n=20; 70,0% Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń n=20; Pracownicy przy pracach prostych n=6; pytanie wielokrotnego wyboru, odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100%. Dane dotyczą pracodawców, którzy wskazali, że w ich firmie występuje zapotrzebowanie na udział pracowników w szkoleniach Wśród pracowników biurowych największe zapotrzebowanie obejmuje szkolenia z księgowości i finansów 36,6%. Równie wysokim zainteresowaniem ciszą się kursy dotyczące prawa i przepisów 31,3% praz umiejętności miękkich 19,4%. Zapotrzebowanie na szkolenia z języka obcego, informatyczne oraz sprzedażowe oscyluje wokół 12% wskazań. Z racji charakteru branży, wśród zapotrzebowania w ogóle nie pojawiają się szkolenia dotyczące zdobycia uprawnień, obsługi maszyn i nowinek na rynku branżowym. W grupie Techników i innego średniego personelu największe zapotrzebowanie istnieje na szkolenia informatyczne 18,8% oraz związane z obsługą maszyn 16,3%. Równo 5,4% pracodawców odczuwa zapotrzebowanie na szkolenia dotyczące zdobycia uprawnień i licencji; nowinek na rynku branżowym; zarządzania i sprzedaży. Brak w tej grupie potrzeby szkoleniowej z księgowości, transportu i języków obcych. Wśród specjalistów największe zapotrzebowanie dotyczy szkoleń związanych z prawem i przepisami, na co wskazało 22% pracodawców. Pozostałe szkolenia mają podobną, procentową liczbę wskazań. Są to kolejno: księgowość i finanse 16,5%; zarządzanie 15,6%; informatyka 13,7%; nowości na rynku branżowym 12,1%; sprzedaż 11,2%; umiejętności miękkie 6,3% oraz transport 5,2%. Nie występuje tutaj zapotrzebowanie na zdobycie licencji, obsługę maszyn o naukę języków obcych. W grupie parlamentarzystów, wyższych urzędników i kierowników największe zapotrzebowanie dotyczy szkolenia z zarządzania aż 66,6% wskazań oraz sprzedaży 33,3%. Około 10% pracodawców dostrzega potrzebę w kursach z umiejętności miękkich, księgowości i finansów, prawa i przepisów oraz nowości na rynku branżowym. 4,8% badanych wskazało także na szkolenie informatyczne. Zdobycie licencji, język obcy oraz transport, to szkolenia, na które w tej grupie nie istnieje zapotrzebowanie. Wśród pracowników przy pracach prostych najczęściej wskazywane było zapotrzebowanie na szkolenia z umiejętności miękkich oraz pozwalających uzyskać uprawnienia / licencję 22,6%. Nieliczni wskazali także na obsługę maszyn 4,9% oraz transport 1,4%. Ww. szkolenia (razem z odpowiedzią inne) to jedyne występujące w tej branży. W grupie operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń najliczniejsze zapotrzebowanie występuje na szkolenie dotyczące zdobycia licencji 21,4% odpowiedzi. Następnie obsługi maszyn oraz nowości na rynku branżowym 14%. 13,6% osób wyszczególniło jako potrzebne 108

109 szkolenie informatyczne, a 6,8% - szkolenie sprzedażowe. Z racji na charakter tej grupy zawodowej, nie istnieje u nich potrzeba brania udziału w szkoleniach dotyczących prawa i przepisów, zarządzania, języków obcych oraz umiejętności miękkich. Wśród robotników przemysłowych i rzemieślników istnieje potrzeba szkoleniowa z nowości na rynku branżowym 21,4% wskazań; prawa i przepisów 13,6%; transportu oraz zdobycia licencji 7,2%, a także informatyki 6,8%. Nieliczni wyszczególniali zapotrzebowanie na kurs sprzedażowy 1,1%. Nie istnieje w taj grupie potrzeba szkoleń z zarządzania, języków obcych, umiejętności miękkich. Ostatnią analizowaną grupą są pracownicy usług osobistych i sprzedawcy. Największe zapotrzebowanie dotyczy szkolenia sprzedażowego 45,3% oraz z umiejętności miękkich 30,7%. Szkolenie informatyczne wskazało 14,4% badanych pracodawców, a 8,7% prawo i przepisy oraz obsługę maszyn. Nieliczni wymienili nowości na rynku branżowym oraz księgowość i finanse 2,9%. Grupami, w których wyszczególniono najwięcej tematów szkoleń 9, są: pracownicy biurowi, technicy i inny średni personel, specjaliści oraz pracownicy usług osobistych i sprzedawcy. Najmniej tematów szkoleń wskazano w grupie pracowników przy pracach prostych 5. Zapotrzebowanie na szkolenie sprzedażowe jest największe w branży pracowników usług osobistych i sprzedawców (45,3%). Również w tej grupie istnieje największa potrzeba realizacji szkoleń z umiejętności miękkich (30,7%). Kurs zarządzania jest najbardziej potrzebny w grupie parlamentarzystów, wyższych urzędników i kierowników (66,6%), natomiast prawny (w tym ze znajomości przepisów) w grupie pracowników biurowych (31,3%). Również kurs księgowości i finansów jest w tej grupie najczęściej wskazywany jako pożądany (36,3%). Szkolenia informatyczne oraz z obsługi maszyn są najczęściej wskazywane w grupie techników i innego średniego personelu (kolejno - 18,8% i 16,3%). Natomiast kurs z nowości na rynku branżowym w grupie robotników przemysłowych i rzemieślników (21,4%). Na szkolenie dotyczące zdobycia licencji/uprawnień największe zapotrzebowanie istnieje w grupie pracowników przy pracach prostych (22,6%), na języki obce w grupie pracowników biurowych (12%), a na transportowe w grupie robotników przemysłowych i rzemieślników (7,2%). Najliczniej pojawiającymi się tematami szkoleń są sprzedaż, informatyka oraz inne. Są one wyszczególniane przez pracodawców z 7 grup zawodowych. Szkolenia z nowości na rynku branżowym oraz prawne są pożądane przez pracodawców w 6 grupach zawodowych, a z umiejętności miękkich 5. Na zapotrzebowanie szkoleń z zakresu zarządzania, księgowości i finansów, obsługi maszyn i urządzeń, zdobycia uprawnień oraz transportu wskazano w 4 grupach zawodowych. Najmniej potrzebne, w opinii pracodawców, zdaje się być szkolenie językowe, na które wskazano tylko w jednej grupie zawodowej. O prognozę tematów szkoleń, na które będzie zapotrzebowanie na podstawie dotychczasowego doświadczenia i znajomości regionalnego rynku poproszono także przedstawicieli śląskich instytucji szkoleniowych. Wykres 91. Tematy szkoleń, na które będzie zapotrzebowanie w regionie w ciągu najbliższych 3 lat w opinii przedstawicieli śląskich instytucji szkoleniowych szkolenia zawodowe języki obce obsługa komputera umiejętności miękkie" prawo jazdy finanse, księgowość zakładanie i prowadzenie działalności gosp. zarządzanie inne szkolenia dot. usług zdrowotnych obsługa maszyn i urządzeń marketing, sprzedaż i obsługa klienta zarządzanie zasobami ludzkimi nie wiem inne 21,8% 13,7% 10,9% 6,7% 5,2% 5,2% 4,7% 4,4% 3,4% 3,1% 2,1% 15,0% 19,2% 30,3% 0% 10% 20% 30% 40% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI; n=393 Przedstawiciele śląskich instytucji szkoleniowych wskazali, iż w przyszłości, w regionie przede wszystkim będzie występować zapotrzebowanie na szkolenia zawodowe, na tego typu szkolenia wskazało 30,3% respondentów. Relatywnie często wskazywano również na szkolenia językowe (21,8%) oraz związane z obsługą komputera (13,7%). Na zapotrzebowanie w przyszłości odnośnie szkoleń dotyczących umiejętności miękkich wskazało tylko 10,9%, co biorąc pod uwagę relatywnie wysoką obecną popularność, może wskazywać na obniżanie się znaczenia tego typu szkoleń. Kwestia zapotrzebowania na poszczególne tematy szkoleń podjęta została także w badaniu jakościowym. Spośród całości opinii zebranych od różnych kategorii informatorów wyłaniają się następujące tendencje dotyczące zapotrzebowania na określonego rodzaju szkolenia. Po pierwsze, zauważalny jest spadek zapotrzebowania na szkolenia językowe i informatyczne o charakterze ogólnym (podstawowym), przy jednoczesnym wzroście popytu na szkolenia z tych obszarów tematycznych, ale mające charakter specjalistyczny i wąsko dedykowany określonym problemom czy grupom zawodowym. Po drugie, w przypadku osób o niskim wyjściowym poziomie kwalifikacji (w szczególności pozostających bez pracy) priorytetowe znaczenia mają szkolenia zawodowe, dzięki którym możliwe jest wyposażenie uczestnika, w relatywnie krótkim czasie, w kompletny pakiet kwalifikacji w ramach danego zawodu, co w sposób faktyczny zwiększa jego szanse zatrudnieniowe. Po trzecie, potwierdzono utrzymującą się ciągłą tendencję zapotrzebowania na szkolenia w zakresie obsługi klienta i szkoleń miękkich (szkolenia w tych obszarach tematycznych oceniane są jako cechujące się ciągłą aktualnością, a jednocześnie wymagające systematycznego odświeżania przekazywanych w ich ramach kompetencji). Po czwarte, podkreślono rosnące uzasadnienie dla szkoleń z zakresu zarządzania projektem, jednak co ważne nie chodziłoby tu o szkolenia dotyczące konkretnych technik i metodyk zarządzania 109

110 otwarte zamknięte z przewagą teorii z przewagą praktyki stacjonarne e-learningowe płatne bezpłatne dofinansowane ze środków UE OCENA EFEKTYWNOŚCI I SKUTECZNOŚCI PROJEKTÓW SZKOLENIOWYCH PO KL W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM projektem, ale raczej wykształcanie w pracownikach ogólnych kompetencji dotyczących efektywnego i sprawnego funkcjonowania w formule projektowej, która ma coraz większe znaczenie. Rekomendacja 11. W kontekście sugestii zgłoszonych przez różne kategorie uczestników badania, w przyszłym okresie finansowania należałoby przede wszystkim zapewnić dostępność następujących wariantów szkoleń: zaawansowane i dedykowane szkolenia językowe i informatyczne dla specjalistów; konkretne szkolenia zawodowe dla osób mających określone trudności na rynku pracy i relatywnie niski poziom wyjściowy kwalifikacji zawodowych; szkolenia z zakresu kompetencji miękkich, sprzedażowych i dot. obsługi klienta; szkolenia z zakresu ogólnej filozofii zarządzania projektami. Zapotrzebowanie na poszczególne rodzaje, formy szkoleń i metody pracy O zapotrzebowanie na poszczególne formy, rodzaje szkoleń i metody pracy zapytano zarówno uczestników dotychczas realizowanych szkoleń z EFS, jak i losowo wybranych pracodawców z województwa śląskiego. O preferencje w tym zakresie swoich klientów zapytano także przedstawicieli śląskich instytucji szkoleniowych. Wykres 92. Rodzaje szkoleń, w których chcieliby wzięć udział uczestnicy szkoleń 100% 80% 83,4% 74,6% 89,6% 69,5% 60% 40% 26,8% 20% 0% Formuła e- learningowa Formuła stacjonarna Posiadanie części teoretycznej Posiadanie części praktycznej Zawierające potwierdzenie nabytych umiejętności prestiżowym certyfikatem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; n=328; pytanie zadawane wyłącznie osobom, które wykorzystują chęć uczestnictwa w szkoleniach; pytanie wielokrotnego wyboru odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% Dotychczasowi uczestnicy szkoleń są bardziej zainteresowani szkoleniami stacjonarnymi niż szkoleniami realizowanymi w formule e- learningowej. W szkoleniach w formule stacjonarnej chce uczestniczyć 83,4% respondentów, a e-learningowej tylko 26,8%. Natomiast 74,6% respondentów wskazało na chęć uczestnictwa w szkoleniach z częścią teoretyczną, a 89,6% z wykorzystaniem zajęć praktycznych. Wskazuje to, iż obie te formy prowadzenia zajęć spotykają się z zainteresowaniem uczestników, lecz większe znaczenie posiada praktyka. Spośród osób, które wyraziły chęć uczestnictwa w szkoleniach 69,5% wyraziło zainteresowanie udziału w szkoleniach zawierających potwierdzenie nabytych umiejętności prestiżowym certyfikatem, co podkreśla wagę wniosków odnoszących się do certyfikacji, zamieszczonych na wcześniejszych stronach raportu. Wykres 93. Preferencje pracodawców w zakresie rodzaju, formy szkolenia i metod pracy 100% 80% 60% 40% 59,6% 40,4% 80,8% 90,7% 90,5% 20% 19,2% 9,3% 9,5% 0% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI pracodawców województwa śląskiego, n=500 Pracodawcom zadano pytanie dotyczące tego, jakie preferują szkolenia. Pojawiły się cztery zestawy odpowiedzi, w ramach każdego zestawu badani mogli wybrać tylko jedną odpowiedź. W pierwszym zestawie zapytano o stosunek do szkoleń otwartych i zamkniętych. Prawie 60% pracodawców wskazało, że preferują szkolenia o rekrutacji otwartej, czyli skierowane do pracowników różnych firm. Pozostałe 40% woli szkolenia o rekrutacji zamkniętej, czyli przeznaczone wyłącznie dla pracowników jednej firmy. W zestawie drugim, zapytano o stosunek do teorii i praktyki szkoleń. I tak 80,8% pracodawców preferuje szkolenia z przewagą praktyki nad teorią, a 19,2% z przewagą teorii nad praktyką. Zestaw trzeci, bada stosunek do szkoleń stacjonarnych oraz e-learningowych. Widoczna jest tu duża dysproporcja 90,7% 110

111 otwarte zamknięte z przewagą teorii nad praktyką z przewagą praktyki nad teorią stacjonarne e-learningowe płatne bezpłatne dofinansowane ze środków UE OCENA EFEKTYWNOŚCI I SKUTECZNOŚCI PROJEKTÓW SZKOLENIOWYCH PO KL W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM badanych to zwolennicy szkoleń stacjonarnych, opartych na bezpośrednim spotkaniu z trenerem. 9,3% woli szkolenia za pośrednictwem Internetu. Zestaw czwarty, to pytanie o finansowanie kursów. I tak 90,5% pracodawców wybiera szkolenia bezpłatne, dofinansowane ze środków UE. Natomiast 9,5% szkolenia płatne przez firmę. Reasumując pracodawcy z województwa śląskiego preferują szkolenia otwarte, z przewagą praktyki nad teorią, które odbywają się w bezpośrednim kontakcie z trenerem, a finansowane są ze środków UE. Wykres 94. Preferencje klientów śląskich instytucji szkoleniowych 100% 75% 50% 25% 0% 45,6% 54,5% 7,6% 92,4% 94,2% 5,9% 28,2% 71,8% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI; n=393 forma szkolenia zawartość programu tryb szkolenia odpłatność szkolenia Zdaniem przedstawicieli śląskich instytucji szkoleniowych preferencje klientów odnośnie sposobu rekrutacji uczestników w szkoleniach są podzielone 54,5% instytucji uważa, iż ich klienci wolą szkolenia o rekrutacji zamkniętej, a 45,6% wskazało na szkolenia o rekrutacji otwartej. Klienci śląskich instytucji szkoleniowych zdecydowanie preferują szkolenia z przewagą teorii nad praktyką oraz szkolenia realizowane w formule stacjonarnej, na tego typu sytuację wskazało odpowiednio 92,4% oraz 94,2% badanych instytucji. Mimo szerokiej oferty szkoleń dofinansowanych ze środków UE, aż 27,8% przedstawicieli instytucji szkoleniowych wskazało, iż ich klienci bardziej od szkoleń dofinansowanych wolą szkolenia komercyjne. Wskazuje to, iż przynajmniej część szkoleń komercyjnych posiada takie atuty, które przewyższają korzyści uczestnictwa w szkoleniach dofinansowanych polegające na znacząco obniżonym koszcie uczestnictwa, zakładając racjonalne postępowanie klientów. Zidentyfikowane w badaniu ilościowym relatywnie niewielkie zainteresowanie szkoleniami e-learningowymi znajduje swoje potwierdzenie także w badaniu jakościowym, gdzie zwrócono uwagę, że zdalna formuła szkoleń w wielu przypadkach (np. w odniesieniu do szkoleń sprzedażowych) nie zdaje egzaminu. Innymi słowy, poza kwestią przyzwyczajeń odbiorców wsparcia szkoleniowego, niewielka aktywność w otwieraniu się na formułę e-learningową ma też uzasadnienie pragmatyczne i wynikające z dbałości o to, by szkolenie odniosło założony efekt. Jeśli chodzi o zapotrzebowanie na różne rodzaje i formy szkoleń oraz metody pracy, to warto także jeszcze wrócić do jednej z wcześniejszych konkluzji, tj. wniosku o niewystarczającym charakterze wsparcia stricte szkoleniowego i konieczności jego wspomagania innymi narzędziami. W badaniu fokusowym pojawiła się wręcz teza o wyczerpywaniu się formuły szkoleniowej jako nieadekwatnej do specyfiki funkcjonowania współczesnych firm oraz problemów z którymi się borykają. W tym ujęciu o wiele bardziej efektywne byłyby metody kooperacyjne, związane z transferem wiedzy, wspomagające kreatywność uczestników itd. Stąd tak duże znaczenie jednej z wcześniejszych rekomendacji odnoszącej się do kwestii poszerzania formuły projektów szkoleniowych i postrzegania szkoleń nie jako dominującego ale jednego z kilku elementów wsparcia. Zapotrzebowanie na poszczególne umiejętności Poniżej wskazano kompetencje, jakie chcieliby w najbliższych latach nabyć obecni uczestnicy szkoleń finansowanych ze środków EFS, a także kompetencje, które zdaniem śląskich pracodawców wymagają rozszerzenie lub uzupełnienie w odniesieniu do ich pracowników. 111

112 Wykres 95. Kompetencje, które chcieliby nabyć uczestnicy szkoleń Biegłość w posługiwaniu się językiem Umiejętności komunikacji z innymi ludźmi Samoorganizacja pracy i kreatywność Wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków. Zdolności kierownicze i organizacja pracy innych Obsługa komputera i korzystanie z Internetu. 46,2% 41,6% 36,9% 34,1% 31,2% 29,4% Obsługa i naprawa maszyn oraz urządzeń Organizowanie i prowadzenie prac biurowych. Wykonywanie obliczeń. Zdolności artystyczne i twórcze. Sprawność fizyczna lub manualna. Inne kompetencje 21,5% 21,2% 20,8% 20,6% 19,7% 16,6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; n=328; pytanie zadawane wyłącznie osobom, które wykorzystują chęć uczestnictwa w szkoleniach; pytanie wielokrotnego wyboru odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% Osoby wyrażające chęć wzięcia udziału w szkoleniach w przyszłości najczęściej deklarowały zainteresowanie nabyciem kompetencji w zakresie biegłości w posługiwaniu się językiem (46,2%), umiejętności komunikacji z innymi ludźmi (41,6%), samoorganizacji i kreatywności (36,9%), a także w kontekście Wyszukiwania i analizy informacji oraz wyciągania wniosków (34,1%). Relatywnie niewielka ilość osób wykazała zainteresowanie nabyciem kompetencji w zakresie wykonywania obliczeń (20,8%), zdolności artystycznych i twórczych (20,6%) oraz sprawności fizycznej i manualnej (19,7%). Generalnie, relatywnie duża ilość dotychczasowych uczestników szkoleń realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL wyraziła zainteresowanie nabyciem całego zespołu kompetencji, a nie pojedynczych z nich. Ciekawy stan rzeczy prezentują dwa przedstawione niżej wykresy. Pierwszy z nich, znajdujący się po lewej stronie, odzwierciedla opinie przedsiębiorców na temat tego, czy obecne kompetencje pracowników lub właścicieli wymagają uzupełnienia lub rozszerzenia. Wykres 96. Stan kompetencji pracowników firmy i właścicieli oraz zapotrzebowanie na ich udział w szkoleniach zewnętrznych Stan kompetencji pracowników i właścicieli Zapotrzebowanie na udział w szkolenaich zewnętrznych 44,8% 29,4% wymagają rozszerzenia występuje 51,2% nie wymagają rozszerzenia 66,0% nie występuje Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI pracodawców województwa śląskiego, n=500 51,2% pracodawców nie odczuwa potrzeby podnoszenia kwalifikacji swoich oraz pracowników. Jakkolwiek 44,8% badanych uważa, że wymagają one rozszerzenia, tylko 29,4% ogółu dostrzega zapotrzebowanie na udział pracowników w szkoleniach zewnętrznych, tj. organizowanych lub prowadzonych przez podmiot zewnętrzny. Oznacza to, że 15,4% pracodawców stosuje inne lub nie stosuje żadnych działań nakierowanych na podnoszenie kwalifikacji pracowników. 112

113 Wykres 97. Kompetencje, które zdaniem pracodawców wymagają rozszerzenia lub uzupełnienia Umiejętności komunikacji z innymi ludźmi 54,4% Samoorganizacja pracy i kreatywność 48,8% Zdolności kierownicze i organizacja pracy innych 46,6% Biegłość w posługiwaniu się językiem 35,5% Wyszukiwanie i analiza informacji oraz 34,0% Obsługa i naprawa maszyn oraz urządzeń, 33,2% Organizowanie i prowadzenie prac biurowych 31,7% Obsługa komputera i korzystanie z Internetu 28,2% Wykonywanie obliczeń 23,6% Sprawność fizyczna lub manualna 14,4% Zdolności artystyczne i twórcze 5,0% inne 14,8% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI pracodawców województwa śląskiego, n=500, pytanie wielokrotnego wyboru, odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% Do najczęściej wymienianych przez pracodawców województwa śląskiego kompetencji, które wymagają rozszerzenia należą umiejętności miękkie, tj. komunikacja z innymi ludźmi 54,4% wskazań oraz samoorganizacja pracy i kreatywność 48,8%. Równie często wyszczególniano zdolności kierownicze i organizację pracy innych osób 46,6%. Na następnych miejscach wśród kompetencji koniecznych do rozszerzenia - znajdują się te, które związane są z pracą merytoryczną, tj. biegłość w posługiwaniu się językiem 35,5%, wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków 34%. Organizowanie i prowadzenie prac biurowych to kompetencja, którą należy uzupełnić według 31,7% pracodawców, obsługę komputera i korzystanie z Internetu według 28,2%, a wykonywanie obliczeń według 23,6%. Wśród kompetencji technicznych, rozszerzenia wymagają kolejno: obsługa i naprawa maszyn oraz urządzeń, a także wykorzystanie narzędzi technicznych 33,2% wskazań oraz sprawność manualna 14,4%. Zdolności artystyczne i twórcze to umiejętność, na którą wskazało tylko 5% badanych. Jeśli chodzi o odpowiedzi z kategorii inne, to ma miejsce podobna sytuacja, jak w przypadku pracodawców uczestników szkoleń unijnych, opisanych wyżej. Badani mieli problem z precyzyjnym określeniem kompetencji, których nabycie byłoby przez ich pracowników pożądane. Zamiast kompetencji wskazywali głównie na umiejętności związane ze sprzedażą oraz obsługą klienta. Czasem podawano powód udziału w szkoleniu, np. podniesienie kwalifikacji, uzyskanie certyfikatu, nabycie wiedzy, poznanie przepisów czy zmian w prawie. Wykres 98. Porównanie kompetencji wymagających uzupełnienia z kompetencjami rozszerzonymi w ramach szkoleń Zdolności kierownicze 12,0% 18,4% Umiejętności komunikacji Samoorganizacja pracy i kreatywność 12,6% 12,9% 14,0% 17,0% Wyszukiwanie i analiza informacji 8,8% 11,4% Wykonywanie obliczeń 6,1% 7,2% Organizowanie i prowadzenie prac biurowych. 8,2% 6,8% Obsługa i naprawa maszyn oraz urządzeń Obsługa komputera i korzystanie z Internetu Biegłość w posługiwaniu się językiem 2,3% 4,5% 8,5% 6,5% 7,3% 9,1% kompetencje, na które istnieje zapotrzebowanie Sprawność fizyczna lub manualna Zdolności artystyczne i twórcze,6% 1,3%,6% 3,7% kompetencje,które rozszerzono przez udział w szkoleniu Żadne,6% Inne kompetencje 8,5% 11,2% 0% 5% 10% 15% 20% Źródło: opracowanie własne na podstawie badań CATI pracodawców oraz z pracodawców uczestników szkoleń, kompetencje, na które istnieje zapotrzebowanie n=869; kompetencje, które rozszerzono przez udział w szkoleniu dofinansowanym z UE n=511. Dane dotyczą ilości wskazanych kompetencji. Pracodawców z województwa śląskiego poproszono o wskazanie kompetencji, które u ich pracowników wymagają rozszerzenia. Z kolei pracodawców osób uczestniczących w szkoleniach unijnych zapytano o kompetencje, które ich pracownicy zdobyli bądź rozszerzyli dzięki 113

114 udziałowi w szkoleniu. Otrzymane odpowiedzi zestawiono na powyższym wykresie, w celu sprawdzenia, w jakim kompetencje rozszerzone dzięki udziałowi w szkoleniach unijnych pokrywają się z kompetencjami określonymi przez pracodawców województwa śląskiego jako wymagające uzupełnienia. Kompetencjami najczęściej wskazywanymi jako wymagające rozszerzenia przez pracodawców województwa śląskiego są zdolności kierownicze, umiejętności komunikacji, samoorganizacja pracy i kreatywność, wyszukiwanie i analiza informacji oraz wykonywanie obliczeń. Wszystkie z nich zostały w opinii pracodawców osiągnięte przez pracowników biorących udział w szkoleniach realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL. Na kompetencje takie jak: organizowanie i prowadzenie prac biurowych, obsługa i naprawa maszyn oraz urządzeń, obsługa komputera i korzystanie z Internetu istnieje większe zapotrzebowanie wśród pracodawców województwa śląskiego. Jednak pracodawcy osób uczestniczących w szkoleniach również wskazali na nabycie przez nich ww. kompetencji. Wskazane przez nich wartości są w tych kategoriach o około 2 p.p. mniejsze. Największe różnice dotyczą kompetencji takich jak: sprawność fizyczna i manualna oraz biegłość posługiwania się językiem obcym, co wynika prawdopodobnie z indywidualnego zapotrzebowania na daną kompetencję. Wykres 99. Ocena skali zainteresowania nabyciem poszczególnych kompetencji przez klientów śląskich instytucji szkoleniowych umiejętności komunikacji z innymi ludźmi samoorganizacja pracy i kreatywność 3,21 3,41 obsługa komputera i korzystanie z Internetu zdolności kierownicze i organizacja pracy innych organizowanie i prowadzenie prac biurowych biegłość w posługiwaniu się językiem wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków sprawność fizyczna lub manualna obsługa i naprawa maszyn oraz urządzeń, wykorzystanie narzędzi zdolności artystyczne i twórcze wykonywanie obliczeń inne niż wyżej wymienione kompetencje 2,83 2,76 2,45 2,45 2,42 2,25 2,24 2,06 1,73 1, Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI; wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków - n=275, obsługa i naprawa maszyn oraz urządzeń, a także wykorzystanie narzędzi technicznych n=275, wykonywanie obliczeń n=275, obsługa komputera i korzystanie z Internetu n=300, zdolności artystyczne i twórcze n=266, sprawność fizyczna lub manualna n=271, samoorganizacja pracy i kreatywność n=313, umiejętności komunikacji z innymi ludźmi - n=320, organizowanie i prowadzenie prac biurowych n=289, zdolności kierownicze i organizacja pracy innych n=293, biegłość w posługiwaniu się językiem n=270, inne niż wyżej wymienione kompetencje n=144; ocena na skali od 0 do 5, gdzie 0 oznacza całkowity brak zainteresowania a 5 bardzo duże zainteresowanie; z analiz wyłączono odp. trudno powiedzieć Zdaniem przedstawicieli śląskich instytucji szkoleniowych, ich klienci są w największym stopniu zainteresowani podniesieniem kompetencji dotyczących umiejętności komunikacji z innymi ludźmi. Skalę zainteresowania nabyciem tej kompetencji oceniono przeciętnie na 3,41. Relatywnie szeroka skala zainteresowania występuje również w przypadku kompetencji związanych samoorganizacją pracy i kreatywnością (3,21), a także obsługą komputera i korzystaniem z internetu (2,83) oraz zdolnościami kierowniczymi i organizacją pracy innych (2,76). Z kolei najmniejszym zainteresowaniem zdaniem przedstawicieli instytucji szkoleniowych cieszą się kompetencje związane wykonywaniem obliczeń (1,73) oraz rozwojem zdolności artystycznych i twórczych (2,06). Uzupełnieniem analizy zapotrzebowania na poszczególne umiejętności, jest także analiza zapotrzebowania na poszczególne stanowiska (na których praca wymaga posiadania określonych kompetencji czy umiejętności). Została ona przeprowadzona w oparciu o dane zastane. Nie ma jednego źródła, które przyniosłoby rzetelne informacje na temat popytu na pracę, ponieważ podmioty generujące popyt na pracę, czyli w większości podmioty gospodarcze, nie artykułują swojego zapotrzebowania stronie podażowej w jeden jednolity sposób. Część przedsiębiorstw poszukuje pracowników poprzez ogłoszenia w różnych mediach, część zgłasza oferty pracy do urzędów pracy, jeszcze inni korzystają z usług prywatnych agencji zatrudnienia, szukają pracowników w kręgu znanych sobie osób czy korzystają z baz potencjalnych pracowników gromadzonych w archiwum firmy. W związku z tym, aby poddać charakterystyce popyt na pracę wykorzystano dwa, w pewnym sensie komplementarne wobec siebie źródła danych. Są to publikowany przez Wojewódzki Urząd Pracy w Katowicach Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie śląskim w 2012 roku oraz wyniki analizy ofert pracy prowadzonej w ramach badania pn. Przystosowanie ofert szkoleniowych oraz prowadzonych inwestycji w zakresie kształcenia ustawicznego do potrzeb rynku pracy w województwie śląskim realizowanego na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego w 2012 roku. W dokumencie przygotowanym przez WUP najcenniejszych informacji dostarcza Tabela 23. Zawody deficytowe, zrównoważone i nadwyżkowe grupy duże 15. Zgodnie z przedstawionymi w niej danymi na ofert pracy przekazanych do urzędów pracy, najwięcej 24,1% ofert dotyczyła osób z grupy zawodowej Pracowników usług osobisty i sprzedawców, kolejnych 22,1% ofert skierowanych było do pracowników z grupy Robotników przemysłowych i rzemieślników. Wobec tego należy stwierdzić, iż według danych analizowanych przez WUP największy jest popyt o relatywnie niskich kwalifikacjach. Do zgoła innych wniosków prowadzą analizy przeprowadzenia w ramach analizy ofert pracy zamieszczanych w portalach internetowych oraz gazetach prowadzonej w ramach badania Przystosowanie ofert szkoleniowych oraz prowadzonych inwestycji w zakresie kształcenia 15 WUP Katowice (2013) Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie śląskim w 2012, Katowice, s

115 ustawicznego do potrzeb rynku pracy w województwie śląskim. Zgodnie z danymi przedstawionymi na Wykresie 22. Rozkład analizowanych ofert pracy według poszukiwanych zawodów 16 najwięcej ofert pracy i tym samym największy popyt na pracę występuje w grupie zawodowej Specjalistów - skierowanych do niej było 27,7% na 6050 analizowanych ofert pracy. Relatywnie dużo 17,8% ofert skierowanych było do grupy zawodowej Techników i innego średniego personelu. Zidentyfikowana struktura wskazuje na wysoki popyt na pracę osób o relatywnie wysokich kwalifikacjach. Zaobserwowana rozbieżność pomiędzy danymi WUP a analizą ofert w ramach badania ewaluacyjnego wynika ze zróżnicowania klientów podmiotów gospodarczych zgłaszających zapotrzebowanie na pracę w urzędach pracy oraz podmiotach świadczących usługi ogłoszeniowe. Ponadto można się spodziewać, iż forma poszukiwania pracowników zależy również od rodzaju zapotrzebowania. Jeżeli przedsiębiorstwo ma potrzebę zatrudnienia osób o relatywnie niskich kwalifikacjach, których podaż na rynku jest zwykle relatywnie duża, to sposobem wygodniejszym i tańszym dla przedsiębiorstwa jest skorzystanie z pomocy urzędu pracy. Natomiast jeżeli przedsiębiorstwo potrzebuje wysoko wykwalifikowanego pracownika, to bardziej skutecznym rozwiązaniem może okazać się publikacja ogłoszeń w mediach, ponieważ osób o wyższych kwalifikacjach jest na rynku pracy relatywnie mniej i mogą one nie znaleźć się w zasobach, do których mają dostęp urzędy pracy. W tym przypadku może istnieć potrzeba zatrudnienia pracownika z innego regionu lub dotychczasowego pracownika innej firmy, poprzez zapewnienie korzystniejszych warunków zatrudnienia. W związku z powyższym najlepszym zobrazowaniem rzeczywistego popytu na rynku pracy będzie wypadkowa tendencji zidentyfikowanych na podstawie dwóch analizowanych wyżej źródeł. Wobec tego należy uznać, iż największy popyt na pracę występuje wśród przedstawicieli grup zawodowych Pracowników usług osobistych i sprzedawców, Robotników przemysłowych i rzemieślników oraz Specjalistów. Zapotrzebowanie szkoleniowe pod względem profilu przedsiębiorstw i uczestników Na poniższym wykresie przedstawiono cechy społeczno-demograficzne uczestników dotychczasowych projektów szkoleniowych, którzy wyrażają zapotrzebowanie na wsparci szkoleniowe w perspektywie najbliższych 2-3 lat. 16 PBD Re-Source (2012) Przystosowanie ofert szkoleniowych oraz prowadzonych inwestycji w zakresie kształcenia ustawicznego do potrzeb rynku pracy w województwie śląskim realizowanego na zlecenie, Katowice: UMWŚ, s

116 Wykres 100. Skłonność do uczestnictwa w szkoleniach w ciągu najbliższych 2-3 lat a cechy społeczno-demograficzne uczestników Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI uczestników szkoleń; n=521 Skłonność dotychczasowych uczestników szkoleń do dalszego udziału w szkoleniach jest wysoka, 86,8% przebadanych uczestników szkoleń zadeklarowało, iż w ciągu najbliższych 2-3 lat chciałoby wzięć udział w szkoleniach. Jednak analiza przy wykorzystaniu drzewa klasyfikacji wykazała, iż skłonność do udziału w szkoleniach jest zróżnicowana pod względem kluczowych cech społeczno-demograficznych. I tak, wśród osób aktualnie pracujących oraz osób bezrobotnych mamy do czynienia z większą skłonnością do szkolenia się (88,7%), aniżeli wśród osób obecnie nieaktywnych zawodowo, wśród których chęć szkolenia zadeklarowało 79,2% respondentów. Spośród osób bezrobotnych i pracujących relatywnie wysoką skłonnością do szkolenia się charakteryzują się osoby o poziomie wykształcenia wyższym niż ponadgimnazjalnych, w grupie tej chęć szkolenia wykazywało 92,2%. Wśród aktywnych zawodowo (bezrobotnych lub pracujących) osób z wykształcenie ponadgimnazjalnym lub niższym, nieco mniejszy odsetek zadeklarował chęć szkolenia, było to 82,1%. Jednak nawet ta ostania z wymienionych grup nie okazała się jednorodna, wśród aktywnych zawodowo osób z wykształceniem ponadgimnazjalnym lub niższym, relatywnie niską skłonnością do szkolenia charakteryzują się osoby w wieku powyżej 40 lat, wśród nich tylko 75,0% osób zadeklarowało chęć udziału w szkoleniach. Z kolei wśród osób w wieku do 40 lat włącznie, skłonność do szkolenia się jest wyższa (87,1%). 116