Politechnika Warszawska 2. G³ówny Urz¹d Geodezji i Kartografii 3. Intergraph Polska

Transkrypt

1 KONCEPCJA GEOPORTALU POLSKIE TOWARZYSTWO TEMATYCZNEGO NATURE-SDIPLUS INFORMACJI W KONTEKŒCIE PRZESTRZENNEJ IMPLEMENTACJI... ROCZNIKI GEOMATYKI 2010 TOM VIII ZESZYT 1(37) 99 KONCEPCJA GEOPORTALU TEMATYCZNEGO NATURE-SDIplus W KONTEKŒCIE IMPLEMENTACJI ZAPISÓW DYREKTYWY INSPIRE A CONCEPT OF THE NATURE-SDIplus THEMATIC GEOPORTAL IN THE CONTEXT OF IMPLEMENTATION OF THE INSPIRE DIRECTIVE PROVISIONS Robert Olszewski 1, Stanis³awa Mogi³³o-Suchowera 2, Marek Brylski 3, Alina Kiecik 3 1 Politechnika Warszawska 2 G³ówny Urz¹d Geodezji i Kartografii 3 Intergraph Polska S³owa kluczowe: NATURE-SDIplus, INSPIRE, sieciowe us³ugi geoinforacyjne OGC Key words: NATURE-SDIplus, INSPIRE, OGC Web Services Wprowadzenie Cele europejskiego projektu NATURE-SDIplus ( realizowanego w raach prograu UE econtentplus (ECP-2007-GEO ) jest: opracowanie europejskiego profilu etadanych geoprzestrzennych z zakresu ochrony przyrody, zgodnego z norai ISO 19115/119 oraz wytycznyi dyrektywy INSPIRE, opracowanie jednolitego w skali Unii Europejskiej odelu zbiorów danych przestrzennych o charakterze teatyczny, uo liwiaj¹cego groadzenie i przetwarzanie w spójnej strukturze danych œrodowiskowych zgroadzonych w zasobach poszczególnych pañstw cz³onkowskich UE (g³ównie dane z Aneksu I protected sites i III biogeographical regions, habitats and biotopes, species distribution dyrektywy INSIPRE), utworzenie wielojêzycznego geoportalu teatycznego NATURE-SDIplus udostêpniaj¹cego etadane i dane oraz geoinforacyjne us³ugi sieciowe w oparciu o dane pañstw i instytucji partycypuj¹cych w projekcie. Funkcjonalnoœæ geoportalu teatycznego NATURE-SDIplus oparta bêdzie na serwisach WWW udostêpniaj¹cego dane i geoinforacyjne us³ugi sieciowe zgodnie ze standardai OGC. Interoperacyjnoœæ zaproponowanych rozwi¹zañ, a tak e ipleentacja rozwi¹zañ zgodnych z koncepcj¹ serwerów katalogowych, pozwoli zarówno na udostêpnienie etadanych o stanie

2 100 ROBERT OLSZEWSKI, STANIS AWA MOGI O-SUCHOWERA, MAREK BRYLSKI, ALINA KMIECIK aktualnoœci, pokrycia, teatyce, dok³adnoœci geoetrycznej itp. baz danych teatycznych, jak i na spójny dostêp do danych przestrzennych zgroadzonych w tych bazach. Haronogra projektu NATURE-SDIplus zak³ada cztery etapy realizacji projektu: analizê danych zgroadzonych w zasobach poszczególnych instytucji partycypuj¹cych w projekcie oraz analizê potrzeb u ytkowników, opracowanie europejskiego profilu etadanych œrodowiskowych, opracowanie spójnego odelu danych, ipleentacjê geoportalu œrodowiskowego. Nale y podkreœliæ, i koncepcja funkcjonalnoœci ca³ego systeu inforatycznego NA- TURE-SDIplus, obejuj¹cego obszar ca³ej Unii Europejskiej, powstaje w Polsce. Eksperci zwi¹zani z fir¹ Intergraph Polska odpowiadaj¹ za opracowanie architektury i funkcjonalnoœci serwisów geoinforacyjnych portalu NATURE-SDIplus w sposób zgodny ze specyfikacjai ISO i OGC oraz zaleceniai dyrektywy INSPIRE (GaŸdzicki, 2007). Opracowane rozwi¹zania zostan¹ wdro one w skali europejskiej przez koordynuj¹cy realizacjê projektu GISIG (Geographical Inforation Systes International Group). Jedny z partnerów projektu NATURE-SDIplus jest G³ówny Urz¹d Geodezji i Kartografii, który odpowiada za dostarczenie polskich danych referencyjnych oraz realizuje proces konwersji, generalizacji i aktualizacji danych teatycznych udostêpnianych przez Ministerstwo Œrodowiska. Architektura NatureSDIplus Planowana architektura dla projektu NatureSDIplus zak³ada wykorzystanie dwóch typów wêz³ów SDI. Autorzy rozwi¹zañ koncepcyjnych planuj¹ ustanowienie wêz³ów: europejskiego i krajowych (rys. 1). Dziêki takieu podejœciu o liwe bêdzie opracowanie dok³adnych zasad pracy w nastêpuj¹cych zakresach: Przygotowania etadanych dla zbiorów danych dostêpnych w projekcie i uo liwienie ich wyszukiwania na pozioie europejski i krajowy, Przygotowanie odeli danych, zbiorów danych oraz przeprowadzenie ziany odelu do odeli INSPIRE z eleentai haronizacji danych, Wspó³praca geoportalu o zasiêgu europejski z geoportale krajowy. Wspó³praca ta bêdzie g³ównie oparta o prawid³ow¹ pracê obu geoportali z us³ugai dostêpnyi w projekcie, Wspó³praca katalogu etadanych i us³ugi wyszukiwania na pozioie europejski z analogiczny katalogie i us³ug¹ na pozioie krajowy, Funkcjonowania geoportalu europejskiego NatureSDIplus w wielu jêzykach, Praca z tezaurusai. Przygotowanie odeli, zbiorów danych, re-odelowanie, haronizacja Bazuj¹c na doœwiadczeniach zebranych w trakcie realizacji innych projektów, takich jak GIS4EU i EURADIN (Gotlib, Iwaniak, Olszewski, 2007), autorzy postuluj¹ by haronizacjê danych rozpatrywaæ przede wszystki w kontekœcie z³o onego, iteracyjnego i wieloetapo-

3 KONCEPCJA GEOPORTALU TEMATYCZNEGO NATURE-SDIPLUS W KONTEKŒCIE IMPLEMENTACJI wego procesu. Realizacja tego procesu konsuuje wiêkszoœæ czasu przeznaczonego na praktyczn¹ realizacjê projektu (Olszewski, 2009). Nale y zauwa yæ, e proces ten obejuje nie tylko opublikowanie danych wed³ug uzgodnionych odeli danych i przyjêtych specyfikacji dla us³ug sieciowych, ale równie niezwykle czasoch³onne etapy przygotowawcze, w ty: analizê oryginalnych odeli seantycznych le ¹cych u podstaw danych dostêpnych w projekcie, weryfikacjê stopnia realizacji tych odeli na pozioie struktur bazodanowych, porównanie oryginalnych odeli z proponowany wspólny odele danych dla danego teatu, opracowanie indywidualnego zestawu przekszta³ceñ danych z oryginalnych struktur do wspólnego odelu, przeodelowanie danych, analizê dalszych przekszta³ceñ niezbêdnych do opublikowania danych dla celów haronizacji (np. przekszta³cenie uk³adu wspó³rzêdnych, identyfikacja skal i widocznoœci obiektów, uproszczenie geoetrii), operacyjne przekszta³cenie danych wed³ug ustanowionych regu³. Prace te bêd¹ przebiegaæ niezale nie dla ka dego zbioru danych (rys. 2). Z uwagi na fakt, e projekt specyfikacji danych dla obszarów chronionych (ang. Protected sites) jest przygotowywany w raach inicjatywy INSPIRE, prace NatureSDIplus w ty zakresie ograniczaj¹ siê do analizy zaproponowanego odelu. Oryginalne odele seantyczne dla danych o obszarach chronionych, które zosta³y udostêpnione przez dostawców danych w raach projektu, bêd¹ porównywane z odele INSPIRE pod k¹te zgodnoœci i pokrycia teatycznego, w ty ewentualnych probleów apowania danych do nowych struktur. W przypadku pozosta³ych teatów opracowanie odeli danych bêdzie przebiega³o w oparciu o etodykê przyjêt¹ przez zespó³ roboczy INSPIRE ds. specyfikacji danych (ang. Data Specification Drafting Tea). Przygotowanie etadanych Podobnie, jak w przypadku danych, opracowanie etadanych o tak zró nicowanych zasobach i zakresach teatycznych stanowi wyzwanie, dlatego powinno przebiegaæ w kilku etapach. Podstawowy zadanie jest przyjêcie w³aœciwej organizacji etadanych tak, by z jednej strony odzwierciedla³a ona za³o enia projektu i u³atwia³a wyszukiwanie inforacji o zharonizowanych danych teatycznych, z drugiej zaœ pozwala³a aksyalnie wykorzystaæ istniej¹ce opisy zbiorów opracowane przez dostawców danych w raach odrêbnych projektów. Wykorzystuj¹c doœwiadczenia projektu GIS4EU równie w NatureSDIplus o na przyj¹æ, e wynikowe dane z procesu haronizacji bêd¹ zorganizowane w serie teatyczne, które bêd¹ grupowa³y etadane o oryginalnych zasobach. Dodatkowo, wszystkie us³ugi przegl¹dania i pobierania, udostêpniaj¹ce dane oryginalne, przejœciowe (dane przeodelowane) i zharonizowane, zostan¹ opisane odrêbnyi etadanyi dla celów wyszukiwania. Bior¹c pod uwagê oczekiwania partnerów i Koisji Europejskiej wobec projektu NatureSDIplus, opracowywane etadane powinny ipleentowaæ specyfikacje INSPIRE w ty zakresie. Oznacza to, zarówno pe³n¹ zgodnoœæ z istniej¹c¹ regulacj¹ do dyrektywy INSPIRE dla etadanych, realizacjê zaleceñ ipleentacyjnych dla etadanych w oparciu o norê ISO (Geographic inforation Metadata) i ISO (Geographic infor-

4 102 ROBERT OLSZEWSKI, STANIS AWA MOGI O-SUCHOWERA, MAREK BRYLSKI, ALINA KMIECIK ation Metadata XML Schea ipleentation), jak równie definicje rozszerzonych profili etadanych INSPIRE uwzglêdniaj¹cych specyfikê danych teatycznych, zgodnie z wytycznyi etodyki INSPIRE dla budowania specyfikacji danych D2.6 Methodology for the developent of data specifications. Proces opracowania etadanych dla projektu NatureSDIplus obejowaæ bêdzie nastêpuj¹ce etapy: analizê potrzeb inforacyjnych dla wybranych czterech zasobów teatycznych; identyfikacjê dodatkowych eleentów etadanych ISO 19115; opracowanie profili teatycznych na bazie profilu ISO dla INSPIRE; identyfikacjê struktury organizacyjnej dla etadanych w projekcie NatureSDI; analizê dostêpnych opisów o zasobach udostêpnianych w projekcie i ponowne wykorzystanie inforacji, tworzenie etadanych dla zbiorów, serii i us³ug; iport etadanych do katalogu, opublikowanie us³ug CSW; operacyjn¹ weryfikacjê przyjêtej struktury organizacyjnej dla etadanych NatureSDIplus i zawartoœci etadanych. Wspó³praca geoportalu o zasiêgu europejski z geoportale krajowy Wspó³praca geoportalu europejskiego z geoportalai krajowyi jest integralnie zwi¹zana z wdra anie dyrektywy INSPIRE. Saa dyrektywa definiuje geoportal INSPIRE jako witrynê internetow¹ lub jej odpowiednik, zapewniaj¹c¹ dostêp do us³ug. W artykule 15 dyrektywy czytay Koisja tworzy i obs³uguje geoportal INSPIRE na pozioie Wspólnoty oraz Pañstwa cz³onkowskie zapewniaj¹ dostêp do us³ug, o których owa w art. 11 ust. 1, poprzez geoportal INSPIRE, o który owa w ust. 1. Pañstwa cz³onkowskie og¹ równie zapewniæ dostêp do tych us³ug poprzez swoje w³asne punkty dostêpu. W projekcie NatureSDIplus, zgodnie z jego architektur¹, opracowany zostanie geoportal europejski, prezentuj¹cy wyniki projektu w Internecie, a tak e jeden geoportal krajowy w celu przetestowania po³¹czenia. Wspó³praca dwóch geoportali bêdzie siê odbywaæ g³ównie na pozioi us³ug. Geoportal europejski bêdzie wspó³pracowa³ z us³ugai pod³¹czonyi do niego bezpoœrednio oraz z us³ugai geoportalu krajowego, podczas, gdy, geoportal krajowy bêdzie wspó³pracowa³ jedynie z us³ugai o zasiêgu krajowy (Bac-Bronowicz, Kowalski, Olszewski, 2009). Wspó³praca katalogu europejskiego z katalogie krajowy Wspó³praca us³ug wyszukiwania dla geoportalu europejskiego opisana zosta³a w ateria- ³ach INSPIRE Network Services Drafting Tea (rys. 3). Polega ona na stworzeniu tak zwanego brokera europejskiego, który kounikuje siê z us³ugai wyszukiwania krajów cz³onkowskich. W zale noœci od trybu realizacji takiego brokera o e on albo przekazywaæ wywo³ania do podleg³ych u us³ug, albo przechowywaæ we w³asnej bazie danych kopie zapasowe etadanych w celu poprawienia wydajnoœci wyszukiwania.

5 KONCEPCJA GEOPORTALU TEMATYCZNEGO NATURE-SDIPLUS W KONTEKŒCIE IMPLEMENTACJI Rys. 3. Architektura us³ug wyszukiwania wed³ug ateria³ów roboczych INSPIRE NS DT Rys. 4. Ilustracja pracy brokera us³ugi wyszukiwania wed³ug ateria³ów roboczych INSPIRE NS DT

6 104 ROBERT OLSZEWSKI, STANIS AWA MOGI O-SUCHOWERA, MAREK BRYLSKI, ALINA KMIECIK Na uwagê zas³uguje kaskadowoœæ ³¹czenia us³ug wyszukiwania. Broker europejski kounikuje siê z us³ugai krajów cz³onkowskich, natoiast us³ugi krajów cz³onkowskich og¹ dalej kounikowaæ siê z us³ugai regionalnyi lub bran owyi wewn¹trz infrastruktury krajowej. W projekcie NatureSDIplus przetestowana zostanie praca brokera europejskiego z jedn¹, wybran¹ i ustanowion¹ w raach projektu, krajow¹ us³ug¹ wyszukiwania. Dodatkowo sprawdzona zostanie o liwoœæ realizacji brokera europejskiego jako aplikacji pracuj¹cej w raach przegl¹darki internetowej, wyposa onej w o liwoœæ wyszukiwania w wielu katalogach etadanych (broker po stronie klienta) oraz o liwoœæ realizacji brokera, jako europejskiej us³ugi wyszukiwania z wbudowan¹ paiêci¹ podrêczn¹ i przekazywanie wywo³añ do us³ugi krajowej (broker po stronie serwera). Na rysunku 4 przedstawiono scheatycznie wspó³pracê brokera us³ug wyszukiwania z podleg³yi u us³ugai. Po zdefiniowaniu zapytania w raach wyszukiwarki etadanych nastêpuje przekazanie tego zapytania do brokera. Broker, bazuj¹c na swojej konstrukcji oraz konfiguracji us³ug, z któryi a siê kounikowaæ, przekazuje wywo³ania do swojej paiêci podrêcznej b¹dÿ do podleg³ych u us³ug wyszukiwania. Po zakoñczeniu wyszukiwania broker prezentuje u ytkownikowi zagregowane wyniki. Praca w wielu jêzykach Analizuj¹c potrzeby u ytkownika, a w szczególnoœci tak zwanego przeciêtnego u ytkownika Internetu, pierwszy eleente wielojêzykowy, który zostanie zauwa ony, jest interfejs geoportalu. Interfejs ten powinien byæ wizualizowany w jêzyku zgodny z preferencjai u ytkownika. NatureSDIplus jako projekt paneuropejski nie jest wyj¹tkie w obszarze potrzeb wielojêzykowych. To sao dotyczy przysz³ego geoportalu Koisji Europejskiej, którego prototyp o ey dziœ uruchoiæ w wersji angielskiej. Dla przewidywanego Geoportalu NatureSDIplus, wielojêzykowoœæ interfejsu u ytkownika przejawiaæ siê bêdzie w pod¹ aniu œlade doyœlnych ustawieñ przegl¹darki internetowej oraz wyœwietlanie interfejsu we w³aœciwy jêzyku. Podobne rozwi¹zanie o e byæ zastosowane do aplikacji GIS, bêd¹cej kliente geoportalu NatureSDIplus. Prawid³owy sposób konfiguracji interfejsu geoportalu to jednak zaledwie przys³owiowy czubek góry lodowej. Proste, wydawa³oby siê, wyszukiwanie danych za pooc¹ etadanych obrazuje jednak ca³¹ z³o onoœæ probleu. Aby uo liwiæ wyszukiwanie w wielu jêzykach, trzeba odpowiednio przygotowaæ etadane oraz znaleÿæ odpowiednie echanizy wspó³pracy z us³ug¹ wyszukiwania. Profil etadanych Oprócz tego, e profil etadanych usi byæ zgodny z przepisai wykonawczyi INSPIRE oraz norai ISO dla danych i ISO dla us³ug, usi on zawieraæ eleenty wielojêzykowoœci. Najprostsz¹ etod¹ wspoagania wyszukiwania w wielu jêzykach jest wprowadzenie s³ów kluczowych w wielu jêzykach. Podejœcie takie a jednak pewne wady. Otó okazuje siê, e liczba s³ów kluczowych w bazie danych katalogu szybko roœnie, co powoduje nadierne powiêkszanie siê bazy. Kolejny problee jest prawid³owe przet³uaczenie terinów u ywanych w s³owach kluczowych na wybrane jêzyki. W projekcie NatureSDIplus przyjêto, e za t³uaczenie terinów u y-

7 KONCEPCJA GEOPORTALU TEMATYCZNEGO NATURE-SDIPLUS W KONTEKŒCIE IMPLEMENTACJI wanych w etadanych odpowiedzialny bêdzie europejski tezaurus GEMET. T³uaczenia wykonywane bêd¹ dla niektórych terinów przed uieszczenie ich w etadanych, a dla pozosta³ych s³ów s³u ¹cych do wyszukiwania podczas definiowania zapytania. Wielojêzykowe wyszukiwanie za pooc¹ etadanych Ze wzglêdu na z³o onoœæ probleu oraz brak dobrych, sprawdzonych ju w praktyce rozwi¹zañ (przygotowany projekt specyfikacji w ty zakresie o na znaleÿæ na stronie OGC w projekcie rozwa ane bêd¹ ró ne podejœcia do t³uaczenia etadanych: Wariant zerowy wszystkie etadane wyprodukowane zostan¹ w jêzyku angielski, u yte zostan¹ sprawdzone echanizy wyszukiwania w jedny jêzyku. Wariant pierwszy nazwy teatów INSPIRE zostan¹ przygotowane we wszystkich jêzykach, u yte zostan¹ odpowiednie listy kodowe. Wariant drugi przet³uaczone zostan¹ s³owa kluczowe. Wariant trzeci t³uaczone bêd¹ wszystkie teksty s³u ¹ce do wyszukiwania. T³uaczenie bêdzie realizowane albo w fazie produkcji etadanych, albo on-line w trakcie definiowania wyszukiwania. Wp³yw wybranego podejœcia na tworzenie etadanych Oczywiœcie w obliczu istniej¹cej technologii, najprostszy rozwi¹zanie wydaje siê wariant zerowy. Uo liwia on bezpoœrednie u ycie istniej¹cych narzêdzi bez koniecznoœci ich odyfikowania. Wariant pierwszy wyaga dopisania odpowiednich t³uaczeñ dla teatów INSPIRE. Wariant drugi wyaga t³uaczenia s³ów kluczowych na etapie tworzenia lub wyszukiwania. Wariant trzeci jest najbardziej kosztowny, wyaga on t³uaczenia, na etapie tworzenia b¹dÿ wyszukiwania, wszystkich eleentów tekstowych. Dodatkowo w wariancie drugi i trzeci wyagana jest ziana istniej¹cych wyszukiwarek tak, aby obs³ugiwa³y wykorzystanie tezaurusa. Wielojêzykowoœæ us³ugi wyszukiwania Niezale nie od przygotowania etadanych i wyszukiwarki, konieczna jest tak e ingerencja w technologiê us³ugi wyszukiwania. Dzisiejsze ipleentacje us³ug wyszukiwania za pooc¹ CSW nie obs³uguj¹ zapytañ przekazywanych w ró nych jêzykach. Zgodnie z zaleceniai INSPIRE, us³uga wyszukiwania usi zg³aszaæ obs³ugiwane przez siebie jêzyki w dokuencie GetCapabilities (OGC Web Services projects/initiatives/ows-3). Dokuent ten powinien byæ zwracany zawsze w tak zwany jêzyku doyœlny oraz zawieraæ inforacje na teat obs³ugiwanych jêzyków (trzyliterowe kody zgodne z nor¹ ISO 639-2). Dodatkowo us³uga wyszukiwania usi oferowaæ o liwoœæ wyszukiwania etadanych opracowanych w ró nych jêzykach za pooc¹ tak zwanego, queryable, czyli pola, po który o na wyszukiwaæ. Wyœwietlanie wyników Osobny eleente, który nale y odpowiednio przygotowaæ jest wyœwietlanie wyników w wybrany jêzyku. Zwi¹zane jest to z odpowiedni¹ budow¹ wyszukiwarki etadanych. Po pierwsze, wyszukiwarka usi byæ wyposa ona w transforacje XSLT t³uacz¹ce opisy etadanych na odpowiedni jêzyk. Po drugie, nale y rozwi¹zaæ przedstawianie zawar-

8 106 ROBERT OLSZEWSKI, STANIS AWA MOGI O-SUCHOWERA, MAREK BRYLSKI, ALINA KMIECIK toœci etadanych w wybrany jêzyku. W sytuacji, w której wyszukiwarka o e zapytaæ us³ugê wyszukiwania o wybrany jêzyk, wystarczy sprawdzenie dokuentu GetCapabilities i odpowiednia konstrukcja zapytania. W przypadku, gdy us³uga nie obs³uguje wybranego jêzyka, konieczne jest t³uaczenie wybranych fraz on-line za pooc¹ tezaurusa GEMET. Praca z tezaurusai Do pracy z wielu jêzykach konieczne jest wykorzystanie dostêpnych t³uaczeñ dla rozaitych terinów uieszczonych w interfejsie u ytkownika, ale tak e w danych i etadanych. Niektóre z tych t³uaczeñ og¹ byæ wykonane przez osoby przygotowuj¹ce Geoportal, na przyk³ad t³uaczenie interfejsu u ytkownika. Inne t³uaczenia usz¹ byæ wykonywane pó³autoatycznie lub autoatycznie, na przyk³ad podczas wyszukiwania etadanych. O ile t³uaczenie tradycyjne, realizowane przez osobê z odpowiedni¹ wiedz¹, nie nastrêcza trudnoœci, o tyle t³uaczenie pó³autoatyczne i autoatyczne wyagaj¹ odpowiednich s³owników i narzêdzi. S³owniki te usz¹ uwzglêdniaæ wiele t³uaczeñ tego saego s³owa w zale noœci od dziedziny wiedzy, któr¹ siê pos³ugujey. Jedny z najczêœciej obecnie rozwa- anych narzêdzi, w ty kontekœcie, jest europejski tezaurus GEMET ( Projekt NatureSDIplus zak³ada pos³u enie siê tezauruse GEMET za pooc¹ us³ugi sieciowej dostêpnej dla tego tezaurusa. Podsuowanie Perspektywa dostawcy danych Wœród kilkudziesiêciu instytucji zaanga owanych w realizacjê projektu i reprezentuj¹cych poszczególne kraje cz³onkowskie UE istotn¹ rolê odgrywa G³ówny Urz¹d Geodezji i Kartografii. Istotn¹ rol¹ przedstawicieli GUGiK jest nie tylko dostarczenie Ÿród³owych danych referencyjnych oraz ich haronizacja z udostêpnionyi przez Ministerstwo Œrodowiska danyi o charakterze teatyczny, lecz tak e dba³oœæ o spójnoœæ proponowanych rozwi¹zañ z polski profile etadanych. Szerokie udostêpnienie w sieci etadanych przyczyni siê do upowszechnienia wiedzy o zgroadzonych danych, co w dalszej perspektywie przyczyni siê do wzrostu ich koercyjnego i nieodp³atnego wykorzystania. Wykorzystanie serwisów geoinforacyjnych zgodnych ze specyfikacjai OGC przyczyni siê zaœ nie tylko do szerokiego udostêpnienia danych w portalu teatyczny Nature- SDIplus, lecz jest tak e œrodkie do wype³nienia zaleceñ dyrektywy INSPIRE. Wielojêzyczny portal projektu uo liwi spójn¹ analizê danych przestrzennych udostêpnianych przez wszystkie instytucje bêd¹ce uczestnikai projektu. Istotny eleente realizacji projektu jest tak e integracja us³ug geoinforacyjnych w serwisie teatyczny NatureSDIplus z funkcjonalnoœci¹ urzêdowego geoportalu wdra anego w Centralny Oœrodku Dokuentacji Geodezyjnej i Kartograficznej. Pozwoli to u ytkownikowi na ³¹czn¹ wizualizacjê i analizê danych o charakterze referencyjny (Baza Danych Topograficznych, ortofotoapy, nueryczny odel terenu, EGiB itp.) z danyi teatycznyi, opisuj¹cyi obszary chronione na podstawie wyogów ustawodawstwa krajowego (parki narodowe, rezerwaty, parki krajobrazowe), jak i unijnego (obszary NATURA 2000 chronione na podstawie dyrektywy Ptasiej i Siedliskowej).

9 KONCEPCJA GEOPORTALU TEMATYCZNEGO NATURE-SDIPLUS W KONTEKŒCIE IMPLEMENTACJI Perspektywa dostawcy technologii Z punktu widzenia dostawcy technologii projekty takie, jak NatureSDIplus s¹ nieoceniony pole doœwiadczalny do testowania produktów i rozwi¹zañ. W raach prac prowadzonych nad INSPIRE okaza³o siê, e wielu eleentów infrastruktury inforacji przestrzennej nie o na opracowaæ za pooc¹ istniej¹cej dziœ technologii. W iarê ewolucji projektu INSPIRE i ewolucji kolejnych prototypów systeów inforatycznych, okazuje siê, e przy dzisiejszy stanie rozwoju technologii nie da siê po prostu kupiæ kilku pude³ek z oprograowanie i zrealizowaæ postawionych zadañ. Specyfikacje INSPIRE wybiegaj¹ poza obowi¹zuj¹ce nory ISO i standardy OGC, a proces aktualizacji nor i standardów do potrzeb INSPIRE bêdzie d³ugotrwa³y. Istniej¹ce produkty, nawet jeœli s¹ zgodne z norai i standardai, nie uo liwiaj¹ pe³nej ipleentacji INSPIRE. Dlatego te, projekt NatureSDIplus, podobnie jak wiele innych tego typu projektów, inspiruje dostawców technologii do wysi³ku w kierunku wypracowania rozwi¹zañ dla INSPIRE. W szczególnoœci wa ne jest zbudowanie odpowiedniej technologii dla brokera us³ug wyszukiwania (a w niedalekiej przysz³oœci tak e brokera dla innych typów us³ug) oraz uo liwienie prawid³owej wspó³pracy poiêdzy geoportale kraju cz³onkowskiego a geoportale europejski. Ze wzglêdu na kaskadowoœæ ³¹czenia us³ug INSPIRE, te sae rozwi¹zania uo liwi¹ równie kounikacje poiêdzy geoportalai krajowyi a regionalnyi lub bran- owyi w krajach cz³onkowskich. Aspekty wielojêzykowej pracy geoportalu oraz wyszukiwania danych za pooc¹ etadanych s¹ równie wa ne z punktu widzenia dostawcy technologii bêd¹c kolejny obszare, gdzie specyfikacje INSPIRE przekraczaj¹ granice obecnych rozwi¹zañ i wyagaj¹ wspó³pracy wszystkich uczestników projektu w celu wypracowania odpowiednich rozwi¹zañ. Perspektywa INSPIRE Z uwagi na zakres teatyczny, projekt NatureSDIplus w sposób naturalny ³¹czy siê z inicjatyw¹ INSPIRE. Z jednej strony projekt ten stanowi doskona³e pole testowe dla etodyki budowania wspólnych odeli danych oraz rozwi¹zañ zaproponowanych przez zespó³ roboczy TWG w teacie obszarów chronionych (ang. Protected sites, za³¹cznik nr I dyrektywy INSPIRE). Z drugiej strony, wyniki prac projektowych w zakresie regionów biogeograficznych (ang. Biogeographical regions, za³¹cznik nr III dyrektywy IN- SPIRE), Siedlisk i obszarów przyrodniczo jednorodnych (ang. Habitats and biotopes, za³¹cznik nr III dyrektywy INPIRE), oraz rozieszczenia gatunków (Species distribution, za³¹cznik nr III dyrektywy) og¹ s³u yæ za podstawê opracowania regu³ ipleentacyjnych dla odpowiadaj¹cych teatów INSPIRE. Co wa niejsze, poniewa odele te s¹ opracowywane wed³ug etodyki INSPIRE, to ich integracja z wyogai foralnyi INSPIRE powinna byæ znacznie bardziej uproszczona, ni a to iejsce w przypadku innych ateria³ów. Rozwi¹zania ukierunkowane na wykorzystanie wielojêzykowoœci przetestowane praktycznie i udostêpnione w geoportalu projektu, og¹ pos³u yæ za ateria³ badawczy do opracowania wyagañ na pozioie europejski. Zainteresowanie o e cieszyæ siê te praktyczne wykorzystanie bazy danych GEMET w kontekœcie INSPIRE do t³uaczenia etadanych.

10 108 ROBERT OLSZEWSKI, STANIS AWA MOGI O-SUCHOWERA, MAREK BRYLSKI, ALINA KMIECIK Rys. 5. Ilustracja pracy brokera us³ugi wyszukiwania wed³ug ateria³ów roboczych INSPIRE NS DT

11 KONCEPCJA GEOPORTALU TEMATYCZNEGO NATURE-SDIPLUS W KONTEKŒCIE IMPLEMENTACJI Poza operacyjn¹ weryfikacj¹ odeli INSPIRE, równie wa ny eleente jest test zaproponowanych rozwi¹zañ dla infrastruktury danych przestrzennych, w szczególnoœci us³ug sieciowych. NatureSDIplus nie tylko dostarcza œrodowisko testowe zgodnoœci interfejsów i o liwoœci integracyjnych tak publikowanych danych, ale z uwagi na rozproszenie geograficzne partnerów, o e tak e pos³u yæ za reprezentatywny iernik wydajnoœci infrastruktury. Dziêki teu, o liwe jest wczesne wykrycie dodatkowych potrzeb infrastruktury danych przestrzennych nieuwzglêdnionych w dyrektywie, lecz niezbêdnych do faktycznego funkcjonowania INSPIRE w Europie. Na rysunku 5 przedstawiono opisane zale noœci poiêdzy NatureSDIplus a INSPIRE dla odeli danych i zbiorów danych. Literatura Bac-Bronowicz J., Kowalski P., Olszewski R., 2009: A concept and developent of geoinforation web services for voivodships in Poland, Proceedings of ICA Conference, Santiago de Chile (w przygotowaniu). GaŸdzicki J., 2007, Probleatyka transpozycji dyrektywy INSPIRE do prawa polskiego, Przegl¹d Geodezyjny 5: Gotlib D., Iwaniak A., Olszewski R., 2007: GIS. Obszary zastosowañ, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Olszewski R., 2009: Bazy danych przestrzennych jako eleent infrastruktury geoinforacyjnej w Polsce, Szko³a Kartograficzna, Wroc³aw Abstract The objective of the NATURE-SDIplus ( which has been ipleented within the EU Prograe econtentplus (ECP-2007-GEO ) is to: develop the European profile of environental etadata, in accordance with the ISO 19115/119 standards and the guidelines of the INSPIRE Directive, develop a unifor, at the continental level, spatial database odel, which would allow for gathering and processing - in the coherent data structure geoenvironental data, stored as resources of particular EU eber states (ainly data corresponding to the Annex I and III of the INSPIRE Directive), create a ultilingual theatic geoportal, NATURE-SDIplus, which will distribute etadata and provide geoinforation services based on data fro countries and institutions being the project participants. Functionality of the NATURE-SDIplus theatic geoportal will be based on WWW services, providing geoinforation services, according to the OGC standards. Interoperability of proposed solutions, as well as ipleentation of solutions, copliant with the concept of catalogue servers, will allow for both, distribution of etadata on teporal references, coverage, topics, geoetric accuracy etc. of theatic spatial databases, as well as for coherent access to spatial data stored in those databases. The tie schedule of the NATURE-SDIplus Project assues four stages of the Project ipleentation: Analysis of data stored in resources of particular institutions, which participate in the project and user needs analysis, Developent of the European profile of environental etadata, Developent of a coherent data odel, Ipleentation of the environental geoportal.

12 110 ROBERT OLSZEWSKI, STANIS AWA MOGI O-SUCHOWERA, MAREK BRYLSKI, ALINA KMIECIK The Head Office of Geodesy and Cartography and Intergraph Polska play an iportant role aong several dozens of institutions involved in the Project ipleentation and representing particular EU eber states. The role of the representatives of the Head Office of Geodesy and Cartography covers not only delivery of source reference data and its haronisation with theatic data, ade accessible by the Ministry of Environent, but also the care of coherence of the proposed solutions with the Polish profile of etadata. Wide distribution of etadata in the network will contribute to popularisation of knowledge about acquired data and to the increase of coercial use of the data in the future. Utilisation of geoinforation services, copliant with the OGC specifics, contributes not only to wide distribution of data in the NATURE-SDIplus theatic portal, but it is also the way leading to eet the guidelines of the INSPIRE Directive. The ultilingual portal of the Project will allow for coherent analysis of data, ade available by all institutions participating in the Project. It should be stressed that the concept of functionality of the coplete NATURE-SDIplus inforation syste, which covers the area of the entire European Union, has been generated in Poland. Experts cooperating with Intergraph Polska are responsible for developent of the architecture and functionality of geoinforation services of the NATURE-SDIplus portal, in accordance with the ISO and OGC specifications and with the recoendations of the INSPIRE Directive. The developed solutions will be ipleented at the European scale by the coordinators of the GISIG Project (Geographical Inforation Systes International Group). Another iportant eleent of the Project ipleentation is integration of geoinforation services, provided in the NATURE-SDIplus theatic services, with the functionality of the official geoportal, being coissioned at the Geodetic and Cartographic Docuentation Centre. dr in. Robert Olszewski gr in. Stanis³awa Mogi³³o-Suchowera gr in. Marek Brylski gr Alina Kiecik

13 KONCEPCJA GEOPORTALU TEMATYCZNEGO NATURE-SDIPLUS W KONTEKŒCIE IMPLEMENTACJI Rys. 1. Architektura systeu Nature SDI+

14 112 ROBERT OLSZEWSKI, STANIS AWA MOGI O-SUCHOWERA, MAREK BRYLSKI, ALINA KMIECIK Rys. 2. Proces haronizacji danych w projekcie Nature SDI+