Mikroplanowanie przestrzeni - metoda i przegląd doświadczeń

Transkrypt

1 Mikroplanowanie przestrzeni - metoda i przegląd doświadczeń dr hab. inż. arch. Maciej Borsa Wyższa Szkoła Techniczna w Katowicach Towarzystwo Urbanistów Polskich

2 Mikroplanowanie W teorii ekonomii pojęcie mikroplanowania wprowadził m.in. Jan Tinbergen, holenderski ekonomista specjalizujący się w badaniach krajów rozwijających się, pierwszy laureat Nagrody Nobla z dziedziny ekonomii (1969). W jego ujęciu był to model planowania społeczno-gospodarczego, w którym plan w skali makro stanowił syntezę mikroplanów. Był więc to system planowania oddolnego, silnie wspierający międzynarodową konkurencyjność kraju. Te zagadnienia porusza m.in. słynna książka Ernsta F. Schumachera Małe jest piękne. Mikroplanowanie, jako metoda poprawy stanu przestrzeni i dostępu mieszkańców do usług, stosowane było pierwotnie w tzw. Krajach Trzeciego Świata, głównie w społecznościach wiejskich i zmarginalizowanych dzielnicach miast. Celem było włączenie lokalnych społeczności w główny nurt programowania i działań władz wyższego szczebla, m.in. w celu uzyskania dostępu do źródeł finansowania. Metoda uświadamia bowiem mieszkańcom skalę wydatków i konieczność właściwego zaplanowania (koordynacji) niezbędnych inwestycji, wzmacniając odpowiedzialność za własne otoczenie. W latach 1980-tych rozwinięto w krajach anglosaskich metodę sporządzania Planów społeczności lokalnych (Community planning), obejmującą bardziej kompleksowy sposób podejścia do programowania i planowania rozwoju na szczeblu lokalnym. Mikroplanowanie można uznać, za część tej metody. W latach 1990-tych metoda mikroplanowania, po doświadczeniach w krajach rozwijających się została adaptowana do stosowania także w krajach rozwiniętych. W pierwszej dekadzie XXI wieku była stosowana z powodzeniem w wielu krajach, w tym szczególnie w Indiach i Brazylii. Podejmowane były też próby jej wdrożenia w Polsce.

3 Mikroplanowanie przestrzeni W wielu krajach, zwłaszcza przeżywających okres intensywnego wzrostu, po wyczerpaniu możliwości działania w makroskali, ich wzrost zaczyna zależeć od sukcesów w skali mniejszej mikroskali. Mikroplanowanie to kompleksowa metoda planowania przekształceń przestrzennych, włączająca lokalną społeczność w proces decydowania i współudziału w przemianach ściśle wyznaczonych, niewielkich obszarów. Mikroplanowanie reprezentuje podejście oddolne do procesu planowania ( bottom-up ).

4 Cechy mikroplanowania lepsze wykorzystanie zasobów; efektywniejszy rozwój; zwiększanie zaangażowania i odpowiedzialności mieszkańców; usprawnianie organizacji i poprawa koordynacji działań administracji publicznej, szczególnie na najniższych szczeblach; bardziej unikalne (specyficzne) efekty działań projektowych, prowadzące do bardziej zindywidualizowanych i konkurencyjnych rozwiązań.

5 Zasoby = dziedzictwo + możliwości (potencjał) 2011 ciąg ulic Sobieskiego-Powstańców w Rybniku 2012 ciąg ulic Wieniawskiego-Klasztorna w Rybniku 2016 konkurs dla gmin województwa śląskiego: Żory Siemianowice Jastrzębie-Zdrój Ruda Śląska 2017 konkurs dla gmin województwa śląskiego: Rybnik Ruda śląska Mysłowice Bielsko-Biała

6 Rozpoznanie zasobów ilustracje: M. Kamińska, Ż. Kiczorowska, A. Krakowczyk, J. Mroczka, A. Radecka, A. Wojciechowska - pod kierunkiem: Maciej Borsa, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Rybnik 2011

7 Źródła idei, cechy metody nierozwiązane problemy przestrzeni negatywne zjawiska i procesy; nieadekwatna metodologia planowania i kompetencje; mankamenty organizacyjno-prawne i niska kultura zarządzania przestrzenią. Podejście oddolne; Podejście zintegrowane (interdyscyplinarne): projekt przestrzeni (wymiar funkcjonalnotechniczny); komponent społeczny (tożsamość, integracja); ekonomia (efektywność, trwałość, finansowanie). SPRAWNE ZARZĄDZANIE, ale z góry źle widać co chronić? co robić? NAKAZ ROZWÓJ ENDOGENICZNY ale trzeba się porozumieć co chronić? co robić? ŚWIADOMOŚĆ

8 ilustracja: P. Derwich, A. Dzwonnik, T. Giełażys, A. Gumińska, M. Kądziela, A. Majorek, M. Molenda, A. Polko, J. Rymaszewski, Z. Sąsiadek, J. Szczyrbowski, M. Zacher, wsp. M. Borsa, TUP 2016

9 ilustracje: M. Janik, W. Dragan, M. Szczepocka, A. Wojtas, P. Gibas, K. Wojciechowska, A. Bugno-Janik, TUP + SZGiP Katowice 2016

10 Konkluzje GMINY ZESPOŁY PROJEKTOWE ORGANIZATORZY atomizacja kompetencji i zadań w strukturze Urzędów trudności w podejmowaniu działań zintegrowanych; przyzwyczajenie do założonych już kiedyś rozwiązań oczekiwanie jedynie na techniczną realizację konkretnych pomysłów; trudności w komunikacji z zespołem projektowym tradycja zlecenie-odbiór. brak umiejętności współpracy interdyscyplinarnej: urbaniści / architekci (s)twórcy przestrzeni; socjologowie brak tożsamości zawodowej w projektowaniu, badania vs. inżynieria; ekonomiści dobre wypełnianie luki społecznej, trudności w poruszaniu się w ekonomicznej mikroskali. korekty na podstawie 1. etapu pilotażu; dobre uzupełnienie przeprogramowanych społecznie rewitalizacji produktem ma być udoskonalona przestrzeń a nie udoskonalona społeczność (właściwy dobór tematu); przestrzenie publiczne praktyczny wymiar, nakierowany na konkretny cel publiczny; przestrzenie półpubliczne temat konieczny a nie podejmowany.

11 Temat - podwórza ilustracja: M. Gęgotek praca pod kierunkiem: Maciej Borsa, Wyższa Szkoła Techniczna w Katowicach, 2016

12 ilustracje: K. Pawlak, M. Gęgotek prace pod kierunkiem: Maciej Borsa, Wyższa Szkoła Techniczna w Katowicach, 2016

13 ilustracje: N. Gąsior, J. Ciesielska prace pod kierunkiem: Maciej Borsa, Wyższa Szkoła Techniczna w Katowicach, 2016

14 dr hab. inż. arch. Maciej Borsa Wyższa Szkoła Techniczna w Katowicach Towarzystwo Urbanistów Polskich

15 Konferencja DiverCITY 3 jest współfinansowana z funduszy EOG pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii