Dysertacja doktorska oparta jest na solidnej bazie źródłowej oraz uwzględnia obszerną literaturę przedmiotu. Doktorantka przeprowadziła kwerendę

Transkrypt

1 1 Recenzja pracy doktorskiej mgr Agaty Rzeszutko-Polak nt. Turystyka w polskiej części Roztocza w latach (ss.380) napisanej pod kierunkiem prof. zw. dra hab. Stanisława Zaborniaka Pani mgr Agata Rzeszutko- Polak podjęła problem opracowania dziejów turystyki w polskiej części Roztocza w latach Jest to problem badawczy w zakresie historiografii turystyki, który do tej pory w zakresie całościowym nie został opracowany. Z tego względu temat pracy doktorskiej, podjęty przez Autorkę naleŝy uznać jako oryginalny i trafny. Konstrukcja dysertacji doktorskiej jest prawidłowa. W zakresie struktury pracy przewaŝa układ rzeczowy. Pierwszy rozdział pracy w układzie chronologicznym - dotyczy rysu historycznego turystyki do 1945 r. ze szczególnym uwzględnieniem obszaru Roztocza. Sześć kolejnych rozdziałów, w układzie rzeczowym, podejmuje problematykę róŝnych aspektów turystyki na Roztoczu w latach W tym miejscu szczególnie w odniesieniu do przyszłej publikacji dysertacji doktorskiej - naleŝałoby rozwaŝyć podział lat na dwa okresy oraz (w strukturze pracy naleŝałoby uwzględnić podział dziejów turystyki w polskiej części Roztocza na okres Polski Rzeczypospolitej Ludowej i Polski w okresie transformacji ustrojowej), z uwagi na zmiany ustrojowe, jakie zaszły w Polsce w 1989 r. i w latach następnych. Zmiany te zapoczątkowały okres transformacji ustrojowej w Polsce. Praca składa się ze wstępu, siedmiu rozdziałów zasadniczych, zakończenia, bibliografii, indeksu nazwisk, indeksu nazw geograficznych, wykazu tabel, wykazu ilustracji, wykazu map, wykazu skrótów oraz streszczenia w języku angielskim. We wstępie sformułowano cel pracy, a takŝe jego uzasadnienie. Cezury czasowe pracy są słusznie wyznaczone; cezura początkowa 1945 r. zakończenie II wojny światowej i wyzwolenie Polski; cezura końcowa 2004 r. w tym roku Polska przystąpiła do Unii Europejskiej. W dysertacji doktorskiej został nakreślony zakres terytorialny pracy (s.7-11). Mgr Agata Rzeszutko - Polak przedstawiła w sposób zadawalający dotychczasowy stan badań w zakresie turystyki na Roztoczu po 1945 r. W tej części pracy ukazano metody badawcze zastosowane w pracy. We wstępie recenzent nie dostrzegł sporządzenia hipotez (problemów badawczych). Hipotezy (problemy badawcze) Autorka dysertacji powinna przyjąć we wstępie pracy.

2 2 Dysertacja doktorska oparta jest na solidnej bazie źródłowej oraz uwzględnia obszerną literaturę przedmiotu. Doktorantka przeprowadziła kwerendę źródeł w następujących archiwach, m. in.: w Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Archiwum Państwowym w Lublinie, Archiwum Państwowym w Przemyślu, Archiwum Państwowym w Zamościu. Sądząc po wykorzystaniu źródeł archiwalnych, największe znaczenie poznawcze w zakresie przygotowania dysertacji doktorskiej posiadały zbiory Archiwum Państwowego w Zamościu. Autorka dysertacji dokonała kwerendy źródeł drukowanych (m. in. były to druki urzędowe i normatywne (41 pozycji), źródła prasowe (15 tytułów). Przeprowadzono 22 relacje oraz wykorzystano źródła internetowe. Źródła archiwalne, drukowane, prasowe, internetowe zostały uzupełnione o literaturę przedmiotu. Warto wskazać, iŝ w pracy znajduje się bogaty materiał ikonograficzny, dopełniający treści poszczególnych części pracy. Pierwszy rozdział pracy dotyczy rysu historycznego turystyki na Roztoczu do 1945 r. Składa się z dwóch podrozdziałów. Rozdział ten stanowi dobre wprowadzenie do kolejnych części pracy. NaleŜy się zastanowić nad sformułowaniem tytułu drugiego podrozdziału. W przedstawionej formie odnosi się on do rozwoju turystyki w II Rzeczypospolitej i jej losów w latach okupacji. W drugim rozdziale pracy ukazano uwarunkowania rozwoju turystyki w Polsce w latach Rozdział interesujący, ciekawy, ukazujący elementy zarządzania turystyką na szczeblu centralnym, regionalnym i lokalnym. NaleŜy jednak zwrócić uwagę, czy jest potrzebny podrozdział nt. Uwarunkowania społeczno-gospodarcze, liczący 1 stronę. W aspekcie tego rozdziału celowym byłoby wyodrębnienie dwóch podrozdziałów z podziałem na lata okresu Polski Rzeczypospolitej Ludowej i Polski w okresie transformacji ustrojowej (po 1989 r.). Zapewne w tej części pracy, moŝna zawrzeć informacje o roli i działalności takŝe w zakresie rozwoju turystyki na Roztoczu, m. in. Podkarpackiej Regionalnej Organizacji Turystycznej (powołanej w 2002 r.), Lubelskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej (powołanej w lipcu 2004 r.), Lokalnej Organizacji Turystycznej Zamość i Roztocze (powołanej w dniu 10 grudnia 2003 r.). Ponadto, jak przebiegała organizacja i zarządzanie turystyką na szczeblu regionalnym i lokalnym (w latach oraz po 1999 r.), m. in. umiejscowienie turystyki w strukturach organizacyjnych urzędów wojewódzkich, starostw powiatowych oraz urzędów gmin z obszaru Roztocza. Problematyka rozdziału trzeciego dotyczy czynników determinujących rozwój turystyki na Roztoczu. Pani mgr Agata Rzeszutko - Polak w sposób zrozumiały przedstawiła materiał zawarty w tej części pracy, ukazując walory historyczne, fizjografię regionu, rozwój

3 3 infrastruktury turystycznej (szlaki komunikacyjne, bazę noclegową, bazę gastronomiczną oraz regionalne atrakcje turystyczne. Turystykę dzieci i młodzieŝy ukazano w rozdziale czwartym, omawiając kolejno: turystykę w obligatoryjnych programach szkolnych, Szkolne Koła Krajoznawczo- Turystyczne, działalność na polu turystyki przyszkolnych druŝyn harcerskich oraz Polskiego Towarzystwa Schronisk MłodzieŜowych. W rozdziale tym jest niewiele informacji o turystyce dzieci i młodzieŝy na Roztoczu w ostatniej dekadzie XX w. i w pierwszych latach XXI w. Czy ta kwestia związana jest z nie wystarczającym zasobem (brakiem) materiałów źródłowych? Rozdział piąty dysertacji dotyczy działalności na polu turystyki na Roztoczu organizacji młodzieŝowych, m. in.: Związku MłodzieŜy Wiejskiej, Związku MłodzieŜy Polskiej, Związku MłodzieŜy Socjalistycznej, Federacji Socjalistycznych Związków MłodzieŜy Polskiej, Związku Socjalistycznej MłodzieŜy Polskiej. W tym miejscu rodzi się pytanie dlaczego np. działalność Związku MłodzieŜy Wiejskiej na polu turystyki na Roztoczu przedstawiono w latach ? W pracy nie ukazano z jakim wydarzeniem wiąŝe się cezura roku Związek MłodzieŜy Wiejskiej prowadził działalność w okresie po 1968 r. W rozdziale szóstym poruszono problematykę działalności turystycznej w organizacjach specjalistycznych. Wśród nich przedstawiono m. in.: Polską Federację Campingu i Caravaningu, Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Rozdział został przygotowany poprawnie. Rozdział ostatni odnosi się do ukazania ruchu turystycznego na Roztoczu, głównie w aspekcie turystyki krajowej i przyjazdowej. Rozdział przygotowany starannie, choć Autorka nie uniknęła potknięć. W podrozdziale czwartym noszącym tytuł Turystyka organizacji religijnych (s ), nie wymieniono chociaŝby jednego towarzystwa czy organizacji o tym charakterze, prowadzącej działalność turystyczną. W podrozdziale ósmym, noszącym tytuł Zagraniczny ruch turystyczny przyjazdowy, wyjazdowy, brak jest informacji, wniosków dotyczących rozwiązania następującego problemu czy w okresie transformacji ustrojowej (po 1989 r.) nastąpił rozwój turystyki przyjazdowej? Wątpliwości recenzenta budzi dziewiąty podrozdział nt. Turystyka komercyjna informacja turystyczna, biura turystyczne. Po pierwsze jak moŝemy zdefiniować, określić pojęcie turystyki komercyjnej. Po drugie, naleŝy rozwaŝyć czy materiał związany z informacją turystyczną czy działalnością biur podróŝy nie naleŝałoby przedstawić w części pracy podejmującej problematykę uwarunkowań rozwoju turystyki. Rodzi się równieŝ kolejne pytanie (w zakresie

4 4 rozdziału siódmego) czy na terenie Roztocza nie realizowano turystyki wiejskiej, np. agroturystyki. W zakończeniu Autorka nie tylko dokonała podsumowania, ale takŝe podjęła próbę oceny przedstawionego zagadnienia. W sposób syntetyczny ukazała turystykę w polskiej części Roztocza w latach Niedosyt recenzenta budzi brak porównania w szerszej perspektywie turystyki w polskiej części Roztocza z podziałem na okresy: oraz Praca jest właściwie wyposaŝona w przypisy. Wywody Autorki zostały dobrze udokumentowane, co jednocześnie jest walorem dysertacji doktorskiej. Warto zauwaŝyć, iŝ w pracy znajduje się część odsyłaczy przepisów źródłowych rozszerzonych, które nie tylko obejmują źródło, lecz rozwinięcie powołanych poglądów. Mankamentem pracy jest brak dostatecznej poprawności w sporządzaniu przypisów, w odniesieniu do odsyłaczy ze źródeł archiwalnych. Przypis taki powinien zawierać: nazwę konkretnego archiwum lub składnicy akt, zespół archiwalny, sygnaturę i nazwę dokumentu oraz paginację. Podobna uwaga dotyczy zapisów źródłowych przy fotografiach i tabelach. Zapis w postaci nazwy archiwum, np. Archiwum Państwowe w Zamościu jest niewystarczający. Elementem korzystnym jest zamieszczenie w pracy znaczącej liczby tabel (85). Tabele sprawiają, iŝ praca jest nie tylko przejrzysta, ale równieŝ na ich podstawie łatwiej uzasadniać formułowane twierdzenia i oceny. Bibliografia została sporządzona poprawnie. W zakresie źródeł pierwotnych w pracy znajdują się źródła archiwalne, źródła drukowane, źródła prasowe, źródła internetowe. Zwraca uwagę znaczna liczba źródeł wtórnych. W sporządzeniu bibliografii - z punktu recenzenta naleŝałoby rozwaŝyć sugestię czy źródła internetowe zamieszczone w ramach literatury nie naleŝy przenieść do źródeł. Autorka dysertacji doktorskiej nie ustrzegła się błędów i potknięć. NaleŜało w pracy zastosować formę bezosobową oraz czas przeszły dokonany. W pracy naleŝałoby uwzględnić analizę materiału zawartego w tabelach zob. s tab. 1; s tab. 2; s tab. 3; s. 70 tab. 4; s.126 tab.5, 6; s tab. 7; s tab. 8 i 9; s tab. 10, 11; s tab. 12; s tab.13; s.142 tab. 14; s tab. 15; s tab. 16, 17; s tab. 18; s.163 tab. 22; s.166 tab. 25; s.167 tab. 27; s tab. 29, 30, 31; s.182 tab. 32; s.183 tab. 33; s tab. 34; s.190 tab. 35; s.210 tab. 36; s tab. 37; s.219 tab.39; s tab ; s tab ; s tab. 51, 52; s tab. 55; s.248 tab. 56; s.251 tab. 57; s tab. 60; s tab. 61; s tab. 62; s.269 tab. 63; s tab. 64; s.287

5 5 tab. 66, 67; s tab ; s tab. 76, 77; s tab. 78; s.303 tab. 79; s tab Inne uwagi i sugestie. Na s. 19 w pierwszym akapicie Autorka pisze Zdarzały się jednak przypadki niechlubne dla historii polskiej myśli turystycznej, cytując następnie odpowiedni fragment pracy P. Prof. T. Jurka proszę o wyjaśnienie tego stwierdzenia; s.24, s.99, s.143, 315 błędy literowe; s przy przygotowaniu dysertacji do publikacji naleŝałoby wykorzystać pracę Jacka Borzyszkowskiego, Organizacja i zarządzanie turystyką w Polsce, Warszawa 2011; s.29 w 1945 r. powołano Wydział Turystyki przy Ministerstwie Komunikacji; s.48 co ma Autorka dysertacji na myśli pisząc: To socjalistyczne współzawodnictwo pracy w swej treści obejmowało ; s.52 brak omówienia zarządzania turystyką na szczeblu lokalnym w latach ; s. 69 jest korekcji powinno być korekty; s.90 Proszę o wyjaśnienie sformułowania: Pierwsze ataki na Zwierzyniec nastąpiły w dn. 8 września 1939 r. Bombardowano drogi i mosty. Pierwsi cywile zginęli podczas nalotów w dn. 12 września. W okolicach Zwierzyńca toczyły się walki oddziałów Wojska Polskiego w silniejszym przeciwnikiem ; s.90 - Proszę o wyjaśnienie sformułowania: Po II wojnie światowej postanowieniem władz niemieckich Zwierzyniec, Radecznica i Szczebrzeszyn znaleźli się w granicach powiatu biłgorajskiego, a nie jak przed wojną w obrębie powiatu zamojskiego ; s.96 - Proszę o wyjaśnienie sformułowania: Rodzina Grechutów do ukończenia pierwszej klasy szkoły podstawowej zamieszkiwała przy ul. Grodzkiej w Zamościu, a później przeniosła się do podwarszawskich Chylic ; s.169 proszę o wyjaśnienie ostatniego wersu; s.194 proszę o wyjaśnienie akapitu rozpoczynającego się od następującego stwierdzenia: Na przestrzeni lat MAK partycypowała wspólnie z ZSMP: ( ) ; s.195 dokonała Pani Doktorantka oceny działalności organizacji młodzieŝowych na polu turystyki. Czy moŝemy dokonać oceny działalności na polu turystyki organizacji młodzieŝowych w okresie oraz w latach ; s Proszę o wyjaśnienie sformułowania: Nie moŝna zapominać o walorach wypoczynku, realizowanego podczas wyjazdów turystycznych, co przedstawia fot. 90 ; s.211 jaka była przyczyna organizacji Zlotu Gwiaździstego pod Wojdą?; s Proszę o wyjaśnienie sformułowania: W 1969 r. Koło Przewodników oprowadziło 704 wycieczek, co ogółem w latach daje ok. 60 tys. turystów ; s Proszę o wyjaśnienie akapitu, rozpoczynającego się od słów: W roku 1973 skład osobowy Zarządu pozostawał niezmienny. Modyfikacje nastąpiły w 1974 r., na stanowiskach: ( ) na jakich stanowiskach nastąpiły modyfikacje ; s Proszę o wyjaśnienie sformułowania: Oto kilka przykładów takich spotkań, a następnie 4 fotografie; s.239 Proszę o wyjaśnienie

6 6 sformułowania: ostatni wers Przekrój działalności w poszczególnych latach w/w zarządów zawarty został w tabeli 50 ( ) ; s Proszę o wyjaśnienie sformułowania zawartego w pierwszym akapicie: W planach na 1981 r. WPT Roztocze na rok 1981 było przeprowadzenie kilku trzech imprez turystyki kwalifikowanej (tabela 58) ( ) ; s Proszę o wyjaśnienie sformułowania: Stan punktów kolejnych na terenie woj. lubelskiego i poza Lublinem w 1949 r. przedstawia tabela 59 ; s.275 czy w latach siedemdziesiątych XX w. działalność prowadziło Polskie Towarzystwo Tatrzańskie (PTT); s co działo się z wypoczynkiem sobotnio-niedzielnym w ostatniej dekadzie XX i na początku XXI w.; s.299 Proszę o wyjaśnienie pierwszego akapitu łącznie z tabelą 75: Nikły zagraniczny ruch turystyczny w wybranych miejscowościach ( ) ; s Proszę o wyjaśnienie sformułowania: By zwiększyć progres turystyki zagranicznej, a co za tym idzie wpływów dewizowych wystosowano przez Prezydium Rządu i Prezesa Rady Ministrów Piotra Jaroszewicza instrukcję w sprawie rozwoju turystyki zagranicznej od 1978 do 1985 r.; Proszę o wyjaśnienie zawarte, m. in. w źródłach do tabel: Opracowanie własne na podstawie materiałów luźnych zgromadzonych w Archiwum Państwowym w Zamościu. Rozprawa doktorska odpowiada wymaganym kryteriom pod względem językowym. Warto zauwaŝyć, iŝ mimo uwag przedstawionych przez recenzenta, praca spełnia wymogi dysertacji doktorskiej. Autorka wykazała się dość dobrą znajomością tematyki, umiejętnością samodzielnego prowadzenia badań oraz prezentacji wyników. Recenzowana praca jest wkładem do stanu wiedzy z zakresu historiografii turystyki w Polsce w okresie XX oraz początków XXI w. Konkludując stwierdzam, Ŝe praca doktorska mgr Agaty Rzeszutko - Polak spełnia wymagania stawiane przez obowiązującą ustawę o stopniach i tytule naukowym, wobec czego wnoszę o dopuszczenie rozprawy do publicznej obrony. Kłomnice, dn r. dr hab. prof. nadzw. Eligiusz Małolepszy