CIEP OWNICTWO GEOTERMALNE W NIEMCZECH

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "CIEP OWNICTWO GEOTERMALNE W NIEMCZECH"

Transkrypt

1 Kamil MACHOÑ Wydzia³ Geologii, Geofizyki i Ochrony Œrodowiska Akademia Górniczo-Hutnicza Studenckie Ko³o Naukowe Grza³a al. Mickiewicza 30, Kraków Technika Poszukiwañ Geologicznych Geotermia, Zrównowa ony Rozwój nr 1/2012 CIEP OWNICTWO GEOTERMALNE W NIEMCZECH STRESZCZENIE Energia geotermalna nale y w Europie do bardzo perspektywicznych odnawialnych Ÿróde³ energii pod wzglêdem mo liwoœci jej wykorzystania w ciep³ownictwie i ch³odnictwie. Stwierdzenie to odnosi siê zarówno do p³ytkiej, jak i g³êbokiej geotermii, zw³aszcza w perspektywie wype³niania przez pañstwa unijne zobowi¹zañ dotycz¹cych udzia³u energii ze Ÿróde³ odnawialnych w finalnym zu yciu energii do 2020 r., a tak e strategii krajowych. Przyk³adem kraju, w którym cele te s¹ z powodzeniem realizowane, s¹ Niemcy tak e w przypadku ciep³owniczego wykorzystania energii geotermalnej. W artykule przedstawiono g³ówne aspekty rozwoju tego wykorzystania, wskazuj¹c m.in. na warunki z³o owe, eksploatacyjne, a tak e sprzyjaj¹ce uwarunkowania prawne i ekonomiczne. S OWA KLUCZOWE Energia geotermalna, bezpoœrednie wykorzystanie, ciep³ownictwo, Niemcy * * * WPROWADZENIE Produkcja ciep³a geotermalnego w Europie realizowana jest przez pompy ciep³a (tzw. p³ytka geotermia ) oraz ciep³ownie bazuj¹ce na wodach geotermalnych eksploatowanych z g³êbokich otworów wiertniczych (tzw. g³êboka geotermia ). Pracuje te kilka instalacji produkuj¹cych ciep³o w skojarzeniu z produkcj¹ energii elektrycznej. Energia geotermalna jest wykorzystywana bezpoœrednio w 37 krajach tego kontynentu. W 2009 r. zainstalowana moc w pracuj¹cych zak³adach osi¹gnê³a ,308 MWt, podczas gdy produkcja ciep³a wynios³a ,7 TJ (Lund i in. 2010). Pozycja Europy w tej dziedzinie na œwiecie jest znacz¹ca, siêgaj¹c 35% (rys. 1), przy czym dwa z krajów europejskich znajduj¹ siê w œwiatowej czo³owej pi¹tce pod wzglêdem zainstalowanej mocy oraz zu ycia ciep³a Szwecja i Turcja (obok Chin, USA i Japonii). G³ównymi dziedzinami 11

2 bezpoœredniego wykorzystania energii geotermalnej w Europie s¹ ciep³ownictwo, k¹pieliska i balneoterapia oraz rolnictwo. Udzia³ Niemiec w produkcji ciep³a geotermalnego w Europie wynosi oko³o 6% (rys. 2), jednak stale wzrasta. Jest to kraj, w którym produkcja tej energii przekracza TJ/rok, podobnie jak w kilku innych przypadkach (m.in. Szwecji, Turcji, Norwegii, Islandii, Francji, Holandii). Mo na wiêc mówiæ o Niemczech jako jednym z wiod¹cych pod tym wzglêdem krajów w Europie, o sporej dynamice i znacznych perspektywach rozwoju. Europa 35% Pozosta³e kraje 65% Rys. 1. Udzia³ Europy w œwiatowej produkcji ciep³a geotermalnego, 2009 r. (Lund i in. 2010) Fig. 1. The share of Europe in geothermal heat production worldwide, 2009 (Lund et al. 2010) Niemcy 6% Pozosta³e kraje 94% Rys. 2. Udzia³ Niemiec w produkcji ciep³a geotermalnego w Europie, 2009 r. (Lund i in. 2010) Fig. 2. The share of Germany in geothermal heat production in Europe, 2009 (Lund et al. 2010) 12

3 Rys. 3. Mapa obszarów perspektywicznych dla wykorzystania wód geotermalnych w Niemczech (wg Schellschmidt i in. 2010) G³ówne obszary ze zbiornikami wód geotermalnych o temperaturach: 1 odpowiednich dla bezpoœredniego wykorzystania (powy ej 60 C), 2 odpowiednich dla produkcji pr¹du elektrycznego (powy ej 100 C), 3 inne obszary Fig. 3. Map of areas prospective for geothermal water uses in Germany (acc. to Schellschmidt et al. 2010) Main areas with geothermal aquifers with temperatures: 1 suitable for direct uses ( above 60 C), 2 suitable for electricity production (above 100 C), 3 other areas 1. G ÓWNE REJONY WYSTÊPOWANIA ZASOBÓW WÓD I ENERGII GEOTERMALNEJ W NIEMCZECH Zasoby wód geotermalnych w Niemczech zwi¹zane s¹ g³ównie z trzema jednostkami geostrukturalnymi: basenem pó³nocnoniemieckim, basenem molasowym przedgórza Alp (po³udniowoniemieckim) oraz rowem górnego Renu (rys. 3). Zawieraj¹ one g³ównie zasoby niskotemperaturowe (temperatury wód w z³o ach poni ej 150 C) (Schellschmidt i in. 2010). Basen pó³nocnoniemiecki rozci¹ga siê na pó³nocy Niemiec od granicy z Holandi¹ do granicy z Polsk¹. Jest œrodkow¹ czêœci¹ basenu œrodkowoeuropejskiego, a jego mezozoiczna czêœæ zbudowana jest ze ska³ piaskowcowych, wêglanowych i ilastych, z licznymi struk- 13

4 turami tektoniki halokinetycznej (diapirami i kopu³ami solnymi). Obejmuje szeœæ serii ska³ zbiornikowych (wieku triasowego, jurajskiego oraz kredowego) wód geotermalnych, nadaj¹cych siê do bezpoœredniego wykorzystania. Basen molasowy przedgórza Alp znajduje siê na po³udniu kraju. Zbudowany jest g³ównie z wapiennych i piaskowcowych utworów trzeciorzêdowych, w pod³o u których znajduj¹ siê formacje mezozoiczne. Zawieraj¹ one osiem zbiorników wód nadaj¹cych siê do bezpoœredniego wykorzystania. Rów górnego Renu przebiega od okolic Frankfurtu w kierunku po³udniowo-zachodnim do okolic Bazylei w Szwajcarii. Jest czêœci¹ du ego systemu uskoków przecinaj¹cych europejsk¹ platformê paleozoiczn¹. Obejmuje szeœæ zbiorników wód geotermalnych odpowiednich dla zastosowañ bezpoœrednich. Zwi¹zane s¹ one ze ska³ami wieku permskiego, triasowego, jurajskiego i trzeciorzêdowego (Schellschmidt i in. 2010). Tabela 1 podaje powierzchnie, temperatury wg³êbne i zasoby cieplnej energii geotermalnej wymienionych jednostek geostrukturalnych. Tabela 1 Zasoby wód geotermalnych w perspektywicznych jednostkach geologicznych Niemiec (na podstawie Schellschmidt i in. 2010) Table 1 Geothermal water resources in prospective geological units in Germany (based on Schellschmidt et al. 2010) Jednostka Powierzchnia [km 2 ] Zakres temperatur wg³êbnych [ C] Zasoby energii geotermalnej [10 18 J] Basen pó³nocnoniemiecki ,85 Rów górnego Renu ,69 Basen molasowy przedgórza Alp ,5 Stosunkowo du e powierzchnie zajmuj¹ ponadto w Niemczech obszary perspektywiczne dla wykorzystania ciep³a suchych gor¹cych ska³ (ang. HDR Hot Dry Rocks lub EGS Enhanced Geothermal Systems). Znajduj¹ siê one w pó³nocno-wschodnich, œrodkowo- -wschodnich oraz po³udniowych Niemczech na g³êbokoœciach rzêdu 3 km i wiêkszych (Schellschmidt i in. 2010). 2. CIEP OWNICTWO GEOTERMALNE PRZEGL D Strukturê produkcji ciep³a geotermalnego w Niemczech mo na podzieliæ na dwie g³ówne grupy (Schellschmidt i in. 2010): produkcja scentralizowana realizowana w du ych instalacjach (w pojedynczych jak na razie przypadkach w skojarzeniu z produkcj¹ energii elektrycznej w systemach binar- 14

5 nych) wykorzystuj¹cych g³êbok¹ geotermiê i dostarczaj¹cych ciep³a do instalacji centralnego ogrzewania, dla potrzeb rolnictwa (ogrzewanie szklarni), oœrodków rekreacyjno-balneoterapeutycznych, produkcja rozproszona realizowana za pomoc¹ pomp ciep³a dla pokrycia potrzeb pojedynczych obiektów lub ich kompleksów. Ca³kowita zainstalowana moc cieplna w instalacjach i obiektach korzystaj¹cych z energii geotermalnej w Niemczech wynosi³a w 2009 r. 2485,4 MW t, z czego 1800 MW t pochodzi³o z geotermii (pozosta³a czêœæ przypada³a na Ÿród³a szczytowe; Schellschmidt i in. 2010). Tabela 2 przedstawia procentowy udzia³ obu grup w ca³kowitej produkcji ciep³a geotermalnego widaæ, e produkcja rozproszona odgrywa dominuj¹c¹ rolê, stanowi¹c niemal 90% ca³kowitej zainstalowanej mocy oraz 80% rocznej produkcji ciep³a. Tabela 2 Niemcy: zainstalowana moc oraz roczna produkcja ciep³a geotermalnego w produkcji scentralizowanej i rozproszonej, 2009 r. (na podstawie: Schellschmidt i in. 2010) Table 2 Germany: installed geothermal capacity and yearly heat generation in centralised and scattered production, 2009 (based on Schellschmidt et al. 2010) Zainstalowana moc Roczna produkcja Typ produkcji [MW t ] [%] [TJ/rok] [%] Scentralizowana (g³êboka geotermia) 255,4 10, ,5 18,77 Rozproszona (pompy ciep³a) , ,23 Razem 2 485, ,5 100 Scentralizowana produkcja ciep³a ( g³êboka geotermia ): wykorzystuje zasoby wód z uprzednio wymienionych zbiorników wód geotermalnych. Ca³kowita moc cieplna zainstalowana w takich instalacjach w 2009 r. wynosi³a 255,4 MW t, z czego 144 MW t pochodzi³o wy³¹cznie z wód geotermalnych, bez Ÿróde³ szczytowych (Schellschmidt i in. 2010). Oprócz ciep³owni geotermalnych, dwie instalacje produkuj¹ ciep³o w procesie skojarzonym z produkcj¹ energii elektrycznej w organicznym obiegu Rankine a (ORC). S¹ to zak³ady w Neustadt-Glewe w basenie pó³nocnoniemieckim i w Unterhaching ko³o Monachium w basenie molasowym przedgórza Alp. Obie instalacje skupiaj¹ siê na produkcji ciep³a (odpowiednio 17 i 38 MWt zainstalowanej ca³kowitej mocy cieplnej, natomiast 0,21 i 3,36 MWe mocy elektrycznej; tab. 3). W 2009 r. pracowa³y w Niemczech 162 instalacje geotermalne produkuj¹ce tylko ciep³o: dwanacie dla potrzeb centralnego ogrzewania, dwie dla ogrzewania indywidualnego oraz 148 dla potrzeb oœrodków rekreacyjno-balneoterapeutycznych (Schellschmidt i in. 2010). Tabela 4 przedstawia zainstalowane w nich moce i roczn¹ produkcjê ciep³a w podanym roku, a tak e porównanie z sytuacj¹ w 2006 r., wskazuj¹ce na istotny wzrost zarówno liczby tych instalacji (ze 140 w 2006 r. do 162 w 2009 r.), jak i zainstalowanej mocy i produkcji ciep³a. 15

6 Tabela 3 Niemcy: instalacje produkuj¹ce ciep³o geotermalne w skojarzeniu z generacj¹ energii elektrycznej, 2009 r. (na podstawie: Schellschmidt i in. 2010; ) Table 3 Germany: plants co-generating geothermal heating and electricity, 2009 (based on Schellschmidt et al. 2010; ) Instalacja Obszar Basen Neustadt-Glewe pó³nocnoniemiecki Unterhaching Basen molasowy przedgórza Alp Wydajnoœæ wody geotermalnej [l/s] Temperatura wody geotermalnej na wyp³ywie [ C] Zainstalowana moc cieplna [MW t ] elektryczna [MW e ] , , ,36 Tabela 4 Niemcy: zainstalowane moce ca³kowite i geotermalne oraz produkcja ciep³a, 2009 r. (na podstawie Schellschmidt i in. 2010) Table 4 Germany: installed total and geothermal capacities, annual heat production, 2009 (based on Schellschmidt et al. 2010) Dziedzina Liczba Zainstalowana moc [MW t ] Roczna produkcja instalacji ca³kowita geotermalna ciep³a [GWh/r] Centralne ogrzewanie ,3 97,9 292,9 Ogrzewanie indywidualne 2 1,2 1,2 0,8 Rekreacja i balneoterapia ,9 44,9 372 Razem (2009 r.) , ,7 Razem (2006 r.) ,3 92,3 523,4 W tabeli 5 zestawiono natomiast zainstalowane moce i roczn¹ produkcjê ciep³a w dwunastu geotermalnych instalacjach centralnego ogrzewania w basenie pó³nocnoniemieckim i basenie molasowym przedgórza Alp. Warto zauwa yæ, e w 2010 r. w trakcie budowy by³o oko³o dziesiêæ nastêpnych takich instalacji ukierunkowanych na skojarzon¹ produkcjê ciep³a i energii elektrycznej i kilka na produkcjê ciep³a. Z³o onych by³o ponadto blisko 150 wniosków o wydanie koncesji na poszukiwanie i rozpoznanie zasobów geotermalnych (Schellschmidt i in. 2010). Rozproszona produkcja ciep³a (pompy ciep³a p³ytka geotermia ): stosuje siê pompy ciep³a bazuj¹ce na wodach p³ytkich poziomów wodonoœnych lub gruntu jako dolnych Ÿród³ach tych urz¹dzeñ, przy czym znakomit¹ wiêkszoœæ stanowi¹ pompy ze Ÿród³em gruntowym, instalowane zarówno z kolektorami poziomymi jak i pionowymi, w zale noœci 16

7 Tabela 5 Niemcy: instalacje geotermalne produkuj¹ce ciep³o w systemach scentralizowanych, 2009 r. (na podstawie Schellschmidt i in. 2010) Table 5 Lokalizacja Germany: geothermal installations generating heat in centralized systems, 2009 (based on Schellschmidt et al. 2010) Region Zainstalowana moc cieplna [MW t ] Produkcja ciep³a [GWh/r] Temp. max. [ C] Max. wydajnoœæ wody z otworów [l/s] geotermalna ca³kowita Unterhaching Basen molasowy 30,4 38,0 66, Unterschleissheim Basen molasowy 12,9 12,9 28, München Riem Basen molasowy 12,0 42,0 43,3 98,4 75 Pullach Basen molasowy 9,6 9,6 21, Erding Basen molasowy 8,0 18,0 28, Simbach-Braunau Basen molasowy 7,0 40,0 67, Neustadt-Glewe Basen pó³nocnoniemiecki 7,0 17,0 11, Straubing Basen molasowy 4,1 5,4 11,8 36,5 45 Neubrandenburg Waren (Müritz) Neuruppin Basen pó³nocnoniemiecki Basen pó³nocnoniemiecki Basen pó³nocnoniemiecki 3,8 13,8 8, ,3 10,0 2, ,3 2,1 2, ,9 Prenzlau Basen pó³nocnoniemiecki 0,5 0,5 1,1 108 Razem 97,9 209,3 292,9 od indywidualnych uwarunkowañ. W 2009 r. ich zainstalowana moc osi¹gnê³a 2230 MW t, a produkcja ciep³a TJ, co stanowi³o blisko 90% ca³kowitej zainstalowanej mocy i ponad 81% ca³kowitego wykorzystania ciep³a geotermalnego w Niemczech (tab. 2), podczas gdy w 2010 r. zainstalowana moc osi¹gnê³a ju poziom 2670 MW t ( 2011). Ich stosowanie rozpoczêto na wiêksz¹ skalê w 1990 r. (Schellschmidt i in. 2010) i od tamtej pory obserwuje siê nieprzerwany wzrost liczby pracuj¹cych urz¹dzeñ. Ich sukces zawdziêcza siê w du ej mierze dobremu rz¹dowemu programowi wspieraj¹cemu inwestycje w sektorze pomp ciep³a. W latach odnotowano jednak pewien spadek dynamiki sprzeda y, który móg³ wynikaæ z postêpuj¹cego nasycenia rynku, a tak e wprowadzenia bardziej skomplikowanych procedur prawnych zwi¹zanych z instalacj¹ pomp ciep³a oraz z ogólnej sytuacji ekonomicznej. W liczbach bezwzglêdnych jednak e iloœæ instalowanych co roku urz¹dzeñ nadal roœnie (rys. 4, 5); w 2009 r. wynios³a oko³o sztuk, a szacuje siê, e w 2010 r. mog³a siêgn¹æ sztuk ( 2011). 17

8 Iloœæ sprzedanych urz¹dzeñ Rys. 4. Sprzeda pomp ciep³a w Niemczech w latach (Schellschmidt i in. 2010; Dane dotycz¹ce 2010 r. oszacowane) Fig. 4. Heat pumps sales in Germany in (based on Schellschmidt et al. 2010; Data for 2010 estimated) Rok Iloœæ zainstalowanych urz¹dzeñ Rok Rys. 5. Liczba zainstalowanych geotermalnych pomp ciep³a w Niemczech w latach (Sanner 2009; Dane dotycz¹ce 2010 r. oszacowane) Fig. 5. Number of heat pumps installed in Germany in (Sanner 2009; Data for 2010 estimated) Niemcy s¹ jednym z dominuj¹cych w Europie krajów pod wzglêdem zarówno iloœci, jak i mocy zainstalowanych pomp ciep³a (wyprzedza je tylko Szwecja). W 2009 r. urz¹dzenia w tym kraju stanowi³y oko³o 19% ich ca³kowitej liczby oraz zainstalowanej mocy w skali ca³ej Unii Europejskiej. 18

9 3. PRZYK AD GEOTERMALNEGO ZAK ADU CIEP OWNICZEGO NEUSTADT-GLEWE Ciep³owniê geotermaln¹ zasilaj¹c¹ miejsk¹ sieæ centralnego ogrzewania w Neustadt-Glewe uruchomiono w 1995 r. Woda geotermalna o temperaturze na wyp³ywie 97 C i wysokiej mineralizacji (220 g/dm 3 ) eksploatowana jest z piaskowców górnotriasowych basenu pó³nocnoniemieckiego z g³êbokoœci 2,2 2,3 km. Zainstalowana geotermalna moc cieplna wynosi 6,5 MW t, ca³kowita 10,7 MWt (szczytowe zapotrzebowanie jest pokrywane przez kocio³ gazowy) ( 2011). Jest to pierwsza instalacja geotermalna w Niemczech, w której rozpoczêto produkcjê pr¹du elektrycznego przy zastosowaniu organicznego obiegu Rankine a (ORC) w 2003 r. rozbudowano j¹ o turbinê o mocy 210 kw e (Seibt i in. 2005). W Neustadt-Glewe eksploatowany jest dublet geotermalny obejmuj¹cy jeden otwór produkcyjny i jeden otwór ch³onny. Strumieñ wydobywanej wody geotermalnej jest rozdzielany na dwa obiegi. Czêœæ trafia do jednostki produkuj¹cej pr¹d elektryczny, a nastêpnie ³¹czy siê z drug¹ czêœci¹ strumienia i wraz z nim trafia na wymienniki jednostki produkuj¹cej ciep³o. Rysunek 6 przedstawia uproszczony schemat tej instalacji. Wysoka mineralizacja wody geotermalnej wymusi³a zastosowanie odpornych na jej agresywne oddzia³ywanie materia³ów zastosowano m.in. tytanowe wymienniki ciep³a, w³ókno szklane w innych elementach instalacji (ruroci¹gi przesy³owe i kolumny eksploatacyjne rur w otworach) (Seibt i in. 2005). Ca³kowity koszt budowy instalacji w Neustadt-Glewe siêgn¹³ 9,45 mln euro, wliczaj¹c rozbudowê i renowacjê istniej¹cego wczeœniej w mieœcie systemu ciep³owniczego. Koszt urz¹dzeñ do produkcji ciep³a (konwencjonalnych i geotermalnych) wyniós³ 6,44 mln euro, co stanowi³o wiêkszoœæ ca³kowitych kosztów tego zak³adu (Lund 2005). Tabela 6 Parametry instalacji geotermalnej w Neustadt-Glewe (na podstawie Seibt i in oraz ) Table 6 Parameters of geothermal installation in Neustadt-Glewe (based on Seibt et al. 2005; ) Liczba otworów 2 G³êbokoœæ poziomu wód geotermalnych m Temperatura wody na wyp³ywie 97 C Mineralizacja 220 g/dm 3 Maksymalna wydajnoœæ wody z otworu 125 m 3 /h Zainstalowana moc cieplna geotermalna ca³kowita 6,5 MW t 10,7 MW t Zainstalowana moc elektryczna 210 kw e 19

10 97 C C Odbiorca energii elektrycznej (electricity consumer) Otwór produkcyjny (production well) Q max = 125 m 3 /h Jednostka produkuj¹ca energiê elektryczn¹ (electricity production unit) Jednostka produkuj¹ca ciep³o (heat production unit) C Max 50 C Otwór ch³onny (injection well) Odbiorca ciep³a (heat consumer) Rys. 6. Schemat instalacji geotermalnej Neustadt-Glewe (na podstawie Seibt i in. 2005) Fig. 6. Sketch of geothermal installation in Neustadt-Glewe (based on Seibt et al. 2005) 4. ASPEKTY PRAWNE I NIEKTÓRE SPOSOBY WSPARCIA FINANSOWEGO ROZWOJU WYKORZYSTANIA ENERGII GEOTERMALNEJ W NIEMCZECH Znacz¹cy rozwój wykorzystania energii geotermalnej w Niemczech ma swe przyczyny nie tylko w stosunkowo dobrych warunkach z³o owych i eksploatacyjnych, ale przede wszystkim w dobrych programach stymuluj¹cych rynek odnawialnych Ÿróde³ energii, w tym tak e energii geotermalnej. Programy te zapewnia³y i zapewniaj¹ ró ne formy wsparcia finansowego oraz uproszczenia dróg prawnych zwi¹zanych z inwestycjami w bran y OZE (Schellschmidt i in. 2010; ; ; ). Najwa niejszym dokumentem, który pozwala na dynamiczny rozwój wykorzystania energii geotermalnej, jest ustawa Akt o odnawialnych Ÿród³ach energii (niem. Erneuerbare Energien Gesetz, EEG) wprowadzony przez Federalne Ministerstwo Œrodowiska, Ochrony Przyrody i Bezpieczeñstwa Nuklearnego (BMU) w 2000 r. (z póÿniejsz¹ zmian¹ w 2004 i 2009 r.). Jego g³ównym celem jest osi¹gniêcie dwudziestoprocentowego udzia³u odnawialnych Ÿróde³ energii w finalnym zu yciu energii elektrycznej w Niemczech do 2020 r. Ustawa zapewnia³a pocz¹tkowo wsparcie tylko dla produkcji energii elektrycznej, lecz zmiana z 2009 r. wprowadzi³a wsparcie tak e dla skojarzonej produkcji ciep³a i elek- 20

11 trycznoœci w postaci subsydium w wysokoœci 3 euro za 1 kwh produkowanej energii (Schellschmidt i in. 2010). Dla rozwoju produkcji ciep³a geotermalnego najwiêksze znaczenie maj¹ rz¹dowe plany stymulacji rynku odnawialnych Ÿróde³ energii: w latach dzia³a³ program Federalnego Ministerstwa Gospodarki i Technologii (BMWI) ukierunkowany na wsparcie rozwoju rynku pomp ciep³a. Proces ubiegania siê o wsparcie by³ stosunkowo prosty i szybki: za ka dy kilowat zainstalowanej mocy cieplnej wyp³acane by³y subsydia, jednak nale a³o spe³niæ pewne okreœlone warunki (m.in. u ywanie w instalowanych pompach ciep³a p³ynów roboczych, które nie zawiera³y chloru). Pomimo kilku ograniczeñ programu, takich jak roczny limit wyp³acanych subsydiów i jego krótki czas trwania, odniós³ on sukces. Zainicjowa³ wzrost sprzeda y pomp ciep³a, który utrzymywa³ siê nawet po zawieszeniu tego programu (rys. 4). W 2010 r. natomiast wsparcie finansowe dla pomp ciep³a wynosi³o 20 euro/m 2 ogrzewanej powierzchni w ju istniej¹cych budynkach (maksymalnie euro) oraz 10 euro/m 2 ogrzewanej powierzchni w nowych budynkach (maksymalnie euro); w 2009 r. BMU wprowadzi³o w ycie ustawê Akt o rozpowszechnieniu odnawialnych Ÿróde³ energii w sektorze ciep³ownictwa (niem. EEWarmeG). Wymaga ona od w³aœcicieli budynków, aby czêœæ ciep³a potrzebnego do ich ogrzania pochodzi³a ze Ÿróde³ odnawialnych (na przyk³ad poprzez pompy ciep³a); inny program stymulacji rynku zosta³ wprowadzony przez BMU jako czêœæ zintegrowanego rz¹dowego programu dotycz¹cego energii i klimatu. Zapewnia on subsydia dla g³êbokiej geotermii wykonywania otworów wiertniczych, budowy instalacji oraz produkcji ciep³a. Najwa niejszym narzêdziem wsparcia g³êbokiej geotermii w Niemczech, nie tylko dla produkcji pr¹du elektrycznego, ale tak e ciep³a, jest natomiast program wsparcia finansowania wierceñ. Zosta³ on wprowadzony przez BMU przy wspó³pracy z niektórymi bankami i grupami ubezpieczeniowymi. Przewiduje system kredytów na wiercenia oraz co najwa - niejsze ubezpieczeñ, jeœli rzeczywiste parametry z³o a nie spe³ni¹ zak³adanych oczekiwañ. 5. UWAGI KOÑCOWE Niemcy s¹ jednym z wiod¹cych w Europie krajów pod wzglêdem wykorzystania energii geotermalnej do produkcji ciep³a. Posiadaj¹ wiele ciep³owni geotermalnych, znacz¹c¹ liczbê pracuj¹cych pomp ciep³a, dziêki czemu udzia³ tego rodzaju energii w zaspokajaniu ca³kowitego zapotrzebowania na ciep³o przez odnawialne Ÿród³a w kraju stale wzrasta. Ciep³ownictwo geotermalne rozwija siê prê nie ju od lat Wzrost obserwowany jest zarówno w produkcji rozproszonej ( p³ytka geotermia ), jak i scentralizowanej ( g³êboka geotermia ) co roku bowiem instalowane s¹ nowe pompy ciep³a i powstaj¹ nowe instalacje maj¹ce zasilaæ scentralizowane systemy ciep³ownicze. Nale y tak e podkreœliæ, e sukces rozwoju wykorzystania energii geotermalnej w Niemczech jest zas³ug¹ nie tylko relatywnie 21

12 dobrych warunków geotermalnych, ale przede wszystkim odpowiedniej polityki i programów wspieraj¹cych wykorzystanie energii geotermalnej i gwarantuj¹cych bezpieczeñstwo finansowe inwestycji w tej dziedzinie. Przyk³ad Niemiec jest przydatny po wieloma wzglêdami dla warunków polskich. LITERATURA LUND J.W., FREESTON D.H., BOYD T.L., 2010 Direct utilization of geothermal energy 2010 worldwide review. Proceedings World Geothermal Congress, Bali (Indonesia), Paper No (CD). SANNER B., 2009 SONG on the GtV-BV, Geothermische Vereinigung e.v. Bundesverband Geothermie. SCHELLSCHMIDT R., SANNER B., PESTER S., SCHULZ R., 2010 Geothermal energy use in Germany. Proceedings World Geothermal Congress, Bali (Indonesia), Paper No (CD). SEIBT P., KABUS F., HOTH P., 2005 The Neustadt-Glewe geothermal power plant practical experience in the reinjection of cooled thermal waters into sandstone aquifers. Proceedings Word Geothermal Congress, Antalya (Turkey), Paper no (CD). data dostêpu: Oficjalna strona Federal Ministry for the Environment, Nature Conservation and Nuclear Safety, Germany. data dostêpu: Oficjalna strona European Geothermal Energy Council: Geothermal Heating and Cooling Action Plan, data dostêpu: Oficjalna strona EurObserv ER: Ground-Source Heat Pump Barometer. data dostêpu: Oficjalna strona GTN Ingenieure &Geology. data dostêpu: Oficjalna strona Geothermie Unterhaching GmbH & Co KG. GEOTHERMAL SPACE HEATING IN GERMANY ABSTRACT Geothermal energy belongs to very prospective renewable energy sources taking into account possibilities of their use for heating and cooling. This statement refers both to shallow and deep geothermics, specially in the view of fulfillment indicative targets as to the share of renewable energy sources in final energy consumption by EU-countries by 2020 as well as energy strategies in particular states. Germany is an example of the country where such targets have been successfully realized, also in case of geothermal energy. The paper presents main aspects of geothermal heating development in this country in recent years including main reservoir, exploitation conditions accompanied by favorable regulatory and financial factors. KEY WORDS Geothermal energy, direct uses, space heating, Germany 22

ŒWIATOWY KONGRES GEOTERMALNY 2010 BALI, INDONEZJA WORLD GEOTHERMAL CONGRESS 2010 BALI, INDONESIA

ŒWIATOWY KONGRES GEOTERMALNY 2010 BALI, INDONEZJA WORLD GEOTHERMAL CONGRESS 2010 BALI, INDONESIA Beata KÊPIÑSKA Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ PAN Zak³ad Energii Odnawialnej, Laboratorium Geotermalne ul. Jana Paw³a II 2c, 34-425 Bia³y Dunajec labgeo_bk@interia.pl Technika Poszukiwañ

Bardziej szczegółowo

PRZEGLĄD STANU WYKORZYSTANIA ENERGII GEOTERMALNEJ NA ŚWIECIE I W EUROPIE W LATACH

PRZEGLĄD STANU WYKORZYSTANIA ENERGII GEOTERMALNEJ NA ŚWIECIE I W EUROPIE W LATACH Technika Poszukiwań Geologicznych Geotermia, Zrównoważony Rozwój nr 1/2018 Beata KĘPIŃSKA 1 PRZEGLĄD STANU WYKORZYSTANIA ENERGII GEOTERMALNEJ NA ŚWIECIE I W EUROPIE W LATACH 2015 2018 Streszczenie W artykule

Bardziej szczegółowo

Innowacyjna gospodarka elektroenergetyczna gminy Gierałtowice

Innowacyjna gospodarka elektroenergetyczna gminy Gierałtowice J. Bargiel, H. Grzywok, M. Pyzik, A. Nowak, D. Góralski Innowacyjna gospodarka elektroenergetyczna gminy Gierałtowice Streszczenie W artykule przedstawiono główne elektroenergetyczne innowacyjne realizacje

Bardziej szczegółowo

NACZYNIE WZBIORCZE INSTRUKCJA OBSŁUGI INSTRUKCJA INSTALOWANIA

NACZYNIE WZBIORCZE INSTRUKCJA OBSŁUGI INSTRUKCJA INSTALOWANIA NACZYNIE WZBIORCZE INSTRUKCJA OBSŁUGI INSTRUKCJA INSTALOWANIA Kraków 31.01.2014 Dział Techniczny: ul. Pasternik 76, 31-354 Kraków tel. +48 12 379 37 90~91 fax +48 12 378 94 78 tel. kom. +48 665 001 613

Bardziej szczegółowo

Dynamika wzrostu cen nośników energetycznych

Dynamika wzrostu cen nośników energetycznych AKTUALIZACJA PROJEKTU ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA MIASTA KATOWICE Część 13 Dynamika wzrostu cen nośników energetycznych W 880.13 2/24 SPIS TREŚCI 13.1

Bardziej szczegółowo

ENERGIA GEOTERMALNA NA ŒWIECIE STAN WYKORZYSTANIA, PERSPEKTYWY ROZWOJU

ENERGIA GEOTERMALNA NA ŒWIECIE STAN WYKORZYSTANIA, PERSPEKTYWY ROZWOJU Beata KÊPIÑSKA Katedra Surowców Energetycznych Wydzia³ Geologii, Geofizyki i Ochrony Œrodowiska Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanis³awa Staszica 30-059 Kraków, al. Mickiewicza 30 Zak³ad Energii Odnawialnej

Bardziej szczegółowo

Finansowanie inwestycji w OZE - PO Infrastruktura i Środowisko

Finansowanie inwestycji w OZE - PO Infrastruktura i Środowisko Finansowanie inwestycji w OZE - PO Infrastruktura i Środowisko Dofinansowanie projektów związanych z inwestycjami w OZE w ramach Polskich Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007 2013 moŝe

Bardziej szczegółowo

GROUNDHIT. Katedra Geologii Podstawowej Uniwersytetu Śląskiego

GROUNDHIT. Katedra Geologii Podstawowej Uniwersytetu Śląskiego Katedra Geologii Podstawowej Uniwersytetu Śląskiego prezentuje: prototypy geotermalnych pomp ciepła WP2, WP3 i WP4 wykonanych w ramach projektu badawczego GROUNDHIT finansowanego z 6 Programu Ramowego

Bardziej szczegółowo

na otaczający świat pozytywnie wpłynąć

na otaczający świat pozytywnie wpłynąć nie tylko ekologia Słońce nieprzerwanie dostarcza energii, której zamiana na ciepło jest rozwiązaniem czystym i prostym. Dzisiejsze technologie są na tyle rozwinięte, aby energia słoneczna mogła być dostępna

Bardziej szczegółowo

1. Wstêp... 9 Literatura... 13

1. Wstêp... 9 Literatura... 13 Spis treœci 1. Wstêp... 9 Literatura... 13 2. Potencja³ cieplny i sposoby udostêpniania ciep³a Ziemi... 15 2.1. Parametry charakterystyczne dla potencja³u cieplnego Ziemi... 15 2.2. Rozk³ad pola temperaturowego

Bardziej szczegółowo

Fig. 1. Liczba referatów przygotowanych na Światowe Kongresy Geotermalne (Horne 2015)

Fig. 1. Liczba referatów przygotowanych na Światowe Kongresy Geotermalne (Horne 2015) Aneta Sapińska-Śliwa, Tomasz Śliwa Wydział Wiertnictwa, Nafy i Gazu Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie W drugiej połowie czerwca odbył się kolejny, piąty już, Światowy Kongres Geotermalny. Tym razem

Bardziej szczegółowo

Raport z realizacji Planu działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) dla Miasta Bydgoszczy na lata 2012 2020

Raport z realizacji Planu działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) dla Miasta Bydgoszczy na lata 2012 2020 Raport z realizacji Planu działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) dla Miasta Bydgoszczy na lata 2012 2020 FORUM Bydgoskie Dni Energii Roman Adrych Główny specjalista ds. zarządzania energią Energetyk

Bardziej szczegółowo

Badania i geotermalne projekty inwestycyjne w Polsce przegląd

Badania i geotermalne projekty inwestycyjne w Polsce przegląd INSTYTUT GOSPODARKI SUROWCAMI MINERALNYMI I ENERGIĄ POLSKIEJ AKADEMII NAUK MINERAL AND ENERGY ECONOMY RESEARCH INSTITUTE OF THE POLISH ACADEMY OF SCIENCES Badania i geotermalne projekty inwestycyjne w

Bardziej szczegółowo

WP3.1. Warsztaty krajowe Możliwości rozwoju i bariery dla geotermalnych systemów c.o. Stan i możliwości rozwoju geotermalnych sieci c.o.

WP3.1. Warsztaty krajowe Możliwości rozwoju i bariery dla geotermalnych systemów c.o. Stan i możliwości rozwoju geotermalnych sieci c.o. Promowanie systemów geotermalnego centralnego ogrzewania w Europie Promote Geothermal District Heating in Europe, GEODH WP3.1. Warsztaty krajowe Możliwości rozwoju i bariery dla geotermalnych systemów

Bardziej szczegółowo

Akcesoria: OT10070 By-pass ró nicy ciœnieñ do rozdzielaczy modu³owych OT Izolacja do rozdzielaczy modu³owych do 8 obwodów OT Izolacja do r

Akcesoria: OT10070 By-pass ró nicy ciœnieñ do rozdzielaczy modu³owych OT Izolacja do rozdzielaczy modu³owych do 8 obwodów OT Izolacja do r Rozdzielacze EU produkt europejski modu³owe wyprodukowane we W³oszech modu³owa budowa rozdzielaczy umo liwia dowoln¹ konfiguracjê produktu w zale noœci od sytuacji w miejscu prac instalacyjnych ³¹czenie

Bardziej szczegółowo

Możliwości współpracy niemiecko polskiej w sektorze geotermii

Możliwości współpracy niemiecko polskiej w sektorze geotermii Możliwości współpracy niemiecko polskiej w sektorze geotermii Dr hab. inż. Beata Kępińska, prof. IGSMiE PAN Polskie Stowarzyszenie Geotermiczne, prezes Zarządu Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi

Bardziej szczegółowo

Uwarunkowania rozwoju miasta

Uwarunkowania rozwoju miasta AKTUALIZACJA PROJEKTU ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA MIASTA KATOWICE Część 06 Uwarunkowania rozwoju miasta W 880.06 2/9 SPIS TREŚCI 6.1 Główne czynniki

Bardziej szczegółowo

Wsparcie wykorzystania OZE w ramach RPO WL 2014-2020

Wsparcie wykorzystania OZE w ramach RPO WL 2014-2020 Wsparcie wykorzystania OZE w ramach RPO WL 2014-2020 Zarys finansowania RPO WL 2014-2020 Na realizację Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 przeznaczono łączną kwotę

Bardziej szczegółowo

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla miasta Mielca

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla miasta Mielca Plan gospodarki niskoemisyjnej dla miasta Mielca PO CO MIASTU MIELEC PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ? Pozwala na inwentaryzację emisji (różne od stężenie) gazów cieplarnianych, głównie CO2, innych substancji

Bardziej szczegółowo

Rodzaje i metody kalkulacji

Rodzaje i metody kalkulacji Opracowały: mgr Lilla Nawrocka - nauczycielka przedmiotów ekonomicznych w Zespole Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Miętnem mgr Maria Rybacka - nauczycielka przedmiotów ekonomicznych

Bardziej szczegółowo

PRZYSZŁOŚĆ ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII NA TLE WYZWAŃ ENERGETYCZNYCH POLSKI. Prof. dr hab. inż. Maciej Nowicki

PRZYSZŁOŚĆ ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII NA TLE WYZWAŃ ENERGETYCZNYCH POLSKI. Prof. dr hab. inż. Maciej Nowicki PRZYSZŁOŚĆ ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII NA TLE WYZWAŃ ENERGETYCZNYCH POLSKI Prof. dr hab. inż. Maciej Nowicki ENERGIA WARUNKIEM WZROSTU GOSPODARCZEGO W XX wieku liczba ludności świata wzrosła 4-krotnie,

Bardziej szczegółowo

PERSPEKTYWY ZWIÊKSZENIA POZYSKIWANIA CIEP A GEOTERMALNEGO W ŒWIETLE NOWYCH INWESTYCJI ZREALIZOWANYCH NA TERENIE NI U POLSKIEGO

PERSPEKTYWY ZWIÊKSZENIA POZYSKIWANIA CIEP A GEOTERMALNEGO W ŒWIETLE NOWYCH INWESTYCJI ZREALIZOWANYCH NA TERENIE NI U POLSKIEGO Bogdan NOGA Technika Poszukiwañ Geologicznych Przedsiêbiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. Geotermia, Zrównowa ony Rozwój nr 2/2013 ul. Berezyñska 39, 03-908 Warszawa Instytut Mechaniki Stosowanej i Energetyki

Bardziej szczegółowo

Ireneusz Soliñski*, Bartosz Soliñski**, Robert Ranosz***

Ireneusz Soliñski*, Bartosz Soliñski**, Robert Ranosz*** Górnictwo i Geoin ynieria Rok 29 Zeszyt 4 2005 Ireneusz Soliñski*, Bartosz Soliñski**, Robert Ranosz*** STAN ROZWOJU ENERGETYKI ODNAWIALNEJ W POLSCE I UNII EUROPEJSKIEJ**** 1. Wprowadzenie Stan rozwoju

Bardziej szczegółowo

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Program dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii Cel programu Dofinansowanie dużych inwestycji wpisujących się w cele: Zobowiązań

Bardziej szczegółowo

Mo liwoœci rozwoju podziemnych magazynów gazu w Polsce

Mo liwoœci rozwoju podziemnych magazynów gazu w Polsce POLITYKA ENERGETYCZNA Tom 11 Zeszyt 2 2008 PL ISSN 1429-6675 Bogdan FILAR*, Tadeusz KWILOSZ** Mo liwoœci rozwoju podziemnych magazynów gazu w Polsce STRESZCZENIE. Artyku³ przedstawia przyczyny wzrostu

Bardziej szczegółowo

Korzyści energetyczne, ekonomiczne i środowiskowe stosowania technologii kogeneracji i trigeneracji w rozproszonych źródłach energii

Korzyści energetyczne, ekonomiczne i środowiskowe stosowania technologii kogeneracji i trigeneracji w rozproszonych źródłach energii Andrzej Wiszniewski Korzyści energetyczne, ekonomiczne i środowiskowe stosowania technologii kogeneracji i trigeneracji w rozproszonych źródłach energii Definicja Kogeneracja CHP (Combined Heat and Power)

Bardziej szczegółowo

System centralnego ogrzewania

System centralnego ogrzewania System centralnego ogrzewania Zadaniem systemu ogrzewania jest zapewnienie odpowiedniej temperatury powietrza wewnątrz pomieszczeń w okresie zimy. Ogrzewanie wodne Ciepło dostarczane jest do budynku (instalacji

Bardziej szczegółowo

Stan i perspektywy wykorzystania energii geotermalnej na œwiecie i w Europie

Stan i perspektywy wykorzystania energii geotermalnej na œwiecie i w Europie Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 7, 200 Stan i perspektywy wykorzystania energii geotermalnej na œwiecie i w Europie Beata Kêpiñska Geothermal energy use in Europe and worldwide: current status and future

Bardziej szczegółowo

Kto poniesie koszty redukcji emisji CO2?

Kto poniesie koszty redukcji emisji CO2? Kto poniesie koszty redukcji emisji CO2? Autor: prof. dr hab. inŝ. Władysław Mielczarski, W zasadzie kaŝdy dziennikarz powtarza znaną formułę, Ŝe nie ma darmowych obiadów 1. Co oznacza, Ŝe kaŝde podejmowane

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN ZADANIA KONKURENCJI CASE STUDY V OGOLNOPOLSKIEGO KONKURSU BEST EGINEERING COMPETITION 2011

REGULAMIN ZADANIA KONKURENCJI CASE STUDY V OGOLNOPOLSKIEGO KONKURSU BEST EGINEERING COMPETITION 2011 REGULAMIN ZADANIA KONKURENCJI CASE STUDY V OGOLNOPOLSKIEGO KONKURSU BEST EGINEERING COMPETITION 2011 Cel zadania: Zaplanować 20-letni plan rozwoju energetyki elektrycznej w Polsce uwzględniając obecny

Bardziej szczegółowo

Perspektywy rozwoju OZE w świetle ustawy z 20 lutego 2015 roku

Perspektywy rozwoju OZE w świetle ustawy z 20 lutego 2015 roku II Międzynarodowe Forum Ekologiczne Kołobrzeg, 17.09 2015 roku Panel Legislacyjne warunki rozwoju OZE Perspektywy rozwoju OZE w świetle ustawy z 20 lutego 2015 roku Grzegorz Wiśniewski Instytut Energetyki

Bardziej szczegółowo

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Notatka informacyjna Warszawa 5.10.2015 r.

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Notatka informacyjna Warszawa 5.10.2015 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Notatka informacyjna Warszawa 5.10.2015 r. Informacja o rozmiarach i kierunkach czasowej emigracji z Polski w latach 2004 2014 Wprowadzenie Prezentowane dane dotyczą szacunkowej

Bardziej szczegółowo

DWP. NOWOή: Dysza wentylacji po arowej

DWP. NOWOŒÆ: Dysza wentylacji po arowej NOWOŒÆ: Dysza wentylacji po arowej DWP Aprobata Techniczna AT-15-550/2007 SMAY Sp. z o.o. / ul. Ciep³ownicza 29 / 1-587 Kraków tel. +48 12 78 18 80 / fax. +48 12 78 18 88 / e-mail: info@smay.eu Przeznaczenie

Bardziej szczegółowo

Krótka informacja o instytucjonalnej obs³udze rynku pracy

Krótka informacja o instytucjonalnej obs³udze rynku pracy Agnieszka Miler Departament Rynku Pracy Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej Krótka informacja o instytucjonalnej obs³udze rynku pracy W 2000 roku, zosta³o wprowadzone rozporz¹dzeniem Prezesa

Bardziej szczegółowo

1.2. Dochody maj tkowe x. w tym: ze sprzeda y maj tku x z tytu u dotacji oraz rodków przeznaczonych na inwestycje

1.2. Dochody maj tkowe x. w tym: ze sprzeda y maj tku x z tytu u dotacji oraz rodków przeznaczonych na inwestycje z dnia 10 stycznia 2013 r. (poz. 86) Wzór WZÓR Wieloletnia prognoza finansowa jednostki samorz du terytorialnego Wyszczególnienie rok n rok n +1 rok n+2 rok n+3 1 1. Dochody ogó em x 1.1. Dochody bie ce

Bardziej szczegółowo

Czy ogrzeje nas ciepło z ziemi?

Czy ogrzeje nas ciepło z ziemi? Bezpieczeństwo energetyczne regionu potrzeby, wyzwania, problemy Czy ogrzeje nas ciepło z ziemi? dr inż. Michał POMORSKI Wrocław, dn. 18.02.2013 r. Plan wystąpienia 1. Wprowadzenie 2. Geotermia głęboka

Bardziej szczegółowo

ExxonMobil i gaz upkowy w województwie lubelskim

ExxonMobil i gaz upkowy w województwie lubelskim ExxonMobil i gaz upkowy w województwie lubelskim Lublin, 27 wrze nia 2010 r. Niniejsza prezentacja zawiera stwierdzenia dotycz ce przysz o ci. Faktyczne warunki panuj ce w przysz o ci (w tym warunki gospodarcze,

Bardziej szczegółowo

Przepisy regulujące kwestię przyznawania przez Ministra Zdrowia stypendium ministra:

Przepisy regulujące kwestię przyznawania przez Ministra Zdrowia stypendium ministra: Informacja na temat składania wniosków o Stypendium Ministra Zdrowia dla studentów uczelni medycznych za osiągnięcia w nauce i wybitne osiągnięcia sportowe, w roku akademickim 2011/2012 Ministerstwo Zdrowia,

Bardziej szczegółowo

Promocja i identyfikacja wizualna projektów współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego

Promocja i identyfikacja wizualna projektów współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Promocja i identyfikacja wizualna projektów współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Białystok, 19 grudzień 2012 r. Seminarium współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach

Bardziej szczegółowo

Sytuacja dużych i małych źródeł kogeneracyjnych teraz i w przyszłości

Sytuacja dużych i małych źródeł kogeneracyjnych teraz i w przyszłości Sulechów, 22.11.2013 r. Sytuacja dużych i małych źródeł kogeneracyjnych teraz i w przyszłości e.distherm Wärmedienstleistungen GmbH Folie 1 Proces kogeneracji Dostarczanie en. elektrycznej i cieplnej w

Bardziej szczegółowo

Polacy o źródłach energii odnawialnej

Polacy o źródłach energii odnawialnej Polacy o źródłach energii odnawialnej Wyniki badania opinii publicznej 2013 r. Wycinek z: Krajowego Planu Rozwoju Mikroinstalacji Odnawialnych Źródeł Energii do 2020 roku Warszawa 2013 Polacy o przydomowych

Bardziej szczegółowo

MIÊDZYNARODOWE DNI GEOTERMALNE RUMUNIA 2012 Felix Spa / Oradea, 6 7 czerwca 2012

MIÊDZYNARODOWE DNI GEOTERMALNE RUMUNIA 2012 Felix Spa / Oradea, 6 7 czerwca 2012 Beata KÊPIÑSKA Europejska Ga³¹Ÿ Regionalna IGA, cz³onek Forum (IGA ERB EBF) Zak³ad Odnawialnych róde³ Energii IGSMiE PAN ul. Wybickiego 7, 31-261 Kraków Technika Poszukiwañ Geologicznych Geotermia, Zrównowa

Bardziej szczegółowo

Wytyczne Województwa Wielkopolskiego

Wytyczne Województwa Wielkopolskiego 5. Wytyczne Województwa Wielkopolskiego Projekt wspó³finansowany przez Uniê Europejsk¹ z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Bud etu Pañstwa w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu

Bardziej szczegółowo

Ogólnopolska konferencja Świadectwa charakterystyki energetycznej dla budynków komunalnych. Oświetlenie publiczne. Kraków, 27 września 2010 r.

Ogólnopolska konferencja Świadectwa charakterystyki energetycznej dla budynków komunalnych. Oświetlenie publiczne. Kraków, 27 września 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków oraz postanowienia przekształconej dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków Ogólnopolska konferencja Świadectwa charakterystyki energetycznej

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia..2008 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia..2008 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia..2008 r. PROJEKT w sprawie sposobu prowadzenia dokumentacji obrotu detalicznego produktami leczniczymi weterynaryjnymi i wzoru tej dokumentacji

Bardziej szczegółowo

1 Postanowienia ogólne

1 Postanowienia ogólne Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XXXV/494/2014 Rady Miejskiej w Miechowie z dnia 19 lutego 2014 r. Regulamin określający zasady udzielania dotacji celowych z budżetu Gminy i Miasta Miechów do inwestycji służących

Bardziej szczegółowo

Praca za granicą. Emerytura polska czy zagraniczna?

Praca za granicą. Emerytura polska czy zagraniczna? Dolnośląski Wojewódzki Urząd pracy radzi: Praca za granicą. Emerytura polska czy zagraniczna? Często pojawia się pytanie, jaki wpływ na emeryturę ma praca za granicą. Wiele osób, które pracowały w różnych

Bardziej szczegółowo

dr inż. Robert Geryło Seminarium Wyroby budowlane na rynku europejskim wymagania i kierunki zmian, Warszawa 16.3.2010

dr inż. Robert Geryło Seminarium Wyroby budowlane na rynku europejskim wymagania i kierunki zmian, Warszawa 16.3.2010 Nowy zakres wymagań stawianych wyrobom budowlanym związanych z efektywnościąenergetyczną budownictwa dr inż. Robert Geryło Seminarium Wyroby budowlane na rynku europejskim wymagania i kierunki zmian, Warszawa

Bardziej szczegółowo

PRZEPIĘCIA CZY TO JEST GROźNE?

PRZEPIĘCIA CZY TO JEST GROźNE? O c h r o n a p r z e d z a g r o ż e n i a m i PRZEPIĘCIA CZY TO JEST GROźNE? François Drouin Przepiêcie to jest taka wartoœæ napiêcia, która w krótkim czasie (poni ej 1 ms) mo e osi¹gn¹æ amplitudê nawet

Bardziej szczegółowo

1. Od kiedy i gdzie należy złożyć wniosek?

1. Od kiedy i gdzie należy złożyć wniosek? 1. Od kiedy i gdzie należy złożyć wniosek? Wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego będzie można składać w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Puławach. Wnioski będą przyjmowane od dnia

Bardziej szczegółowo

U S T AWA. z dnia 2015 r. Art. 1.

U S T AWA. z dnia 2015 r. Art. 1. Projekt U S T AWA z dnia 2015 r. o zmianie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę Art. 1. W ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2002 r., Nr 200, poz.

Bardziej szczegółowo

Czyste energie. Sposoby rozliczeń za energię elektryczną produkowaną w instalacjach fotowoltaicznych. wykład 6. dr inż.

Czyste energie. Sposoby rozliczeń za energię elektryczną produkowaną w instalacjach fotowoltaicznych. wykład 6. dr inż. Czyste energie wykład 6 Sposoby rozliczeń za energię elektryczną produkowaną w instalacjach fotowoltaicznych dr inż. Janusz Teneta Wydział EAIiE Katedra Automatyki AGH Kraków 2010 Odnawialne źródła energii

Bardziej szczegółowo

Zakupy poniżej 30.000 euro Zamówienia w procedurze krajowej i unijnej

Zakupy poniżej 30.000 euro Zamówienia w procedurze krajowej i unijnej biblioteczka zamówień publicznych Agata Hryc-Ląd Małgorzata Skóra Zakupy poniżej 30.000 euro Zamówienia w procedurze krajowej i unijnej Nowe progi w zamówieniach publicznych 2014 Agata Hryc-Ląd Małgorzata

Bardziej szczegółowo

Uprawnienia do dysponentów/jednostek organizacyjnych Uprawnienia do operacji. System EUROBUDŻET Aplikacja Księga Główna Aplikacja Środki trwałe

Uprawnienia do dysponentów/jednostek organizacyjnych Uprawnienia do operacji. System EUROBUDŻET Aplikacja Księga Główna Aplikacja Środki trwałe Załącznik Nr 5 do Zarządzenia Nr 100/08 Burmistrza Myszyńca z dnia 28 lipca 2008 r. w sprawie wprowadzenia zasad (polityki) prowadzenia rachunkowości w Urzędzie Miejskim w Myszyńcu, w jednostkach budżetowych,

Bardziej szczegółowo

KVD. Regulatory sta³ego przep³ywu powietrza

KVD. Regulatory sta³ego przep³ywu powietrza Regulatory sta³ego u powietrza KVD SMAY Sp. z o.o. / ul. Ciep³ownicza 29 / 1-587 Kraków tel. +48 12 680 20 80 / fax. +48 12 680 20 89 / e-mail: info@smay.eu Przeznaczenie Regulator KVD umo liwia utrzymanie

Bardziej szczegółowo

Zapytanie ofertowe dotyczące wyboru wykonawcy (biegłego rewidenta) usługi polegającej na przeprowadzeniu kompleksowego badania sprawozdań finansowych

Zapytanie ofertowe dotyczące wyboru wykonawcy (biegłego rewidenta) usługi polegającej na przeprowadzeniu kompleksowego badania sprawozdań finansowych Zapytanie ofertowe dotyczące wyboru wykonawcy (biegłego rewidenta) usługi polegającej na przeprowadzeniu kompleksowego badania sprawozdań finansowych Data publikacji 2016-04-29 Rodzaj zamówienia Tryb zamówienia

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA WARSZAWSKA Wydział Chemiczny LABORATORIUM PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH PROJEKTOWANIE PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH

POLITECHNIKA WARSZAWSKA Wydział Chemiczny LABORATORIUM PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH PROJEKTOWANIE PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH POLITECHNIKA WARSZAWSKA Wydział Chemiczny LABORATORIUM PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH PROJEKTOWANIE PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH Ludwik Synoradzki Jerzy Wisialski EKONOMIKA Zasada opłacalności Na początku każdego

Bardziej szczegółowo

DANE MAKROEKONOMICZNE (TraderTeam.pl: Rafa Jaworski, Marek Matuszek) Lekcja V

DANE MAKROEKONOMICZNE (TraderTeam.pl: Rafa Jaworski, Marek Matuszek) Lekcja V DANE MAKROEKONOMICZNE (TraderTeam.pl: Rafa Jaworski, Marek Matuszek) Lekcja V Inflacja (CPI, PPI) Wszelkie prawa zastrze one. Kopiowanie i rozpowszechnianie ca ci lub fragmentu niniejszej publikacji w

Bardziej szczegółowo

Polska-Warszawa: Usługi w zakresie napraw i konserwacji taboru kolejowego 2015/S 061-107085

Polska-Warszawa: Usługi w zakresie napraw i konserwacji taboru kolejowego 2015/S 061-107085 1/6 Niniejsze ogłoszenie w witrynie TED: http://ted.europa.eu/udl?uri=ted:notice:107085-2015:text:pl:html Polska-Warszawa: Usługi w zakresie napraw i konserwacji taboru kolejowego 2015/S 061-107085 Przewozy

Bardziej szczegółowo

Tomasz Œliwa*, Andrzej Gonet*, Grzegorz Skowroñski** NAJWIÊKSZA W POLSCE INSTALACJA GRZEWCZO-CH ODNICZA BAZUJ CA NA OTWOROWYCH WYMIENNIKACH CIEP A

Tomasz Œliwa*, Andrzej Gonet*, Grzegorz Skowroñski** NAJWIÊKSZA W POLSCE INSTALACJA GRZEWCZO-CH ODNICZA BAZUJ CA NA OTWOROWYCH WYMIENNIKACH CIEP A WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 28 ZESZYT 3 2011 Tomasz Œliwa*, Andrzej Gonet*, Grzegorz Skowroñski** NAJWIÊKSZA W POLSCE INSTALACJA GRZEWCZO-CH ODNICZA BAZUJ CA NA OTWOROWYCH WYMIENNIKACH CIEP A 1. WPROWADZENIE

Bardziej szczegółowo

I PRZESTRZEŃ DO DALSZYCH BADAŃ /

I PRZESTRZEŃ DO DALSZYCH BADAŃ / NIEKONWENCJONALNE WYKORZYSTANIE ENERGII GEOTERMALNEJ I PRZESTRZEŃ DO DALSZYCH BADAŃ / INWESTYCJI Marek Jarosiński, PIG-PIB Warszawa, 24 sierpnia 2012 r. Geotermia niekonwencjonalna: Enhanced Geothermal

Bardziej szczegółowo

System p atno ci rodków europejskich

System p atno ci rodków europejskich System p atno ci rodków europejskich w ustawie o finansach publicznych rodki europejskie art. 5 rodki europejskie - rozumie si przez to rodki, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 1, 2 i 4; 1) rodki pochodz

Bardziej szczegółowo

Szczegółowy opis zamówienia

Szczegółowy opis zamówienia ZFE-II.042.2. 24.2015 Szczegółowy opis zamówienia I. Zasady przeprowadzenia procedury zamówienia 1. Zamówienie realizowane jest na podstawie art.70 1 i 70 3 70 5 Kodeksu Cywilnego ( Dz. U. z 2014 r. poz.

Bardziej szczegółowo

Ethernet VPN tp. Twój œwiat. Ca³y œwiat.

Ethernet VPN tp. Twój œwiat. Ca³y œwiat. Ethernet VPN tp 19330 Twój œwiat. Ca³y œwiat. Efektywna komunikacja biznesowa pozwala na bardzo szybkie i bezpieczne po³¹czenie poszczególnych oddzia³ów firmy przez wirtualn¹ sieæ prywatn¹ (VPN) oraz zapewnia

Bardziej szczegółowo

Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym

Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym Z PRAC INSTYTUTÓW Jadwiga Zarębska Warszawa, CODN Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym 2000 2001 Ö I. Powszechność nauczania języków obcych w różnych typach szkół Dane przedstawione w

Bardziej szczegółowo

Zabezpieczenie społeczne pracownika

Zabezpieczenie społeczne pracownika Zabezpieczenie społeczne pracownika Swoboda przemieszczania się osób w obrębie Unii Europejskiej oraz możliwość podejmowania pracy w różnych państwach Wspólnoty wpłynęły na potrzebę skoordynowania systemów

Bardziej szczegółowo

Rusza oferta publiczna INTERFOAM HOLDING AS, największego producenta pianki poliuretanowej z Ukrainy 23.11.2011.

Rusza oferta publiczna INTERFOAM HOLDING AS, największego producenta pianki poliuretanowej z Ukrainy 23.11.2011. Rusza oferta publiczna INTERFOAM HOLDING AS, największego producenta pianki poliuretanowej z Ukrainy 23.11.2011. INTERFOAM HOLDING AS, zarejestrowana w Estonii spółka tworząca grupę kapitałową będącą największym

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr XXII / 242 / 04 Rady Miejskiej Turku z dnia 21 grudnia 2004 roku

Uchwała Nr XXII / 242 / 04 Rady Miejskiej Turku z dnia 21 grudnia 2004 roku Informacja dotycząca Stypendiów Burmistrza Miasta Turku za wyniki w nauce, stypendia za osiągnięcia sportowe oraz stypendia za osiągnięcia w dziedzinie kultury i działalności artystycznej. Urząd Miejski

Bardziej szczegółowo

- 70% wg starych zasad i 30% wg nowych zasad dla osób, które. - 55% wg starych zasad i 45% wg nowych zasad dla osób, które

- 70% wg starych zasad i 30% wg nowych zasad dla osób, które. - 55% wg starych zasad i 45% wg nowych zasad dla osób, które Oddział Powiatowy ZNP w Gostyninie Uprawnienia emerytalne nauczycieli po 1 stycznia 2013r. W związku napływającymi pytaniami od nauczycieli do Oddziału Powiatowego ZNP w Gostyninie w sprawie uprawnień

Bardziej szczegółowo

WZORU UŻYTKOWEGO EGZEMPLARZ ARCHIWALNY. d2)opis OCHRONNY. (19) PL (n)62894. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa, PL

WZORU UŻYTKOWEGO EGZEMPLARZ ARCHIWALNY. d2)opis OCHRONNY. (19) PL (n)62894. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa, PL RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej d2)opis OCHRONNY WZORU UŻYTKOWEGO (21) Numer zgłoszenia: 112772 (22) Data zgłoszenia: 29.11.2001 EGZEMPLARZ ARCHIWALNY (19) PL (n)62894 (13)

Bardziej szczegółowo

Warunki funkcjonowania polskich przedsiębiorstw żeglugi śródlądowej

Warunki funkcjonowania polskich przedsiębiorstw żeglugi śródlądowej Warunki funkcjonowania polskich przedsiębiorstw żeglugi śródlądowej Uwarunkowania transportu żeglugi śródlądowej na drogach wodnych w Polsce i poza granicami kraju Problemy polityki transportowej na Odrze

Bardziej szczegółowo

Ciepło systemowe na rynku energii w przyszłości skutki pakietu energetyczno-klimatycznego

Ciepło systemowe na rynku energii w przyszłości skutki pakietu energetyczno-klimatycznego Ciepło systemowe na rynku energii w przyszłości skutki pakietu energetyczno-klimatycznego Bogusław Regulski Wiceprezes Zarządu IGCP Sosnowiec 17 listopada 2009 Zawartość prezentacji 1. Implikacje pakietowe

Bardziej szczegółowo

GRUNTOWE POMPY CIEP A

GRUNTOWE POMPY CIEP A REGESS ENERGY GRUNTOWE POMPY CIEP A Energia S³oneczna Dlaczego REGESS ENERGY? Redukcja kosztów ogrzewania do 7%, brak zale noœci od jakiegokolwiek rodzaju paliwa, system przyjazny dla œrodowiska naturalnego

Bardziej szczegółowo

CENTRALE WENTYLACYJNE NAWIEWNO WYWIEWNE Z ODZYSKIEM CIEPŁA ORAZ WILGOCI

CENTRALE WENTYLACYJNE NAWIEWNO WYWIEWNE Z ODZYSKIEM CIEPŁA ORAZ WILGOCI CENTRALE WENTYLACYJNE NAWIEWNO WYWIEWNE Z ODZYSKIEM CIEPŁA ORAZ WILGOCI DOKUMENTACJA TECHNICZNO RUCHOWA B3B-WX 20, B3B-WX 30, B3B-WX 40, B3B-WX 60 http://www.hakom.pl SPIS TREŚCI 1. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA.

Bardziej szczegółowo

SYS CO. TYLU MENAD ERÓW ROCZNIE na ca³ym œwiecie uzyskuje kwalifikacje ILM

SYS CO. TYLU MENAD ERÓW ROCZNIE na ca³ym œwiecie uzyskuje kwalifikacje ILM Rozwój organizacji zale y od doskonale przygotowanej kadry mened erskiej, która potrafi sprawiæ, e ludzie pracuj¹cy dla naszej firmy chc¹ byæ jej czêœci¹ i realizowaæ wspólnie wyznaczone cele. POZNAJ JAKOŒÆ

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN NABORU WNIOSKÓW W RAMACH PROJEKTU PT. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII W POWIECIE PRZYSUSKIM PLANOWANEGO DO REALIZACJI PRZEZ POWIAT PRZYSUSKI

REGULAMIN NABORU WNIOSKÓW W RAMACH PROJEKTU PT. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII W POWIECIE PRZYSUSKIM PLANOWANEGO DO REALIZACJI PRZEZ POWIAT PRZYSUSKI REGULAMIN NABORU WNIOSKÓW W RAMACH PROJEKTU PT. Załącznik do Uchwały Nr /2016 Zarządu Powiatu w Przysusze ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII W POWIECIE PRZYSUSKIM PLANOWANEGO DO REALIZACJI PRZEZ POWIAT PRZYSUSKI

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE Nr W.0050.1.15.2013 Wójta Gminy Łapsze Niżne z dnia 28 marca 2013 roku

ZARZĄDZENIE Nr W.0050.1.15.2013 Wójta Gminy Łapsze Niżne z dnia 28 marca 2013 roku WÓJT GMINY ŁAPSZE NIŻNE (Pieczątka organu) ZARZĄDZENIE Nr W.0050.1.15.2013 Wójta Gminy Łapsze Niżne z dnia 28 marca 2013 roku w sprawie: norm zużycia paliw płynnych dla pojazdów pożarniczych i urządzeń

Bardziej szczegółowo

GEOTERMIA W POLSCE AKTUALNE REGULACJE PRAWNE

GEOTERMIA W POLSCE AKTUALNE REGULACJE PRAWNE Witold MUCHA Technika Poszukiwañ Geologicznych Departament Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Z³o em Geotermia, Zrównowa ony Rozwój nr 1 2/2011 Wy szy Urz¹d Górniczy 40-956 Katowice, ul. Poniatowskiego 31

Bardziej szczegółowo

Rozdzielnice hermetyczne o stopniu szczelnoœci IP 55

Rozdzielnice hermetyczne o stopniu szczelnoœci IP 55 LMEL ROZDZIELNIE 09.101 hermetyczne o stopniu szczelnoœci IP 55 z p³yt¹ monta ow¹ do zabudowy modu³owej do kompensacji mocy biernej KTLO 2009/10 7 09.102 LMEL ROZDZIELNIE Sposób oznaczania rozdzielnic

Bardziej szczegółowo

URZĄD OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW

URZĄD OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW URZĄD OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW Wyniki monitorowania pomocy publicznej udzielonej spółkom motoryzacyjnym prowadzącym działalność gospodarczą na terenie specjalnych stref ekonomicznych (stan na

Bardziej szczegółowo

DYLEMATY POLSKIEJ ENERGETYKI W XXI WIEKU. Prof. dr hab. Maciej Nowicki

DYLEMATY POLSKIEJ ENERGETYKI W XXI WIEKU. Prof. dr hab. Maciej Nowicki DYLEMATY POLSKIEJ ENERGETYKI W XXI WIEKU Prof. dr hab. Maciej Nowicki 1 POLSKI SYSTEM ENERGETYCZNY NA ROZDRO U 40% mocy w elektrowniach ma wi cej ni 40 lat - konieczno ich wy czenia z eksploatacji Linie

Bardziej szczegółowo

Ramy prawne fotowoltaiki w Polsce: aktualnie i w niedalekiej przyszłości

Ramy prawne fotowoltaiki w Polsce: aktualnie i w niedalekiej przyszłości Ramy prawne fotowoltaiki w Polsce: aktualnie i w niedalekiej przyszłości dr Christian Schnell Cel systemu wsparcia OZE osiągniecia celu dla Polski zgodnie z dyrektywą 28/2009/WE na rok 2020 rozwoju sektora

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr XII/63/2015 Rady Powiatu w Oławie z dnia 28 października 2015 r.

Uchwała Nr XII/63/2015 Rady Powiatu w Oławie z dnia 28 października 2015 r. Uchwała Nr XII/63/2015 Rady Powiatu w Oławie z dnia 28 października 2015 r. zmieniająca uchwałę Nr VII/53/2011 Rady Powiatu w Oławie z dnia 27 kwietnia 2011 r. w sprawie zasad udzielania dotacji celowych

Bardziej szczegółowo

Kielce, dnia 14 kwietnia 2016 r. Poz. 1289 ROZPORZĄDZENIE NR 9/2016 DYREKTORA REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ W KRAKOWIE

Kielce, dnia 14 kwietnia 2016 r. Poz. 1289 ROZPORZĄDZENIE NR 9/2016 DYREKTORA REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ W KRAKOWIE DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO Kielce, dnia 14 kwietnia 2016 r. Poz. 1289 ROZPORZĄDZENIE NR 9/2016 DYREKTORA REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ W KRAKOWIE w sprawie ustanowienia strefy

Bardziej szczegółowo

PEC GEOTERMIA PODHALAÑSKA SA STAN OBECNY, PERSPEKTYWY ROZWOJU. EKOLOGICZNIE I EKONOMICZNIE NA PLUSIE

PEC GEOTERMIA PODHALAÑSKA SA STAN OBECNY, PERSPEKTYWY ROZWOJU. EKOLOGICZNIE I EKONOMICZNIE NA PLUSIE Czes³aw ŒLIMAK PEC Geotermia Podhalañska SA Ul. Nowotarska 34 a, 34-500 Zakopane Technika Poszukiwañ Geologicznych Geotermia, Zrównowa ony Rozwój nr 1/2013 PEC GEOTERMIA PODHALAÑSKA SA STAN OBECNY, PERSPEKTYWY

Bardziej szczegółowo

INFORMACJE DO OCENY RYZYKA

INFORMACJE DO OCENY RYZYKA Strona 1 z 5 Załącznik nr 9 do SIWZ 350/06/12/2013/N/Jasło Zamawiający: Nazwa podmiotu: Zakład Miejskiej Komunikacji Samochodowej w Jaśle Adres siedziby: ul. Piotra Skargi 84,38-200 Jasło NIP: 685-000-76-93

Bardziej szczegółowo

UZASADNIENIE DO PROJEKTU UCHWAŁY BUDŻETOWEJ POWIATU ZWOLEŃSKIEGO NA 2015 ROK

UZASADNIENIE DO PROJEKTU UCHWAŁY BUDŻETOWEJ POWIATU ZWOLEŃSKIEGO NA 2015 ROK UZASADNIENIE DO PROJEKTU UCHWAŁY BUDŻETOWEJ POWIATU ZWOLEŃSKIEGO NA 2015 ROK Projekt budżetu Powiatu Zwoleńskiego na 2015 r. został opracowany na podstawie : - informacji o wysokości poszczególnych części

Bardziej szczegółowo

Innowacje (pytania do przedsiębiorstw)

Innowacje (pytania do przedsiębiorstw) Innowacje (pytania do przedsiębiorstw) Zwracamy się z uprzejmą prośbą o wypełnienie niniejszej ankiety dotyczącej Pani/a opinii na temat prawdopodobieństwa wystąpienia przedstawionych zjawisk w perspektywie

Bardziej szczegółowo

Base 6T - widok z przodu

Base 6T - widok z przodu PL ase 6T - widok z przodu JP JP10 JP9 JP8 JP7 X3 JP14 JP12 NTC 40 50 JP6 JP5 JP4 JP3 JP2 JP1 30 60 R26 9 10 3 COMM JP13 TEST 4 18 2 12 1 17 8 X1 X7 X10 X4 X8 POMP LL UX LINE 16 7 5 6 15 13 14 2 ase 6T

Bardziej szczegółowo

GRUPA KAPITAŁOWA POLIMEX-MOSTOSTAL SKRÓCONE SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE FINANSOWE ZA OKRES 12 MIESIĘCY ZAKOŃCZONY DNIA 31 GRUDNIA 2006 ROKU

GRUPA KAPITAŁOWA POLIMEX-MOSTOSTAL SKRÓCONE SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE FINANSOWE ZA OKRES 12 MIESIĘCY ZAKOŃCZONY DNIA 31 GRUDNIA 2006 ROKU GRUPA KAPITAŁOWA POLIMEX-MOSTOSTAL SKRÓCONE SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE FINANSOWE ZA OKRES 12 MIESIĘCY ZAKOŃCZONY DNIA 31 GRUDNIA 2006 ROKU Warszawa 27 lutego 2007 SKONSOLIDOWANE RACHUNKI ZYSKÓW I STRAT

Bardziej szczegółowo

S T A N D A R D V. 7

S T A N D A R D V. 7 S T A N D A R D V. 7 WYCENA NIERUCHOMOŚCI GRUNTOWYCH POŁOśONYCH NA ZŁOśACH KOPALIN Przy określaniu wartości nieruchomości połoŝonych na złoŝach kopali rzeczoznawca majątkowy stosuje przepisy: - ustawy

Bardziej szczegółowo

Wynagrodzenia i świadczenia pozapłacowe specjalistów

Wynagrodzenia i świadczenia pozapłacowe specjalistów Wynagrodzenia i świadczenia pozapłacowe specjalistów Wynagrodzenia i podwyżki w poszczególnych województwach Średnie podwyżki dla specjalistów zrealizowane w 2010 roku ukształtowały się na poziomie 4,63%.

Bardziej szczegółowo

PROJEKT TECHNICZNY INSTALACJA KLIMATYZACJI POMIESZCZEŃ BIUROWYCH

PROJEKT TECHNICZNY INSTALACJA KLIMATYZACJI POMIESZCZEŃ BIUROWYCH PROJEKT TECHNICZNY INSTALACJA KLIMATYZACJI POMIESZCZEŃ BIUROWYCH URZĄD GMINY CZERWONAK Poznań 20.08.2007 r. 8 ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA 1. Wstęp 1.1. Podstawa opracowania 1.2. Przedmiot opracowania 1.3. Wykorzystana

Bardziej szczegółowo

GOSPODARCZE WYKORZYSTANIE METANU Z POK ADÓW WÊGLA JSW S.A. W INSTALACJACH ENERGETYCZNYCH

GOSPODARCZE WYKORZYSTANIE METANU Z POK ADÓW WÊGLA JSW S.A. W INSTALACJACH ENERGETYCZNYCH Górnictwo i Geoin ynieria Rok 29 Zeszyt 4 2005 Andrzej Tor*, Kazimierz Gatnar* GOSPODARCZE WYKORZYSTANIE METANU Z POK ADÓW WÊGLA JSW S.A. W INSTALACJACH ENERGETYCZNYCH Jastrzêbska Spó³ka Wêglowa S.A. (JSW

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE S OWA KLUCZOWE * * *

STRESZCZENIE S OWA KLUCZOWE * * * Leszek PAJ K Wies³aw BUJAKOWSKI Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ Polskiej Akademii Nauk ul. Wybickiego 7, 31-261 Kraków e-mail: pajak@meeri.pl, w.bujakowski@meeri.pl Technika Poszukiwañ

Bardziej szczegółowo

DZIAŁALNOŚĆ SPÓŁEK Z UDZIAŁEM KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM W 2009 R.

DZIAŁALNOŚĆ SPÓŁEK Z UDZIAŁEM KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM W 2009 R. 93-176 Łódź ul. Suwalska 29 tel. 42 6839-100, 6839-101 Informacja sygnalna DZIAŁALNOŚĆ SPÓŁEK Z UDZIAŁEM KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM W 2009 R. Prezentowane dane charakteryzują zbiorowość

Bardziej szczegółowo

Instrukcja. sporządzania rocznych sprawozdań Rb-WSa i Rb-WSb o wydatkach strukturalnych

Instrukcja. sporządzania rocznych sprawozdań Rb-WSa i Rb-WSb o wydatkach strukturalnych Załącznik nr 40 Instrukcja sporządzania rocznych sprawozdań Rb-WSa i Rb-WSb o wydatkach strukturalnych 1. 1. Jednostka sporządza sprawozdanie z wydatków strukturalnych poniesionych z krajowych środków

Bardziej szczegółowo

BANK OCHRONY ŚRODOWISKA

BANK OCHRONY ŚRODOWISKA Jesteśmy na rynku pomp ciepła od 2004. Posiadamy spore doświadczenie i bogatą wiedzę praktyczną. Nasza największa realizacja systemów z pompami ciepła, która była finansowana ze środków Narodowego Funduszu

Bardziej szczegółowo

Gruntowy wymiennik ciepła PROVENT- GEO

Gruntowy wymiennik ciepła PROVENT- GEO Gruntowy wymiennik ciepła PROVENT- GEO Bezprzeponowy Płytowy Gruntowy Wymiennik Ciepła PROVENT-GEO to unikatowe, oryginalne rozwiązanie umożliwiające pozyskanie zawartego gruncie chłodu latem oraz ciepła

Bardziej szczegółowo

Firma NUKON jeden z czo³owych producentów wycinarek laserowych typu fiber. Wieloletnie doœwiadczenie w dziedzinie produkcji urz¹dzeñ do ciêcia stali

Firma NUKON jeden z czo³owych producentów wycinarek laserowych typu fiber. Wieloletnie doœwiadczenie w dziedzinie produkcji urz¹dzeñ do ciêcia stali FIBER LASER 2013 Firma NUKON jeden z czo³owych producentów wycinarek laserowych typu fiber. Wieloletnie doœwiadczenie w dziedzinie produkcji urz¹dzeñ do ciêcia stali przyczyni³o siê do stworzenia niezawodnego,

Bardziej szczegółowo