DO ŚWIATA DŹWIĘKÓW. Celem dwuletniego programu jest. PierwszyKROK AKCJA INFORMACYJNA ZAKŁADU IMPLANTÓW I PERCEPCJI SŁUCHOWEJ KLINIKA
|
|
- Teresa Baran
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 AKCJA INFORMACYJNA ZAKŁADU IMPLANTÓW I PERCEPCJI SŁUCHOWEJ PierwszyKROK DO ŚWIATA DŹWIĘKÓW Najtrudniejsze mam już za sobą. Tak sądzi wielu pacjentów po operacji wszczepienia implantu ślimakowego. Tymczasem po zabiegu stoją w obliczu nowego wyzwania, jakim jest rehabilitacja słuchu. Operacja to dopiero początek drogi, jaką muszą przebyć, aby swobodnie słyszeć, słuchać i rozumieć docierające do nich bodźce akustyczne. Pod opieką specjalistów z Zakładu Implantów i Percepcji Słuchowej tą drogą będą podążać co najmniej przez dwa lata. Długo? Wcale nie, jeśli weźmiemy pod uwagę, jak skomplikowanym procesem jest zmniejszenie niepełnosprawności wynikającej z dysfunkcji układu słuchowego. Przywracając możliwość odbioru dźwięków dzięki wszczepieniu implantu, nie przywracamy automatycznie możliwości rozumienia. Tę zdolność mózg musi dopiero rozwinąć. W Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu został opracowany dwuletni program rehabilitacji medycznej. To program optymalny, bo stworzony na podstawie ponad 20-letniego doświadczenia w pracy z osobami implantowanymi. Składa się z sześciu etapów. Pierwszym jest aktywacja implantu ślimakowego. To właśnie o tym ważnym kroku do celu, jakim jest przywrócenie sprawnego słuchu, piszemy w tym numerze. W następnych artykułach z serii Mam implant co dalej..? omówimy kolejne etapy dwuletniego programu w procedurze dopasowania systemu implantu ślimakowego. Mgr AGATA LUTEK, dr hab. ARTUR LORENS ZAKŁAD IMPLANTÓW I PERCEPCJI SŁUCHOWEJ KLINIKA REHABILITACJI INSTYTUT FIZJOLOGII I PATOLOGII SŁUCHU Celem dwuletniego programu jest kompensacja utraconej funkcji biologicznej ślimaka, za pośrednictwem stymulacji elektrycznej nerwu słuchowego prowadzonej przez część wewnętrzną systemu implantu oraz oddziaływanie na funkcje ośrodkowego układu nerwowego z uwzględnieniem aktywnego zaangażowania pacjenta w rehabilitację słuchową. Cel ten jest realizowany w zależności od indywidualnych predyspozycji/potencjału pacjenta. Co kryje się pod tym stwierdzeniem? Przez 24 miesiące rehabilitacji słuchu nic nie dzieje się przypadkowo. Każda konsultacja w Zakładzie Implantów i Percepcji Słuchowej przebiega według starannie przygotowanego schematu. Każda rozmowa ze specjalistą, test czy badanie są elementem systemu rehabilitacji medycznej, jaki przygotowaliśmy zgodnie z zasadami modelu zorientowanego na pacjenta (dokładniej pisaliśmy o tym w 1/2014 numerze Słyszę ) i medycyny opartej na dowodach. Na podstawie naszego 20-letniego doświadczenia z pacjentami implantowanymi oraz zgodnie z najnowszymi doniesieniami naukowymi ze świata opracowaliśmy wysokospecjalistyczne procedury, którym poddawani są wszyscy pacjenci. Co nie oznacza, że wszystkim proponuje- 42 / SŁYSZĘ / MAJ / CZERWIEC / 2014
2 my taki sam sposób rehabilitacji. Przeciwnie, staramy się dopasowywać ją do potrzeb oraz możliwości pacjenta. Jest to niezwykle istotne, bo co od początku staramy się uświadamiać naszym pacjentom nie wszystkie osoby implantowane mają takie same szanse na to, aby nabyć umiejętność swobodnego słuchania i rozumienia. To, że Pan Kowalski i Pan Kwiatkowski mają wszczepiony taki sam model implantu i byli operowani w tym samym czasie, nie znaczy, że rehabilitacja słuchu będzie przebiegała u nich jednakowo szybko i u obydwu zakończy się ona pełnym sukcesem. U jednego z nich jej efek- ty mogą okazać się w pełni satysfakcjonujące, natomiast u drugiego postęp może być umiarkowany albo nawet niewielki. Aby rehabilitacja była jak najbardziej skuteczna, na etapie aktywacji musimy trzymać się przemyślanego planu działania. Co to jest aktywacja? Aktywacja systemu implantu ślimakowego jest kolejnym etapem procesu rehabilitacji medycznej, która rozpoczyna się już w chwili diagnostyki. Dla osób implantowanych jest to kluczowy termin. Jego zrozumienie uruchamia bowiem taki sposób myślenia pacjenta, który zwiększa szanse na osiągnięcie celu, jakim jest dobre słyszenie i rozumienie oraz sprawne funkcjonowania we współczesnym społeczeństwie informacyjnym. Światowa Organizacja Zdrowia uznaje rehabilitację medyczną za integralną część nauk medycznych, która znajduje swoje miejsce w organizacji służby zdrowia. Jak wynika z najnowszej definicji, rehabilitacja ma na celu zmniejszenie niepełnosprawności, wynikających z dysfunkcji układów, a więc poprawę stanu psychofizycznego chorego, ogólnie mówiąc jakości życia i co za tym idzie reintegrację osób niepełnosprawnych w środowisku. To cel, który można osiągnąć tylko jedną drogą sterując neurofizjologicznymi procesami, które są odpowiedzialne za odzyskanie utraconej funkcji. W przypadku rehabilitacji słuchu trzeba pokierować tymi procesami w taki sposób, aby pacjent, który nie słyszy dobrze albo wcale, zaczął odbierać i rozumieć dźwięki. Rehabilitacja słuchu sprowadza się zatem do oddziaływania na ośrodkowy układ nerwowy. Ośrodkowy układ nerwowy to fenomen w organizmie. Jak podkreśla się w literaturze naukowej, jest systemem o najwyższym stopniu rozwoju dojrzałości komórkowej i organizacji funkcjonalnej, chanizmach: kompensacji, regeneracji i adaptacji, z czego najważniejszy wydaje się ten pierwszy. Kompensacja zgodnie z definicją to zdolność odtwarzania utraconych funk- cji przez pracę odpowiedzialnego za nią, lecz częściowo utraconego narządu. To zdolność wrodzona wszystkich żywych organizmów. W każdym bowiem organizmie istnieją siły przeciwstawne odchyle- Implant słuchowy przekazuje do mózgu jedynie fragmenty informacji o dźwięku. Mózg musi wygenerować z nich czysty, rozpoznawalny dźwięk. obdarzonym zdolnością reagowania na bodźce z otoczenia zewnętrznego, jak również na bodźce wewnętrzne o stanie psychofizycznym organizmu, odgrywa on nadrzędną rolę nad funkcjami układów wewnętrznych, wyższymi czynnościami psychicznymi, przemianą materii oraz narządami ruchu. Co jednak dla rehabilitacji jest najważniejsze, ośrodkowy układ nerwowy ma zdolności odtwórcze. Pod wpływem bodźców z otoczenia powstają w nim całkiem nowe połączenia między komórkami nerwowymi albo też uruchamiane są połączenia zastępcze dla połączeń neuronalnych, które dotychczas nie funkcjonowały. Ta szczególna właściwość nazywana jest plastycznością i decyduje o tym, że zmniejszenie skutków uszkodzeń, do których z różnych przyczyn może dochodzić w obrębie tego układu, m.in. tych jego częściach, które odpowiadają za słuch, jest możliwe! Tę właściwość wykorzystujemy w rehabilitacji pacjentów po wszczepieniu implantu ślimakowego. Po aktywacji systemu implantu ślimakowego pacjent zaczyna odbierać dźwięki, których wcześniej nie słyszał wcale albo przynajmniej przez jakiś czas. W tym momencie zaczyna się skomplikowany proces przebudowy ośrodkowego układu nerwowego. Jest on oparty na trzech me- niu funkcji od normy. Mobilizacja ich następuje przez zadziałanie odpowiednich bodźców fizycznych. Jak mechanizm kompensacji działa w przypadku układu słuchowego? Wszczepiając implant ślimakowy, częściowo naprawiamy narząd słuchu. Tym samym zmuszamy ośrodkowy układ nerwowy do tego, aby wykorzysty- wał nowe informacje dźwiękowe. Te informacje z czego nie wszyscy zdają sobie sprawę nie są, niestety, kompletne. Implant nie jest bowiem urządzeniem tak doskonałym jak ludzkie ucho i przekazuje do mózgu tylko fragmenty informacji dźwiękowych. Mózg ma za zadanie skompensować te braki przetworzyć niekompletną informację tak, aby wygenerować z niej czy- sty, rozpoznawalny dźwięk. To niezwykle skomplikowany proces, którego przebieg nie do końca sobie uświadamiamy. Odby- wa się podkorowo, w strukturach starszych ewolucyjnie od kory mózgowej. W tych częściach mózgu miliardy komórek nerwowych dokonują obróbki informacji docierających dzięki implantowi, przygotowując informację, która ostatecznie zostanie przekazana do kory mózgu. A dokładniej tych jej części, która nadaje sygnałom dźwiękowym określone znaczenie. Kompensacja dokonuje się na drodze długotrwałego pobudzania sygnałami z ob- Diagnostyka Wsparcie i Edukacja Diagnostyka ciąg dalszy Programowanie Edukacja Pięć etapów procesu aktywacji. SŁYSZĘ / MAJ / CZERWIEC / 2014 / 43
3 wodu, wyzwalanymi w procesie treningu, wynika z ogólnej definicji. Ten trening zaczyna się w chwili włączenia procesora mowy, kiedy do pacjenta zaczynają docierać pierwsze dźwięki. Dalszy jego przebieg został starannie przez nas opracowany poprzez przygotowanie kolejnych ustawień procesora mowy tak, aby stymulować mózg do tworzenia nowych połączeń nerwowych w różnych jego obszarach. Na tym właśnie polega istota rehabilitacji medycznej. Regeneracja, wymieniona jako jeden z mechanizmów mających wpływ na przebieg rehabilitacji, wydaje się odgrywać mniej ważną rolę niż kompensacja. Ludzki organizm ma ograniczone możliwości do odradzania uszkodzonych albo utraconych narządów czy tkanek. Zdolności regeneracyjne ma na przykład tkanka chrzęstna czy mięśniowa. Dla układu słuchowego nie ma ona istotnego znaczenia, chociaż faktem jest, że pod wpływem nowych bodźców dźwiękowych niektóre połączenia nerwowe mogą się regenerować. W procesie rehabilitacji ważny jest wreszcie trzeci mechanizm adaptacja. Jak mówi definicja, termin ten oznacza przystosowanie człowieka do ograniczonej czy zmniejszonej sprawności narządów. Pacjent implantowany musi brać pod uwagę, że w pewnych warunkach, np. w hałasie czy szumie, jego sprawność słuchowa nie będzie idealna. Mimo dobrej kompensacji może mieć np. kłopoty z rozumieniem mowy. Ważne jest więc, aby wypracował takie sposoby, dzięki którym nawet w takich warunkach będzie mógł skutecznie komunikować się z innymi. Reasumując, celem rehabilitacji medycznej jest przebudowa sieci neuronalnych w części ośrodkowego układu nerwowego odpowiedzialnej za przetwarzanie dźwięków. Naszym zaś zadaniem jest takie zaprogramowanie procesora dźwięku, aby w jak największym stopniu wspomóc trzy wymienione wyżej procesy kompensacji, regeneracji i adaptacji. Realizuje się to najczęściej poprzez wgranie do procesora dźwięku programów różniących się parametrami stymulacji elektrycznej nerwu słuchowego prowadzonej przez implant. Pacjent ma za zadanie już samodzielnie po ustalonym czasie przechodzić na kolejny program po to, aby zastosować odpowiednio dobrane bodźce fizyczne stymulujące przebieg pożądanych procesów w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Jednakże pierwsza wizyta w Zakładzie Implantów i Percepcji Słuchowej wbrew wyobrażeniom wielu pacjentów nie sprowadza się tylko do włączenia i ustawienia procesora dźwięku. Celem rehabilitacji jest przebudowa sieci neuronalnych w obszarach mózgu odpowiedzialnych za przetwarzanie dźwięków. Już na etapie aktywacji ogromną wagę przywiązujemy do cech i potrzeb pacjenta. Staramy się go jak najlepiej poznać po to, aby udzielić mu niezbędnego wsparcia. Nie tylko z obserwacji specjalistów, lecz także z badań naukowych wynika bowiem, że motywacja, siła woli, wewnętrzna mobilizacja wzmacniają mechanizmy kompensacyjne, a zatem rzutują na przebieg i efekty całego procesu rehabilitacyjnego. Innych korzyści można spodziewać się na przykład w przypadku pacjenta z dużym ubytkiem słuchu, który bardzo chce słyszeć jak dawniej i aby osiągnąć ten cel, gotów jest ciężko pracować, innych zaś w przypadku osoby z takim samym problemem, ale mniej zdeterminowanej, która chciałaby wprawdzie lepiej słyszeć, ale nie ma tyle samozaparcia, aby systematycznie przeprowadzać zalecane treningi słuchowe. Pierwszy z pacjentów może mieć zdecydowanie większy zysk z wszczepionego implantu i osiągnąć pełne rozumienie mowy, podczas gdy drugi nabyć tę umiejętność tylko w pewnym stopniu. Jaki potencjał ma pacjent? Rozpoczynając aktywację, staramy się określić ogólny potencjał, jakim dysponuje pacjent już na starcie procesu rehabilitacyjnego. Oczywiście, dla postępu rehabilitacji ogromne znaczenie mają czynniki biologiczne istotna jest przyczyna uszkodzenia słuchu, etiologia choroby, ogólny stan zdrowia pacjenta, ale także wiek, w którym pojawił się niedosłuch. Istotne jest, czy pacjent nosił aparat słuchowy i jakie miał z niego korzyści. Zasadniczo, im krótszy czas, w którym pacjent pozostawał w świecie ciszy, tym lepszych efektów możemy się spodziewać. Mózg łatwiej będzie uczył się bowiem brzmienia i znaczenia dźwięków, które docierają do niego dzięki wszczepionemu systemowi implantu ślimakowego. Czas ma szczególne znaczenie w przypadku dzieci. Prowadzone prace naukowo- -badawcze i doświadczenia wiodących ośrodków wykazały, że wczesne implantowanie stwarza dzieciom warunki pełniejszego rozwoju mowy. Badania w zakresie neurofizjologii wykazują, że optymalna faza rozwoju funkcji słuchowej i rozwoju mowy dotyczy pierwszych dwóch lat życia dziecka. Dojrzewanie centralnej drogi słuchowej rozpoczyna się już w okresie życia płodowego, zaś po urodzeniu narząd słuchu nadal doskonali swą funkcję pod wpływem bodźców zewnętrznych. W tym okresie rozwijają się struktury nerwowe odpowiedzialne za rozwój słownictwa oraz następuje opanowanie reguł gramatycznych języka. Zatem zasadne jest wczesne zastosowanie implantów ślimakowych, które umożliwią wykształcenie się mózgowej sprawności słyszenia w okresie największej plastyczności mózgu i w konsekwencji rozwój mowy zbliżony do etapów rozwoju mowy dziecka ze słuchem prawidłowym. Jest jednak jeszcze jeden element, który decyduje o efektach rehabilitacji medycznej chodzi o nastawienie pacjenta i jego chęć włączenia się w ten proces. Istotne jest, na ile radzi on sobie w niełatwej sytuacji życiowej, czy jest z natury otwarty i gotowy na nowe wyzwania. Ważne są jego priorytety, potrzeby i oczekiwania. Długo zastanawialiśmy się, jak w ograniczonym czasie przeznaczonym na konsultacje uzyskać jak najwięcej informacji o pacjencie, dzięki którym będziemy mogli zindywidualizować proces rehabilitacji. Ostatecznie udało nam się stworzyć narzędzia i wyselekcjonować testy psychometryczne, dzięki którym jesteśmy w stanie odkryć słabsze i mocniejsze strony pacjenta i zorientować się, w jakich obszarach wymaga on wsparcia i pomocy. Tuż po operacji pacjenci otrzymują oprócz instrukcji obsługi procesora dźwięku także serię specjalnie przygotowanych ankiet, które po wypełnieniu zwracają nam podczas pierwszego spotkania w ramach programu rozpoczętego w Zakładzie Implantów i Percepcji Słuchowej. Dialog z pacjentem (a w przypadku małych dzieci z ich rodzicami) rozpoczynamy od analizy odpowiedzi na zestaw specjalnie przygotowanych pytań, dzięki któremu jesteśmy w stanie zorientować się, jak silna jest u pacjenta potrzeba po- 44 / SŁYSZĘ / MAJ / CZERWIEC / 2014
4 prawy słuchu i do jakiego wysiłku jest on zdolny, aby tę poprawę osiągnąć. Osoba implantowana nie odpowiada na te pytania wprost, lecz zaznacza odpowiedzi na odcinku, którego końce oznaczają skrajnie różne odpowiedzi. Pacjent pytany na przykład, na ile przygotowany jest do obsługi procesora dźwięku, może postawić punkt w połowie odcinka, co oznacza, że niedokładnie przeczytał instrukcję i ma obawy, czy będzie potrafił obsłużyć urządzenie. Z kolei rodziców implantowanych dzieci, pytamy, czy ich zdaniem mają wpływ na to, by dziecko nosiło procesor. Dzięki temu wiemy, na ile czują się bezradni wobec sytuacji, w jakiej znalazło się ich dziecko. Na podstawie analizy zaznaczonych odpowiedzi pedagog albo surdologopeda, który jest członkiem interdyscyplinarnego zespołu Zakładu Implantów i Percepcji Słuchowej, określa, na ile pacjent (albo rodzic implantowanego dziecka) jest gotowy do tego, aby rozpocząć proces rehabilitacji i czy jest w stanie dostatecznie się w niego zaangażować. Test pozwala zorientować się specjaliście, w jaki sposób pacjent/rodzic postrzega sytuację, w jakiej się znalazł. Na ile pewnie, spokojnie i kompetentnie czuje się w konfrontacji z zadaniami, jakie narzuca na niego procedura aktywacji systemu implantu. Dzięki takiej wiedzy specjalista może przekazać pacjentowi pakiet niezbędnych informacji, okazać lepsze zrozumienie dla jego obaw i wątpliwości czy wyeksponować pozytywne strony sytuacji, jeśli pacjent nadmiernie koncentruje się na swoich lękach i obawach. Kolejne narzędzie to zestaw czterech pytań, których celem jest określenie oczekiwań pacjenta. Jednym z najważniejszych jest pytanie o powody decyzji dotyczącej wszczepienia implantu. W wielu przypadkach właśnie na tym etapie wychodzi na jaw, że pacjenci oczekują tych samych wyników leczenia, jakie osiągnięto u innych. Jedna z mam powiedziała nam: zdecydowałam się na wszczepienie implantu synowi, bo ma kolegę w klasie, który po takiej operacji bardzo dobrze słyszy. Mama małego pacjenta nie wzięła jednak pod uwagę tego, że kolega miał zupełnie inny problem ze słuchem niż jej syn. I że mierzyła potencjał syna miarą, która pasowała do innego dziecka. Na tym etapie najbardziej zaskakujące dla pacjentów jest pytanie o ograniczenia, jakie mogą pojawić się w życiu użytkownika implantu. Większość pacjentów myśli tylko o ułatwieniach związanych z poprawą słyszenia. Zapominają, że implant jest tylko protezą i nie zapewnia tak doskonałego słyszenia jak zdrowe ucho. Zanim więc przejdziemy do dalszych etapów aktywacji, musimy przypomnieć im o tym. Dzięki tym pytaniom możemy zatem dowiedzieć się, którzy z naszych pacjentów rozpoczynają rehabilitację z realnymi, a którzy z nierealnymi oczekiwaniami. O efektach rehabilitacji decyduje w dużej mierze pozytywne nastawienie pacjenta i jego chęć włączenia się w ten proces. Dzięki szczerej rozmowie ze specjalistą jeszcze przed podłączeniem procesora tacy pacjenci mogą później uniknąć wielu rozczarowań. Kolejne narzędzie zostało wdrożone w Zakładzie Implantów i Percepcji Słuchowej po to, aby omówić z pacjentem następny istotny temat trudności, z jakimi być może będzie musiał się zmierzyć podczas rehabilitacji, i jego gotowość na zmiany. Jest to schemat, który obrazuje siedem etapów, jakie przechodzi osoba mająca problemy ze słuchem, zanim na trwałe wprowadzi tak istotną zmianę w swoim życiu, jaką jest noszenie protezy i doświadczanie trudności związanych z ada- PRZYKŁADOWY PLAN WIZYT PACJENTA W ZAKŁADZIE IMPLANTÓW I PERCEPCJI SŁUCHOWEJ W KAJETANACH Interwał: Aktywacja ok. 1 miesiąc ok. 5 miesięcy ok. 9 miesięcy ok. 14 miesięcy ok. 24 miesiące Cel: Przygotowanie pacjenta do czynnego i świadomego udziału w procesie rehabilitacji medycznej. Rozpoczęcie oddziaływania na Ośrodkowy Układ Nerwowy (OUN) za pomocą stymulacji elektrycznej poprzez włączenie i odpowiednie zaprogramowanie systemu implantu ślimakowego. Weryfikacja realizacji zaleceń udzielonych pacjentowi. Kontynuacja oddziaływania na Ośrodkowy Układ Nerwowy (OUN) poprzez programowanie procesora dźwięku w celu odpowiedniego doboru bodźców fizycznych. Pogłębiona diagnostyka elektrycznie stymulowanego układu słuchowego w celu optymalizacji programów procesora dźwięku. Wstępna ocena skuteczności rehabilitacji medycznej. Kontynuacja diagnostyki i optymalizacji programów procesora dźwięku. Ocena realizacji indywidualnych celów pacjenta związanych z użytkowaniem systemu implantu ślimakowego. Doradztwo w zakresie doboru optymalnych strategii komunikacyjnych. Odległa ocena skuteczności rehabilitacji medycznej. Ostateczna weryfikacja ustawień procesora dźwięku i finalizacja dwuletniego okresu rehabilitacji medycznej. SŁYSZĘ / MAJ / CZERWIEC / 2014 / 45
5 ptacją do nowych wrażeń słuchowych. Narzędzie to składa się z pięciu zdań, z których każde odnosi się do innego z tych etapów od braku gotowości do zmiany, przez rozważanie przez pacjenta wprowadzenia zmiany w swoje życie, wzrastającą potrzebę zmiany, aż po dokonanie wyboru i przekonanie o jego słuszności. Zależnie od tego, na jakim etapie jest pacjent, wymaga odmiennego podejścia. Z osobą, która oczekuje dobrego słyszenia, ale jednocześnie nie jest gotowa na wysiłek i trudności związane z rehabilitacją słuchu, specjalista rozmawia na temat dokonanego wyboru i dostarcza niezbędnych informacji o metodzie leczenia. Jeśli pacjent odczuwa potrzebę zmian i jest już po części przygotowany do wprowadzenia zmian w swoim życiu, specjalista przygotowuje go do tego zadania. Jeśli natomiast okazuje się, że pacjent całkowicie dojrzał już do czekających go zmian specjaliście pozostaje tylko utwierdzenie go w przekonaniu o słuszności dokonanego wyboru. To niezwykle ważne. Utwierdzenie w przekonaniu o konieczności zmian oznacza bowiem, że pacjent nie cofnie się z raz wybranej drogi, a w obliczu trudności nie zwątpi w sens rozpoczętej rehabilitacji. Wystarczy tylko słuchać Udzielając wsparcia, jednocześnie edukujemy pacjentów, starając się, aby byli jak najlepiej przygotowani do programowania i aktywacji procesora dźwięku. To moment, z którym wiążą się ogromne emocje pacjent może nareszcie usłyszeć nowe dźwięki. To jednak także moment, w którym staje się on współodpowiedzialny za przebieg dalszej rehabilitacji. Świadomość tego faktu jest niezwykle ważna motywuje bowiem pacjenta do wywiązywania się z zadań Po aktywacji pacjent ma za zadanie nosić procesor dźwięku i zmieniać programy zgodnie z zaleceniami specjalistów. narzuconych procedurą dopasowania implantu. Tak więc od chwili włączenia procesora czeka go przynajmniej dwuletnia rehabilitacja medyczna, która nie zawsze co trzeba zaznaczyć przynosi szybkie i spektakularne efekty. Niezbędna bowiem do rozróżniania nowych dźwięków i rozumienia mowy jest przebudowa połączeń sieci neuronalnych w mózgu, a ten proces następuje powoli i tylko wtedy, gdy będziemy stale dostarczać korze słuchowej nowych i najczęściej na początku niezbyt przyjemnie odbieranych dźwięków. Pierwsze tony słyszane dzięki procesorowi dźwięku mogą wydawać się dziwne, czasem nawet dokuczliwe. Przede wszystkim jednak są niezrozumiałe. Niektórzy pacjenci nie kryją rozczarowania, proszą wtedy o podkręcenie procesora. Sądzą, że nie rozumieją dźwięków, bo są one za ciche. Nic bardziej mylnego. Mózg nie skompensował jeszcze ubytków w informacji i nie umie jeszcze radzić sobie z nowymi dźwiękami. Ten proces wymaga czasu i odpowiedniej stymulacji. Dlatego do procesora wgrywamy programy, których parametry (dobrane na podstawie przeprowadzonych pomiarów i badań diagnostycznych) w określony sposób oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy. Na miejscu włączamy pierwszy z programów i zalecamy pacjentowi, aby po powrocie do domu według zaleceń przełączał procesor dźwięku na kolejny program. Ale nic na siłę. Jeśli pacjent czuje zbyt duży dyskomfort (może mieć nawet zawroty głowy), to pozostaje na poprzednio akceptowanym programie aż do czasu, kiedy ośrodkowy układ nerwowy będzie w stanie przyjąć kolejne bodźce. Tak więc po aktywacji pacjent ma podstawowe zadanie systematycznie nosić procesor dźwięku i zmieniać programy. Dodatkowo zalecamy, aby w ciągu kilku najbliższych tygodni wypełnił tzw. kartę dźwięków z obszernej listy dźwięków (np. szum płynącej wody, stukot obcasów, warkot samochodów) wybierał te, które usłyszał. Dodatkowo ma zaznaczyć, czy były dla niego nieprzyjemne. Znamienne, że w procesie rehabilitacyjnym nie mierzymy poziomu przyjemności, jaką daje słuchanie, ale związany z nim ewentualny dyskomfort. Właśnie poznanie jego poziomu pozwala w dużej mierze na precyzyjne dobranie odpowiedniego na danym etapie przemian oddziaływania na ośrodkowy układ nerwowy. Ta ocena ma jednak miejsce dopiero podczas kolejnej wizyty w Zakładzie Implantów i Percepcji Słuchowej. O kolejnych krokach w nauce słuchania i rozumienia napiszemy w następnym numerze Słyszę. PACJENT W DOBRYCH RĘKACH Jeden specjalista to za mało, aby zapewnić pacjentowi właściwą opiekę w trakcie rehabilitacji słuchowej. Dlatego zespół Zakładu Implantów i Percepcji Słuchowej jest interdyscyplinarny. W jego skład wchodzą inżynierowie kliniczni, psycholodzy, pedagodzy i surdologopedzi. Każdy specjalista ma w pracy z pacjentem nieco inne zadania. Inżynier kliniczny ocenia funkcjonowanie implantu, wybiera sposób przetwarzania sygnału, analizuje i interpretuje wyniki pomiarów potencjałów czynnościowych. Psycholog analizuje wyniki ankiet wypełnianych przez pacjenta i tworzy na ich podstawie profil psychologiczny pacjenta. Ocenia jego mocne strony oraz te cechy, które mogą utrudniać proces rehabilitacyjny. Wytycza te obszary, w których pacjent potrzebuje wsparcia i stara się go udzielić w trakcie kolejnych spotkań. Pedagog przekazuje zalecenia dotyczące treningu słuchowego, uświadamiając jednocześnie, jak wiele zależy od zaangażowania pacjenta (wsparcie). Dobiera parametry stymulacji elektrycznej do możliwości drogi słuchowej i możliwości pacjenta. Surdologopeda zapewnia pacjentowi fachową pomoc w rozwijaniu sprawności językowej. Koryguje zniekształcane przez niego dźwięki. Uczy mówić i rozumieć słowa, zdania i wyrażenia. Dobiera parametry stymulacji elektrycznej do zmieniających się z czasem potrzeb drogi słuchowej. 46 / SŁYSZĘ / MAJ / CZERWIEC / 2014
Słuchajmy w stereo! Dlaczego lepiej jest używać dwóch aparatów słuchowych zamiast jednego
Słuchajmy w stereo! 8 Dlaczego lepiej jest używać dwóch aparatów słuchowych zamiast jednego 1 Broszura ta jest ósmą z serii broszur firmy Widex poświęconych słuchowi i tematom z nim związanym 2 Słyszeć
Bardziej szczegółowoZROZUMIEĆ UBYTEK SŁUCHU
ZROZUMIEĆ UBYTEK SŁUCHU Ubytek słuchu i jego pierwsze symptomy Ubytek słuchu (niedosłuch) jest zaburzeniem funkcjonowania układu słuchowego, objawiającym się ograniczeniem zdolności do słyszenia dźwięków.
Bardziej szczegółowoPsychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.
Zakład Nauczania Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, WUM Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, SKDJ Psychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.
Bardziej szczegółowoWielospecjalistyczny proces diagnostyczny w kierunku zastosowania implantów ślimakowych
Załącznik nr 2 Wielospecjalistyczny proces diagnostyczny w kierunku zastosowania implantów ślimakowych I. Wprowadzenie Cele diagnostyki: Wybór grupy pacjentów spełniających wskazania medyczne, psychologiczne,
Bardziej szczegółowoWIEDZA K_W01 Posiada ogólną wiedzę na temat neurologopedii jako specjalności logopedycznej. K_W02 Zna neurolingwistyczne i psycholingwistyczne
WIEDZA K_W01 Posiada ogólną wiedzę na temat neurologopedii jako specjalności logopedycznej. K_W02 Zna neurolingwistyczne i psycholingwistyczne uwarunkowania wypowiedzi językowych. K_W03 Posiada usystematyzowaną
Bardziej szczegółowoNeuromodulacja akustyczna CR
Neuromodulacja akustyczna CR W redukcji szumu usznego powstałego wskutek hiperaktywności włókien horyzontalnych neuronów kory słuchowej. Neurologia akustyczna CR jest wykorzystywana w naszej klinice do
Bardziej szczegółowoAktywizowanie pacjenta i jego opiekunów do korzystania z opieki protetycznej
JEDNOSTKA MODUŁOWA: 322[17].Z3.01 Aktywizowanie pacjenta i jego opiekunów do korzystania z opieki protetycznej Wymagania wstępne : Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien
Bardziej szczegółowoZROZUMIEĆ APARATY SŁUCHOWE
ZROZUMIEĆ APARATY SŁUCHOWE Czy obawiasz się wypróbowania słyszenia w aparatach słuchowych? Aparaty słuchowe zapewniają dobre słyszenie oraz komfort słuchowy. Dzięki nim osoba z uszkodzonym słuchem o wiele
Bardziej szczegółowoHAŁAS I SŁUCH. Czym jest hałas? Jakie są jego źródła? Jak można się przed nim chronić?
HAŁAS I SŁUCH 4 Czym jest hałas? Jakie są jego źródła? Jak można się przed nim chronić? Broszura ta stanowi krótki opis hałasu, jego źródeł oraz sposobów ochrony przed jego szkodliwym wpływem. Jest to
Bardziej szczegółowoWCZESNA INTERWENCJA I WSPOMAGANIE ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA WARSZTATY LIDIA WITAK-ŚWIATŁOWICZ
WCZESNA INTERWENCJA I WSPOMAGANIE ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA WARSZTATY LIDIA WITAK-ŚWIATŁOWICZ Wrocław, 5 kwietnia 2008 I. WCZESNA INTERWENCJA 1. CELE 2. KORZYŚCI II. MODEL OPIEKI NAD MAŁYMI DZIEĆMI Z ZABURZENIAMI
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych. Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: NEUROLOGOPEDIA Z ELEMENTAMI AUDIOLOGII I FONIATRII Typ studiów: kwalifikacyjne/doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów
Bardziej szczegółowoVibramoov. neurorehabilitacja chodu przy użyciu zogniskowanej wibracji
Vibramoov neurorehabilitacja chodu przy użyciu zogniskowanej wibracji VIBRAMOOV PRZEPROWADZA PACJENTA PRZEZ CAŁY PROCES REHABILITACJI Dzięki zaawansowanym, zróżnicowanym protokołom Vibramoov, terapeuci
Bardziej szczegółowoAKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE
AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE WYDZIAŁ REHABILITACJI KIERUNEK FIZJOTERAPIA studia II stopnia DZIENNIK PRAKTYK STUDENCKICH Imię i nazwisko studenta Nr albumu 1 CELE KSZTAŁCENIA
Bardziej szczegółowoWczesny dostęp do dźwięku
SYSTEM IMPLANTÓW SŁUCHOWYCH ZAKOTWICZONYCH W KOŚCI Wczesny dostęp do dźwięku z nową miękką opaską Ponto Dźwięk stymuluje rozwój Wczesna stymulacja ucha wewnętrznego (ślimaka) jest konieczna dla pomyślnego
Bardziej szczegółowoSłownictwo: umiejętność radzenia sobie w codziennych sytuacjach, odpowiedni dobór słownictwa, odpowiedni zakres słownictwa.
język francuski, klasy: 4 6 Zgodnie z WZO, śródroczne i roczne oceny z języka francuskiego w klasach IV VI wyrażone są stopniem w następującej skali: stopień celujący 6, stopień bardzo dobry 5, stopień
Bardziej szczegółowoWczesne wspomaganie rozwoju dziecka i jego rodziny
Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i jego rodziny Podstawa prawna Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2017r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (DZ.
Bardziej szczegółowoz języka niemieckiego (IV-VIII)
Przedmiotowy system oceniania z języka niemieckiego (IV-VIII) mgr Beata Modzelewska Sprawności językowe podlegające ocenie w klasach 4-8: mówienie, czytanie, rozumienie tekstu czytanego, rozumienie ze
Bardziej szczegółowoKIEDY KTOŚ KOGO ZNASZ MA UBYTEK SŁUCHU
KIEDY KTOŚ KOGO ZNASZ MA UBYTEK SŁUCHU Osoba z niedosłuchem oraz jej najbliższe otoczenie Ubytek słuchu stanowi poważny problem dla całego otoczenia osoby niedosłyszącej rodziny, współpracowników i przyjaciół.
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 11 do Uchwały Nr 15 Senatu UMK z dnia 24 lutego 2015 r.
Załącznik nr 11 do Uchwały Nr 15 Senatu UMK z dnia 24 lutego 2015 r. E f e k t y k s z t a ł c e n i a d l a k i e r u n k u i i c h r e l a c j e z e f e k t a m i k s z t a ł c e n i a d l a o b s z
Bardziej szczegółowoZrozumieć więcej. Nauczyć łatwiej. Wyzwania współczesnego ucznia i nauczyciela w szkole średniej
Zrozumieć więcej. Nauczyć łatwiej. Wyzwania współczesnego ucznia i nauczyciela w szkole średniej Dr Joanna Heidtman, Heidtman & Piasecki Efektywność osobista w pracy nauczyciela w obliczu zmian. Trudno
Bardziej szczegółowoJak rozmawiać o chorobie i śmierci z pacjentami terminalnie chorymi i ich rodzinami szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego
Jak rozmawiać o chorobie i śmierci z pacjentami terminalnie chorymi i ich rodzinami szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest zapoznanie lekarzy i personelu medycznego
Bardziej szczegółowoProgram adaptacyjno-wychowawczy ZSiP w Krośnicach
Program adaptacyjno-wychowawczy ZSiP w Krośnicach Wstęp Zmieniając szkołę uczniowie spotykają się po raz z nowymi kolegami i nauczycielami, często znajdują się w dotąd nieznanym miejscu. Każda z klas jest
Bardziej szczegółowoDźwięk i słuch. Percepcja dźwięku oraz funkcjonowanie narządu słuchu
Dźwięk i słuch 1 Percepcja dźwięku oraz funkcjonowanie narządu słuchu Broszura ta jest pierwszą z serii broszur firmy WIDEX poświęconych słuchowi oraz tematom z nim związanym. Od fal dźwiękowych do słyszenia
Bardziej szczegółowovoice to see with your ears
voice to see with your ears Łukasz Trzciałkowski gr00by@mat.umk.pl 2007-10-30 Zmysł słuchu to zmysł umożliwiający odbieranie (percepcję) fal dźwiękowych. Jest on wykorzystywany przez organizmy żywe do
Bardziej szczegółowoSPECJANY OŚRODEK SZKOLNO-WYCHOWAWCZY W PUŁAWACH
SPECJANY OŚRODEK SZKOLNO-WYCHOWAWCZY W PUŁAWACH Wczesna interwencja (wczesne wspomaganie rozwoju) jest to zintegrowany system oddziaływań: profilaktycznych, diagnostycznych, leczniczo rehabilitacyjnych
Bardziej szczegółowoPorozumiewanie się z użytkownikami aparatów słuchowych. Rady dotyczące udanego porozumiewania się
Porozumiewanie się z użytkownikami aparatów słuchowych 5 Rady dotyczące udanego porozumiewania się Jest to piąta w serii broszur firmy Widex dotyczących słuchu i problemów z nim związanych. Porozumiewanie
Bardziej szczegółowoSYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ROSYJSKIEGO
SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ROSYJSKIEGO I. KONTROLI PODLEGAJĄ ZARÓWNO SPRA2WNOŚCI PRODUKTYWNE (MÓWIENIE I PISANIE), JAK I RECEPTYWNE (ROZUMIENIE I PISANIE TEKSTU CZYTANEGO I SŁUCHANEGO). 1a. Mówienie. Umiejętności
Bardziej szczegółowoWczesne wspomaganie rozwoju dziecka początkiem efektywnej edukacji
Konferencja: Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka początkiem efektywnej edukacji Warszawa, 19 września 2014r. Cele konferencji: Upowszechnianie wiedzy o znaczeniu wczesnego wspomagania dla rozwoju małego
Bardziej szczegółowoKOMPLEKSOWE PODEJŚCIE DO TERAPII
KOMPLEKSOWE PODEJŚCIE DO TERAPII Ból PRZYWRACANIE ZDROWIA W SZCZEGÓLNY SPOSÓB 2 Krążenie Zapalenie Naprawa tkanek Większość z nas uważa zdrowie za pewnik. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy organizm traci
Bardziej szczegółowoProgram leczenia głuchoty metodą wielokanałowych wszczepów implantów ślimakowych i pniowych.
MINISTERSTWO ZDROWIA DEPARTAMENT POLITYKI ZDROWOTNEJ Program polityki zdrowotnej pn.: Program leczenia głuchoty metodą wielokanałowych wszczepów implantów ślimakowych i pniowych. ŚRODKI BUDŻETOWE NA REALIZACJĘ
Bardziej szczegółowoPLAN I RAMOWY PROGRAM PRAKTYK DLA POLICEALNEJ SZKOŁY PROTETYKÓW SŁUCHU
SKK Sp. z o.o., 01-601 Warszawa, ul. Karmelicka 9, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS 0000175786.
Bardziej szczegółowo(imię i nazwisko nauczyciela) (przedmiot) (numer programu)
Iwona Jończyk (imię i nazwisko nauczyciela) Wybrane zagadnienia z psychologii społecznej (przedmiot) 2407MR i GŻ 1997.08.18 (numer programu) Klasa IV TŻa, IV TŻb Lp. Cele kształcenia i wychowania Treści
Bardziej szczegółowoWydział Nauk o Zdrowiu Kierunek Fizjoterapia Stopień II, Profil praktyczny
LISTA PRZEDMIOTÓW, KTÓRE MOGĄ BYĆ UZNANE NA PODSTAWIE OCENY EFEKTÓW UCZENIA SIĘ ZDOBYTYCH NA DRODZE EDUKACJI POZAFORMALNEJ I NIEFORMALNEJ NA ROK AKADEMICKI 2016/2017 Wydział Nauk o Zdrowiu Kierunek Fizjoterapia
Bardziej szczegółowoWielu rodziców zastanawia się, czy ich dziecko jest w pełni gotowe, by sprostać wymaganiom jakie niesie za sobą szkoła.
O GOTOWOŚCI SZKOLNEJ Rozpoczęcie nauki szkolnej to bardzo ważny moment w życiu każdego dziecka. Pójście do szkoły poprzedzone jest rocznym obowiązkowym przygotowaniem przedszkolnym, któremu podlegają wszystkie
Bardziej szczegółowoSOLIDNE PERSPEKTYWY SUPREMIA
SOLIDNE PERSPEKTYWY SUPREMIA Nowe perspektywy rozwoju Otaczające dźwięki są niezwykle ważne dla naszego codziennego funkcjonowania. Dobre słyszenie ma również kluczowe znaczenie dla ogólnego rozwoju dzieci,
Bardziej szczegółowoWymagania na poszczególne oceny z języka niemieckiego dla uczniów Technikum Zawodowego poziom IV.O i IV.1, zakres podstawowy.
Wymagania na poszczególne oceny z języka niemieckiego dla uczniów Technikum Zawodowego poziom IV.O i IV.1, zakres podstawowy. SŁUCHANEGO/ CZYTANEGO - uczeń rozumie wszystkie polecenia, instrukcje i wypowiedzi
Bardziej szczegółowoProgram zajęć dla jednostki 322[17].Z3.02 słuchaczy studium w zawodzie protetyk słuchu (tryb zaoczny)
Program zajęć dla jednostki 322[17].Z3.02 słuchaczy studium w zawodzie protetyk słuchu (tryb zaoczny) Sprawowanie opieki audioprotetycznej nad osobą niedosłyszącą po doborze aparatów słuchowych Program
Bardziej szczegółowoZasady oceniania wewnątrzszkolnego z języka francuskiego/hiszpańskiego w klasie I-III
Zasady oceniania wewnątrzszkolnego z języka francuskiego/hiszpańskiego w klasie I-III Nadrzędnym celem nauczania języka francuskiego/hiszpańskiego w klasie I-III jest opanowanie przez uczniów podstaw języka
Bardziej szczegółowoAKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE
AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE WYDZIAŁ REHABILITACJI KIERUNEK FIZJOTERAPIA studia II stopnia DZIENNIK PRAKTYK STUDENCKICH - Imię i nazwisko studenta Nr albumu CELE KSZTAŁCENIA
Bardziej szczegółowoTrzy filary motywacji wewnętrznej: jak je budować? Joanna Steinke-Kalembka
Trzy filary motywacji wewnętrznej: jak je budować? Joanna Steinke-Kalembka Czym jest motywacja wewnętrzna? motywacja to coś, co pobudza nas do działania i powoduje, że możemy w tym działaniu wytrwać. Motywacja
Bardziej szczegółowoKIERUNKOWEEFEKTY KSZTAŁCENIA. Po ukończeniu studiów absolwent:
TABELA ODNIESIEŃ EFEKTÓW KIERUNKOWYCH DO EFEKTÓW OBSZAROWYCH KIERUNEK STUDIÓW: fizjoterapia POZIOM KSZTAŁCENIA: studia II stopnia PROFIL KSZTAŁCENIA: praktyczny OBSZAR KSZTAŁCENIA: obszar nauk medycznych,
Bardziej szczegółowowww.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO www.prototo.pl
Bardziej szczegółowoWypracowane rezultaty. Krajowa Konferencja OKRĄGŁY STÓŁ Łańcuch Zaufania
Wypracowane rezultaty Krajowa Konferencja OKRĄGŁY STÓŁ Łańcuch Zaufania Co użytkownicy wiedzą o TeleZdrowiu? Część I Pomimo iż, TeleZdrowie obecne jest na rynku już 20 lat, wciąż powszechny jest brak zrozumienia
Bardziej szczegółowoAkademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku KARTA PRZEDMIOTU (SYLABUS) W CYKLU KSZTAŁCENIA 2014-2016. Zakład Fizykalnych Metod Terapeutycznych
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku KARTA PRZEDMIOTU (SYLABUS) W CYKLU KSZTAŁCENIA 2014-2016 Katedra Fizjoterapii / Jednostka Organizacyjna: Zakład Fizykalnych Metod Terapeutycznych Kierunek:
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 164 A/09 Senatu WUM z dnia 30 listopada 2009 r. PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 I. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ 1.
Bardziej szczegółowoProgram logopedyczny przedszkola Przyjaciół Książki dla dzieci 4,5 i 6 letnich Mówimy ładnie
Program logopedyczny przedszkola Przyjaciół Książki dla dzieci 4,5 i 6 letnich Mówimy ładnie Opracowała: mgr Agnieszka Sokółka Wstęp Umiejętność poprawnego mówienia jest w naszych czasach szczególnie ważna.
Bardziej szczegółowoMiędzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia ICF a diagnoza funkcjonalna
Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia ICF a diagnoza funkcjonalna mgr Aneta Żurek zurek@womczest.edu.pl Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku
Bardziej szczegółowoTERAPIA ZABURZEŃ CZYNNOŚCI SYSTEMU ŻUCHWOWO-GNYKOWO-CZASZKOWEGO PROGRAM KURSU
TERAPIA ZABURZEŃ CZYNNOŚCI SYSTEMU ŻUCHWOWO-GNYKOWO-CZASZKOWEGO PROGRAM KURSU Dla stomatologów, foniatrów, laryngologów, okulistów i fizjoterapeutów WERSJA 2014.2 20 godzin akademickich zrealizowanych
Bardziej szczegółowoMowa w protetyce słuchu
Technologie mowy 12.01.2015 Agenda Wstęp Skąd ten temat? Mowa w badaniach słuchu Mowa w dopasowaniu aparatów słuchowych metody, ocena Systemy wspomagające zrozumienie mowy w cyfrowych aparatach słuchowych
Bardziej szczegółowoCzym jest badanie czynnościowe rezonansu magnetycznego? Oraz jaki ma związek z neuronawigacją?
Czym jest badanie czynnościowe rezonansu magnetycznego? Oraz jaki ma związek z neuronawigacją? Dolnośląski Szpital Specjalistyczny im. T. Marciniaka Centrum Medycyny Ratunkowej stale podnosi jakość prowadzonego
Bardziej szczegółowoWewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli Nowatorskie metody nauczania
Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli Nowatorskie metody nauczania Zapraszam na szkolenie on line prezentujące dwie nowoczesne metody pracy: coaching i mentoring. Idea i definicja coachingu Coaching,
Bardziej szczegółowoMulti-sensoryczny trening słuchowy
Multi-sensoryczny trening słuchowy Rozumienie mowy w hałasie Co daje trening słuchowy? Trening słuchowy gwarantuje powiększenie i polepszenie pracy ośrodków odpowiedzialnych za słyszenie na 5 lat. Pacjent,
Bardziej szczegółowoModel predykcyjny rozwoju słuchowego małego dziecka
Warszawski Uniwersytet Medyczny II Wydział Lekarski lek. Jolanta Serafin-Jóźwiak Model predykcyjny rozwoju słuchowego małego dziecka Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor prof. dr
Bardziej szczegółowoGimnazjum nr 1 im. Marii Skłodowskiej Curie w Górze Przedmiotowy system oceniania z języka rosyjskiego. Podręczniki: Klasa 2 Echo 1 i Echo 2
Gimnazjum nr 1 im. Marii Skłodowskiej Curie w Górze Przedmiotowy system oceniania z języka rosyjskiego Podręczniki: Klasa 2 Echo 1 i Echo 2 Każdy uczeń jest oceniany pod kątem własnej pracy i aktywności
Bardziej szczegółowoOpis efektów kształcenia. Studia Podyplomowe Neurorozwojowa diagnoza i korekcja wad postawy ciała u dzieci i młodzieży /nazwa studiów podyplomowych/
Załącznik nr 1 do uchwały nr AR001-7-XI/2014 z dnia 25.11.14. Opis efektów kształcenia Studia Podyplomowe Neurorozwojowa diagnoza i korekcja wad postawy u dzieci i młodzieży /nazwa studiów podyplomowych/
Bardziej szczegółowoJak długo pacjenci w Polsce czekają na diagnozę i leczenie onkologiczne? II edycja badania co zmieniło wejście w życie pakietu onkologicznego?
ŚCIEŻKA PACJENTA Jak długo pacjenci w Polsce czekają na diagnozę i leczenie onkologiczne? II edycja badania co zmieniło wejście w życie pakietu onkologicznego? Fundacja Onkologia 2025 Sierpień 2016 O badaniu
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania w klasach 4-8- język angielski
Przedmiotowy system oceniania w klasach 4-8- język angielski Przygotowanie do zajęć: Uczeń systematycznie odrabia zadania domowe, na lekcję przynosi podręcznik, zeszyt ćwiczeń, zeszyt oraz przybory szkolne.
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 1 /z oddziałami integracyjnymi/ w GORLICACH
KONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 1 /z oddziałami integracyjnymi/ w GORLICACH Każde dziecko ma prawo do pełnego dostępu do edukacji bez względu na to, jaki prezentuje potencjał rozwojowy. Przedszkole
Bardziej szczegółowoIndywidualny Zawodowy Plan
Indywidualny Zawodowy Plan Wstęp Witaj w Indywidualnym Zawodowym Planie! Zapraszamy Cię do podróży w przyszłość, do stworzenia swojego własnego planu działania, indywidualnego pomysłu na życie i pracę
Bardziej szczegółowoJ.Rostkowska, A. Geremek-Samsonowicz, H. Skarżyński
J.Rostkowska, A. Geremek-Samsonowicz, H. Skarżyński Niedosłuch w grupie 65+ 75% osób po 70 roku życia ma różne problemy związane ze słuchem. (Sprawozdanie merytoryczno-finansowe Instytutu Fizjologii i
Bardziej szczegółowoAnna Stalmach-Tkacz, Karina Mucha,
Anna Stalmach-Tkacz, Karina Mucha, 02.03.2018 Wychowanie kształtujące, czyli jak wychować mądre i szczęśliwe dzieci Wychowanie i edukacja małego dziecka z roku na rok stają się coraz większym wyzwaniem
Bardziej szczegółowoWARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY 1 2 CYKL KONFERENCJI PROMOCJA ZDROWIA - PRZYKŁADY DOBRYCH PRAKTYK mgr Iwona Bruśk, Zakład Zdrowia Publicznego Warszawski Uniwersytet Medyczny dr hab. Jerzy B.Karski 1935-2009
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania z języka angielskiego Klasy IV-VI Szkoła Podstawowa w Młodzawach
Przedmiotowy system oceniania z języka angielskiego Klasy IV-VI Szkoła Podstawowa w Młodzawach I. Zasady ogólne Przedmiotowy system nauczania ma na celu: 1) Bieżące i systematyczne obserwowanie postępów
Bardziej szczegółowoJak wykorzystać swoją uwagę do efektywnej pracy?
Jak wykorzystać swoją uwagę do efektywnej pracy? Wielu psychologów sportu jest zdania, że sukces można osiągnąć realizując regułę KOP, czyli, że kluczem do osiągnięcia celu są koncentracja, opanowanie
Bardziej szczegółowoOpracowała: K. Komisarz
Opracowała: K. Komisarz EEG ElektroEncefaloGraf - aparat do pomiaru fal mózgowych i oceny pracy mózgu. BIOFEEDBACK - z ang. biologiczne sprzężenie zwrotne (dostarczanie człowiekowi informacji zwrotnej
Bardziej szczegółowoRaport oceny kompetencji
Symulacje oceniające kompetencje Raport oceny kompetencji Rut Paweł 08-01-2015 Kompetencje sprzedażowe dla efactor Sp. z o.o. Dane osobowe Rut Paweł CEO pawel.rut@efactor.pl more-than-manager.com 2 z 13
Bardziej szczegółowoDiagnostyka i protetyka słuchu i wzroku IMPLANTY. Implanty ślimakowe i inne
Diagnostyka i protetyka słuchu i wzroku IMPLANTY NARZĄDU SŁUCHUS Implanty ślimakowe i inne Wprowadzenie U niektórych osób z upośledzeniem słuchu nastąpiło uszkodzenie ucha wewnętrznego. Stosowanie aparatów
Bardziej szczegółowoPołóg - rehabilitacja, ćwiczenia po porodzie
Dane aktualne na dzień: 05-12-2018 19:27 Link do produktu: http://apfitness.pl/polog-rehabilitacja-cwiczenia-po-porodzie-p-4.html Połóg - rehabilitacja, ćwiczenia po porodzie Cena Dostępność Czas wysyłki
Bardziej szczegółowoAD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi
AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi GENETYCZNIE UWARUNKOWANA, NEUROLOGICZNA DYSFUNKCJA, CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ NIEADEKWATNYMI
Bardziej szczegółowoStrona 1 z 7
1 z 7 www.fitnessmozgu.pl WSTĘP Czy zdarza Ci się, że kiedy spotykasz na swojej drodze nową wiedzę która Cię zaciekawi na początku masz duży entuzjazm ale kiedy Wchodzisz głębiej okazuje się, że z różnych
Bardziej szczegółowoWczesne Wspomaganie Rozwoju Dziecka
Wczesne Wspomaganie Rozwoju Dziecka mgr Aneta Żurek zurek@womczest.edu.pl Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2015/2016 1. Wzmocnienie bezpieczeństwa dzieci i młodzieży,
Bardziej szczegółowoM1_W04 M1_W10 K_W 01 M1_W01 M1_W02 M1_W10 K_W 02 M1_W05 M1_W03 K_W 03 M1_W08 M1_W11, M1_W12 M1_W01 M1_W02 M1_W03 M1_W07 M1_W10 M1_W01 M1_W07 M1_W10
TABELA ODNIESIENIA EFEKTÓW KIERUNKOWYCH DO EFEKTÓW OBSZAROWYCH KIERUNEK FIZJOTERAPIA POZIOM KSZTAŁCENIA - studia i stopnia PROFIL KSZTAŁCENIA - praktyczny OBSZAR KSZTAŁCENIA - obszar nauk medycznych, nauk
Bardziej szczegółowoCO NOWEGO W NASZEJ PORADNI?!
CO NOWEGO W NASZEJ PORADNI?! Od 2001 roku prowadzimy w naszej Poradni przesiewowe badania słuchu i uwagi słuchowej w ramach Systemu Słyszę (szkolenie, sprzęt do badań zapewnił Instytut Fizjologii i Patologii
Bardziej szczegółowoProgram Zajęcia treningu mentalnego z Psychologiem Sportu" dla oddziałów sportowych piłka nożna
Załącznik nr 6 do Programu Wychowawczo-Profilaktycznego Szkoły Podstawowej nr 7 W Częstochowie Program Zajęcia treningu mentalnego z Psychologiem Sportu" dla oddziałów sportowych piłka nożna Trening mentalny
Bardziej szczegółowoJak pracują systemy implantów ślimakowych?
56 Jak funkcjonują implanty ślimakowe i implanty... Jak pracują systemy implantów ślimakowych? Systemy implantów ślimakowych są to techniczne protezy słuchu, które mogą w znacznym stopniu zastąpić brakującą
Bardziej szczegółowoAkupunktura Trudności w projektowaniu badań klinicznych
Akupunktura Trudności w projektowaniu badań klinicznych AKUPUNKTURA TRUDNOŚCI W PROJEKTOWANIU BADAŃ KLINICZNYCH Bartosz Chmielnicki słowa kluczowe: Akupunktura, metodologia, medycyna oparta na faktach,
Bardziej szczegółowoWPŁYW CZYTANIA NA ROZWÓJ
WPŁYW CZYTANIA NA ROZWÓJ DZIECI I MŁODZIEŻY Szkoła Podstawowa w Opatowie Sukces jednostek i społeczeństw zależy od ich wiedzy. Kluczem do wiedzy wciąż jest czytanie. Wiele osób, choć umie czytać, nie czyta.
Bardziej szczegółowoJednostka dydaktyczna 4: Komunikacja i relacje z ludźmi niepełnosprawnymi
Jednostka dydaktyczna 4: Komunikacja i relacje z ludźmi niepełnosprawnymi W tej jednostce dydaktycznej dowiesz się jak się zachowywać z osobą niepełnosprawną, aby poprawić jej komunikację i kwestie relacji
Bardziej szczegółowoUSŁYSZ WYRAŹNIE 20 GŁOSÓW ŚPIEWAJĄCYCH STO LAT
USŁYSZ WYRAŹNIE 20 GŁOSÓW ŚPIEWAJĄCYCH STO LAT Dla najwyższej jakości wrażeń słuchowych APARATY SŁUCHOWE JUNA Najwyższy czas zrealizować marzenia Czy chcesz w końcu zacząć dobrze słyszeć i rozumieć mowę,
Bardziej szczegółowoSzanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm
Rodzeństwo dzieci niepełnosprawnych Szanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm Tłumaczenie: Psycholog - Dorota Fedorowska (Fundacja EDUCO) Czynniki obciążające rodziny posiadające niepełnosprawne dziecko Obciążenie
Bardziej szczegółowoWEWNĄTRZSZKOLNY SYSTEM DORADZTWA ZAWODOWEGO
WEWNĄTRZSZKOLNY SYSTEM DORADZTWA ZAWODOWEGO W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 2 W PISZU PRZY ZESPOLE SZKOLNO PRZEDSZKOLNY NR 1 W PISZU Wstęp Program Wewnątrzszkolnego Systemu Doradztwa Zawodowego stanowi integralną
Bardziej szczegółowoSYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKÓW OBCYCH.
SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKÓW OBCYCH. I. KONTROLI PODLEGAJĄ ZARÓWNO SPRAWNOŚCI PRODUKTYWNE ( MÓWIENIE I PISANIE ), JAK I RECEPTYWNE ( ROZUMIENIE I PISANIE TEKSTU CZYTANEGO I SŁUCHANEGO. 1 a. Mówienie. Ocena
Bardziej szczegółowoZałóż je. Pokochaj je. Zapomnij o nich.
Załóż je. Pokochaj je. Zapomnij o nich. Komunikuj się, włącz się, bądź sobą Przechadzka w parku - wsłuchaj się w liście szeleszczące na wietrze. Pogawędka w gwarnym tłumie - swobodnie włącz się w rozmowę.
Bardziej szczegółowoJĘZYK NIEMIECKI liceum
JĘZYK NIEMIECKI liceum Przedmiotowy system oceniania i wymagania edukacyjne Nauczyciel: mgr Teresa Jakubiec 1. Przedmiotem oceniania w całym roku szkolnym są: - wiadomości - umiejętności - wkład pracy,
Bardziej szczegółowoINFORMACJE DOTYCZĄCE REHABILITACJI SŁUCHU I MOWY W SAMODZIELNYM PUBLICZNYM OŚRODKU TERAPII I REHABILITACJI DLA DZIECI W KWIDZYNIE
Samodzielny Publiczny Ośrodek Terapii i Rehabilitacji dla Dzieci ul. Kołłątaja 4; 82-500 Kwidzyn; tel/fax (055) 279-30-22 strona internetowa: www.aac.pl e-mail: otir@post.pl I2-P2.2/1 w.1 INFORMACJE DOTYCZĄCE
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO I ETAP EDUKACYJNY- KLASY I-III
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO I ETAP EDUKACYJNY- KLASY I-III WYMAGANIA DLA UCZNIA KOŃCZĄCEGO KLASĘ PIERWSZĄ SZKOŁY PODSTAWOWEJ ( ZGODNIE Z NOWĄ PODSTAWĄPROGRAMOWĄ) Uczeń kończący
Bardziej szczegółowoEmocje i Słowa Anna Boniakowska. www.emocjeislowa.pl
Usługa Grupa Czas trwania Cena Uwagi KONSULTACJE Konsultacje indywidualne (psychologiczna, logopedyczna) Rodzice/ Opiekunowie, dorośli, młodzież 40 minut 50 zł 80 zł Możliwość wyboru krótkiej lub długiej
Bardziej szczegółowoDRUGA OPINIA MEDYCZNA INTER PARTNER ASSISTANCE
DRUGA OPINIA MEDYCZNA INTER PARTNER ASSISTANCE DLACZEGO DRUGA OPINIA MEDYCZNA? Coraz częściej pacjenci oraz ich rodziny poszukują informacji o przyczynach chorób oraz sposobach ich leczenia w różnych źródłach.
Bardziej szczegółowomgr Karolina Pawłowska-Cyprysiak 2016 r.
mgr Karolina Pawłowska-Cyprysiak 2016 r. Materiał opracowany na podstawie wyników III etapu programu wieloletniego Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy, finansowanego w latach 2014-2016 ze środków Ministerstwa
Bardziej szczegółowoSTOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA
STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA Stomatologia zachowawcza- zajmuje się metodami zachowania naturalnych właściwości zębów, które zostały utracone na skutek działania bodźców zewnętrznych. Najgroźniejszym z nich
Bardziej szczegółowoPROJEKT EDUKACYJNY NIE DAJMY SIĘ CHOROBOM XXI WIEKU!
PROJEKT EDUKACYJNY NIE DAJMY SIĘ CHOROBOM XXI WIEKU! Jak dożyć do 100, będąc silnym i sprawnym fizycznie i psychicznie PROJEKT EDUKACYJNY POD PATRONATEM EDUKACJA ZDROWOTNA Termin edukacja pochodzi od łacińskiego
Bardziej szczegółowoWARSZTATY pociag j do jezyka j. dzień 1
WARSZTATY pociag j do jezyka j dzień 1 POCIĄG DO JĘZYKA - dzień 1 MOTYWACJA Z SERCA Ach, o ile łatwiejsze byłoby życie, gdybyśmy dysponowali niekończącym się źródłem motywacji do działania. W nauce języków
Bardziej szczegółowoPROGRAM WCZESNEGO WYKRYWANIA ZABURZEŃ WIDZENIA PROWADZĄCYCH DO INWALIDZTWA WZROKOWEGO SKIEROWANY DO DZIECI W WIEKU 1-6 LAT
PROGRAM WCZESNEGO WYKRYWANIA ZABURZEŃ WIDZENIA PROWADZĄCYCH DO INWALIDZTWA WZROKOWEGO SKIEROWANY DO DZIECI W WIEKU 1-6 LAT Joanna Sowińska-Szkocka Zespół Poradni Okulistycznych SPS ZOZ ZDROJE Cele programu
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Symbol efektu kierunkowego K_W01 K_W02 K_W03 K_W04 K_W05 K_W06 K_W07 K_W08 Po ukończeniu studiów jednolitych
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO W KLASACH I-III W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 6 IM. WŁADYSŁAWA BRONIEWSKIEGO W ZIELONEJ GÓRZE
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO W KLASACH I-III W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 6 IM. WŁADYSŁAWA BRONIEWSKIEGO W ZIELONEJ GÓRZE Opracowała: Anna Ropicka Danuta Walicht-Wiśniewska 20.09.2013r.
Bardziej szczegółowoŻabno, dnia r.
Żabno, dnia 07.03.2014r. EUROPEJSKI DZIEŃ LOGOPEDY PPPP W TARNOWIE, FILIA ŻABNO NIEDOSŁUCH LUB GŁUCHOTA UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE ALALIA ALALIA PROLONGATA NIEDOKSZTAŁCENIE MOWY O TYPIE AFAZJI AFAZJA (DYZFAZJA)
Bardziej szczegółowoOd słowa do książki O ELEMENTARNEJ NAUCE CZYTANIA. malyska.edu.pl
Od słowa do książki O ELEMENTARNEJ NAUCE CZYTANIA malyska.edu.pl Proces dydaktyczny= U + N + materiał nauczania Uczeń główny podmiot procesu dydaktycznego Najwyższe dobro i prawo dziecka, to możliwość
Bardziej szczegółowoCzy mój sześciolatek/siedmiolatek jest gotowy by przekroczyć próg szkoły, by stawić czoła nowym wyzwaniom? Czy będzie potrafił podporządkować się
NOWA RZECZYWISTOŚĆ Czy mój sześciolatek/siedmiolatek jest gotowy by przekroczyć próg szkoły, by stawić czoła nowym wyzwaniom? Czy będzie potrafił podporządkować się szkolnej dyscyplinie? Czy wejdzie w
Bardziej szczegółowoUczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w szkole ponadpodstawowej. Barbara Skałbania, prof. UJK w Kielcach
Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w szkole ponadpodstawowej Barbara Skałbania, prof. UJK w Kielcach Na całym świecie osoby niepełnosprawne są przedsiębiorcami i osobami samozatrudniającymi się,
Bardziej szczegółowoJak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego
Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest przedstawienie lekarzom i personelowi medycznemu technik właściwej komunikacji
Bardziej szczegółowo