Analiza dzieła sztuk - Leonardo da Vinci

Transkrypt

1 Literka.pl - Analiza dzieła sztuk - Leonardo da Vinci Analiza dzieła sztuk - Leonardo da Vinci Data dodania: :00:00 "Dama z gronostajem" zwana również w literaturze polskiej "Damą z łasiczką", to drugi z portretów autorstwa Leonarda da Vinci namalowanych podczas jego pierwszej pobytu w Mediolanie. Analiz dzieła sztuki Leonardo da Vinci «Dama z łasiczką» ANALIZA DZIEŁA SZTUKI LEONARDO DA VINCI «DAMA Z ŁASICZKĄ» CELE OGÓLNE Pobudzanie i usprawnianie procesów dziecięcej percepcji, pozwalające na coraz dokładniejsze i wnikliwsze dostrzeganie, rozumienie i przeżywanie wartości wizualno plastycznych dzieł oraz treści w nich zawartych. Przyswajanie «języka» sztuk plastycznych, kryteriów oceny ich wartości artystyczno estetycznych. Rozwijanie i wzbogacanie osobowości dziecka w sferze intelektualnej. Ukazanie różnorodności i piękna dzieł Leonarda da Vinci. RENESANS (ODRODZENIE) epoka w kulturze i sztuce, która nastąpiła po gotyku, trwała 200 lat, od połowy XIV wieku. Wzięła swój początek we Włoszech, by następnie zapanować w całej Europie. Czasy te odrodziły sztukę starożytną, opierając zwłaszcza architekturę i rzeźbę na jej wielkich wzorach. Na nowo zaczęto podziwiać budowle spokojne i harmonijne w

2 kształcie, posągi wierne wspaniałej, niedoścignionej naturze jednak bez antykwarskiego naśladowania. Przetwarz ona swe wzory w sposób nowoczesny, tworząc wspaniałe arcydzieła. Ośrodkiem zainteresowaś epoki odrodzenia stały się sprawy doczesne, ludzkie. Odrywało ludzi od myśli o życiu pozagrobowym, skupiało ich na zainteresowaniach ziemskich. Kolebką renesansu jest Florencja. Rozróżnia się trzy okresy: 1. renesans wczesny (quattrocento) XV wiek 2. renesans pełny (cinquecento) od połowy XVI wieku 3. renesans późny stanowiący przejście do baroku. Największym geniuszem odrodzenia, króry działał z dala od Rzymu, we Florencji i Mediolanie był Leonardo da Vinci ( ). Malarz, rzeźbiarz, architekt, muzyk, poeta, niestrudzony wynalazca, botanik, geometra jest prototypem ''uniwersalnego geniusza'', kogoś dla kogo nauka i sztuka miała jeden cel: wyjaśnić tajemnice przyrody. Jego prace nie sż liczne, ale prawie wszystkie można uznać za arcydzieła. Wprowadził innowacje we wszystkich dziedzinach twórczości i rozpoczął, wraz z wynalezieniem światłocienia nowy etap w sztuce Zachodu. Jego szkice i notatki ukazują niewyczerpane zainteresowanie geometrią i kompozycją przestrzeni malarskiej oraz jego wielką pomysłowość i nowatorstwo techniczne. Obraz Leonarda da Vinci ''Dama z łasiczką'' znajduje się w Muzeum Czartoryskich w Krakowie. Jest to malowidło portretowe, wykonane w latach farbą olejną, na drewnianym podobraziu. Analizowany obraz przedstawia Cecylię Gallerani, osobę bliską księciu Ludwikowi Sforzcy il Moro, regentowi Mediolanu w końcu XV wieku. Leonardo prezentuje ją nam jako kobietę młodą, wytwornie ubraną, o niezwykłej urodzie. Kształty i rysy portretowanej twarzy zostały wystudiowane cudownie zarówno pod względem anatomicznym, jak i głębi duchowej, skierowanej jakby na zewnątrz. Jest ona skupiona, uśmiecha się dyskretnie, ale jest to raczej wyraz jej skupienia duchowego, wyraz obcowania z przedmiotem myślii uczuć. Z tym świetnie oddanym w swej prawdzie stanem psychicznym korespondują gesty rąk, podtrzymujących łasiczkę. Jedną z nich Cecylia trzyma zwierzę łasiczkę lub jak inni chcą, gronostaja. Wizerunek znakomicie namalowanego zwierzęcia spełnia tu rolę symboliczną i współdziała z ogólnym wyrazem portretu.

3 FORMA DZIEŁA ORGANIZACJA ELEMENTÓW PLASTYCZNYCH Patrząc na obraz zauważmy przede wszystkim dwa kształty skontrastowane wielkością, charakterem i ustawieniem kierunkowym. Identyfikujemy dominujący kształt, odchylony od osi pionowej w kierunku widza, z postacią kobiety, natomiast kształt mniejszy jako postać zwierzęcia. 1. KSZTAŁTY Obydwa są kształtami złożonymi, wieloczłonowymi. W pierwszym można więc śledzić elementy o carakterze ograniczonym owal głowy, smukłość szyi, zwartość torsu, szczupłość rąk. Podobnie w drugim. Elementy te są ściśle związane w całościach i zgodnie z zaobserwowaną budową i proporcjami ciała człowieka, a także zwierzęcia. Związek tych dwu postaci na obrazie jest zabiegiem kompozycyjnym. 2. BRYŁY I PRZESTRZEŃ Oglądając dalej obraz spostrzegamy, że wszystkie kształty są niemalże dotykalnie wypukłe. Są więc bryłami, różniącymi się wielkością, kształtem i ułożeniem w przestrzeni. Wyodrębniają się wyraźnie z ciemnej płaszczyzny tła, jak gdyby wysówały się bliżej widza. Spostrzegamy je więc na planie pierwszym, drugim i trzecim. Zważywszy fakt, że cały obraz w swej naturze jest płaski, dwuwymiarowy, godny refleksji jest sposób ukazania iluzji brył i przestrzenności kształtów. Śledząc te elementy dzieła zauważamy zróżnicowanie w kolorze i walorze plam. 3. ŚWIATŁO Jasne plamy są położone na tych samych częściach kształtów, gdzie pada światło. Ciemnymi plamami, a więc o mocnym walorze, oznaczono cienie. Opracowanie światłocieniowe stwarza iluzję brył, jak gdyby rzeżbiarskie ich opracowanie. Światło

4 pada na postacie od góry, modelując ich plastykę. Tło jest ocienione, pozostaje więc płaskie. W analizowanym obrazie modelunek światłocieniowy jest nadzwyczaj subtelny, oparty na wnikliwym studium z natury. Jest równocześnie wyrazem talentu malarza, przejawiające się nie tylko w sposobach widzenia, ale i operowania kolorem. 4. BARWY Całość kompozycji została opracowana w brązowych kolorach (barwy ciepłe) i niebieskich (barwy zimne). Są one zestawione w obrazie na zasadzie kontrastu temperatury barw (ciepłe zimne), jak i kontrastu walorowego (jasne ciemne). W tych partiach obrazu, gdzie zostały przedstawione jako godne wyeksponowania elementy postaci kobiety: twarz, szyja, ramiona i ręce oraz ciało zwierzęcia są położone plamy jasne i ciepłe w tonacji kolorystycznej. 5. PLAMY W miejscach nieoświetlonych, w fałdach szat, w zagłębieniu kształtów plamy w tonacji barw chłodnych. Zarówno w obrębie każdej plamy, jak i w ich zespołach, spostrzega się ogromną rozpiętość odcieni niby tylko dwóch kolorów. Wystarczy prześledzić, jak malarz stosował niuanse barwne w gamie brązowej: od subtelnych zróżnicowań, mocno rozbielonego ugru, tonów złotych, na kształtach twarzy, ramion i rąk postaci, poprzez rdzawe o blasku starego złota na udrapowaniach sukni, do umbrowych na płaszczyznach ukazujących fryzurę kobiety, zagłębienia fałd sukni i tło. Jeszcze inne odcienie brązu zastosowano w finezyjnie wymalowanych kształtach zwierzęcia. Plamy koloru, za pomocą których przedstawiono płaszcz kobiety mienią się błękitnozielonym blaskiem szmaragdów. Odpowiada im podobny w tonie blask oczu sportretowanej kobiety. 6. FAKTURA Subtelność i bobactwo barw podkreśla równie delikatna, co zróżnicowana faktura. Ślady pędzla, którym rozprowadzono farbę, są ledwo dostrzegalne. Zauwarza się nie tyle malowanie, co «pieszczenie» powierzchni obrazu narzędziami malarskimi, co w rezultacie dało fakturę gładką, równomierną, o delikatnym połysku tam, gdzie praedstawiono karnację ciała; matową, puszystą lub lśniącą tam gdzie pokazano fryzurę portretowanej, futerko zwierzęcia i atłasowy płaszcz Cecylii.

5 7. LINIE Na granicach zróżnicowanych kolorem walorem i fakturą kształtów pojawiają się linie, które swym biegiem wyznaczają i określają zawartość obrazu. Śledzimy ciągłą, falistą i miękką linię określającą postać po prawej stronie obrazu oraz nieregularną, zdecydowaną i mocno odcinającą postać od tła po lewej stronie. Wszelkiego rodzaju linie: krótkie, ukośne, łukowate, skupione w zespołach, delikatnie zanikające określają ułożenie szat i fryzury, miękko wymodelowane na obrazie. Linie drobne, elipsowate, powtórzone w układach rytmicznych tworzą ornamenty zdobiące suknię. Niektóre z nich są wyrysowane wyraźnie i precyzyjnie (opaska na głowie); inne utworzone z szeregu kropek (korale oplatające szyję kobiety) i miękko opadające w dół. Linie dopełniają bogactwo środków plastycznych, którymi malarz posługuje się, by nie tylko określić kształty, ale stworzyć w obrazie harmonijną kompozycję. 8. KOMPOZYCJA Układ elementów obrazu został oparty na trójkącie. Podstawę jego dostrzega się na linii pomiędzy łokciami zgiętych rąk kobiety, natomiast wierzchołek nieco powyżej jej głowy. Płaszczyzna wyczuwanego trójkąta jest usytuowana nie równolegle do płaszczyzny tła, lecz pod pewnym kątem, co sprawia, że poza damy jest ożywiona. 9. RUCH efekt ożywienia wzmaga przeciwny kierunek skrętu głowy postaci w stosunku do ułożenia torsu. Wrażenie ruchu potęguje zwierzątko wysuwające się z ramion opiekunki. Wydaje się ono być napięte, gotowe do skoku. Prawa ręka damy wyraźnie, aczkolwiek subtelnym gestem, powstrzymuje ten ruch, niewystarczająco opanowany lewą ręką. Wyrażony w mimice twarzy przedmiot myśli kobiety wydaje się być poza zwierzęciem. Do niego to właśnie kieruje się myśl wyrażona w głębokim i nieco smutnym spojrzeniu. Temu kierunkowi myśli zdaje sie towarzyszyć spojrzenie łasicy. Leonardo da Vinci w swych dziełach malarskich był nie tylko znakomitym malarzem, ale i psychologiem. Czasem malował tylko dlatego, by obserwować i

6 badać stan duszy osoby portretowanej. Portret Cecylii Gallerani jest tego potwierdzeniem. Psychika ludzka w swych najbardziej podstawowych elementach jest zawsze ta sama, bez względu na epokę, miejsce, przynależność rasową czy narodową. Leonardo ujmuje ją za pomocą niezwykłych środków plastycznych w stopniu najwyższym. I w tym tkwi wielkość jego dzieła. Zrozumieć i przeżyć może je każdy czujący człowiek innej epoki, rasy, narodowości. Chyba miał rację drugi wielki artysta Goethe, kiedy powiedział, że «Leonardo w swym dziele wzniósł się ponad wartości jednej epoki do wartości ogólnoludzkich». LITERATURA 1. Gombrich E.H., O sztuce, Wydawnictwo Arkady, Warszawa Leonardo da Vinci, Traktat o malarstwie, Zakład Narodowy Wydawnictwo PAN, Wrocław Levey M., Od Giotta do Cezanne'a, Wydawnictwo Arkady, Warszawa Porębski M., Dzieje sztuki w zarysi, tom II IV, Wydawnictwo Arkady, Warszawa Wielcy Malarze, Leonardo da Vinci, nr Rzepińska M., Siedem wieków malarstwa europejskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1979 Olga Danielewska Literka.pl - Analiza dzieła sztuk - Leonardo da Vinci Literka.pl - Analiza dzieła sztuk - Leonardo da Vinci