ŒWIATOWY KONGRES GEOTERMALNY 2010 BALI, INDONEZJA WORLD GEOTHERMAL CONGRESS 2010 BALI, INDONESIA

Transkrypt

1 Beata KÊPIÑSKA Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ PAN Zak³ad Energii Odnawialnej, Laboratorium Geotermalne ul. Jana Paw³a II 2c, Bia³y Dunajec labgeo_bk@interia.pl Technika Poszukiwañ Geologicznych Geotermia, Zrównowa ony Rozwój nr 1 2/2010 ŒWIATOWY KONGRES GEOTERMALNY 2010 BALI, INDONEZJA WORLD GEOTHERMAL CONGRESS 2010 BALI, INDONESIA 1. ORGANIZACJA Œwiatowy Kongres Geotermalny 2010 odby³ siê w dniach kwietnia 2010 na Bali (Indonezja). Has³o przewodnie Kongresu brzmia³o Energia geotermalna mo e zmieniæ œwiat (ang. Geothermal: the Energy to Change the World). Kongres by³ zwo³any przez Miêdzynarodow¹ Asocjacjê Geotermaln¹ (IGA) przy wspó³pracy organizacyjnej Indonezyjskiej Asocjacji Geotermalnej (INAGA) i wsparciu Ministerstwa Energii i Zasobów Mineralnych Republiki Indonezji. Pracom Komitetu Steruj¹cego IGA przewodniczy³ prof. Gordon Bloomquist (USA), a pracom Indonezyjskiego Komitetu Organizacyjnego dr Herman Darnel Ibrahim (Indonezja). Obrady Kongresu toczy³y siê w Bali International Convention Centre jednym z najnowoczeœniejszych i najwiêkszych centrów kongresowych na œwiecie. W 2007 r. by³o ono m.in. miejscem obrad 13. Konferencji stron Protoko³u z Kioto (COP13). W Kongresie wziê³o udzia³ ponad 2500 uczestników z ponad 80 krajów (w Kongresie w Turcji w 2005 r. uczestniczy³o oko³o 1500 osób). Udzia³ wielu z nich by³ mo liwy dziêki stypendiomufundowanymprzezkomitetorganizacyjny, Bank Œwiatowy, inne firmy, a przede wszystkim przez Uniwersytet ONZ Program Szkolenia Geotermalnego. W uroczystej sesji otwieraj¹cej Kongres uczestniczyli prezydenci Republiki Indonezji pan Susilo Bambang Yudhoyono i Islandii pan Olafur Ragnar Grimsson, ministrowie i przedstawiciele rz¹du Indonezji oraz kilku innych pañstw, prezydent Miêdzynarodowej Asocjacji Geotermalnej, przedstawiciele organizacji miêdzynarodowych. Spoœród przemówieñ otwieraj¹cych Kongres szczególne zainteresowanie i uznanie wzbudzi³y wyst¹pienia prezydentów Indonezji i Islandii, którzy z du ¹ znajomoœci¹ rzeczy i zaanga owaniem mówili o aktualnej i planowanej zwiêkszonej roli energii geotermalnej w polityce energetycznej zarówno ich krajów, jak i jej znaczeniu dla przezwyciê ania problemów w dostêpnoœci energii w skali miêdzynarodowej, ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych, zrównowa- onym i trwa³ym rozwoju gospodarczym ludzkoœci w wieloletniej perspektywie. Ich prze- 195

2 mówienia zosta³y odebrane równie jako potwierdzenie wsparcia dla rozwoju wykorzystania energii geotermalnej ze strony w³adz tych krajów. 2. PROGRAM I TEMATYKA Program Kongresu obejmowa³ dwie sesje plenarne, trzy panele dyskusyjne, 130 sesji technicznych, sesjê posterow¹ oraz krótkie kursy. Podczas sesji plenarnych podsumowano stan wykorzystania energii geotermalnej na œwiecie (wed³ug informacji zawartych w blisko 80 indywidualnych artyku³ach nades³anych na Kongres), perspektywy, kierunki i uwarunkowania rozwoju w nadchodz¹cych latach na tle innych Ÿróde³ energii (tradycyjnych i odnawialnych). Pierwszy z paneli dyskusyjnych dotyczy³ globalnego rozwoju wykorzystania energii geotermalnej w celu sprostania rosn¹cemu œwiatowemu zapotrzebowaniu na energiê i wk³adu w rozwi¹zywanie problemów zmian klimatu, drugi z paneli poœwiêcony by³ miêdzynarodowym perspektywom wsparcia rozwoju wykorzystania energii geotermalnej w Indonezji (posiadaj¹cej oko³o 40% potencjalnych zasobów energii geotermalnej na œwiecie), natomiast tematem przewodnim trzeciego panelu by³a symfonia OZE, a wziêli w nim udzia³ zaproszeni przedstawiciele g³ównych miêdzynarodowych stowarzyszeñ tego sektora skupionych w œwiatowym porozumieniu REN Alliance (do którego nale y m.in. IGA). Na Kongres nades³ano rekordow¹ iloœæ blisko 1000 referatów z ponad 80 krajów (w 2005 r. by³o to 705 artyku³ów z 86 krajów). Referaty by³y oceniane zwykle przez dwóch recenzentów (w ich licznej grupie by³o dwóch recenzentów z Polski). Spoœród nich 650 zosta³o wyg³oszonych podczas 130 sesji technicznych (równolegle odbywa³o siê 10 sesji tematycznych), a 350 zosta³o zaprezentowanych podczas sesji posterowej. Sesje techniczne toczy³y siê w 39 grupach tematycznych, obejmuj¹cych bardzo szerokie spektrum problematyki geotermalnej: Stan wykorzystania energii geotermalnej w poszczególnych krajach; Zagadnienia œrodowiskowe i socjologiczne; Zagadnienia ustawodawcze i prawne; Ekonomia i finansowanie; Zrównowa enie; Studia przypadków; Zagadnienia cen i polityki energetycznej; Strategie biznesowe; Edukacja geotermalna; Eksploracja; Geologia; Geofizyka; Geochemia; Hydrogeologia; Ocena zasobów; Technologia wierceñ i udostêpniania z³ó ; In ynieria z³o owa; Technologia zat³aczania; Zarz¹dzanie z³o em; In ynieria systemów przygotowania i eksploatacji par geotermalnych; Generacja pr¹du elektrycznego; Korozja i wytr¹canie; Bezpoœrednie wykorzystanie; Pompy ciep³a; EGS wspomagane systemy geotermalne (HDR); Programy komputerowe w geotermii; Zdrowie, turystyka i balneoterapia; Integrowane systemy energetyczne; Wykorzystanie kaskadowe; Technologie zaawansowane; Centralne ogrzewanie i rolnictwo; Mechanizm czystego rozwoju; Zaawansowane technologie i wodór; Systemy zintegrowane i kaskadowe; Projekt g³êbokiego wiercenia na Islandii (IDDP). Elektroniczne wersje wszystkich referatów zamieszczono na p³ytkach CD dostarczonych uczestnikom Kongresu. Bêdzie je mo na zamówiæ w sekretariacie Miêdzynarodowej Asocjacji Geotermalnej, ponadto bêd¹ one dostêpne po pewnym czasie na stronie internetowej IGA (iga.geothermal-energy.org). 196

3 Odby³o siê tak e piêæ dwudniowych tzw. krótkich kursów przedkongresowych: Wiercenie, wyposa anie, opróbowanie i eksploatacja odwiertów geotermalnych; Generacja pr¹du elektrycznego; Geotermalne pompy ciep³a; Finansowanie projektów geotermalnych, Wprowadzenie do energii geotermalnej (ten ostatni kurs w jêzyku Bahasa Indonesia). W kursach oferuj¹cych bardzo interesuj¹c¹ i aktualn¹ tematykê, prowadzonych przez uznanych ekspertów miêdzynarodowych wziê³a udzia³ rekordowa liczba blisko 200 uczestników z kilkunastu krajów. Obradom Kongresu towarzyszy³a wystawa z udzia³em ponad 80 wystawców, m.in. z Australii, Chin, Filipin, Holandii, Indonezji, Islandii, Japonii, Niemiec, Nowej Zelandii, Rosji, Turcji, USA i wielu firm miêdzynarodowych. Zorganizowano trzy przed- i pokongresowe wycieczki techniczne do kilku elektrowni geotermalnych na Jawie, z bardzo interesuj¹cym i atrakcyjnym programem technicznym, krajoznawczym i kulturalnym. Warto by³o m.in. zobaczyæ du ¹ i bardzo nowoczesn¹ elektrowniê geotermaln¹ Wayang Windu w zachodniej Jawie, otoczon¹ bogat¹ tropikaln¹ roœlinnoœci¹ i plantacjami herbaty, pracuj¹c¹ w synergii z natur¹, w zgodzie i we wspó³pracy z miejscow¹ spo³ecznoœci¹. Elektrownia dysponuje zasobami par o znakomitych parametrach temperatury par dochodz¹ do 350 C na ujœciu z otworów, przy wydajnoœci do 80 kg/s z pojedynczego otworu, st¹d te moc elektryczna mo liwa do uzyskania dziêki jednemu otworowi osi¹ga do MWe (!). Wydawana by³a codzienna gazeta kongresowa, przekazuj¹ca wiele informacji na temat Kongresu i jego g³ównych wydarzeñ, omawiaj¹ca najwa niejsze aktualne tematy, opinie i trendy w geotermii, zawieraj¹ca wywiady z wieloma goœæmi i uczestnikami (do pobrania ze strony Przygotowano równie atrakcyjny program kulturalny prezentuj¹cy najbardziej charakterystyczne elementy ywej i wyj¹tkowej kultury Bali muzyki, sztuki tanecznej, strojów, wierzeñ i obrzêdów. I tak m.in. podczas wieczoru indonezyjskiego z udzia³em niemal wszystkich uczestników Kongresu ponad 200 tancerzy przedstawi³o widowisko taneczne Energia geotermalna, którego choreografia i muzyka zosta³y opracowane specjalnie na Kongres przez zawodowych artystów specjalizuj¹cych siê w tradycyjnych tañcach i muzyce ludów Bali. Krótk¹ lekcjê podstaw gry na anklungu lokalnym instrumencie muzycznym przeszli uczestnicy tego wieczoru, a uwieñczeniem nauki by³o wspólna gra kilku popularnych melodii na prawie 2000 anklungach (!). Wspania³ej atmosfery nie zak³óci³ nawet obfity tropikalny deszcz, który sta³ siê niejako aktorem widowiska potwierdzaj¹c, e na razie zasoby hydrotermalne odgrywaj¹ w geotermii o wiele bardziej istotn¹ rolê ni suche ska³y (których szerszy rozwój technologii i wykorzystania przewiduje siê w perspektywie lat 2030.). Wieczór indonezyjski i inne spotkania towarzysko-kulturalne, mieszkañcy, sztuka i przyroda rajskiej wyspy Bali pozostan¹ na d³ugo w pamiêci uczestników, przyczyniaj¹c siê do ugruntowania bardzo dobrej opinii o organizacji Kongresu, jego znaczeniu pod wzglêdem naukowym, roli dla dalszej integracji miêdzynarodowej spo³ecznoœci geotermalnej, promowania samej Indonezji tak e w aspekcie posiadanych przez ten kraj bogatych wysokotemperaturowych zasobów energii geotermalnej i obiecuj¹cych perspektyw ich wykorzystania. 197

4 3. UCZESTNICY Z POLSKI W Kongresie uczestniczy³o dziewiêtnaœcie osób z AGH, IGSMiE PAN, Uniwersytetu Œl¹skiego, Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technicznego. Z Polski nades³ano na Kongres 17 referatów autorstwa lub wspó³autorstwa 21 osób. Trzy referaty by³y przedstawione podczas sesji technicznych, natomiast pozosta³e podczas sesji posterowej. Udzia³ polskich uczestników nie by³ tak liczny, jak w przypadku kilku innych krajów europejskich, których delegacje liczy³y nawet kilkadziesi¹t osób, a firmy mia³y swoje stoiska na wystawie, zaznaczaj¹c sw¹ aktywnoœæ w sektorze geotermii, oferuj¹c specjalistyczne us³ugi i wspó³pracê. 4. WYDARZENIA TOWARZYSZ CE Podczas Kongresu odby³o siê wiele spotkañ i imprez towarzysz¹cych. Jednym ze znacz¹cych akcentów by³o spotkanie ponad 150 osób absolwentów, dyrekcji i wyk³adowców Szkolenia Geotermalnego Uniwersytetu ONZ na Islandii (UNU/GTP), w którym udzia³ wzi¹³ m.in. prezydent Islandii, cz³onkowie rady naukowej, wyk³adowcy i wyk³adowcy goœcinni UNU/GTP, przedstawiciele Komitetu Organizacyjnego Kongresu, prezydent IGA. Firmy z sektora geotermalnego organizowa³y tak e spotkania promuj¹ce nowoczesne technologie i przedstawiaj¹ce mo liwoœci nawi¹zania miêdzynarodowej wspó³pracy i uczestnictwa w projektach. Kongres by³ tak e okazj¹ do zorganizowania dorocznego zebrania cz³onków IGA, a tak e wielu spotkañ roboczych partnerów uczestnicz¹cych w miêdzynarodowych inicjatywach i projektach. 5. DEKLARACJA Z BALI Podczas sesji zamykaj¹cej Kongres odczytano, przyjêto i uroczyœcie podpisano Deklaracjê z Bali (pe³ny tekst zamieszczono na koñcu niniejszej informacji). Podpisany zosta³ równie list intencyjny pomiêdzy Miêdzynarodow¹ Asocjacj¹ Geotermaln¹ i Asocjacjami: Nowej Zelandii i Przemys³u Geotermalnego Australii w sprawie organizacji nastêpnego Œwiatowego Kongresu Geotermalnego 2015 w Australii (Melbourne) i Nowej Zelandii. 6. GEOTERMIA NA ŒWIECIE ROZWÓJ WYKORZYSTANIA W LATACH Wed³ug informacji przedstawionych podczas Kongresu w Indonezji, bezpoœrednie wykorzystanie energii geotermalnej w ma miejsce przynajmniej w 78 krajach (w 2005 r. by³o to 72 krajów), natomiast produkcja pr¹du elektrycznego odbywa siê w 24 krajach. W 2009 r. ca³kowita moc zainstalowana dla wykorzystania bezpoœredniego wyno- 198

5 si³a MWt (w porównaniu z MWt w 2005 r.; tab. 1), a produkcja ciep³a wynios³a TJ w 2009 r. ( TJ w 2005 r.) ( GWh) i by³a o oko³o 60% wy sza ni podawana podczas Kongresu w 2005 r. Znaczny udzia³ w tym wzroœcie maj¹ pompy ciep³a nadal najbardziej dynamicznie rozwijaj¹ca siê technologia geotermalna (Lund et al. 2010). W przypadku generacji pr¹du elektrycznego ca³kowita moc zainstalowana wynosi³a w koñcu 2009 r MWe natomiast generacja pr¹du wynios³a (w porównaniu do 8933 MWe i GWh w 2005 r.; Bertani 2005, 2010; tab. 2). By³o to blisko 20% wzrostu zainstalowanej mocy elektrycznej od 2005 r. Dane te dowodz¹ sta³ego wzrostu wykorzystania energii geotermalnej w skali œwiata i wielu pañstw. Tabela 1 Œwiat bezpoœrednie wykorzystanie energii geotermalnej w 2009 r. i porównanie ze stanem w 2004 r. (wg Lund J. et al i Lund et al. 2005) Table 1 World geothermal direct uses in 2009 and comparison with 2004 state (acc. to Lund et al and Lund et al. 2005) Rodzaj zastosowania zainstalowana moc [MWt] produkcja ciep³a [TJ/r] wspó³czynnik wykorzystania zainstalowana moc [MWt] produkcja ciep³a [TJ/r] wspó³czynnik wykorzystania Pompy ciep³a , ,17 Ogrzewanie pomieszczeñ , ,40 Ogrzewanie szklarni , ,46 Ogrzewanie stawów hodowlanych , ,56 Suszenie produktów rolnych , ,41 Zastosowania przemys³owe , ,72 Balneoterapia i p³ywalnie , ,49 Ch³odzenie/topienie œniegu , ,18 Inne , ,39 Razem , ,30 W przypadku Polski, dziêki oddaniu do u ytku w latach nowej ciep³owni geotermalnej w Stargardzie Szczeciñskim, zwiêkszeniu produkcji ciep³a w innych istniej¹cych zak³adach, otwarciu kilku geotermalnych oœrodków rekreacyjnych oraz stopniowemu rozwojowi sektora pomp ciep³a, wzros³a nieco zainstalowana moc i produkcja ciep³a geotermalnego: w koñcu 2008 r. wynios³y one odpowiednio ok. 281 MWt (w tym ok. 180 MWt sprê arkowe pompy ciep³a) i oko³o 1501 TJ (w 2004 r. by³o to odpowiednio 170, MWt i 838,3 TJ (Kêpiñska 2005, 2010). 199

6 Tabela 2 Œwiat generacja pr¹du elektrycznego z wykorzystaniem energii geotermalnej w 2009 r. i porównanie ze stanem w 2004 r. (wg Bertani 2010 i Bertani 2005) Table 2 World geothermal electricity generation in 2009 and comparison with 2004 state (acc. to Bertani 2010 and Bertani 2005) Rok Zainstalowana moc [MWe] Produkcja ciep³a [GWh] LITERATURA BERTANI R., 2005 World geothermal generation : state of the art. Proceedings of the World Geothermal Congress, Turkey, Paper No (CD). 19 pp. BERTANI R., 2010 Geothermal power generation in the world update report. Proceedings of the World Geothermal Congress, Bali, Indonesia, Paper No (CD). 41 pp. KÊPIÑSKA B., 2005 Geothermal energy country update report from Poland, Proceedings of the World Geothermal Congress, Turkey, Paper 0135 (CD). 10 pp. KÊPIÑSKA B., 2010 Geothermal energy country update report from Poland, Proceedings of the World Geothermal Congress, Bali, Paper 0108 (CD). 8 pp. LUND J., FREESTON D.H., BOYD T., 2005 World wide direct uses of geothermal energy Proceedings of the World Geothermal Congress, Turkey, Paper No (CD). 20 pp. LUND J., FREESTON D.H., BOYD T., 2010 Direct utilization of geothermal energy 2010 world review. Proceedings of the World Geothermal Congress, Bali, Indonesia, Paper No (CD). 23 pp.