Janusz Kozak Andrzej Szlemiński

Transkrypt

1 Sail Training Association Poland Podręcznik Oficera Wachtowego STS Pogoria Wydanie 6 Janusz Kozak Andrzej Szlemiński foto: Kuba Gdańsk 2011

2 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 4 2. Regulamin STS Pogoria Postanowienia ogólne Organizacja załogi statku 2.3. Organizacja życia i służby na statku 2.4. Alarmy i wymagania bezpieczeństwa 2.5. Przepisy końcowe Załącznik 1: Instrukcje dla oficerów - Program szkolenia 13 Załącznik 2: Grafik wacht Organizacja załogi, życia i służby na statku Struktura zarządzania 3.2. Zachowanie na statku 4. Sposób wykonywania obowiązków przez oficera wachtowego Obsługa statku Takielunek 5.2. Stawianie sztaksli 5.3. Zrzucanie sztaksli 5.4. Stawianie grotżagla 5.5. Zrzucanie grotżagla 5.6. Stawianie i zrzucanie bezana 5.7. Stawianie żagli rejowych 5.8. Zwijanie żagli rejowych 5.9. Brasowanie 6. Alarmy i role alarmowe Alarm pożarowy 6.2. Alarm opuszczenia statku 6.3. Alarm innych zagrożeń Alarm wodny Alarm człowiek za burtą 7. Manewry i komendy Zwrot przez sztag 7.2. Zwrot przez rufę 7.3. Manewry portowe 8. Informacje techniczne 29 2

3 8.1. Układ i nazwy olinowania i żagli 8.2. Rozmieszczenie lin olinowania ruchomego na kołkownicach 8.3. Rozmieszczenie wyposażenia przeciwpożarowego 8.4. Plan rozmieszczenia koi 8.5. Plan rozmieszczenia środków ratunkowych 8.6. Elektroniczne wyposażenie nawigacyjne GPS NAVIGATOR GP RADAR AINRITSU ECHOSONDA KODEN CVS-118MkII AIS AI50 SIMRAD TRANSCEIVER RADIOTELEFON SKANTI VHF 1000 DSC 3

4 1. Wprowadzenie Podręcznik Oficera Wachtowego Kiedy obejmujesz funkcję oficera wachtowego STS Pogoria będziesz spełniał poczwórną rolę: a. dowódcy wachty morskiej (nawigacyjnej lub kotwicznej), portowej i gospodarczej b. przełożonego i instruktora swojej wachty jako grupy młodzieży c. osoby zapewniającej młodzieży osobiste bezpieczeństwo d. współpracownika i kolegi załogi stałej Oczekujemy od Ciebie: wiedzy żeglarskiej na poziomie minimum jachtowego sternika morskiego w stopniu przynajmniej dobrym; znajomości regulaminu STS Pogoria ; znajomości zasad i procedur wyłożonych w niniejszym podręczniku; pogodnego usposobienia i przyjaznego stosunku do bliźnich, szczególnie młodzieży. Mile widziane są talenty organizacyjne i wychowawcze, o kwalifikowanych pedagogach nie wspominając. Jeżeli natomiast czujesz się sfrustrowany swoją sytuacją życiową i pragniesz poprawić swoje samopoczucie poprzez odegranie się na bliźnich, szczególnie młodzieży - znajdź sobie inny statek przynajmniej podstawowej znajomości języka angielskiego Zakładamy, że jesteś osobą bez nałogów. Jeśli tak nie jest - nie przyłączaj się do nas. Nasza działalność nazywa się sail training. Polega ona na stwarzaniu młodzieży, w tym tej bez wyszkolenia żeglarskiego, możliwości bycia marynarzem na żaglowcu przez pewien okres czasu. Dostrzegamy w tym szansę uzmysłowienia sobie przez młodzież wartości zespołowego wysiłku (nikt nie obsłuży żagli sam), faktu że szereg czynności ktoś musi wykonać, aby otoczenie było przyjazne, a których często nie robią w swoich domach (np. czyste toalety), oraz potrzeby tolerancji dla zachowań innych ludzi poprzez życie we wspólnych pomieszczeniach, a także szansę wywarcia na niektórych osobników presji psychicznej dla eliminacji zachowań społecznie nie akceptowalnych. Nie zajmujemy się szkoleniem żeglarskim w sensie realizacji programu szkolenia PZŻ, a ograniczamy się do metodycznego przekazania wiedzy niezbędnej dla obsługi statku. Jednakże osoby zainteresowane poszerzaniem swojej wiedzy żeglarskiej zawsze mają taką możliwość. 4

5 2. REGULAMIN STS "POGORIA" 2.1. Postanowienia ogólne 1. Niniejszy regulamin określa zasady organizacji życia i przebiegu służby na pokładzie STS "Pogoria" zwanego dalej "statkiem". 2. W sprawach nie określonych regulaminem obowiązują: - przepisy kodeksu morskiego, - zasady dobrej praktyki morskiej, - zarządzenia kapitana statku. 3. Odstępstwa od niniejszego regulaminu są dopuszczalne w uzasadnionych przypadkach wyłącznie w rejsach czarterowych i promocyjnych Organizacja załogi statku A. Załoga stała 1. Załogę stałą stanowią - starszy oficer, mechanik, bosman, motorzysta, kucharz. W uzasadnionych przypadkach obsada załogi stałej może być zmieniona przez armatora pod warunkiem zapewnienia możliwości wypełnienia przez nią obowiązków opisanych w następnych punktach. 2. Szczegółowy zakres obowiązków załogi stałej określają załączniki do umowy o pracę. Starszy oficer jest bezpośrednim przełożonym załogi stałej i odpowiada za wyposażenie i majątek ruchomy oraz utrzymanie statku w stanie zdatnym do żeglugi, w tym za stan urządzeń nawigacyjnych i radarowych, pomocy nawigacyjnych, szkolenie załogi i prowadzenie alarmów ćwiczebnych oraz kontrolę stanu bezpieczeństwa p. poż. Odpowiada również za ważność dokumentów statku oraz prowadzenie dokumentacji finansowej i inwentarzowej oraz rozliczanie prowiantu. Mechanik jest kierownikiem działu maszynowego, podlega st. oficerowi. Odpowiada za stan techniczny siłowni, urządzeń pomocniczych tj: maszynki sterowej, windy kotwicznej, chłodni, instalacji elektrycznych wraz ze światłami nawigacyjnymi oraz gospodarkę wodą, paliwem, olejami i smarami. Bosman jest kierownikiem działu pokładowego, podlega starszemu oficerowi. Odpowiada za stan techniczny urządzeń pokładowych (w tym sprzętu i urządzeń cumowniczych), żagli i olinowania oraz sprzętu ratowniczego. Odpowiada też za klar i czystość statku i za właściwą konserwację antykorozyjną. 5

6 Motorzysta podlega mechanikowi i pod jego kierownictwem przeprowadza naprawy i konserwacje urządzeń maszynowych, elektrycznych i instalacji. Kucharz podlega st. oficerowi i odpowiada za terminowe przygotowania posiłków, właściwe przechowywanie prowiantu, zachowanie czystości w kambuzie, pentrze i magazynach prowiantowych. Sporządza jadłospis i dokonuje rozliczenia prowiantu. B. Kadra 1. Kadrę rejsu stanowią: kapitan, zastępca kapitana (kapitan-stażysta), oficerowie wachtowi i starsi wacht. 2. Kapitan określa każdorazowo zakres obowiązków i kompetencji zastępcy (kapitana-stażysty). 3. Oficerem wachtowym może być osoba posiadająca minimum stopień jachtowego sternika morskiego i mianowana na tą funkcję przez kapitana. 4. Starszym wachty jest mianowany przez starszego oficera, na wniosek oficera wachtowego, najbardziej doświadczony żeglarz danej wachty. Pomaga on oficerowi wachtowemu w organizowaniu pracy wachty, obsadza stanowiska podczas wacht morskich i portowych, przydziela prace podczas wacht gospodarczych. C. Załoga szkolna Załogę szkolną stanowią pozostali uczestnicy rejsu w wieku lat. W niektórych rejsach czarterowych i promocyjnych załoga szkolna nie występuje, lecz postanowienia niniejszego regulaminu powinny mieć zastosowanie w możliwie szerokim, określonym przez kapitana zakresie Organizacja życia i służby na statku A. Zaokrętowanie 1. Podstawę zaokrętowania stanowi lista załogi dostarczona i podpisana przez Dyrektora Biura STAP. Zaokrętowanie kadry i załogi szkolnej następuje z chwilą przekazania st. oficerowi lub osobie przez niego wyznaczonej, książeczki żeglarskiej i/lub paszportu do depozytu, przydzielenia do wachty i określenia numeru koi. 6

7 2. Zaokrętowanie oficerów wachtowych powinno wyprzedzać przynajmniej o kilka godzin zaokrętowanie załogi szkolnej w celu umożliwienia st. oficerowi wprowadzenia oficerów w ich obowiązki. B. Szkolenie 1. Szkolenie adaptacyjne oficerów przeprowadza kapitan, starszy oficer lub oficer wyznaczony według uznania kapitana legitymujący się stażem oficerskim na STS "Pogoria". 2. Szkolenie adaptacyjne oficerów obejmuje zapoznanie się z : - niniejszym regulaminem - podręcznikiem oficera wachtowego - rozkładem alarmów, sygnałami i rolami alarmowymi - rozmieszczeniem sprzętu ratowniczego i p. pożarowego - rozmieszczeniem i obsługą urządzeń nawigacyjnych i sygnalizacyjnych - obsługą takielunku i urządzeń pokładowych 3. Przeprowadzenie szkolenia adaptacyjnego musi być odnotowane w dzienniku 4. Oficer wachtowy przeprowadza szkolenie swojej wachty w zakresie niniejszego regulaminu, procedur bezpieczeństwa i obsługi statku. Przeprowadzenie szkolenia musi być odnotowane w dzienniku. 5. Szkolenie załogi szkolnej w zakresie obsługi żagli rejowych przeprowadza st.oficer i/lub bosman przy udziale oficerów wachtowych Program szkolenia stanowi załącznik nr 1 do niniejszego regulaminu. C. Rozkład dnia Na statku obowiązuje następujący ramowy rozkład dnia: do 7.00 cisza nocna, wachty nawigacyjne, kotwiczne lub portowe 7.00 pobudka toaleta poranna 7.30 śniadanie 8.00 podniesienie bandery i apel poranny. Po apelu śniadanie wachty, która miała służbę do godz i wachty gospodarczej. Klar osobisty prace bosmańskie lub zajęcia programowe obiad prace bosmańskie lub zajęcia programowe kolacja od cisza nocna. 7

8 D. Rozkład i sposób pełnienia wacht i służb 1. Ustala się następujące rodzaje służby wachtowej: - wachta nawigacyjna - wachta portowa - wachta gospodarcza - wachta bosmańska 2. Obowiązujący rozkład wacht ilustruje załączony grafik, który jest wywieszony w mesie i kabinie nawigacyjnej. Grafik ten stanowi załącznik nr 2 do niniejszego regulaminu. Wachta nawigacyjna - Wachta nawigacyjna rozpoczyna się i kończy zbiórką na pokładzie rufowym po stronie nawietrznej, gdzie następuje przydzielanie przez st. wachty stanowisk i udzielaniem instrukcji przez oficera wachtowego. Na wachtę żeglarze wychodzą ubrani odpowiednio do warunków atmosferycznych i w pasach bezpieczeństwa. Zadaniem wachty nawigacyjnej jest samodzielne prowadzenie statku a w szczególności: - prowadzenie obserwacji wzrokowej i radarowej, przestrzegania prawa drogi, noszenie właściwych świateł i nadawanie sygnałów - zapewnienie prawidłowej pracy żagli - prawidłowe sterowanie - prowadzenie nawigacji - prowadzenie nasłuchu radiowego - prowadzenie dziennika Wachta nawigacyjna obsadza następujące stanowiska: - służbę obserwacyjną - 2 osoby na dziobie i 1 na rufie - sternika - asystenta nawigacyjnego do nasłuchu UKF i obserwacji radarowej oraz prowadzenia brudnopisu dziennika - pomocnika mechanika (w razie potrzeby i w uzgodnieniu z mechanikiem) - żeglarzy trymujących żagle w miarę potrzeby Zmiany na stanowiskach powinny następować nie rzadziej niż raz na godzinę, zaleca się zmiany co 30 min. W godzinach co godzinę wyznaczony przez oficera wachtowego żeglarz dokonuje obchodu wnętrza statku zwracając uwagę na: - wyłączenie niepotrzebnych świateł i zapewnienie oświetlenia przejść i WC - zapach dymu i inne nieznane zapachy - zabezpieczenie lodówek i pralek - zabezpieczenie pozostawionych ruchomych przedmiotów. Obchodu kambuza i magazynu prowiantowego dokonuje co godzinę pełniący służbę mechanik, motorzysta lub pomocnik mechanika. 8

9 W godz wachta nawigacyjna pełniąca służbę (tzw. świtowa), myje pokład klaruje wszystkie liny i przygotowuje banderę do postawienia oraz budzi kucharza i wachtę gospodarczą. Prace te wykonuje również w czasie postoju w porcie i na kotwicy. Wachta kotwiczna - Wachtę kotwiczną pełni się wg rozkładu dla wacht nawigacyjnych. Obowiązkiem wachty kotwicznej jest: - obserwacja sytuacji na morzu - sprawdzanie pozycji i kontrola czy kotwica trzyma - kontrola prawidłowego oświetlenia statku - dokonywanie obchodu statku, analogicznie do wachty nawigacyjnej. Wachta kotwiczna może pełnić służbę w zmniejszonym składzie za zgodą kapitana. Wachta gospodarcza - wachta gospodarcza trwa 24 godziny. Zadaniem wachty gospodarczej jest: - utrzymanie porządku i czystości we wszystkich pomieszczeniach - zapewnienie niezbędnej pomocy kucharzowi przy przygotowaniu posiłków - wydawanie posiłków - zmywanie naczyń i sprzątanie po posiłkach. Wachta portowa - zadaniem wachty portowej jest: - czuwanie nad bezpiecznym zacumowaniem statku - kontrola osób wchodzących i opuszczających statek - utrzymanie porządku na pokładzie i dokonywanie obchodu statku analogicznie jak wachta nawigacyjna i kotwiczna. W godz wachtę portową pełni wachta gospodarcza, w pozostałych godzinach wachty nawigacyjne. Wachta bosmańska - jest to wachta, która nie ma w danym dniu służby nawigacyjnej w godzinach Wachta ta w godz pozostaje do dyspozycji bosmana. E. Stanowiska manewrowe Stanowiska manewrowe przydzielane są w celu wykonania manewrów poprzedzonych alarmem manewrowym lub alarmem do żagli. 1. Po ogłoszeniu alarmu manewrowego stanowiska manewrowe obsadzane są w następujący sposób: St. oficer - zajmuje stanowisko na dziobie i kieruje pracą I wachty i bosmana; 9

10 Mechanik - zajmuje stanowisko przy pulpicie na mostku; Motorzysta - obsadza ponton lub pozostaje w maszynowni; Sternik manewrowy - zajmuje stanowisko przy pulpicie na mostku; Oficerowie wachtowi - zajmują stanowiska na śródokręciu, rufie i w kabinie nawigacyjnej wg dyspozycji kapitana; I wachta - obsługuje cumy, szpringi, rzutki na dziobie pod dowództwem starszego oficera i/lub bosmana; II i III wachta - pod dowództwem wyznaczonego oficera obsługuje odbijacze i trap oraz podnosi i opuszcza ponton; IV wachta - pod dowództwem wyznaczonego oficera obsługuje cumy, szpringi i rzutki na rufie. W czasie manewrów na silniku żeglarze nie biorący czynnego udziału w manewrze ustawiają się w swoich rejonach w szeregu możliwie blisko diametralnej statku tak, aby nie przeszkadzać w czynnościach związanych z manewrem. 2. Po ogłoszeniu alarmu do żagli wachty obejmują następujące stanowiska manewrowe: I wachta / I oficer - dziób - szoty i fały sztaksli fokmasztu, szoty foka, szoty, gordingi i gejtawy żagli rejowych; II wachta / II oficer - śródokręcie - fały sztaksli grotmasztu, szoty, gordingi i gejtawy żagli rejowych, brasy; III wachta / III oficer - śródokręcie - fały i dirki grotżagla, brasy, szoty sztaksli grotmasztu; IV wachta / IV oficer lub starszy wachty - rufa - fały dirki i szoty bezana, szoty grota. Obsługę żagli rejowych wykonują ochotnicy z poszczególnych wacht. Manewrami żaglowymi kierują st. oficer i bosman. Oficerowie przydzielają stanowiska poszczególnym żeglarzom swoich wacht i nadzorują wykonywane przez nich czynności. F. Dyscyplina i inne wymagania 1. W zakresie przewinień dyscyplinarnych wszyscy członkowie załogi podlegają żeglarskim przepisom dyscyplinarnym PZŻ, a załoga stała dodatkowo przepisom kodeksu pracy. 2. Załodze szkolnej zabrania się wnoszenia na statek i spożywania napojów alkoholowych jak również posiadania i używania narkotyków i innych środków odurzających. 10

11 3. Zbiórka do podniesienia bandery zaczyna się o godz Załoga szkolna ze starszymi wachty i oficerami wachtowymi staje w dwuszeregu na pokładzie rufowym w następującym porządku: na prawej burcie I i III wachta, na lewej burcie wachta II i IV, załoga stała na obu burtach od strony śródokręcia, kapitan, z-ca kapitana i st. oficer na mostku. Komendy do podniesienia bandery podaje oficer wachty świtowej (godz ) on tez wyznacza żeglarzy do podniesienia bandery i dzwonu. Zaleca się następującą sekwencję komend: baczność, na banderę patrz, banderę podnieś, baczność, spocznij. Po podniesieniu bandery odbywa się apel w ramach którego: - kapitan podsumowuje wydarzenia dnia poprzedniego i omawia plan na dzień bieżący: - wydawane są bieżące polecenia st. oficera, oficerów i bosmana; - jest czas na zapytania, prośby, zażalenia i skargi. 4. Banderę zdejmuje się bez zbiórki o zachodzie słońca, chyba że statek znajduje się na obcym morzu terytorialnym, gdzie banderę nosi się również w nocy. G. Wyokrętowanie Wyokrętowanie załogi następuje po całkowitym sklarowaniu statku na pokładzie i wewnątrz oraz wydaniu zdeponowanych dokumentów przez starszego oficera lub przez osobę przez niego wyznaczoną Alarmy i wymagania bezpieczeństwa 1. Określa się następujące alarmy związane z bezpieczeństwem załogi i statku: - opuszczenia statku (tzw. łodziowy) - pożarowy - innych zagrożeń (wodny, człowiek za burtą). Rozkład alarmów wywieszony jest w kubryku, mesie załogi i w korytarzu części rufowej 2. Po zaokrętowaniu każdy członek załogi musi zapoznać się z rozkładem alarmów, sygnałami alarmowymi, wyjściami awaryjnymi oraz sprawdzić pas ratunkowy i dopasować pas bezpieczeństwa (patrz 2.3 B - szkolenie). 3. Obowiązuje bezwzględny zakaz palenia tytoniu w pomieszczeniach pod pokładem. Na pokładzie zakaz ten dotyczy niepełnoletnich członków załogi. Palenie dozwolone jest w drodze przy burcie zawietrznej, a w porcie przy burcie od strony wody. 11

12 4. Na statku nie wolno poruszać się biegiem. Po pokładzie nie wolno chodzić boso, należy używać obuwia sznurowanego bądź zapinanego. 5. Nie wolno manipulować żadnym urządzeniem mechanicznym, elektrycznym, nawigacyjnym i radiowym bez uprzedniego przeszkolenia. 6. Przed odknagowaniem jakiejkolwiek liny należy upewnić się do czego ta lina służy. 7. Zaleca się zaplecenie, spięcie lub ukrycie pod czapką długich włosów, szczególnie przy pracy na pokładzie i na masztach oraz zrezygnowanie z noszenia wisiorków, pierścionków, kolczyków itp. ozdób, które przy zahaczeniu o takielunek mogą spowodować zranienie. 8. Wejście na maszty i bukszpryt dozwolone jest wyłącznie za zgodą oficera pełniącego służbę i przy spełnieniu następujących warunków bezpieczeństwa: - wejście jest dobrowolne i nikt nie może być zmuszony poleceniem do wejścia na maszt; - wejście dozwolone jest wyłącznie w pasie bezpieczeństwa stroną nawietrzną; - należy trzymać się wyłącznie lin takielunku stałego i do nich przypinać pas bezpieczeństwa; - zawsze należy zachować minimum 3 punktowe podparcie (2 nogi + 1 ręka lub 2 ręce +1 noga); - wszystkie przedmioty zabierane na górę (narzędzia, aparaty fotograficzne) powinny być przywiązane do wnoszącego; - o wejściu bądź zejściu z perty należy uprzedzić głosem innych żeglarzy znajdujących się na niej; - na rei należy być stale przypiętym pasem bezpieczeństwa; 9. Przy manewrach dochodzenia i odchodzenia od nadbrzeża wyskakiwanie na brzeg jest dozwolone jedynie za zgodą kapitana lub st. oficera. 10. W czasie użytkowania motorówki wszystkie osoby znajdujące się na niej powinny być ubrane w kamizelki asekuracyjne lub ratunkowe Przepisy końcowe Niniejszy regulamin jest wersją poprawioną i uzupełnioną regulaminu z 15 lipca 1995 r i obowiązuje od 10 września 2000r. Kapitanowie STS "Pogoria" proszeni są o ścisłe jego przestrzeganie oraz o zgłaszanie ewentualnych uwag na piśmie w formie kompletnej propozycji zmiany zapisów regulaminu wraz z krótkim uzasadnieniem. Pełnomocnik Armatora Prezes Zarządu /-/ Marek Kleban /-/ Jędrzej Czajkowski 12

13 Załącznik 1: Instrukcje dla oficerów - Program szkolenia w rejsach STS POGORIA I. Szkolenie przed wyjściem statku z portu Szczegółowy zakres szkolenia określa kapitan w zależności od stopnia zaawansowania (stażu na Pogorii ) zarówno załogi szkolnej jak i oficerów. Obowiązujące minimum to przeprowadzenie szkolenia w następującym zakresie: 1. W odniesieniu do oficerów szkolenie obejmuje zapoznanie się z: regulaminem statku rozkładem alarmów, sygnałami i rolami alarmowymi rozmieszczeniem sprzętu ratunkowego i ppoż. obsługą urządzeń nawigacyjnych obsługą osprzętu i urządzeń pokładowych rozmieszczeniem i obsługą wyłączników świateł i sygnałów dźwiękowych oraz pirotechniki. Szkolenie oficerów przeprowadzają: kapitan, starszy oficer (bądź inny oficer wyznaczony przez kapitana) i bosman. 2. W odniesieniu do załogi szkolnej szkolenie obejmuje zapoznanie się z: pomieszczeniami statku i rozmieszczeniem oficerów, wacht i załogi stałej w kabinach regulaminem statku alarmami i użyciem pasów ratunkowych rozmieszczeniem sprzętu ratunkowego i ppoż. obsługą żagli i osprzętu w zakresie obsługiwanym przez daną wachtę przy alarmie do żagli i manewrowym obsługą żagli rejowych Szkolenie załogi szkolnej przeprowadzają oficerowie wachtowi przy pomocy bosmana (obsługa żagli). Kapitan lub st. oficer prowadzą koordynację działań szkoleniowych tak, aby wszystkie wachty kolejno przeszły wszystkie etapy szkolenia. Szkolenie przed wyjściem z portu powinno być zakończone przygotowaniem żagli do postawienia z omówieniem sposobu ich stawiania lub częściowym ich postawieniem (w zależności od warunków) oraz ćwiczebnym alarmem opuszczenia statku lub pożarowym. 13

14 II. Szkolenie po wyjściu w morze 1. Po wyjściu w morze następuje praktyczna realizacja szkolenia w zakresie regulaminu statku w części dotyczącej obowiązków poszczególnych wacht 2. Wymaga się przeprowadzenia ćwiczebnego alarmu człowiek za burtą najdalej w dniu następnym po wyjściu w morze. Rezygnacja z powyższego musi być dobrze uzasadniona. 3. Zaleca się przeprowadzenie alarmów ćwiczebnych przy każdej okazji, kiedy okoliczności na to pozwalają, nie rzadziej jednak niż raz na 7 dni. 4. Należy kontynuować szkolenie w zakresie znajomości całości takielunku ruchomego. Szkolenie to powinno się zakończyć egzaminem ze znajomości wszystkich lin na statku najlepiej przed zejściem załogi szkolnej na ląd w pierwszym porcie. III. Szkolenie teoretyczne. Część teoretyczna szkolenia w morzu powinna objąć: 1. Prosty wykład teorii żeglowania obejmujący powstawanie siły aerodynamicznej na żaglu, siły hydrodynamicznej na kadłubie, rozkładu tych sił i skutków ich działania. 2. Podstawowy wykład z prawa drogi na morzu ze szczególnym uwzględnieniem świateł statków. IV. Szkolenie zaawansowane 1. Po osiągnięciu zadawalającego poziomu w wyszkoleniu podstawowym zaleca się przeprowadzenie szkolenia w zakresie zwrotów wykonywanych całą załogą bądź 1-2 wachtami. 2. W miarę możliwości należy przeprowadzić manewry na silniku na spokojnej otwartej wodzie w celu zapoznania oficerów z możliwościami statku i nauczenia ich wykonywania pętli Williamsona. 3. Szkolenie w pozostałych dziedzinach wiedzy nautycznej pozostawia się do decyzji kapitana z tym, że zaleca się jego prowadzenie, jeżeli są chętni słuchacze i instruktorzy mogący sprostać zadaniu. 14

15 Podręcznik Oficera Wachtowego Załącznik 2: Grafik wacht Dzień 1, 5, 9 itd. Dzień 2, 6, 10 itd. Dzień 3, 7, 11 itd. Dzień 4,8,12 itd. Godz. Wachta I II III IV - wachta gospodarcza - wachta bosmańska - wachta nawigacyjna

16 3. Organizacja załogi, życia i służby na statku Niniejszy rozdział, jak również następny, stanowią uzupełnienie do odpowiednich rozdziałów regulaminu STS Pogoria. Organizacja załogi statku została opisana w rozdziale 2 Regulaminu Struktura zarządzania Zakres odpowiedzialności kadry i załogi stałej ilustruje tabela: Funkcja podstawowa Osobista odpowiedzialność Funkcja przy zaokrętowaniu Funkcja przy wyokrętowaniu Starszy oficer Przełożony załogi stałej Wyposażenie w dokumenty, pomoce nawigacyjne, kasa statku Szkolenie oficerów w zakresie obsługi statku i alarmów Zakwaterowanie i podział na wachty Opinie z rejsu, karty rejsu, rozliczenia finansowe Oficer wachtowy Przełożony wachty Dowodzenie wachtą nawigacyjną, kotwiczną i gospodarczą Szkolenie załogi w zakresie obsługi statku i alarmów Nadzór nad pracą wachty Starszy wachty Asystent oficera wachtowego Rozdział stanowisk i prac w ramach wachty Asystuje oficerowi Asystuje oficerowi Mechanik i motorzysta Utrzymanie ruchu urządzeń mechanicznych i elektrycznych Bezpieczeństwo pracy w zakresie funkcji podstawowych, gospodarka wodą i paliwem Zaopatrzenie w wodę, paliwo, części i materiały Jak przy zaokrętowaniu Bosman Utrzymanie ruchu urządzeń pokładowych Takielunek, antykorozja Zaopatrzenie w materiały i części zamienne, pomoc starszemu oficerowi (pościel i materace) Klar na pokładzie i pod pokładem Kucharz Zaprowiantowanie i wyżywienie Czystość w magazynie żywności i kambuzie, terminowe wydawanie posiłków Zaopatrzenie w prowiant i jego magazynowanie Klar w kambuzie i magazynie żywności

17 Na statku nie obowiązuje przyjęty w żeglarstwie podział obowiązków pomiędzy I, II i III oficera. Dlatego w przypadku, gdy na statku jest pełna obsada (czterech oficerów) nazywamy ich oficerami wachty I, II, III i IV. Jeśli obsada oficerska jest niepełna - używamy określenia I, II lub III oficer, co nie ma nic wspólnego z hierarchią ich ważności, ani tradycyjnie związanymi z tymi funkcjami zakresami obowiązków Zachowanie na statku 1. Zapasy wody są ograniczone. Używaj jej oszczędnie i naucz tego swoją wachtę. Należy bezzwłocznie zawiadomić mechanika o każdej zauważonej nieszczelności kranów lub innych elementów instalacji wodnej. 2. Używanie toalet - nic co nie przeszło przez zęby (poza papierem toaletowym) nie powinno znaleźć się w muszli. Muszlę należy spłukiwać przynajmniej przez 15 sekund celem zminimalizowania ryzyka zatkania się spływu. Tej wody nie oszczędzamy pochodzi zza burty. 3. Palenie tytoniu pod pokładem jest absolutnie zabronione. Palenie na pokładzie jest dopuszczalne w odniesieniu do kadry i załogi stałej, aczkolwiek zaledwie tolerowane i niemile widziane. Załogę szkolną w wieku lat obowiązuje całkowity zakaz palenia. 4. Spożywanie napojów alkoholowych jest zabronione w odniesieniu do załogi szkolnej. Załoga stała może spożywać napoje alkoholowe w czasie i ilości określonej przez kapitana. Zaleca się, aby alkohol nie był spożywany w obecności załogi szkolnej - wyjątek stanowią oficjalne przyjęcia na statku. Kategorycznie zabrania się posiadania i używania jakichkolwiek narkotyków i innych środków odurzających. 5. Wydawane komendy, rozkazy i polecenia powinny być wykonywane niezwłocznie i dokładnie. Komendy powinny być powtarzane przez tego, do kogo są skierowane celem potwierdzenia. Należy bowiem pamiętać, że od szybkości wykonania komendy lub rozkazu może zależeć bezpieczeństwo statku i załogi. 6. Zbiórki należy ograniczyć do absolutnego minimum, w zasadzie do porannego apelu, jeśli nie wystąpi inna pilna potrzeba. Poza apelem wskazane jest przekazywanie informacji dla załogi przez oficerów wachtowych i starszych wacht. 7. Należy stale pamiętać, że oficer wachtowy stanowi dla załogi szkolnej przykład zachowania się na statku i poza nim. Trudno wymagać zachowania porządku na kojach i w pomieszczeniach komuś, kto nie utrzymuje porządku we własnej kabinie. Podobne przykłady można mnożyć w nieskończoność. 8. Bezpieczeństwo przede wszystkim - należy bezwzględnie egzekwować zachowania zgodne z wymaganiami bezpieczeństwa podanymi w Regulaminie STS Pogoria i niniejszym podręczniku. 9. W dzień zejściówka rufowa przeznaczona jest wyłącznie dla mieszkańców kabin rufowych (oficerowie i załoga stała oraz mieszkańcy kabin cztero-osobowych). Pozostali korzystają w dzień z zejściówki dziobowej. W nocy ( w godzinach 20-8 ) oraz w trudnych warunkach żeglugi w dzień wszyscy korzystają z zejściówki rufowej. 10. Mostek w morzu przeznaczony jest wyłącznie dla kapitana i oficera wachtowego. W kabinie nawigacyjnej powinien przebywać stale tylko asystent nawigacyjny w pozycji umożliwiającej obserwację ekranów radarów, a okresowo oficer wachtowy w celu 17

18 dokonania wpisów do dziennika i określenia pozycji. Stanowisko radiooperatora przeznaczone jest wyłącznie dla osób uprawnionych do obsługi radiostacji. Nikt nie powinien zatrzymywać się w zejściówce do kabiny nawigacyjnej. 11. Część wachty nawigacyjnej, która aktualnie nie obsadza stanowisk można zwalniać grupowo do tzw klasy, a pojedyńczo - do mesy. 12. Przyjętym jest wybijanie szklanek dzwonem okrętowym co pół godziny zarówno w porcie jak i w morzu. 13. Dla każdego rejsu ogłasza się pewien porządek korzystania z łazienek. I tak łazienka najbliższa rufy przeznaczona jest dla kapitana, oficerów i załogi stałej. Z łazienki tej oficer wachty gospodarczej powinien skorzystać przed pobudką całej załogi, a oficer obejmujący wachtę o godzinie 8.00 bezpośrednio po pobudce. Pozostałe łazienki przeznacza się do użytkowania dla mężczyzn lub kobiet w zależności od ich rozlokowania na statku. Zwykle łazienka w korytarzu podłużnym jest łazienką damską, a łazienka na dziobie męską. Korzystanie z wszystkich łazienek do toalety porannej powinno zakończyć się do godziny 9.00 w celu udostępnienia ich do sprzątania przez wachtę gospodarczą. Nie powinno się również używać łazienek do kąpieli po obiedzie do godziny 16.00, kiedy to wachta gospodarcza przygotowuje pomieszczenia do przekazania następnej wachcie. 14. Zabrania się wynoszenia na pokład naczyń i jedzenia. Wyjątkiem może być podanie napojów dla oficera wachtowego. Nie wolno również wynosić na pokład koców i pościeli za wyjątkiem sytuacji, gdy zarządzono trzepanie koców. 15. Wachta gospodarcza sprząta wszystkie pomieszczenia dwa razy dziennie z tym, że przynajmniej raz dziennie są myte ściany w łazienkach, kambuzie i pentrze, podłogi pozostałych pomieszczeń oraz odkurzane są wykładziny podłogowe we wszystkich pomieszczeniach. Podłogi w łazienkach, kambuzie i pentrze należy myć dwa razy dziennie. 16. W warunkach, kiedy statek nie ma przechyłu należy naczynia po obiedzie umyć i wyparzyć w zmywarce. 17. Zakwaterowanie na statku planuje się w ten sposób, że kabiny ośmioosobowa i jedna czteroosobowa oraz ewentualnie rękaw przeznacza się dla dziewcząt, a kubryki - dla chłopców. Ponadto należy dążyć do sytuacji, aby członkowie jednej wachty byli zakwaterowani w skupionych rejonach, co ułatwia ich zlokalizowanie przy budzeniu, zwłaszcza w krótkich rejsach, ale z kolei należy unikać sytuacji, aby wszyscy mieszkańcy kabiny czteroosobowej wstawali jednocześnie na wachtę. 4. Sposób wykonywania obowiązków przez oficera wachtowego a. Bezpośrednio po zaokrętowaniu oficer przechodzi szkolenie w zakresie regulaminu, alarmów, rozmieszczenia sprzętu ratunkowego i p.poż, rozmieszczenia i obsługi urządzeń nawigacyjnych i sygnalizacyjnych oraz obsługi takielunku i urządzeń pokładowych. Każdy z oficerów jest zobowiązany do jak najlepszego przyswojenia sobie wiadomości w w/w zakresie zawartych w dalszej części niniejszego podręcznika przed zaokrętowaniem tak, aby szkolenie na statku było tylko przypomnieniem i ugruntowaniem już posiadanej wiedzy. 18

19 b. Następnie oficer wachtowy przeprowadza szkolenie swojej wachty w zakresie zgodnym z dostarczonym mu przez starszego oficera wykazem kontrolnym. Szkolenie to obejmuje: zapoznanie ze statkiem alarmy i role alarmowe użycie pasów ratunkowych bezpieczeństwo przy wejściu na maszty znajomość podstawowych węzłów użycie cum i rzutek stawianie i zrzucanie żagli obowiązki wachty nawigacyjnej, portowej, kotwicznej i gospodarczej : c. W celu sprawdzenia efektów szkolenia i koordynacji poczynań wszystkich wacht przeprowadza się alarmy ćwiczebne w możliwie szerokim zakresie, przed wyjściem statku z portu oraz w czasie pierwszych dni żeglugi. d. W czasie alarmu manewrowego i alarmu do żagli oficerowie zajmują stanowiska przy swoich wachtach. Mostek jest zarezerwowany dla kapitana i mechanika, który zwykle jest sternikiem manewrowym. Oficer pozostaje na mostku jedynie w przypadku, gdy został przez kapitana wyznaczony do kierowania manewrem. e. Zadaniem oficerów jest kierowanie pracą i nadzór nad wykonywaniem poleceń kierowanych do ich wacht. W szczególności oficer powinien pokierować obsadzaniem wszystkich stanowisk niezbędnych do przeprowadzenia danego manewru przez poszczególnych żeglarzy oraz dopilnowaniem zajęcia miejsc w pobliżu diametralnej statku przez żeglarzy nie biorących czynnego udziału w manewrze poprzedzonym sygnałem alarmu manewrowego. f. Na czas alarmu manewrowego i alarmu do żagli w kabinie nawigacyjnej pozostaje żeglarz - asystent nawigacyjny z wachty nawigacyjnej w celu prowadzenia zapisów w brudnopisie dziennika jachtowego. g. W przypadku alarmu do żagli oficerowie kierują obsadzaniem wszystkich lin używanych w danym manewrze z tym, że trudniejszymi manewrami żaglowymi takimi jak stawianie i brasowanie żagli rejowych, stawianie i zrzucanie grotżagla w początkowej fazie rejsu kierują starszy oficer i bosman. Wskazane jest, aby oficerowie w możliwie krótkim czasie nauczyli się kierowania tymi manewrami samodzielnie. h. Stanowiska wacht w alarmach do żagli pomyślane są w ten sposób, aby wachty w razie potrzeby uzupełniały lub zastępowały się wzajemnie - ich rejony działania przy obsłudze lin częściowo zachodzą na siebie. I tak przykładowo: I i II wachta wspólnie stawiają i biorą na gordingi i gejtawy żagle rejowe II i III wachta wspólnie brasują reje III i IV wachta wspólnie obsługują grota i ewentualnie bezana Należy przy tym przypomnieć, że na reje chodzą ochotnicy ze wszystkich wacht skierowani tam przez ich oficerów. i. W czasie wachty nawigacyjnej oficer wachtowy powinien przebywać przez większość czasu na mostku, schodząc do kabiny nawigacyjnej tylko w niezbędnych przypadkach i na możliwie krótki okres czasu oraz zwracać uwagę na właściwe pełnienie służby przez wachtowych na poszczególnych stanowiskach. I tak: 19

20 Przy zmianie sternika schodzący powinien pozostać przy stanowisku tak długo, aż nowy nabierze wprawy w sterowaniu na danym kursie. Obserwatorzy na oku pełnią służbę na stojąco. Stanowisko oka w trudnych warunkach przemieszcza się z dziobu do want bezana. Nasłuch radiowy i obserwację radaru oraz brudnopis dziennika prowadzi asystent nawigacyjny wewnątrz kabiny nawigacyjnej, a nie w zejściówce. Służba ta odbywa się stale, lecz nie na leżąco i z książką w ręku. Asystent nawigacyjny prowadząc nasłuch na kanale 16 UKF powinien reagować nie tylko na wywołanie bezpośrednie naszego statku, ale powinien reagować na wszystkie wołania statków przez podanie pozycji statku wywoływanego dla stwierdzenia, czy to aby nie chodzi o nasz statek. W tym celu porównuje usłyszaną pozycję z odczytem naszej pozycji na ekranie radaru. Oficer określa jakie echa na ekranie radarów i kiedy należy meldować. Zwykle są to nowe echa, echa szybko przemieszczające się, szczególnie w kierunku środka ekranu oraz echa wchodzące w ustalony przez oficera krąg bezpieczeństwa. Należy dopilnować przeprowadzania obchodów wnętrza statku w nocy. Zmiany wachty nawigacyjnej należy dokonywać w następujący sposób: Na pokładzie rufowym zbiera się cała wachta wstępująca i ta część wachty schodzącej, która nie obsadza w tym momencie stanowisk na oku, sterze i w kabinie nawigacyjnej. wachta wstępująca kolejno dokonuje zmian na stanowiskach w/g dyspozycji starszego wachty. Schodzący ze stanowisk dołączają do swojej wachty na rufie. Po zmianie na wszystkich stanowiskach na rufie jest cała wachta schodząca oraz część wachty wstępującej, która nie obsadza stanowisk. w międzyczasie oficerowie dokonują przekazania wachty między sobą zgodnie z regułami dobrej praktyki morskiej t.j. oficer wachty schodzącej kończy wpis w dzienniku i udziela swojemu następcy wszelkich informacji niezbędnych do wprowadzenia go w sytuację statku. Wachta jest przekazana po wyraźnym stwierdzeniu przez oficera wachty wstępującej, że sytuacja statku jest dla niego jasna. wachta schodząca jest zwalniana przez jej oficera po przekazania przez niego służby następcy. część wachty służbowej nie obsadzająca w danym momencie stanowisk pozostaje do dyspozycji oficera wachtowego na pokładzie lub w tzw. szkole. Każde zejście wachtowego pod pokład następuje za wiedzą i zgodą oficera. Dopuszcza się odstępstwa od powyższej procedury podyktowane wyłącznie względami bezpieczeństwa (wysoki stan morza) na polecenie kapitana, które może być wydane z inicjatywy oficera wachtowego. j. W czasie wachty kotwicznej należy szczególną uwagę poświęcić obserwacji, czy statek nie dryfuje pamiętając, że najważniejsza jest obserwacja zmian namiaru na obiekt lądowy leżący na kierunku prostopadłym lub najbardziej zbliżonym do prostopadłego w stosunku do kierunku wiatru lub prądu. Do obserwacji należy wykorzystywać namiernik na kompasie, radar, echosondę oraz GPS. k. Dzień wachty gospodarczej nie jest dniem wolnym dla oficera wachtowego. Co prawda nie wymaga się od niego bezpośredniego uczestnictwa w pracach wachty, a 20

21 rozdział prac powinien prowadzić starszy wachty, to jednak niezbędny jest nadzór nad jakością wykonywanych prac oraz wsparcie moralne dla starszego wachty, który często nie jest w stanie w pełni zdyscyplinować swoich kolegów. l. W czasie wachty portowej oficer wachtowy powinien być na statku, a w razie zejścia zapewnić sobie zastępstwo innego oficera. W nocy oficer wachtowy może spać korzystając z koi w kabinie nawigacyjnej, w gotowości do natychmiastowego podjęcia działania bezpośrednio po obudzeniu. m. Wachta bosmańska jest do dyspozycji bosmana, lecz obowiązkiem oficera wachtowego jest współpraca z bosmanem w zakresie rozdziału i nadzoru nad przeprowadzonymi pracami. n. Posiłki. Jedynie śniadanie zorganizowane jest w ten sposób, że przed podniesieniem bandery jedzą wachty wolne od służby, a później wachta schodząca i gospodarcza. Należy zwrócić uwagę na prawidłową obsługę śniadania wachty schodzącej przez wachtę gospodarczą. Na pozostałe posiłki schodzi część wachty nawigacyjnej (kotwicznej) nie obsadzająca stanowisk, a po zjedzeniu wymienia kolegów na ich stanowiskach. Oficer służbowego na czas posiłku zastępuje oficer wachty gospodarczej. 5. Obsługa statku Każdy oficer wachtowy powinien zapoznać się z takielunkiem ruchomym statku przed objęciem funkcji tak, aby już w momencie wyjścia w rejs mógł skutecznie kierować działaniami swojej wachty. Jest to niezbędne, ponieważ nie można oczekiwać, aby młodzież będąca pierwszy raz na statku od razu zapamiętała działanie wszystkich lin. Zapoznanie się oficera z obsługą pozostałych urządzeń odbywa się w ramach szkolenia prowadzonego przez starszego oficera z tym, że początkowo tylko w zakresie podstawowym, który to zakres może być rozszerzany w trakcie rejsu w oparciu np. o instrukcje poszczególnych urządzeń nawigacyjnych, lecz pod nadzorem starszego oficera. Należy pamiętać o zasadzie, że nie wolno użyć żadnego przycisku, dźwigni, wyłącznika ani liny bez dokładnej znajomości ich przeznaczenia. 5.1 Takielunek Takielunek przedstawiono na rysunkach w części technicznej. Najważniejsze i najczęściej używane liny to: fały służące do podnoszenia żagli skośnych kontrafały służące do opuszczania żagli skośnych szoty służące do ustawiania żagli skośnych w stosunku do wiatru i stawiania żagli rejowych sejzingi służące do mocowania zwiniętych żagli do drzewc dirki służące do podtrzymywania bomów gejtawy służące do podciągania rogów szotowych żagli rejowych gordingi służące do podciągania liku dolnego i bocznego żagli rejowych do reji brasy służące do ustawiania reji w stosunku do wiatru 21

22 5.2. Stawianie sztaksli rozwiązać sejzingi, odknagować fał i kontrafał w przypadku grotsztaksla zamocować szoty do rogu szotowego odknagować szoty wybierać fał luzując kontrafał obłożyć fał i kontrafał wybrać zawietrzny szot zbuchtować liny 5.3. Zrzucanie sztaksli zrzucić buchty fału i kontrafału wyluzować szot luzować fał wybierając kontrafał obłożyć i zbuchtować fał i kontrafał złożyć żagiel i związać sejzingami 5.4. Stawianie grotżagla odbywa się w dwóch wyraźnie rozdzielonych fazach, co pozwala na ewentualne zatrudnienie mniejszej ilości ludzi, ponieważ nie wszystkie liny naraz wymagają obsługi i żeglarze mogą przechodzić ze stanowiska na stanowisko. Faza pierwsza to wyprowadzenie drzewc ruchomych (bomu i gafla) do położenia, w którym żagiel będzie stawiany i zamocowanie bomu w tym położeniu za pomocą szotów i obciągacza (vanga). Czynności w tej fazie to: rozwiązanie sejzingów założenie obciągaczy (vangów) do bomu wyluzowanie szota topsla i prewentera gafla uniesienie gafla na obu fałach podniesienie bomu na dirkach z równoczesnym luzowaniem szotów i wybieraniem zawietrznego vanga zamocowanie bomu przez wybranie luzów na szotach i vangu Druga faza to stawianie grotżagla poprzez: podnoszenie gafla w pozycji niewiele odbiegającej od poziomu, z pikiem nieco uniesionym, poprzez wybieranie garda-fału i pik-fału luzując kontrafał i wybierając luz gaji gafla wypompowanie garda-fału wybranie i wypompowanie garda-fału przez co gafel przyjmie położenie pracy 5.5. Zrzucanie grotżagla również ma dwie fazy. Aby zrzucić żagiel należy: zrzucić buchty fałów, kontrafałów i gaji 22

23 luzować fały i gaję wybierając kontrafał, jeżeli żagiel nie schodzi przytrzymać pikfał luzując garda-fał, co spowoduje zwiększony nacisk gardy gafla na pełzacze liku przedniego Po zrzuceniu żagla należy drzewca doprowadzić do położenia spoczynkowego poprzez: wybranie szotów z luzowaniem zawietrznego vangu i wybieraniem nawietrznego vangu w celu sprowadzenia bomu nad wspornik. Gafel prowadzony jest między wybranymi na mocno dirkami i dodatkowo prewenterem i szotem topsla. wyluzowanie direk z wybieraniem szotów aż bom spocznie na wsporniku przy utrzymywaniu bomu nad wspornikiem przy pomocy vangów 5.6. Stawianie i zrzucanie bezana odbywa się podobnie jak grota z tym, że jest prostsze ponieważ nie ma gafla i związanych z nim lin Stawianie żagli rejowych przebrasować reje do właściwej pozycji rozwiązać i wyluzować sejzingi na rejach, żagiel zrzucić z reji zrzucić buchty szotów, gejtaw i gordingów po obu stronach wybierać szoty luzując gejtawy i gordingi wypompować szoty i obłożyć obłożyć i sklarować wszystkie liny 5.8. Zwijanie żagli rejowych zrzucić buchty szotów, gordingów i gejtaw luzować szoty wybierając gordingi i gejtawy wybrać gejtawy i gordingi na mocno obłożyć i zbuchtować wszystkie liny związać żagiel sejzingami do reji 5.9. Brasowanie zrzucić wszystkie buchty brasów na pokład poluzować szoty i halsy foka rejowego równomiernie wybierać brasy z jednej burty luzując z drugiej. Żeglarzy należy rozstawić tak, aby po jednej osobie luzowało po dwa brasy przy maszcie i jedna osoba bras fokreji. Pozostali równomiernie wybierają brasy z przeciwnej strony. Ruch reji kontrolują żeglarze luzujący brasy. obłożyć brasy z jednej strony i wypompować z przeciwnej. Zwykle obkładamy brasy po stronie nawietrznej i pompujemy z zawietrznej ze względu na bardziej korzystny kąt pracy brasu w stosunku do reji i tym samym mniejszą siłę potrzebną do właściwego wybrania brasu. obłożyć i zbuchtować wszystkie liny wybrać szoty i halsy foka rejowego 23

24 6. Alarmy i role alarmowe Na statku, w razie potrzeby, ogłaszane są następujące alarmy: pożarowy.. _.. _.. _ opuszczenia statku _ innych zagrożeń W tym ostatnim przypadku wyróżnia się alarmy wodny i człowiek za burtą Alarm pożarowy Członek załogi, który pierwszy zauważy ogień lub poczuje dym podnosi alarm okrzykiem pożar określając równocześnie jego miejsce i niezwłocznie przystępuje do gaszenia przy pomocy najbliżej się znajdujących środków przeciwpożarowych ( dlatego niezbędnym jest, aby załoga szkolna poznała rozmieszczenie sprzętu p.poż ). Zaalarmowany, znajdujący się najbliżej miejsca powstania pożaru członek załogi alarmuje głosem pozostałych i zawiadamia oficera wachtowego, który nadaje sygnał alarmu pożarowego i ogłasza alarm przez rozgłośnię. Na sygnał alarmu pożarowego załoga szkolna opuszcza pomieszczenia zabierając ze sobą, w miarę możliwości, pasy ratunkowe i zbiera się wachtami przy swoich tratwach ratunkowych. Oficerowie wachtowi sprawdzają obecność w swoich wachtach i meldują kapitanowi. Wachty (poza nawigacyjną) pozostają do dyspozycji dowódcy sekcji pożarowej jako grupa robocza. Na sygnał alarmu przystępuje do działania sekcja pożarowa w składzie: dowódca sekcji - starszy oficer lub I oficer jeżeli funkcja starszego oficera nie jest obsadzona, prądownik - kucharz, ratownik - bosman, zaworowy - mechanik, która zbiera się przy magazynku sprzętu p.poż. na pokładzie. W czasie szkolenia i alarmów ćwiczebnych wyznacza się żeglarzy, którzy pomagają sekcji pożarowej w rozwinięciu sprzętu. Dla zapewnienia bezpieczeństwa pożarowego w porcie, na statku muszą stale przebywać dwaj członkowie załogi stałej, w tym mechanik lub motorzysta, oficer wachtowy i minimum dwóch wachtowych Alarm opuszczenia statku Alarm opuszczenia statku jest ogłaszany na polecenie kapitana przez osobę przez niego wyznaczoną. Natychmiast po ogłoszeniu alarmu cała załoga, możliwie jak najcieplej ubrana (bez względu na porę roku, dnia oraz pogodę i strefę klimatyczną), w pasach ratunkowych, zbiera się przy wyznaczonych tratwach ratunkowych. Wachta nawigacyjna korzysta z pasów umieszczonych w zejściówkach. Oficerowie wachtowi sprawdzają stan wacht i prawidłowość 24

25 założenia pasów ratunkowych przez żeglarzy danej wachty. Dowódcy tratew ratunkowych kierują przygotowaniem ich do wodowania. Przydział stanowisk jest następujący: Kapitan - dowódca tratwy nr 1, kieruje całością akcji. Zastępuje go na pokładzie i przy wodowaniu tratwy I oficer (oficer I wachty), który zabiera dokumenty statku i pirotechniczne środki wzywania pomocy. Starszy oficer lub II oficer (oficer II wachty ) jeśli nie obsadzono funkcji starszego oficera - dowodzi tratwą nr 2, nadaje sygnały wzywania pomocy, uruchamia radiopławę. Bosman dowodzi tratwą nr 3, w razie potrzeby zastępuje go III oficer. Mechanik dowodzi tratwą nr 4, w razie potrzeby zastępuje go IV oficer Motorzysta sprawdza, czy nikt nie został pod pokładem - tratwa nr 1 Kucharz - wydaje prowiant - tratwa nr 2 I oficer ( oficer I wachty) zabiera dokumenty statku i pirotechniczne środki wzywania pomocy, zastępuje kapitana w dowodzeniu tratwą - tratwa nr 1 II oficer ( oficer II wachty)uruchamia radiopławę, zastępuje Starszego Oficera - tratwa nr 2 III oficer (oficer III wachty) zabiera radiostację szalupową, zastępuje Bosmana -tratwa nr 3 IV oficer ( oficer IV wachty) zastępuje Mechanika - tratwa nr 4 Starsi wacht pobierają od kucharza prowiant do koców Wachta I - tratwa nr 1 Wachta II - tratwa nr 2 Wachta III - tratwa nr 3 i 1 (wg indywidualnych przydziałów ) Wachta IV - tratwa nr 4 i 2 (wg indywidualnych przydziałów ) Przy przydzielaniu członków załogi do tratew należy wziąć pod uwagę, że tratwy nr 1 i 2 są 20- osobowe, a tratwy nr 3 i 4 są 10-osobowe. Przydział do tratew nr 1 i 2 otrzymują też ewentualni pasażerowie lub inne osoby znajdujące się czasowo na statku. Rozkaz opuszczenia statku może wydać tylko kapitan sygnałem opuszczenia statku - 15 sekundowy sygnał dźwiękowy na przemian z głosowym rozkazem OPUSZCZAĆ STATEK Alarm innych zagrożeń Alarm wodny Po ogłoszeniu alarmu grupa robocza zbiera się przy magazynku awaryjnym. Członkowie załogi, którzy mają wyznaczone rozkładem alarmowym stanowiska - zajmują je, a pozostali zbierają się przy swoich tratwach w kamizelkach ratunkowych. Grupę roboczą stanowią: starszy oficer lub bosman (jeśli nie obsadzono funkcji starszego oficera ) - dowódca grupy bosman oficerowie poza oficerem wachtowym Mechanik i motorzysta zajmują stanowiska w maszynowni. Wachta nawigacyjna pełni normalną służbę. Wszyscy podejmują działania zgodnie z poleceniami kapitana. 25

26 Alarm człowiek za burtą Każdy, kto zauważy człowieka za burtą woła donośnie CZŁOWIEK ZA PRAWĄ/LEWĄ BURTĄ i wyrzuca najbliższe koło ratunkowe do wody, a następnie obserwuje człowieka wskazując na niego ręką oraz podając namiar i odległość do czasu, aż zostanie z tej funkcji zwolniony przez starszego wachty nawigacyjnej. W przypadku poruszania się statku za pomocą napędu mechanicznego oficer wachtowy podaje komendę do wychylenia steru o 30 0 na burtę, z której wypadł człowiek, zarządza wyrzucenie za burtę tyczki i koła ratunkowego z pławką świetlno - dymną i ustawia śrubę na stop, a następnie uruchamia na radarze i GPS funkcję MOB i ogłasza alarm. Po ogłoszeniu alarmu wyprowadza statek na kurs różniący się o 60 0 od kursu utrzymywanego przed wypadkiem i po przebyciu tym kursem drogi równej w przybliżeniu promieniowi cyrkulacji statku daje komendę do wychylenia steru o 30 0 na burtę przeciwną, aż do uzyskania kontr-kursu w stosunku do kursu pierwotnego. W przypadku pływania pod żaglami oficer wachtowy zarządza wychylenie steru na burtę nawietrzną i utrzymanie go w tym położeniu do ustawienia statku w dryf, zarządza wyrzucenie tyczki i koła z pławką świetlno - dymną, uruchamia na radarze i GPS funkcję MOB i ogłasza alarm. Po ogłoszeniu alarmu wachty zajmują stanowiska jak dla alarmu manewrowego i działają zgodnie z poleceniami. Po przejęciu komendy przez kapitana bosman z motorzystą przygotowują do spuszczenia na wodę łódź pneumatyczną, na komendę spuszczają ją przy pomocy wachty i stanowią jej obsadę. 7. Manewry i komendy Komendy używane na Pogorii nie różnią się zasadniczo od komend powszechnie używanych w żeglarstwie, inny jest tylko system komenderowania. Kapitan bądź oficer, któremu powierzono dowodzenie wykonaniem manewru, podaje zwykle z mostku komendy ogólne, po których następują komendy szczegółowe wydawane przez oficerów. Oczywiście zdarzają się sytuacje, w których z mostku podawane są komendy szczegółowe, zwykle w czasie manewrów w porcie. Ponadto występują komendy niespotykane zwykle na jachtach, dotyczące żagli rejowych. Manewry pod żaglami wykonuje się zwykle całą załogą, zwłaszcza zwroty, po alarmie do żagli, ale manewry zmiany kursu związane z ostrzeniem lub odpadaniem można, po nabraniu przez załogę szkolną pewnej wprawy w obsłudze statku, przeprowadzić jedną lub dwoma wachtami - najczęściej bezpośrednio po zmianie wacht Zwrot przez sztag Po alarmie do żagli pada komenda Przygotować się do zwrotu przez sztag. Oficerowie kierują swoich ludzi do obsadzenia wszystkich lin i tak: IV wachta obsadza szoty i dirki bezana oraz szoty grota i gaję gafla, III wachta obsadza dirki grota i szoty sztaksli grota oraz brasy fokżagla, II wachta obsadza brasy przy grotmaszcie, I wachta obsadza szoty sztaksli foka i fokżagla. 26

27 Po przygotowaniu wszystkich lin do luzowania i wybierania (buchty zrzucone na pokład) i zameldowaniu gotowości na mostek pada komenda Zwrot i następnie komendy na ster. Kiedy statek zbliża się dziobem do linii wiatru, a następnie ją przekracza, oficerowie samodzielnie zarządzają wybieranie i luzowanie dirków oraz luzowanie, a następnie wybieranie szotów sztaksli grota. Szoty sztaksli foka są luzowane na komendę z mostka po przejściu linii wiatru, a następnie wybierane na komendę oficera na nowym halsie. Brasowanie następuje na komendę z mostka reje dookoła, a tempo tej czynności jest regulowane przez oficera. Należy pamiętać, że do luzowania wystarcza po jednej osobie na dwa brasy przy grotmaszcie, natomiast do wybierania każdego brasu potrzeba co najmniej dwóch osób. Należy zwracać uwagę, aby reje obracały się równocześnie, co kontrolują osoby luzujące brasy prowadząc je z lekkim luzem i w razie potrzeby przyhamowując zbyt szybki ich ruch. Po zwrocie oficerowie dopilnowują sklarowania wszystkich lin. Warto zwrócić uwagę, że zwrot przez sztag wykonywany jest zwykle w następujący sposób: statek przechodzi linię wiatru na skutek działania steru i dopiero po złapaniu wiatru przez żagle rejowe i sztaksle dziobowe wstecz na przeciwnym halsie pada komenda reje dookoła. Sztaksle pracują wstecz, aż do przebrasowania żagli rejowych na nowy hals, kiedy to przekłada się na nowy hals najpierw sztaksle międzymasztowe, a na końcu dziobowe; grot i bezan zwykle praktycznie nie wymagają obsługi, poza wybraniem direk po po stronie, która przed zwrotem była zawietrzną i wyluzowanie ich po nowej stronie zawietrznej; Powyższe obserwacje pozwalają na wykonanie zwrotu siłami dwóch wacht, a w sprzyjających warunkach - jednej wachty, jeżeli jest dostatecznie liczna i sprawna. Kolejność czynności jest wtedy następująca: w ramach przygotowania się do zwrotu wybiera się zawietrzne dirki grota i bezana oraz zdejmuje vangi; brasuje się reje po przejściu przez statek linii wiatru; przekłada się sztaksle międzymasztowe na nowy hals; przekłada się sztaksle dziobowe; luzuje się zawietrzne dirki i zakłada vangi. Wyżej opisane czynności wykonywane są przez całą wachtę - wachta przechodzi kolejno od stanowiska do stanowiska Zwrot przez rufę Przed wykonaniem zwrotu następuje odpadnięcie do pełnego baksztagu z wyluzowaniem szotów i przebrasowaniem żagli rejowych w trawers. Na komendę przygotować się do zwrotu przez rufę oficerowie kierują swoich ludzi do obsadzenia poszczególnych lin i przygotowania ich do użycia przez zrzucenie bucht z kołków. Wachty obsadzają następujące liny: IV wachta - szoty i dirki bezana oraz obciągacze bomu i kontraszoty, III wachta - szoty i dirki grota oraz gaję gafla i obciągacze bomu grota oraz kontraszoty, II wachta - szoty sztaksli grota oraz pomaga wachcie III, I wachta - szoty sztaksli foka. 27