Rozumiejąc mowę ciała, można nie tylko skutecznie się nią posługiwać, ale także lepiej ocenić swojego rozmówcę.

Transkrypt

1 Artykuł pobrano ze strony eioba.pl Elementy języka ciała Rozumiejąc mowę ciała, można nie tylko skutecznie się nią posługiwać, ale także lepiej ocenić swojego rozmówcę. Wstęp Gestykulacja, postawa ciała, wyraz twarzy i spojrzenie są w stanie powiedzieć więcej niż słowa. Zdaniem psychologów na całkowity przekaz danego komunikatu tylko w 7% wpływają same słowa, w 38% sygnały głosowe (m.in. ton głosu, modulacja), a w 55% mowa ciała, a więc komunikacja niewerbalna. Rozumiejąc mowę ciała, można nie tylko skutecznie się nią posługiwać, ale także lepiej ocenić swojego rozmówcę. Małe dzieci potrafią odczytywać nastawienia emocjonalne dorosłych nawet wtedy, gdy jeszcze dobrze nie opanowały mowy. Język ciała jest wprawdzie mało precyzyjny, ale bardzo znaczący, dlatego że w znacznej mierze nie podlega świadomej kontroli. Dlaczego mowa ciała decyduje o tym, jak jesteśmy postrzegani przez innych? Mowa ciała jest silnie zakorzeniona w przeszłości naszego gatunku. Zanim wykształciliśmy język, porozumiewaliśmy się głównie poprzez komunikację niewerbalną. I choć dziś często nie potrafimy jej świadomie kontrolować czy odczytywać, wywiera ona na nas ogromny wpływ. Szczególnie, gdy część werbalna komunikatu pozostaje w sprzeczności z mową ciała naszego interlokutora, instynktownie opieramy się na bardziej wiarygodnych sygnałach przesyłanych przez ciało. Zatem decyzję podejmujemy bardziej na podstawie tego, co widzimy, niż tego, co słyszymy. Czy mowy ciała można się nauczyć? Tak, choć należy być świadomym, iż współcześnie mamy większe trudności w odczytywaniu mowy ciała niż nasi przodkowie, których nie rozpraszały słowa. Uczenie się rozumienia mowy ciała i jej zastosowania to jednak bardzo subtelne zadanie, wymagające wielu ćwiczeń oraz obserwacji siebie i innych. Każda okazja do ćwiczenia jest dobra; studiując relacje międzyludzkie i zachowania z pewnością lepiej poznamy samych siebie a także nauczymy się lepiej obcować z innymi. Czym jest mowa ciała? Przekazami niewerbalnymi są wszystkie pozasłowne sygnały płynące z ciała. Możemy je obserwować wzrokiem, usłyszeć, wyczuć dotykiem (np. spocone i wilgotne dłonie osoby doświadczającej napięcia emocjonalnego). Stosunkowo łatwe do zaobserwowania są takie przejawy mowy ciała, jak: ruchy oczu,

2 kontakt wzrokowy, gesty i ruchy ciała, mimika (posiadamy około 250 tysięcy różnych wyrazów twarzy), postawa i ukierunkowanie ciała, rozmiar źrenic, sposób wykorzystania przestrzeni interpersonalnej, elementy przedłużające naszą mowę ciała, np. okulary, zegarek, ubiór oraz makijaż. W większości sytuacji społecznych mamy stosunkowo mały dostęp do sygnałów, które możemy odbierać dotykiem. W świecie ludzi dorosłych swobodny dotyk jest zastrzeżony przede wszystkim dla kontaktów erotycznych. Głównie dotyk dłoni przy powitaniach i pożegnaniach jest powszechnie dostępnym źródłem informacji o drugim człowieku. Tak więc możemy korzystać przede wszystkim z takich informacji, jak siła nacisku podawanej nam dłoni, jej temperatura i wilgotność skóry. Istnieją co najmniej dwa źródła zróżnicowania wzorów przekazów niewerbalnych - "przepisy" kulturowe i indywidualne doświadczenia człowieka. W obrębie jednej określonej kultury istnieją względnie powszechnie przyjęte niewerbalne wzory ustosunkowań emocjonalnych. Dzięki temu możemy je jednoznacznie odbierać i trafnie interpretować. Trudności z rozumieniem przekazów niewerbalnych powstają podczas kontaktów z ludźmi pochodzącymi z innych kultur niż nasza własna. W kulturach Wschodu ekspresja uczuć jest bardziej spontaniczna. Rytuał powitania wyraża się w obejmowaniu, uściskach (w krajach arabskich pocałunek w twarz) - nie tylko w kontaktach z członkami własnej rodziny. W kulturze Zachodu preferowane jest utrzymywanie pewnego dystansu w kontaktach z innymi. Ludzie są bardziej powściągliwi w okazywaniu miłości. Społeczne interakcje wyrażane są w ściśle określonych formach, np. powitanie przez podanie dłoni. Aczkolwiek we Włoszech, Hiszpanii, a nawet we Francji formy powitania są bardziej różnorodne i spontaniczne - uścisk, pocałunek, długotrwałe przytrzymywanie dłoni itp. Nasza płeć a język ciała Istnieje kilka podstawowych prawidłowości, dobrze sprawdzonych w badaniach psychologicznych, dotyczących różnic w komunikacji niewerbalnej mężczyzn i kobiet. Generalnie można powiedzieć, że kobiety są lepszymi od mężczyzn nadawcami i odbiorcami komunikatów niewerbalnych. Kobiety przekazują częściej zarówno treści pozytywne, jak i negatywne, spójnie wyrażając to, co odbiorca może zobaczyć czy usłyszeć. Oceniane są więc jako bardziej wewnętrznie zgodne, bezpośrednie i ekspresyjne w porozumiewaniu się. Przekazują także więcej niewerbalnych komunikatów o wyraźnym zabarwieniu emocjonalnym - pozytywnym lub negatywnym. Mężczyźni natomiast stosunkowo częściej wyrażają treści nie emocjonalne, neutralne. Kobiety trafniej niż mężczyźni odbierają i interpretują komunikaty niewerbalne. Dotyczy to odbioru przekazów własnego męża, ale także obcych osób. Kiedy porównywano trafność interpretacji zachowań niewerbalnych obcych kobiet i mężczyzn, kobiety wykazywały znaczącą przewagę zwłaszcza przy odczytywaniu negatywnych komunikatów mężczyzn. Różnica w dokładności odczytywania komunikatów pozytywnych nie była taka duża. Ciekawe jest również to, że małżonki trafniej interpretują sygnały przekazywane im przez obcych mężczyzn niż niewerbalne komunikaty swoich mężów. Język ciała u dorosłych i u dzieci Mowa ciała dzieci jest łatwiejsza do odczytania z uwagi na mniejsze napięcie mięśni twarzy oraz z powodu braku wyuczonego wyrachowania i powagi. Dziecko wyraża emocje całym sobą. Dorośli śmieją się 15 razy dziennie, a dzieci w wieku przedszkolnym ponad 400 razy. Ciekawostki naukowe Wykazano, że najlepiej sprawdzającym się gestem, jaki mogą wykorzystać wykładowcy, prezenterzy itp. jest gest otwartych dłoni skierowanych wnętrzami do góry - aż 84% słuchaczy ocenia takie osoby wysoko. Stosowanie gestu dłoni skierowanych zewnętrzną stroną do góry (dominacja, władza) uzyskuje przychylność około 52% osób, a

3 gestykulowanie palcem wskazującym (agresja, dominacja) już tylko 28%. Osoby noszące okulary robią lepsze pierwsze wrażenie. Iloraz inteligencji (IQ) tych osób ocenia się przeciętnie o 14 punktów wyżej. Osoby, które darzą się wzajemnie dużą sympatią często upodabniają się do siebie w kontekście mowy ciała. To naśladownictwo (wczuwanie się) sprzyja nawiązywaniu kontaktu i wspólnemu spędzaniu czasu. Tworzy silną więź pełną akceptacji i afirmacji. Pozytywny wpływ na kontakty międzyludzkie ma krótkie (średnio 2 sekundy) dotknięcie łokcia osoby, z którą rozmawiamy. Prawdopodobieństwo uzyskania tego, na czym nam zależy, wzrasta trzykrotnie, choć wyniki różniły z uwagi na kraj badania. Im ludzie mają mniejszą skłonność do dotyku, tym skuteczniejszy jest sam nasz dotyk. Podobny skutek wywiera dotknięcie dłoni rozmówcy badania wykazały, że bibliotekarze czy sprzedawcy, którzy dotykają dłoni klientów, są przez nich oceniani znacznie wyżej, a kelnerki i kelnerzy dotykający dłoni lub łokci obsługiwanych gości, otrzymywali wyższe napiwki. Język ciała a nieporozumienia Młodzi ludzie w swoim środowisku także rozwijają własny kod mowy ciała; nierzadko jest on bardziej precyzyjny i jednoznaczny niż słowa. Bunt i protest młodych przeciwko obowiązującym normom i regułom również o wiele silniej wyraża się w sposobie bycia niż w języku. Wyraźnie widać to w niedbałych formach zachowania wobec siebie nawzajem oraz w demonstracyjnym" zachowaniu w kontaktach z dorosłymi, Rodzice, nauczyciele, politycy określają to jako złe zachowanie", oburzają się i wyrzekają. Tak zwany konflikt pokoleń, napięcia i nieporozumienia często biorą się właśnie z nieumiejętności odczytywania sygnałów ciała, z ich fałszywej interpretacji. Kiedy nastolatek robi ręką zbywający gest, jednocześnie wzruszając ramionami, dla jego rówieśników jest to po prostu sygnał wątpliwości, zastrzeżeń. Natomiast matka czy nauczyciel w takim geście dostrzegają agresję albo lekceważenie - co doprowadza ich do wściekłości. Z tej błędnej interpretacji rodzi się konflikt. Nietrudno zrozumieć przyczynę nieporozumienia: język ciała dorosłych opiera się na innym kodzie. Każdy dorosły człowiek musi spełniać pewne - ściśle określone -oczekiwania w ramach przypisanych mu ról społecznych. Niektóre zachowania na przykład zależą od miejsca pracy, stanowiska lub zawodu. Robotnika w fabryce obowiązują inne reguły zachowania niż kierownika działu, lekarza - inne niż na przykład konduktora w pociągu. Te oczekiwania i normy kształtują także język ciała; również on odzwierciedla role społeczne. Mowa ciała w przykładach Gesty ręki dotykającej twarzy Rozpoznanie niewerbalnych gestów sygnalizujących oszustwo jest jedną z najważniejszych umiejętności, którą można posiąść. Gesty ręki dotykającej twarzy są elementem podstawowych ludzkich gestów oszukańczych. Im człowiek starszy tym jego gesty ręki dotykającej twarzy są bardziej wyrafinowane i mniej klarowne, ale zawsze pojawiają się, gdy dana osoba kłamie, ukrywa coś albo bierze udział w oszukiwaniu: oszustwo może także oznaczać wątpliwość, niepewność, kłamstwo lub przesadę. Ważne jest, by gestów ręki dotykającej twarzy nie interpretować w oderwaniu Zakrywanie ust Dłoń zakrywa usta a kciuk opiera się o policzek, gdy podświadomość rozkazuje stłumić kłamliwe słowa, które dopiero co wypowiedzieliśmy. Czasami ten gest jest ograniczony do przykrycia ust kilkoma palcami lub zaciśniętą pięścią, jednak znaczenie pozostaje to samo. Jeżeli osoba mówiąca używa tego gestu, to świadczy on, że mówi nieprawdę. Jeżeli zaś osoba, z którą rozmawiasz, zasłania swoje usta w chwili, gdy mówisz, to oznacza, że wydaje jej się, że ty kłamiesz. Dotykanie nosa Dotykanie nosa jest w rezultacie wyszukaną, zamaskowaną formą gestu zasłonięcia ust. Może ono składać się z kilku delikatnych potarć pod nosem, lecz może być też jednym szybkim, prawie niedostrzegalnym dotknięciem.

4 Pocieranie oka Pocieranie oka jest próbą ukrycia widocznego oszustwa lub uniknięcia patrzenia w twarz drugiej osobie, którą się okłamuje. Mężczyźni zwykle energicznie pocierają oczy; jeżeli kłamstwo jest duże, zwykle wpatrują się w podłogę. Kobiety wykonują małe, delikatne ruchy pocierania tuż pod okiem albo dlatego, że nauczono je w dzieciństwie unikać wykonywania energicznych ruchów, lub by zapobiec rozmazywaniu się makijażu. Kłamanie przez zęby jest znanym wyrażeniem, które odnosi się do zespołu gestów: zaciśniętych zębów i fałszywego uśmiechu, połączonego z gestem pocierania oka i przewrotnym spojrzeniem. Pocieranie ucha Jest to w efekcie próba 'niesłyszenia' złych wiadomości - słuchacz kładąc rękę za uchem lub je pocierając, jakby usiłuje zagłuszyć słowo. Inne odmiany tego gestu to: pocieranie ucha z tyły, wiercenie końcówką palca w uchu, ciągnięcie za płatek ucha lub zginanie całego ucha w taki sposób, aby przykryć jego otwór. Drapanie szyi Gest ten jest oznaką wątpienia albo niepewności i jest charakterystyczny dla osób, które mówią: 'nie jestem pewien czy się zgadzam' Jest szczególnie wyraźny, kiedy język mówiony zaprzecza temu gestowi. Pociąganie kołnierzyka Kłamstwo powoduje podrażnienie delikatnej tkanki skóry twarzy i szyi natomiast tarcie lub drapanie jest konieczne do uśmierzenia tego uczucia. Stosuje się ten gest m.in. gdy człowiek gniewa się lub jest sfrustrowany i musi odciągnąć od szyi, próbując dopuścić świeże powietrze do niej. Palce na ustach Podczas gdy większość gestów, w których ręka dotyka twarzy, oznacza kłamstwo lub oszustwo, palce w ustach są zewnętrzną manifestacją wewnętrznej potrzeby upewnienia się. Kiedy pojawia się ten gest, stosowne będzie podanie danej osobie gwarancji i zapewnień. Gesty policzków i podbródka Nuda Bębnienie palcami o stół i nieprzerwane lekkie uderzanie stopami o podłogę są często interpretowane przez profesjonalnych mówców jako objawy nudy, ale w rzeczywistości sygnalizują one niecierpliwość. Szybkość uderzania palcami lub stopami jest sygnałem zniecierpliwienia osoby - im szybsze uderzanie tym większe zniecierpliwienie. Ocena Ocena jest sygnalizowana przez zaciśniętą pięść spoczywającą na policzku, często ze wskazującym palcem uniesionym do góry. Jeżeli zdarzy się, że osoba zacznie tracić zainteresowanie, ale ze względu na dobre obyczaje chce wyglądać na zainteresowaną, pozycja zmieni się nieznacznie, tak że wnętrze dłoni podpiera głowę. Kiedy palec wskazujący jest skierowany do pionowo do góry, a kciuk podpiera podbródek, słuchacz ma krytyczny stosunek do mówcy lub tematu. Głaskanie brody Ten gest sygnalizuje podejmowanie decyzji. Jeżeli np. po geście głaskania podbródka nastąpi skrzyżowanie rąk i nóg oraz odchylenie się do tyłu w krześle można przyjąć, że została podjęta decyzja przeciwna do naszych planów. Gesty pocierania i poklepywania głowy Jeżeli osoba klepie się w czoło to sygnalizuje, że nie jest zastraszona tym, że wiesz o jej zaniedbaniu, ale kiedy

5 pociera tył swojej szyi niewerbalnie mówi, że jesteś dosłownie bólem w karku dlatego, że wytknąłeś jej uchybienie. Osoby notorycznie pocierające tył szyi, mają skłonności do postawy negatywnej lub krytycznej, podczas gdy ci, którzy zwykli pocierać czoło, aby niewerbalnie przyznać się do błędu, są bardziej otwarci i mniej wymagający. Gesty dłoni Przez wieki otwarte dłonie były kojarzone z prawdą, uczciwością, wiernością i posłuszeństwem. Wiele przysiąg składa się z ręką na sercu, dłoń jest uniesiona, kiedy ktoś składa zeznania w sądzie. W codziennych rozmowach ludzi używają dwóch podstawowych pozycji dłoni. W pierwszej dłoń jest otwarta i odwrócona do góry. Jest to pozycja charakterystyczna dla żebraków proszących o pieniądze lub jedzenie. W drugiej dłoń zwrócona jest ku dołowi, jak gdyby coś zatrzymywała lub powstrzymywała. Kiedy ktoś zaczyna mówić prawdę, pokazuje drugiej osobie całe dłonie lub ich część. Podobnie jak większość języka ciała, jest to gest całkowicie nieświadomy, dający wskazówkę, że ta druga osoba mówi prawdę. Świadome zastosowanie dłoni w celu oszustwa Jeżeli powiesz wierutne kłamstwo i zachowasz otwarte dłonie, możesz mimo wszystko wydać się swoim słuchaczom nieszczery, ponieważ nie zobaczą oni gestów, jakie powinny być widoczne przy okazywaniu uczciwości, mało tego, pojawi się wiele gestów negatywnych towarzyszących kłamstwu, które w związku z tym będą w niezgodzie z otwartymi dłońmi. Niektórzy rozwinęli w sobie specjalną sztukę dopełniania swoich werbalnych kłamstw sygnałami niewerbalnymi. Im skuteczniej potrafi naciągacz użyć niewerbalnych gestów uczciwości podczas mówienia nieprawdy, tym lepszy jest w swoim zawodzie. Gesty pokazujące władzę Istnieją trzy podstawowe gesty dłoni wyrażające rozkaz: - dłoń otwarta ku górze - używana jest jako gest wyrażający uległość i nie ma w sobie nic zastraszającego: jest to gest podobny do błagalnego aktu ulicznego żebraka. - dłoń otwarta zwrócona ku dołowi - w grę zaczyna wchodzić autorytet. Osoba do której skierowano prośbę, odczuwa, że został wydany rozkaz i może nastawić się antagonistycznie, zależnie od wzajemnych stosunków. - zamknięta dłoń z palcem wskazującym coś - wskazywanie za pomocą palca jest jednym z najbardziej irytujących gestów, jakich można użyć mówiąc, szczególnie jeżeli uderzenia zgadzają się z rytmem wypowiadanych słów. Uścisk dłoni Uściski dłoni wyrażające dominację lub uległość. W pewnych wypadkach niezręcznie jest zainicjować uścisk, mimo iż uściśnięcie dłoni człowiekowi, którego spotykasz po raz pierwszy, jest powszechnie przyjętym zwyczajem. Biorąc pod uwagę, że uścisk dłoni oznacza, iż jesteśmy mile widziani, ważne jest, aby zadać sobie parę pytań przed zainicjowaniem go: Czy jestem mile widziany? Czy ta osoba jest zadowolona z mojego widoku? Praktykanci w dziedzinie handlu pouczani są, że jeżeli inicjują uścisk dłoni z kupującym, którego odwiedzają nie zapowiedziani i nie zaproszeni, wywołuje to z reguły negatywny efekt, jako że kupujący może nie mieć ochoty ich powitać i zmuszany jest do zrobienia czegoś, czego może nie chcieć zrobić. Poza tym ludzie, którzy cierpią na artretyzm lub uprawiają profesje, gdzie dłonie odgrywają dużą rolę, mogą bronić się przed uściskiem dłoni. W takich wypadkach praktykantom w dziedzinie handlu mówi się, że należy poczekać, aż druga osoba zainicjuje uścisk dłoni, natomiast jeżeli to nie nastąpi, skłonić głowę na znak powitania. Gesty ręki i ramienia Zacieranie rąk Zacieranie rąk jest sposobem niewerbalnego przekazywania swoich pozytywnych oczekiwań. Prędkość z jaką dana osoba zaciera ręce, sygnalizuje, kogo ma na myśli spodziewając się pozytywnych rezultatów. Uczy się handlowców, że jeżeli używają gestu zacierania rąk podczas opisywania produktów lub usług przyszłym klientom, muszą to robić szybko, aby nie nastawić klienta negatywnie. Lecz z drugiej strony osoba stojąca na przystanku autobusowym w mroźną zimową pogodę zaciera szybko ręce, może to robić niekoniecznie dlatego, że spodziewa się autobusu. Robi

6 to, bo jest jej zimno. Pocieranie kciukiem o palce Pocieranie kciukiem o opuszki palców lub o palec wskazujący z reguły oznacza, że dana osoba spodziewa się pieniędzy. Gest ten jest często używany przez handlowców, którzy pocierają kciuk o opuszki palców i mówią do klientów: Mogę Panu opuścić o 40%, lub przez kogoś, kto chce pożyczyć pieniędzy i mówi do przyjaciela: Pożycz mi dwie stówki. Jest to gest, którego profesjonaliści powinni unikać podczas pertraktacji z klientami. Splecione dłonie Na pierwszy rzut oka wydaje się on być gestem wyrażającym pewność siebie, jako że ludzi wykonują go często się uśmiechają i wydają się być szczęśliwi. Prowadzone badania nad splecionymi dłońmi doprowadziły do wniosku, że jest to gest frustracji sygnalizujący, iż dana osoba próbuje zapanować nad swoją negatywną postawą. Przykłady zastosowań mowy ciała w pracy zawodowej Język ciała może nam pomóc w wielu codziennych sytuacjach. Rozmowa kwalifikacyjna Podczas rozmowy kwalifikacyjnej ocenianie jesteśmy nie tylko wg takich kategorii jak przydatność do zawodu, doświadczenie czy wydajność, lecz często bierze się pod uwagę pewność siebie i siła przebicia kandydata. Podczas rozmowy kwalifikacyjnej, należy przede wszystkim zachować spokój tak, aby podczas przekraczania progu biura wyglądać na pewnego siebie i zainteresowanego daną posadą. Ważna jest wyprostowana postawa i unikanie gestów blokujących (np. zakładanie rąk) lub świadczących o chęci ucieczki. Ważnym kluczem do sukcesu jest sygnalizowanie pracodawcy, że się z nim zgadzamy. Podczas rozmowy przede wszystkim należy posługiwać się trzema sygnałami: uśmiech, zachowanie przyjaznego kontaktu wzrokowego i potakujący ruch głowy. Dobre wrażenie w biurze Strój częściowe ujawnia charakter człowieka. Kobieta chcąca prezentować się jako ucieleśnienie władzy i autorytetu, by zrobić wrażenie na klientach lub zapewnić sobie poważne traktowanie powinna nosić poduszki podnoszące ramiona. Pomagają one w osiągnięciu lekko męskiego wyglądu, a taki kojarzy się z władzą. Ubrania powinny być w stonowanych kolorach, a makijaż i fryzura wypośrodkowane; nie mogą być one zbyt męskie, ani zbyt kobiece. Kolor czarny symbolizuje fachowość, a biały jest kojarzony z mądrością i zrozumieniem. Oczywiście należy pamiętać, że ubiór należy dopasować do miejsca pracy i do tego, co chcemy osiągnąć. Kierowanie zespołem Osoba obejmująca stanowisko kierownicze musi przyswoić sobie inny język ciała, któremu musi towarzyszyć zmiana nastawienia. Po pierwsze gestykulacja i mimika musi wykluczyć potakiwanie. Należy kontrolować nadawane sygnały tak by były stanowcze i pewne siebie. Aby zmotywować pracowników słowem wyrażającym pochwały lub zachęty muszą towarzyszyć temu oznaki prawdziwej aprobaty (uśmiech, zachwyt w głosie). Natomiast podczas omawiania błędów i udzielania nagany prawie nigdy nie należy przyjmować całkowicie negatywnej postawy. Podczas takiej rozmowy wystarczy twarz bez wyrazu, cichy głos, podkreślający tylko najistotniejsze słowa, by wyrazić swoje niezadowolenie. Relacje z klientami W kontakcie z klientami należy posługiwać się zupełnie innym językiem ciała. Musi on odzwierciedlać wyjątkowy stosunek do naszego rozmówcy, ale cała postawa musi wyrażać czujność i motywację. Nie należy posługiwać się zbyt szerokim uśmiechem i stać zbyt blisko. Gesty powinny być łatwe do odczytania. Każdy klient wymaga trochę innego traktowania np. interesant neutralny wymaga szybkiej i sprawnej obsługi, a uprzejmy liczy na miłe traktowanie.

7 Klienta należy powitać z serdecznym uśmiechem, nawiązać z nim kontakt wzrokowy i przeprowadzić błyskawiczną analizę słów oraz mowy ciała klienta. Następnie należy dobrze zaprezentować produkt lub artykuł, który klient chce lub planuje nabyć. Po prezentacji, należy pozostawić klienta sam na sam z informacjami, które uzyskał. Dajemy mu chwilę do namysłu i po wyborze produktu przez klienta utwierdzamy go, że podjął słuszną decyzję. Zakończenie Już od dawna ludzi fascynował język, jakim posługuje się nasze ciało. Zawsze dążyliśmy do zrozumienia przesłania ukrytego za słowami i rozszyfrowania prawdziwego znaczenia spojrzeń i gestów. Mowę ciała powinien znać każdy, kto dąży do osiągnięcia życiowego sukcesu. Badania nad językiem ciała, a dokładniej sztuka porozumiewania się bez słów jest dziedziną przydatną, ponieważ ułatwia ona zrozumieć postępowanie naszych bliźnich i rozszerza zakres własnych możliwości. Warto na koniec przestrzec przed wyciąganiem zbyt pochopnych wniosków z mowy ciała i odczytywaniem gestów bez kontekstu. Dziedzina jest to raczej nieścisła. Nie wiadomo przecież czy osoba, którą badamy właśnie wzrokiem nie wykonała jakiegoś charakterystycznego gestu drapania z powodu kłującego swetra, czy też jakiegoś owada, który ją ukąsił. Literatura [COLL03] Collins A, Język ciała, gestów i zachowań, Astrum, Warszawa 2003, [MOLH97] Molcho S., Mowa ciała, Świat Książki, Warszawa 1997 [PEAS07] Pease A., Mowa ciała, Rebis, Warszawa 2007 [WAIN06] Wainwright G., Mowa ciała. Praktyczne wprowadzenie, One Power, Warszawa 2006 [KAWR07] Karwala S., Mowa ciała powiedz to całym sobą, ciekawnik.pl, [MILE07] Milewski Ł., Mowa Ciała a Sukces, Złote Myśli, Gliwice 2007 Autor: Efka Konefka Artykuł pobrano ze strony eioba.pl