Rekreacyjna wartość Białowieskiego Parku Narodowego The recreational value of the Białowieża National Park

Transkrypt

1 Marek Giergiczny Warszawski Ośrodek Ekonomii Ekologicznej Ul. Długa 44/ Warszawa Rekreacyjna wartość Białowieskiego Parku Narodowego The recreational value of the Białowieża National Park ABSTRAKT W badaniu wykorzystano strefowy model kosztu podróży do oszacowania korzyści rekreacyjnych dostarczanych społeczeństwu przez Białowieski Park Narodowy. Metoda ta wymaga oszacowania częstości wizyt z poszczególnych województw wraz z kosztem podróży. Otrzymane wyniki wskazują, że Puszcza Białowieska generuje każdego roku strumień korzyści rekreacyjnych netto w wysokości 11.5 mln zł (2002), odpowiada to nadwyżce ekonomicznej równej 105 zł na każdą wizytę. Otrzymane wyniki wskazują, że korzyści rekreacyjne dostarczane społeczeństwu przez Puszczę Białowieską są 27 krotnie większe od korzyści ekonomicznych generowanych przez Nadleśnictwo Białowieża. Oznacza to, że alternatywny koszt rozszerzenia Parku Narodowego na obszar całej Puszczy jest niewielki ABSTRACT Zonal travel cost method (ZTCM) is used to measure the recreational economic benefits from visitation in the Białowieża National Park. Zonal TCM involves aggregating visitation data by zones of origin (administrative provinces), and computing travel cost from the zone to the studied area. Visitors are estimated to have received a total of 11.5 million zł (2002 ) in net benefits from their recreational experience, above the cost of traveling to the wilderness area, or 105 zł per individual visit. Obtained values indicate that these benefits are 27 times higher than the profits generated by the Forest District Białowieża. This finding suggests that the alternative cost of enlarging the Białowieza National Park to the entire Białowieza Forest is small.

2 Wstęp Puszcza Białowieska od lat jest przedmiotem sporu pomiędzy przedstawicielami nauk przyrodniczych i organizacji ekologicznych, a Lasami Państwowymi i ludnością lokalną. Spór ten miał swoje apogeum w 1996 roku, gdy planowano rozszerzenie parku narodowego na obszar całej Puszczy. Głównymi orędownikami tego rozszerzenia byli przyrodnicy wspierani przez pozarządowe organizacje ekologiczne. Gwałtownie zaprotestowała przeciwko temu znaczna część leśników, działaczy samorządowych oraz ludność lokalna. Głównym argumentem podnoszonym przez zwolenników objęcia parkiem narodowym całej puszczy jest unikalny, w skali europejskiej, charakter tego lasu. Ich zdaniem jedyną dopuszczalną formą tego typu lasów jest powstrzymanie się od ingerencji w procesy naturalne i pozwolenie na to, by to nie człowiek, a przyroda decydowała o tym: co, gdzie i kiedy ma wyrosnąć; które drzewa mają przeżyć, a które zginąć (Wesołowski, 2004). Przyrodnicy argumentują także, że ponieważ w Polsce 99% lasów jest objętych różnymi formami gospodarowania, Puszcza Białowieska, która stanowi mniej niż 1% całkowitej powierzchni leśnej Polski powinna zostać objęta ochroną zapewniającą zachowanie jej unikalnych w skali europejskiej walorów przyrodniczych. O ile zwolennicy rozszerzenia parku narodowego powołują się na wyjątkowe walory przyrodnicze Puszczy, o tyle argumenty podnoszone przez przeciwników w znacznej mierze maja charakter ekonomiczny. Leśnicy argumentują, że zaprzestanie gospodarki leśnej w Puszczy byłoby nieefektywne ekonomicznie - ich zadaniem prowadziłoby to do marnotrawstwa. W sprawie projektu rozszerzenia parku narodowego wielokrotnie głos zawierało także Ministerstwo Środowiska. W komunikacie z marca 2002 roku Ministerstwo Środowiska stwierdziło, że powiększenie Białowieskiego Parku Narodowego na cały obszar Puszczy, nie jest możliwe, a jako główny powód podano bardzo trudną sytuację budżetu państwa (Ministerstwo Środowiska, 2002). W sporze tym z obu stron padają liczne argumenty, wiele z nich ma charakter nieekonomiczny. Celem tego artykułu jest skupienie się jedynie na ekonomicznej stronie

3 problemu i próbie zastanowienia się, nad rzeczywistymi ekonomicznymi kosztami poszerzenia parku narodowego na obszar całej Puszczy. I. Całkowita wartość ekonomiczna Wartość jest podstawową kategorią ekonomiczną, stanowiła ona niegdyś centralny problem dociekań ekonomicznych. Współczesna analiza ekonomiczna straciła zainteresowanie kontynuacją filozoficznych sporów o genezę wartości. Zamiast tego, postuluje że wartość wyraża się w cenach rynkowych i jest uzasadniona użytecznością dóbr w związku z konsumpcją. Tak więc, według ekonomii nic łącznie ze środowiskiem przyrodniczym nie ma wartości, chyba że bezpośrednio lub pośrednio służy konsumpcji, czyli zaspokajaniu ludzkich potrzeb (Żylicz, Giergiczny 2002). Z tego antropocentrycznego punktu widzenia bynajmniej nie wynika, że teoria ekonomii jest materialistyczna. Ekonomiści dostrzegają, że ceny, a więc i wartości, zawierają składniki, z których część związana jest z bezpośrednim lub pośrednim użytkowaniem dóbr, część zaś jedynie z satysfakcją z faktu, że coś istnieje. Pierwszy typ zwany jest wartością użytkową, drugi natomiast -- wartością pozaużytkową. Przez wiele lat ekonomiści interesowali się jedynie bardzo wąsko rozumianą wartością użytkową. Wartość lasu była tożsama z rynkową wartością surowców, które można było z niego pozyskać (drewno, zwierzyna łowna, owoce runa itp). Ekonomiści od dawna zdawali sobie sprawę z istnienia innych składników wartości użytkowej, jednak ponieważ nie były one przedmiotem transakcji rynkowych, gospodarując danym zasobem rzadko kiedy brano je pod uwagę. W 1947 roku w Stanach Zjednoczonych opracowano podłoża teoretyczne metody kosztu podróży, podejście to pozwala na przybliżone szacowanie wartości rekreacyjnej danego zasobu przyrodniczego. Geneza powstania tej metody ma swoje źródło w konflikcie pomiędzy Amerykańskim Zarządem Parków Narodowych a budżetową komisją senacką. Sadzę, że przykład ten jest wart omówienia ponieważ argumenty podnoszone wówczas przez komisję senacką są podobne do argumentacji Ministerstwa Środowiska w sprawie objęcia ochroną całej Puszczy Białowieskiej. W 1946 r. komisja szukając oszczędności zdecydowała obciąć budżet Zarządu Parków Narodowych, argumentując, że korzyści, które dostarczają społeczeństwu parki narodowe są

4 niewielkie w porównaniu do ponoszonych kosztów. Sprawa wydawała się przegrana, istnienie wielu parków narodowych zagrożone, no bo jak na gruncie ekonomii uzasadnić potrzebę ochrony przyrody? Szukając pomocy szef Zarządu Parków Narodowych zwrócił się do znanych amerykańskich ekonomistów o pomoc. Wśród nich był wybitny ekonomista amerykański: Harold Hotelling. Jako jedyny zaproponował rozwiązanie tego problemu. Stwierdził, że ponieważ każdego roku amerykańskie parki narodowe odwiedzają setki tysięcy osób (były to lata 40, obecnie liczba odwiedzających turystów sięga dziesiątków milionów), to z pewnością mają one dla społeczeństwa istotną wartość. Dla odwiedzających parki narodowe każda taka wizyta wiąże się z pewnym kosztem (transport, wartość czasu). Hotelling doszedł do wniosku, że koszt ten można traktować jako cenę jaką są gotowi płacić ludzie za możliwość odwiedzenia danego miejsca. Znając zależność pomiędzy kosztem podróży, a względną ilością wizyt można wyznaczyć swoistą "krzywą popytu" i oszacować wielkość nadwyżki ekonomicznej będącej w tym przypadku oszacowaniem wartości rekreacyjnej danego zasobu. Przeprowadzona przez Hotellinga analiza wykazała, że korzyści rekreacyjne dostarczane społeczeństwu przez parki narodowe są wielokrotnie wyższe od ponoszonych na nie wydatków z budżetu państwa. Po raz pierwszy udało się pokazać, że przyroda dostarcza wymiernych korzyści społeczeństwu. W rezultacie udało się zapobiec likwidacji części parków. Dziś wydatki na ochronę przyrody w Stanach Zjednoczonych wynoszą 3 mld. dolarów rocznie i stanowią połowę wydatków przeznaczonych na całym świecie na takie cele (James i in. 2001). Wartość rekreacyjna choć w wielu przypadkach bardzo istotna, stanowi jedynie część wartości użytkowej i zwykle jedynie niewielką część całkowitej wartości ekonomicznej danego zasobu przyrodniczego. Szczegółowy podział całkowitej wartości ekonomicznej z przykładami w kontekście lasu przedstawia rycina 1. W 1967 roku John Krutilla zwrócił uwagę że oprócz wartości użytkowej istnieje także wartość niezwiązana z żadnym użytkowaniem tzw. wartości egzystencji. Zauważył on, że popyt na pewne dobra może istnieć pomimo braku intencji korzystania z nich, tak teraz, jak i w przyszłości. Koncepcję wartości egzystencji można zobrazować następującym przykładem. Wyobraźmy sobie, że w wyniku jakichś perturbacji politycznych rząd Brazylii podjął decyzję

5 o wycięciu Puszczy Amazońskiej. Zdecydowana większość z nas nigdy nie była w amazońskiej dżungli i zapewne nigdy się tam nie wybierze. Jednak całkowicie abstrahując od zmian jakie wycięcie tej Puszczy spowodowałoby w globalnym ekosystemie, dla wielu osób, fakt zniszczenia Amazonii stanowiłby olbrzymią stratę. Dla wielu ludzi sama świadomość tego, że są jeszcze na Ziemi miejsca gdzie istnieje dzika przyroda i że miejsca te będą mogły być podziwiane przez nasze dzieci, a także dzieci naszych dzieci stanowi istotną wartość. Dopiero suma tej wartości ze wszystkimi elementami wartości użytkowej stanowi o całkowitej wartości ekonomicznej dobra przyrodniczego. Rycina 1. Całkowita wartość ekonomiczna w kontekście lasu. W artykule tym dokonano oszacowania jedynie wartości rekreacyjnej. Wartość ta stanowi tylko niewielką cześć całkowitej wartości ekonomicznej Puszczy Białowieskiej, jednak daje ona dolne oszacowanie strumienia usług dostarczanych społeczeństwu przez Puszczę. Wartość tę można porównać do zysków osiąganych przez Nadleśnictwo Białowieża, które z kolei można traktować jako alternatywny koszt rozszerzenia Parku Narodowego na obszar całej Puszczy. Zestawienie tych dwóch wielkości pozwala ocenić które rozwiązanie dotyczące Puszczy jest bardziej korzystne ze społecznego punktu widzenia. II. Opis metody badawczej Do oszacowania rekreacyjnej wartości Puszczy Białowieskiej zastosowano strefowy model kosztu podróży (ZTCM) 1. Metoda ta wymaga obliczenia częstości wizyt z wybranych stref. W praktyce zamiast stref stosuje się najczęściej jednostki podziału terytorialnego. W niniejszym badaniu zdecydowano się na obliczenie częstości wizyt z poszczególnych województw. Jako miarę tej wartości rekreacyjnej przyjmuje się zagregowaną nadwyżkę konsumenta, rozumianą jako sumę różnic pomiędzy maksymalną gotowością do zapłacenia za wizytę oraz faktycznie poniesionym kosztem wizyty. W modelu ZTCM szacowanie zagregowanej nadwyżki konsumenta odbywa się w następujących etapach: 1 Polskie tłumaczenie angielskiego: Zonal Travel Cost Metod.

6 W pierwszym szacowany jest model, w którym częstość wizyt z poszczególnych stref jest objaśniana za pomocą kosztu dojazdu. Zwykle do tego modelu wprowadzane są także inne zmienne, charakteryzujące daną strefę, które mogą mieć wpływ na częstość wizyt np: średni dochód i atrakcyjność turystyczna. Zazwyczaj przyjmuje się, że model jest dobrze dopasowany, jeżeli przewidywana przez niego liczba wizyt nie różni się od faktycznej o więcej niż 20%. (Loomis, Walsh 1997) Następnie model ten jest wykorzystywany do obliczenia przewidywanej liczby wizyt w sytuacji, w której (oprócz ponoszonego kosztu) odwiedzający musieliby ponieść dodatkowy koszt. Szacuje się przewidywaną liczbę wizyt z każdej strefy z uwzględnieniem kosztów faktycznego i dodatkowego. Sumując wizyty z różnych stref, otrzymujemy wielkość hipotetycznego popytu w zależności od dodatkowego kosztu. Powtarzając procedurę z etapu drugiego (przyjmując różne stawki), otrzymujemy hipotetyczną funkcję popytu. Etap trzeci polega na oszacowaniu nadwyżki konsumenta, którą stanowi pole pod tą krzywą popytu. III. BADANIE EMPIRYCZNE Dane wykorzystane w pracy pochodzą z badania przeprowadzonego przez Kalinkę w 2003 roku w ramach pracy magisterskiej. W badaniu tym autor przeprowadził 584 wywiady z turystami spotkanymi na terenie Białowieskiego Parku Narodowego. Badanie to zostało przeprowadzone w maju, lipcu i sierpniu 2002 r. (Kalinka 2003). Ponieważ ponad 80% turystów odwiedza BPN w okresie od maja do września, założono że grupa osób, z którą przeprowadzono wywiady jest reprezentatywna dla ogółu turystów odwiedzających Puszczę Białowieską każdego roku. Tabela 1. przedstawia statystyki opisowe zmiennych wykorzystanych w badaniu. Tabela 1. Statystyki opisowe. W literaturze opisane są różne podejścia w stosunku do zmiennej koszt. Najczęściej w modelu kosztu podróży za koszt uznaje się faktycznie poniesiony koszt podróży, wraz z kosztem czasu. Przy szacowaniu zmiennej koszt przyjęto następujące założenia:

7 Założono, że jedynym celem wyjazdu było odwiedzenie BPN. Założono koszt przejechania 1km jako 0.35 zł 2. Z przeprowadzonej analizy danych wynika, że liczba osób podróżujących w pojeździe nie zależy od pokonywanej odległości i średnio wynosi 3 osoby. Dlatego koszt przejechania 1 km (bez kosztu czasu) każdorazowo podzielono przez 3. Przyjęto koszt godziny spędzonej w podróży równy -12 zł 3, aby oszacować ilość godzin poświęconych na dojazd i powrót przyjęto średnią prędkość jazdy 65 km/h 4. Przy szacowaniu funkcji popytu nie uwzględniono turystów zagranicznych, pomimo tego, że ponad połowa z nich deklarowała, że BPN jest ich jedynym celem podróży. Zdecydowano się na pominięcie turystów zagranicznych, ponieważ nie było jednoznaczne w odniesieniu do jakiej grupy osób powinien być szacowany współczynnik częstości wizyt. 5 Pierwszym krokiem było oszacowanie modelu objaśniającego częstość wizyt. Jako zmienną objaśniającą wykorzystano jedynie zmienną koszt. Wyniki są przedstawione w tabeli 2. Tabela 2. Częstość wizyt w zależności od kosztu. Niestety, model ten jest słabo dopasowany do danych, ponieważ znacznie zaniża liczbę wizyt. Różnica pomiędzy przewidywaną przez model, a faktyczną liczbą wizyt przekracza 40%. W celu rozwiązania tego problemu do równania regresji wprowadzono zmienną, oddającą relatywne różnice w dochodach rozporządzalnych, jakimi dysponują średnio gospodarstwa domowe w różnych województwach. Rezultaty otrzymane przy tym dodatkowym założeniu są zamieszczone w tabeli 3. 2 Przyjęto konserwatywne założenie, że jedynym kosztem związanym z podróżą jest koszt zużytego paliwa. Założono, że średnio samochód spala 8 litrów paliwa na 100 km. 3 W Polsce do chwili obecnej przeprowadzono 3 badania szacujące wartość czasu: Bartczak (2002), Żylicz i in. (2006), Gibb & Partners (1995). Z badań tych wybrano najniższą otrzymaną wartość czasu dla podróży turystycznych, badanie: Żylicz i in. (2006) wartość czasu: 12 zł/h. 4 Odległość danego województwa od BPN liczono od miasta, z którego turyści byli najliczniej reprezentowani (w większości przypadków było to miasto wojewódzkie). 5 Czy tylko do tych krajów, z których pochodzili turyści? A może dla populacji całej Europy?

8 Tabela 3. Częstość wizyt w zależności od kosztu (z uwzględnieniem różnic w dochodzie). Przyjęcie dodatkowego założenia zapewniło dobre dopasowanie do danych i dlatego właśnie ten model, wykorzystano do dalszej analizy. Następnym krokiem było oszacowanie funkcji popytu. Tabela 4. przedstawia przewidywaną liczbę wizyt, w zależności od dodatkowego kosztu, zależność ta jest graficznie przedstawiona na rysunku 2. Tabela 4. Przewidywana liczba wizyt w zależności od dodatkowego kosztu. Rycina 2. Hipotetyczna liczba wizyt w zależności od dodatkowego kosztu. Przy założeniu, że do danych empirycznych dopasowujemy krzywą wykładniczą, funkcję popytu opisują następujące wzory: N= exp( *koszt ) Nadwyżka konsumenta (CS) jest równa: CS 0 exp( C ) dc =11.5 mln zł gdzie C reprezentuje koszt, a α i β są parametrami funkcji popytu. Oznacza to, że średnio, odwiedzający Puszczę Białowieską odnosi z tego tytułu nadwyżkę konsumenta w wysokości 105 zł 6. Uwzględniając powyższe szacunki, Puszczę Białowieską można traktować jako zasób, który generuje każdego roku strumień korzyści rekreacyjnych w wysokości 11.5 mln zł 7. Zasób ten można traktować analogicznie do aktywa finansowego, które każdego roku dostarcza pewien strumień korzyści finansowych. Podobnie jak w przypadku aktywa finansowego, aby oszacować wartość zasobu, który generuje stały strumień pieniężny, należy przyjąć pewną wysokość stopy procentowej. Zwykle w tego rodzaju szacunkach przyjmuje się stopę bliską 6 Białowieżę odwiedza około osób rocznie. 7 W cenach z 2002 roku.

9 4% 8. Przyjmując tę właśnie wielkość, rekreacyjna wartość Puszczy Białowieskiej wynosi 287 mln. zł. Można zadać pytanie; czy to dużo czy mało? Aby odpowiedzieć na nie, korzyści rekreacyjne dostarczane przez Białowieski Park Narodowy porównano do zysków osiąganych przez Nadleśnictwo Białowieża. Z uwagi na wyjątkowe walory Puszczy na terenie Nadleśnictwa Białowieża w roku 1994 utworzono Leśny Kompleks Promocyjny. Prowadzona na jego terenie gospodarka leśna różni się od standardowych praktyk stosowanych w innych nadleśnictwach. Znacząca część przychodów Nadleśnictwa jest przeznaczana na działania ochronne, edukacyjne itp. Dlatego oprócz zysku przy szacowaniu korzyści ekonomicznych generowanych przez Nadleśnictwo uwzględniono także te dodatkowe wydatki z tytułu działań ochronnych. Wszystkie te pozycje w rozbiciu na lata są zaprezentowane w tabeli 5. Ostatnia kolumna przedstawia sumę zysków i wydatków z tytułu ochrony przyrody na terenie Nadleśnictwa Białowieżą. Tabela 5. Wyniki ekonomiczne Nadleśnictwa Białowieża w latach Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku (2005). Porównanie tych wielkości wskazuje, że korzyści rekreacyjne dostarczane przez Puszczę Białowieską są 27 krotnie większe od średnich korzyści ekonomicznych generowanych przez Nadleśnictwo Białowieża w latach Korzyści rekreacyjne dostarczane przez Puszczę Białowieską są również 2.74 razy większe od przychodów z tytułu sprzedaży drewna pozyskiwanego na terenie Nadleśnictwa Białowieża w latach W pracy przeprowadzono wycenę jedynie korzyści rekreacyjnych. Korzyści te, choć bardzo istotne, stanowią zwykle tylko niewielką część całkowitej wartości ekonomicznej dóbr przyrodniczych. W krajach Europy Zachodniej od wielu lat podejmuje się próby szacowania całkowitego strumienia korzyści dostarczanych przez lasy. Wyniki tych badań wskazują, że społeczeństwo odnosi znaczące korzyści z tytułu pozaprodukcyjnych funkcji lasu. Rycina 3 przedstawia korzyści o charakterze pozaprodukcyjnym, jakich brytyjskie lasy dostarczają 8 Doświadczenia historyczne wskazują, że jest to możliwa do osiągnięcia długotrwała stopa stabilnego wzrostu. (Coleman i in. 1999)

10 każdego roku swojemu społeczeństwu. Dla porównania wartość pozyskanego drewna z tychże lasów wynosi ok. 350 mln rocznie (UK Forestry Comission, 2004). Rycina 3. Ekonomiczne korzyści o charakterze pozaprodukcyjnym (Willis, 2003). Z badań przeprowadzonych przez Garroda i Willisa (1997) oraz Hanleya (2002) dla Wielkiej Brytanii wynika, że zdecydowana większość korzyści z tytułu zachowania różnorodności biologicznej czy walorów krajobrazowych jest dostarczana przez pozostałości rozproszonych po całym kraju resztek pół-naturalnych lasów 9. Między innymi wyniki tych badań skłoniły Komisję Leśnictwa Wielkiej Brytanii do stworzenia programów, których jednym z podstawowych zadań jest ochrona pozostałości lasów, które chociażby w niewielkim stopniu zachowały naturalny charakter. Sądzę, że przykład Wielkiej Brytanii może być bardzo pouczający, jeszcze lat temu przekształcano tam resztki cennych przyrodniczo lasów w pola uprawne i lasy gospodarcze, podczas gdy obecnie, rząd Wielkiej Brytanie sponsoruje kosztowne programy służące ochronie resztek tychże lasów i renaturalizacji wcześniej przekształconych terenów, wykorzystując wszędzie tam gdzie to możliwe naturalne procesy ekologiczne. Można zadać pytanie co spowodowało tak istotną zmianę postaw? Decyzje polityków są pochodną preferencji społecznych, a te się zmieniają. Badania ekonomiczne wskazują, że dobra środowiskowe noszą wszelkie znamiona dóbr luksusowych, to znaczy, że popyt na nie rośnie bardziej niż proporcjonalnie w stosunku do poziomu dochodu. Polska jest obecnie dynamicznie rozwijającym się krajem i wszystko wskazuje na to, że popyt na czyste środowisko i na nie przekształconą przyrodę będzie rósł. Przeprowadzone przeze mnie badanie pokazuje, że alternatywny koszt rozszerzenia Parku Narodowego jest niewielki. Utrata korzyści związanych z eksploatacją Puszczy Białowieskiej jest znikoma w porównaniu z korzyściami rekreacyjnymi dostarczanymi przez Puszczę. Warto podkreślić jeszcze raz, że korzyści rekreacyjne stanowią jedynie część całkowitej wartości tego unikalnego ekosystemu leśnego. 9 W skali całego kraju jest to ha.

11 Rozszerzenie Parku Narodowego na obszar całej Puszczy mogłoby spowodować pogorszenie sytuacji ekonomicznej części lokalnej ludności, której zatrudnienie bezpośrednio lub pośrednio związane jest z leśnictwem. Jednak w sytuacji, w której całkowite korzyści z tytułu rozszerzenia parku narodowego przewyższają jego koszty, projekt taki jest efektywny ekonomicznie i jako taki powinien być przeprowadzony, a powinnością decydentów powinno być zrekompensowanie ewentualnych strat, które mogłaby ponieść ludność lokalna wskutek poszerzenia Parku. Zresztą może się okazać, że tego typu ingerencja nie będzie potrzebna, jeśli osoby tracące dotychczasowe przychody związane z leśnictwem uzyskają co najmniej takie same korzyści związane z wizytami turystów. IV. WNIOSKI W pracy tej dokonano wyceny wartości rekreacyjnej Puszczy Białowieskiej. Przeprowadzone szacunki pozwalają stwierdzić, że Puszcza Białowieska generuje każdego roku strumień korzyści rekreacyjnych w wysokości 11.5 miliona zł (2002), co odpowiada całkowitej wartości rekreacyjnej zasobu równej 287 mln. zł. Wyceny dokonano za pomocą metody kosztu podróży. Metoda ta ponad wszelką wątpliwość ukazuje, ile co najmniej gotowi są poświęcić ludzie, aby odnieść korzyść z zetknięcia się z badanym obiektem. Oszacowane korzyści rekreacyjne dostarczane przez Puszczę Białowieską są 27 krotnie większe od średnich korzyści ekonomicznych generowanych przez Nadleśnictwo Białowieża i blisko 3 krotnie większe od przychodów z tytułu sprzedaży drewna pozyskiwanego na terenie Nadleśnictwa Białowieża w latach BIBLIOGRAFIA A. Bartczak, Wartość czasu podróży w celach prywatnych transportem drogowym w Polsce, w: Ekonomia 2002 nr 7. B. Coleman, K. Smetters Discounting Inside the Washington D.C. Beltway, w: Journal of Economic Perspectives nr 13, Gibb & Partners, Studium ruchu drogowego w korytarzu autostrady A-1. Raport końcowy, A.N. James, K.J. Gaston, A. Balmford, Can we afford to conserve biodiversity? w: BioScience nr 51, P. Kalinka, Wycena walorów turystycznych Puszczy Białowieskiej w kontekście sporu o powiększenie Białowieskiego Parku Narodowego, praca magisterska napisana na Międzywydziałowych Studiach Ochrony Środowiska Uniwersytetu Warszawskiego, J. V. Krutilla, Conservation Reconsidered, w: The American Economic Review nr 57, 1967.

12 J.B. Loomis, R. Walsh, Recreation Economic Decisions: Comparing Benefits and Costs State College. Pennsylvania: Venture Publishing, Inc UK Forestry Commission, The Economic Impact of British Forestry, raport 2004, Dostępny na: gbforestrymultiplierreport.pdf T. Wesołowski, Opinia na temat projektu Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie rocznych zadań ochronnych dla rezerwatu Lasy Naturalne Puszczy Białowieskiej, Dokument Dostępna na stronie: K. G. Willis, G. Garrod, Scarpa R. The Social and Environmental Benefits of Forests in Great Britain. Raport dla: UK Forest Commission T. Żylicz, A. Bartczak, M. Giergiczny, Wyniki Badania preferencji deklarowanych dla planowanego odcinka Autostrady A1 miedzy Łodzią a Katowicami. Raport na zamówienie DHV Polska T. Żylicz, M. Giergiczny. Konflikty społeczne na tle wielokierunkowego użytkowania przyrody i potrzeb jej ochrony. Studium na przykładzie wybranych LKP. Raport z III etapu badań. Instytut Badawczy Leśnictwa. Warszawa Aneks Rycina 1. Całkowita wartość ekonomiczna w kontekście lasu. Opracowanie własne Tabela 1. Statystyki opisowe. Województwo Ilość wizyt/ 1000 mieszkańców Odległość (km) Całkowity koszt podróży (zł) Dochód (% śred. kraj.) dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie

13 śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Tabela 2. Częstość wizyt w zależności od kosztu. Model 1 Parametr (błąd std) Koszt *** (0.0015) Stała -2.39*** (0.51) skorygowany R Przewidywana liczba wizyt (N) *** współczynnik istotny statystycznie na poziomie 0.01 Zmienna zależna logarytm częstości Rzeczywiste N= Tabela 3. Częstość wizyt w zależności od kosztu (z uwzględnieniem różnic w dochodzie). Model 2 Parametr (błąd std) Koszt *** (0.0011) Dochód 0.059*** (0.015) Stała * (1.51) skorygowany R Przewidywane N *** współczynnik istotny statystycznie na poziomie 0.01 * współczynnik istotny statystycznie na poziomie 0.05 Tabela 4. Przewidywana liczba wizyt w zależności od dodatkowego kosztu. Koszt (zł) Popyt Rycina 2. Hipotetyczna liczba wizyt w zależności od dodatkowego kosztu.

14 Spodziewana liczba wizyt Dodatkowy koszt (zł) Tabela 5. Zyski Nadleśnictwa Białowieża w latach Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku (2005). Rok Wielkość pozyskanego Przychód ze Zysk Wydatki Suma surowca (w tys. m 3 ) sprzedaży drewna na ochronę przyrody Średnia 127, Rycina 3. Ekonomiczne korzyści o charakterze pozaprodukcyjnym dostarczane przez las. Willis (2003).