C++Builder 6 i bazy danych

Transkrypt

1 IDZ DO PRZYK ADOWY ROZDZIA KATALOG KSI EK ZAMÓW DRUKOWANY KATALOG Wydawnictwo Helion ul. Chopina Gliwice tel. (32) helion@helion.pl TWÓJ KOSZYK CENNIK I INFORMACJE ZAMÓW INFORMACJE O NOWO CIACH ZAMÓW CENNIK CZYTELNIA SPIS TRE CI KATALOG ONLINE DODAJ DO KOSZYKA FRAGMENTY KSI EK ONLINE C++Builder 6 i bazy danych Autor: Marian Wybrañczyk ISBN: Format: B5, stron: 632 Kompendium wiedzy dla programistów aplikacji bazodanowych w C++ Poznaj C++Builder 6 i dostêpne w nim komponenty Stwórz model aplikacji w jêzyku UML Wykorzystaj ró ne mechanizmy po³¹czenia z baz¹ danych C++Builder 6, mimo pojawienia siê na rynku nowszej wersji tego rodowiska, nadal cieszy siê du ¹ popularno ci¹ w ród programistów. Wizualne rodowisko programowania i gotowe komponenty znacznie przyspieszaj¹ proces tworzenia aplikacji. Mo liwo ci C++Buildera 6 pozwalaj¹ na stworzenie aplikacji korzystaj¹cych z ró nych systemów zarz¹dzania bazami danych, jednak proces przygotowania po³¹czenia z baz¹ i manipulowania danym w niej zgromadzonymi jest inny dla ka dego z nich. Ksi¹ ka C++Builder 6 i bazy danych to podrêcznik dla tych programistów i u ytkowników C++Buildera 6, którzy w tworzonych przez siebie aplikacjach wykorzystuj¹ ró ne systemy baz danych. Opisuje rodowisko C++ Builder 6, elementy jêzyka C++ oraz metody modelowania aplikacji i tabel baz danych za pomoc¹ jêzyka UML, a przede wszystkim sposoby powi¹zania tworzonych aplikacji z wiêkszo ci¹ dostêpnych na rynku systemów zarz¹dzania bazami danych. Przedstawia technologie ADO i ODBC, jêzyk SQL i mo liwo ci zastosowania jêzyka XML w aplikacjach bazodanowych. Komponenty rodowiska C++Builder 6 Zaawansowane techniki programowania w C++ Korzystanie z bibliotek DLL i VCL Zastosowanie jêzyka UML do tworzenia modelu aplikacji Praca ze rodowiskiem CVS Elementy jêzyka SQL Technologia ADO Po³¹czenie aplikacji z baz¹ MySQL, dbexpress Interfejsy ODBC Systemy Interbase i BDE Jêzyk XML w bazach danych Je li chcesz byæ przygotowany do napisania aplikacji korzystaj¹cej z dowolnej bazy danych, przeczytaj t¹ ksi¹ kê

2 Spis treści Wstęp...z Część I Poznajemy środowisko pracy...13 Rozdział 1. Ekspresem po środowisku BCB6...z Skąd wziąć środowisko C++Builder 6?...k Tworzymy pierwszy projekt...k Kompilujemy program...k Uruchamiamy program...k Budowanie aplikacji...k...k.. 21 Sprawdzamy i wyłapujemy błędy...k Ustawiamy środowisko pracy...k Inne przydatne opcje...k...k. 30 Ciekawe skróty klawiszowe w edytorze kodu...k Podsumowanie...k...k Rozdział 2. Wybrane komponenty środowiska...z Uwaga na temat stosowanego nazewnictwa...k Ogólne wskazówki dotyczące korzystania z komponentów Zakładka Standard...k...k MainMenu...k...k Label...k...k Edit...k...k Memo...k...k Button...k...k CheckBox i GroupBox...k RadioGroup i RadioButton...k ListBox...k...k ComboBox...k...k ActionList...k...k Zakładka Additional...k...k.. 50 BitBtn...k...k SpeedButton...k...k MaskEdit...k...k StringGrid...k...k... 52

3 4 C++Builder 6 i bazy danych DrawGrid...k...k Image...k...k Shape...k...k Bevel...k...k ScrollBox...k...k CheckListBox...k...k Splitter...k...k StaticText...k...k ControlBar...k...k ApplicationEvents...k ValueListEditor...k...k LabeledEdit...k...k ColorBox...k...k Chart...k...k Zakładka Win32...k...k TabControl i PageControl...k ImageList...k...k RichEdit...k...k TrackBar i ProgressBar...k UpDown...k...k HotKey...k...k Animate...k...k DateTimePicker i MonthCalendar...k TreeView...k...k ListView...k...k StatusBar...k...k ToolBar...k...k Zakładka System...k...k Timer...k...k PaintBox...k...k Zakładka Dialogs...k...k Zakładka Win k...k Zakładka Samples...k...k TrayIcon...k...k Podsumowanie...k...k Rozdział 3. Elementy grafiki...z Podstawowe elementy grafiki...k Podstawowe operacje na obrazach...k Save Screen...k...k Podstawy operacji graficznych w systemie Windows...k 132 Drukowanie grafiki...k...k Podsumowanie...k...k Rozdział 4. Niewizualne środki programowania Pliki ini...k...k Lista stringów klasa TStringList...k Lista obiektów klasatlist...k Lista obiektów klasa TObjectList...k Schowek Windows...k...k Rejestr Windows...k...k Podsumowanie...k...k

4 Spis treści 5 Część II Przegląd zaawansowanych elementów języka C Rozdział 5. Wskaźniki...z O czym mówimy?...k...k Operatory new i delete...k Referencje...k...k New, delete i referencja...k Tablice jako wskaźniki...k Tablice wskaźników...k...k 198 Uniwersalny wskaźnik void*...k Tablica tworzona dynamicznie...k Arytmetyka wskaźników...k Wskaźnik na wskaźnik...k Dynamiczne listy...k...k Lista jednokierunkowa...k Lista dwukierunkowa...k Stos...k...k Podsumowanie...k...k Rozdział 6. Programowanie obiektowe...z Klasy...k...k Instancja klasy...k...k Konstruktor...k...k Destruktor...k...k Składowa statyczna...k...k. 227 this...k...k Dziedziczenie...k...k Specyfikatory dostępu a dziedziczenie...k Dziedziczenie wielokrotne...k Przeciążanie funkcji...k...k 239 Przesłanianie...k...k Polimorfizm i metody wirtualne...k Konstruktor kopiowania...k Przeciążanie operatorów...k Funkcje zaprzyjaźnione...k Przeciążanie operatorów dwuargumentowych...k Klasa abstrakcyjna...k...k Podsumowanie...k...k Rozdział 7. Wielowątkowość...z Klasa TThread...k...k Funkcje oczekujące...k...k. 280 Semafor...k...k Sekcje krytyczne...k...k Mutex...k...k Priorytet wątku...k...k Podsumowanie...k...k Rozdział 8. Biblioteki DLL...z Budujemy pierwszą bibliotekę DLL...k Wykorzystanie biblioteki DLL ładowanie statyczne

5 6 C++Builder 6 i bazy danych Wykorzystanie kodu biblioteki DLL ładowanie dynamiczne Formularz w bibliotece DLL...k Eksportowanie klas...k...k Podsumowanie...k...k Rozdział 9. Wykorzystujemy VCL...z Rozpoczynamy pracę z VCL...k Zarządzanie formularzami...k Okno modalne...k...k Okno niemodalne...k...k Rozszerzanie możliwości komponentów VCL...k Instalacja komponentu...k Obsługa wyjątków...k...k Podsumowanie...k...k Część III Elementy projektowania systemów baz danych Rozdział 10. Planujemy bazę danych...z Analiza problemu...k...k Model bazy danych...k...k. 332 Uwagi na temat implementacji...k Podsumowanie...k...k Rozdział 11. Elementy UML...z Podstawy UML...k...k Scenariusz...k...k Przypadki użycia (Use Case Diagram)...k Diagramy klas (Class Diagram)...k Diagramy obiektów...k Diagramy aktywności...k Diagramy sekwencji (przebiegu)...k Diagramy kooperacji (współpracy)...k Diagramy stanów...k Diagramy wdrożenia...k Podsumowanie...k...k Rozdział 12. Praca w grupie. Program CVS...z CVS...k...k Pobieramy plik instalacyjny...k Instalacja...k...k Tworzymy repozytorium...k Pierwszy śledzony projekt...k Po zmianach...k...k Usuwamy plik z projektu...k Przywracamy poprzednią wersję...k Podsumowanie...k...k Rozdział 13. Elementy SQL...z SQL co to jest?...k...k Baza danych...k...k

6 Spis treści 7 Tabele...k...k Tworzenie tabel...k...k Select...k...k Klucz główny (primary key)...k Klucz obcy (foreign key) i integralność referencyjna...k. 368 Wartość NULL...k...k Domena...k...k Indeksy...k...k Widoki (perspektywy)...k Wyzwalacze i generatory...k Procedury...k...k Transakcje...k...k Podsumowanie...k...k Rozdział 14. Narzędzia wspomagające tworzenie i modyfikację bazy danych Database Desktop...k...k Datapump...k...k Podsumowanie...k...k Rozdział 15. Pliki tekstowe...z Przetwarzamy pliki tekstowe...k Podsumowanie...k...k Rozdział 16. Strumienie plikowe...z Klasa TFileStream...k...k Zapis struktury danych do strumienia plikowego...k Odczyt struktury danych ze strumienia plikowego...k Zapis dużych porcji danych w strumieniu plikowym...k. 400 Podsumowanie...k...k Część IV Przegląd technologii baz danych Rozdział 17. MS SQL Server 2000 i ADO...z MS SQL Server k Tworzymy bazę danych...k Komponenty z zakładki ADO...k ADOConnection...k...k 410 ADOCommand...k...k. 413 ADOTable, ADOQuery, ADOStoredProc...k ADODataSet...k...k ADO i transakcje...k...k Motor JET...k...k Instalacja MSDE 2000 w środowisku Windows XP...k Podsumowanie...k...k Rozdział 18. Interfejs bazodanowy...z Abstrakcja rekordu tabeli...k Abstrakcja tabeli bazy danych...k Wykorzystywanie interfejsu bazodanowego...k Podsumowanie...k...k

7 8 C++Builder 6 i bazy danych Rozdział 19. MySQL i dbexpress...z Elementy bazy danych MySQL...k MySQL uruchomienie serwera...k Użytkownicy i uprawnienia...k Zmiana hasła administratora...k Inni użytkownicy...k Definiowanie nowego użytkownika...k Minimum uprawnień...k Tworzenie bazy danych...k Usuwanie bazy danych...k Tworzenie tabel...k...k. 459 Rozróżnianie wielkości liter w systemie Linux...k dbexpress...k...k SQLConnection...k...k. 463 SQLDataSet...k...k Transakcje...k...k ClientDataSet...k...k Komunikacja dwukierunkowa...k Informacje na temat bazy danych...k SQLMonitor...k...k Biblioteka komponentów ZEOS...k Podsumowanie...k...k Rozdział 20. PostgreSQL, XBase i ODBC...z PostgreSQL 8.0. Instalacja...k Pierwsze uruchomienie...k Tworzymy grupy użytkowników...k Tworzymy użytkowników...k Tworzymy bazę danych...k Tworzymy tabele...k...k ODBC...k...k Łączymy się z PostgreSQL, używając ODBC...k ODBC i XBase...k...k Podsumowanie...k...k Rozdział 21. InterBase i IBX...z Rozpoczynamy pracę z bazą danych InterBase...k IBConcole...k...k Interactive SQL...k...k Backup...k...k Restore...k...k Użytkownicy i uprawnienia...k IBX...k...k Połączenie z InterBase...k IBDatabase...k...k IBTransaction...k...k IBQuery...k...k Wykonywanie polecenia SQL...k Polecenia SQL z parametrami...k OnGetText, OnSetText, OnValidate...k IBTable...k...k

8 Spis treści 9 IBStoredProc...k...k Monitorowanie bazy danych InterBase...k Odinstalowanie serwera InterBase...k Podsumowanie...k...k Rozdział 22. BDE...z Zakładka BDE i jej komponenty...k Database...k...k Query...k...k Table...k...k UpdateSQL...k...k StoredProc...k...k Podsumowanie...k...k Rozdział 23. XML i DOM...z Budowa pliku XML...k...k Wielkość liter...k...k Ignorowane znaki...k Możliwość stosowania komentarzy...k Parowanie znaczników...k Obecność elementu głównego...k Znaki zastrzeżone...k Stosowanie sekcji CDATA...k Stosowanie atrybutów...k Nagłówek dokumentu XML...k Deklaracja typu dokumentu...k Analiza dokumentów XML...k BCB6 a XML...k...k XML Data Binding Wizard...k Podsumowanie...k...k Dodatki...n Skorowidz...z

9 Rozdział 19. MySQL i dbexpress Wstęp W tym rozdziale postaram się omówić podstawy związane z serwerem baz danych My- SQL. Na pewno większość Czytelników wie, że MySQL jest szeroko wykorzystywany w zastosowaniach związanych z internetem, szczególnie w tych, w których wspomaga się budowanie dynamicznych stron WWW (we współpracy z PHP). Przede wszystkim jest to darmowy system obsługi bazy danych (dopóki wykorzystujemy go do celów innych niż zarobkowe). Dla nas najważniejszy jest fakt, że jest to produkt, który jest dostępny dla platform Linux oraz Windows (jak również dla innych systemów). Dla naszych celów wystarczy w zupełności wersja oferowana w ramach licencji GNU. Główna strona i źródło wiadomości o MySQL to strona WWW o adresie mysql.com, na której można przeczytać między innymi, że jest to najpopularniejsza baza danych oferowana w ramach Open Source (ponad 5 milionów instalacji). Poleciłbym również polskie strony WWW na temat MySQL. Warto jest poszukać pakietu o nazwie Krasnal Serv (na przykład strona WWW o adresie 40,56,9737,programy.html), który zawiera: Apache, PHP, MySQL, ActivePerl, phpmy- Admin, Zend Optimizer, CesarFTP, WebAlizer, Free SMTP Server, SQLiteManager. Mnie osobiście bardzo przypadł do gustu produkt o nazwie WAMP ( Dla celów zarządzania bazą danych MySQL można ściągnąć oprócz wymienionych narzędzi doskonały program o nazwie EMS MySQL Manager ( Ja zdecydowałem się na ściągnięcie i zainstalowanie serwera MySQL z pliku o nazwie mysql win.zip. Starsze wersje tej bazy danych (w tym również wersję 3.23) można pobrać ze strony W plikach tekstowych BCB6 można znaleźć wzmiankę o przeznaczeniu sterownika dbexpress dla serii MySQL oznaczonej numeracją 3.23.x. Na stronach frimy Borland udało mi się znaleźć sterownik do wersji MySQL 4

10 454 Część IV Przegląd technologii baz danych Elementy bazy danych MySQL Proponuję, aby Czytelnicy zdecydowali się na początek na instalację wersji 3.23.x. Po rozpakowaniu pliku mysql win.zip instalację można uruchomić, wskazując plik setup.exe. Domyślna instalacja dokona się do katalogu c:\mysql. Instalacja ta zajmuje na dysku około 28 MB. W dalszym ciągu będę zakładał, że użytkownik zainstalował serwer MySQL w wersji 3.23 w typowy sposób. MySQL uruchomienie serwera W standardowej instalacji znajduje się program o nazwie winmsqladmin.exe, który należy uruchomić na wstępie. Po uruchomieniu program ma swój odpowiednik w dolnym prawym rogu ekranu przypominający wyglądem sygnalizator świetlny, który możemy zwykle spotkać na drogach. Wygląd ikony podpowiada nam o stanie działania serwera MySQL. Konieczne jest, aby w ikonie było zapalone zielone światło. Jeżeli ikona ma zapalone światło czerwone, wówczas trzeba sprawdzić, dlaczego serwer nie działa. Program instalacyjny MySQL działa dość sprawnie i raczej po wykonaniu standardowej instalacji na dysku lokalnym nie ma potrzeby korygowania czegokolwiek. W razie, gdyby po zainstalowaniu programu serwer nie działał, proponuję zajrzeć do pliku manual.hlp, gdzie są opisane szczegóły instalacyjne związane z instalacją dla konkretnych wersji systemów operacyjnych. Po zainstalowaniu serwera MySQL oraz uruchomieniu programu winmsqladmin.exe przystąpimy do wykonania pierwszych czynności na serwerze bazy danych MySQL. Przy pierwszym uruchomieniu na ekranie pojawia się okno jak na rysunku W oknie tym możemy zdefiniować hasło dla domyślnego użytkownika administratora bazy danych, jakim jest użytkownik root. Dla naszych potrzeb skorzystamy z uproszczonej wersji programu pracującego w trybie znakowym o nazwie mysql.exe (położenie pliku c:\mysql\bin). Aby zalogować się do serwera MySQL, użyjemy polecenia o następującej składni: Rysunek Okno definiowania użytkownika i hasła administratora Podanie polecenia uruchomi program, który przedstawi się jako MySQL Monitor. Użycie parametru pozwala na podanie komputera (hosta), z którym chcemy się połączyć

11 Rozdział 19. MySQL i dbexpress 455 (na którym działa nasz serwer MySQL), natomiast parametr podany po służy do podania nazwy użytkownika. Jeżeli pominiemy ten parametr, zostanie domyślnie wybrany użytkownik, który został podany przy logowaniu się do systemu operacyjnego. Na początku zaraz po zainstalowaniu serwer MySQL zna tylko nazwę jednego użytkownika o nazwie root. Parametr informuje o tym, że chcemy na etapie logowania się użyć również hasła. Dla instalacji lokalnej, tak jak w naszym przypadku, wystarczy podanie polecenia: lub po prostu: (polecenie należy podać po przejściu do katalogu c:\mysql\bin lub po zapewnieniu widoczności tego katalogu w zmiennej systemowej PATH). Kiedy już użytkownik root będzie miał unikalne hasło, powinniśmy uruchamiać monitor, podając: co spowoduje, że zostaniemy zapytani o hasło dla użytkownika root. Zakończenie pracy z programem MySQL Monitor wykonujemy, wydając polecenie: lub: Użytkownicy i uprawnienia Dla celów bezpieczeństwa oraz dla wygody własnej oraz użytkowników bazy danych należy utworzyć indywidualne konta użytkowników bazy danych MySQL. Posłużymy się w tym celu poleceniem. Polecenie może służyć do nadawania uprawnień globalnych, dotyczących bazy danych albo dotyczących tabel lub kolumn. To samo dotyczy polecenia służącego do odbierania uprawnień. Problemowi nadawania stosownych uprawnień można by poświęcić osobny rozdział, dlatego w tym miejscu zasugeruję dokładne zapoznanie się z możliwościami tych poleceń. Dla naszych celów podam jedynie podstawowe informacje na ten temat. Zmiana hasła administratora Aby zabezpieczyć serwer MySQL przed niepowołanym dostępem, powinniśmy przede wszystkim nadać hasło użytkownikowi root. Operację tę można wykonać na kilka sposobów. Pierwszy sposób. 1. Zalogować się do MySQL, podając:

12 456 Część IV Przegląd technologii baz danych Polecenie to spowoduje uruchomienie programu MySQL Monitor z uprawnieniami administratora. 2. Wpisać i zatwierdzić polecenie: Polecenie to spowoduje, że baza, w której są przechowywane informacje o użytkownikach, stanie się bazą aktywną. Potwierdzeniem tego faktu będzie pojawienie się na ekranie napisu: 3. Wpisać i wykonać polecenie: 4. Utrwalić dokonaną zmianę, podając i zatwierdzając polecenie: Drugi sposób: Inni użytkownicy Użytkownicy, którzy nie są użytkownikami anonimowymi (ananymous) i jednocześnie nie posiadają uprawnień do zmiany haseł innych użytkowników, mogą dokonać zmiany swojego hasła, podając w programie MySQL Monitor po zalogowaniu się na własne konto polecenie: Definiowanie nowego użytkownika Oto przykład demonstrujący utworzenie nowego użytkownika. Najpierw logujemy się lokalnie jako root: lub jeżeli root ma już hasło: Po podaniu hasła użytkownika root napiszemy następującą instrukcję: i sprawdzamy instrukcją:

13 Rozdział 19. MySQL i dbexpress 457 W efekcie działania powyższych poleceń powstanie użytkownik o nazwie bez hasła. Użytkownik ten będzie posiadał wszystkie prawa do wszystkich obiektów bazy danych. Wiersz ostatni umożliwia wyświetlenie posiadanych przez nowego użytkownika uprawnień. Odbierzemy teraz wszystkie uprawnienia nowemu użytkownikowi: Warto sprawdzić, czy rzeczywiście użytkownik utracił wszelkie uprawnienia. Po zalogowaniu się jako użytkownik nie powinien on mieć możliwości zmiany domyślnej bazy na po wydaniu prze niego polecenia: pokaże się komunikat od serwera: Minimum uprawnień Utworzony użytkownik ma posiadać wystarczające uprawnienia umożliwiające pracę pracownikowi biblioteki. Aby to konto było w pełni efektywne, użytkownik tego konta powinien mieć możliwość korzystania z bazy danych, natomiast na pewno nie powinien mieć możliwości tworzenia czy usuwania obiektów. Nie powinien również mieć możliwości nadawania uprawnień innym użytkownikom. Dlatego skorygujemy uprawnienia użytkownika w sposób, który zapewni, że będzie on posiadał możliwie najniższe z możliwych, ale jednocześnie konieczne do pracy uprawnienia. Zanim zaczniemy pracować jako nowy użytkownik, utworzymy jeszcze potrzebne nam do pracy obiekty w postaci tabel. W tym celu powinniśmy jeszcze raz zalogować się jako administrator serwera: Po podaniu hasła użytkownika root możemy przejść do dalszego etapu. Na początek możemy podać polecenie, aby uzyskać informację o tym, z jakiego rodzaju poleceń możemy skorzystać. Program MySQL Monitor jest dosyć prostym programem. Pozwala jednak na wykonanie wszystkich czynności, które będą niezbędne do utworzenia przykładowej bazy danych. Program pamięta historię wydanych poleceń, które są dostępne poprzez użycie klawiszy: strzałka w górę i strzałka w dół. Podstawowym poleceniem, którego możemy użyć, jest polecenie. Polecenie odnosi się do wielu konstrukcji takich jak baza danych, tabele, kolumny. Oto podstawowe (uproszczone) warianty tego polecenia:,,

14 458 Część IV Przegląd technologii baz danych Rysunek MySQL Monitor wygląd ekranu po wydaniu polecenia Show Databases,,,,,,. Polecenia te można uzupełniać o podanie nazwy bazy danych lub tabeli. Na przykład polecenia można użyć w następujący sposób:. Wydajmy na początek polecenie: Polecenie musi zostać zakończone średnikiem. Oto wygląd okna programu MySQL Monitor po wykonaniu się podanego polecenia (rysunek 19.2). Jak widać na rysunku 19.2, serwer przechowuje już informacje o bazach danych o nazwie mysql oraz test. Tworzenie bazy danych Utworzenie nowej bazy danych w MySQL jest proste. Wykonajmy tę czynność, wydając polecenie: Po zatwierdzeniu polecenia klawiszem Enter na ekranie zobaczymy efekt naszego działania w postaci informacji tego typu:

15 Rozdział 19. MySQL i dbexpress 459 świadczący o tym, że operacja przebiegła prawidłowo. Dodatkowo jest wyświetlony czas, jaki został przeznaczony na wykonanie tego polecenia. Możemy zresztą śmiało jeszcze raz wydać polecenie, aby przekonać się wizualnie o istnieniu nowo utworzonej bazy danych. Aby pracować z wybraną bazą danych, używamy polecenia. W naszym przypadku polecenie: spowoduje, że baza danych Biblioteka stanie się domyślnym obszarem pracy. Baza danych Biblioteka powstanie fizycznie (dla domyślnych parametrów) w podkatalogu Data, gdzie jest zainstalowany serwer MySQL. U mnie jest to ścieżka c:\mysql\data\biblioteka.