STAN SANITARNO HIGIENICZNY POWIATU LIMANOWSKIEGO W ROKU 2016

Transkrypt

1 STAN SANITARNO HIGIENICZNY POWIATU LIMANOWSKIEGO W ROKU 2016 Powiatowa Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna w Limanowej

2 SPIS TREŚCI Wstęp. 2 Sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych.. 7 Zaopatrzenie ludności w wodę.. 26 Stan sanitarno - techniczny placówek opieki zdrowotnej 48 Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej Warunki sanitarno higieniczne środowiska pracy Stan sanitarny obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku.. 90 Warunki sanitarne w placówkach oświatowo wychowawczych Zapobiegawczy nadzór sanitarny Działania w zakresie promocji zdrowia

3 Wstęp Państwowa Inspekcja Sanitarna powołana jest do realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego. W celu ochrony społeczeństwa przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapobieganiu powstawania chorób zakaźnych i zawodowych sprawuje ona nadzór nad warunkami higieniczno-sanitarnymi w różnych dziedzinach życia tj.: - higieny środowiska, -higieny pracy w zakładach pracy, - higieny radiacyjnej, - higieny procesów nauczania i wychowania, - higieny wypoczynku i rekreacji, - higieny żywności, żywienia i przedmiotów użytku, - warunkami higieniczno sanitarnymi, jakie powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia, w których udzielane są świadczenia zdrowotne. Kompleksowe rozwiązywanie problemów zdrowotnych to nie tylko wielopłaszczyznowy nadzór zapobiegawczy i bieżący. Państwowa Inspekcja Sanitarna gromadzi również dane epidemiologiczne, podejmuje działania w celu zapobiegania chorobom zakaźnym, zawodowym i cywilizacyjnym, inicjuje, organizuje oraz koordynuje działalność oświatowozdrowotną w celu kształtowania odpowiednich postaw i zachowań prozdrowotnych, inicjuje i wytycza kierunki przedsięwzięć zmierzających do zaznajamiania społeczeństwa z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, popularyzuje zasady higieny i racjonalnego żywienia, aktywizuje do działań na rzecz własnego zdrowia. Przeprowadzanie regularnych kontroli sanitarnych oraz badań laboratoryjnych jak również prowadzenie systematycznych analiz pozwala na stałe monitorowanie sytuacji epidemiologicznej i stanu higienicznego nadzorowanego terenu, co w efekcie służy zapewnieniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa sanitarnego. Niniejszy raport o stanie sanitarno higienicznym w powiecie limanowskim za rok 2016 opracowany został w oparciu o wyniki kontroli, wizytacji, badań laboratoryjnych, zgłoszeń 2

4 chorób zakaźnych i zawodowych, przeprowadzonych wywiadów epidemiologicznych oraz na podstawie szczegółowej, porównawczej analizy uzyskanych danych w zakresie szacowania ryzyka zdrowotnego. Prezentuje on stan bezpieczeństwa sanitarnego w powiecie oraz wskazuje najważniejsze zagrożenia dla zdrowia jego mieszkańców, przyczyny ich powstawania oraz kierunki dalszych działań naprawczych i zapobiegawczych. Opracowanie to przedstawia również złożoność i wagę zagadnień leżących w gestii Państwowej Inspekcji Sanitarnej, zasady sprawowania nadzoru sanitarnego a także efekty podejmowanych działań prozdrowotnych. Mamy nadzieję, że przedstawione informacje będą dla władz samorządowych powiatu limanowskiego pomocne w podejmowaniu działań na rzecz dalszej poprawy warunków życia i bezpieczeństwa zdrowotnego osób przebywających na naszym terenie. Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Limanowej Limanowa, ul. M. B. Bolesnej 16 B 3

5 STAN SANITARNO HIGIENICZNY POWIATU LIMANOWSKIEGO W ROKU 2016 Realizacja zadań z zakresu zdrowia publicznego, w tym prowadzenie czynności kontrolno represyjnych, szybka identyfikacja zagrożeń, ocena ryzyka zdrowotnego, podejmowania decyzji bezzwłocznych i adekwatnych do niebezpieczeństwa wymaga od osób zatrudnionych w Inspekcji Sanitarnej profesjonalizmu i szerokiej wiedzy specjalistycznej. Dlatego też duży nacisk kładziemy na podnoszenie kwalifikacji i kompetencji naszych pracowników. Należy tu podkreślić, iż 90 % personelu merytorycznego PSSE w Limanowej posiada wyższe wykształcenie, w zdecydowanej większości uzupełnione kierunkowymi studiami podyplomowymi. Pracownicy biorą również udział w licznych szkoleniach, konferencjach, sympozjach w celu pogłębiania i utrwalenia swojej wiedzy, zapoznania się z nowinkami technicznymi oraz nowymi trendami z zakresu ochrony zdrowia ludzi. Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Limanowej swoim działaniem obejmuje cały powiat limanowski liczący 2 miasta i 10 gmin wiejskich o łącznej powierzchni 951 km2 zamieszkiwany przez mieszkańców (dane z urzędów gmin 31 XII 2016r). W roku 2016 liczba obiektów objętych nadzorem sanitarnym wynosiła ogółem 2690, w których przeprowadzono 2724 kontroli i wizytacji. g. Jodłownik g. Laskowa g. Tymbark m. Limanowa m. Mszana Dolna g. Dobra 276 g. Limanowa 181 g. Słopnice 72 g. Mszana Dolna g. Niedźwiedź 245 g. Łukowica g. Kamienica 150 Liczba nadzorowanych obiektów w poszczególnych miastach i gminach 4

6 W okresie sprawozdawczym w związku z realizacją ustawowych zadań Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Limanowej wydał 55 postanowień oraz 261 decyzji merytorycznych, z których 102 decyzje nakazywały usunięcie naruszeń wymagań higienicznych i zdrowotnych. Ponadto za stwierdzone nieprawidłowości nałożono 30 mandatów karnych na łączną kwotę zł. 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 6,7% 5,1% 3,9% 0,0% 2014r. 2015r. 2016r. Odsetek kontroli, w wyniku których stwierdzono nieprawidłowości natury higieniczno zdrowotnej w latach Podkreślenia wymaga fakt, iż w roku 2016 nie odnotowano zagrożeń mogących w sposób znaczący rzutować na bezpieczeństwo sanitarne powiatu. W ramach zabezpieczenia sanitarno-epidemiologicznego obchodów Światowych Dni Młodzieży w 2016 wzmożono nadzór nad obiektami żywnościowo żywieniowymi, noclegowo-hotelarskimi oraz środkami transportu. W obiektach tych przeprowadzono 102 dodatkowe kontrole sanitarne. W 4 przypadkach stwierdzono nieprawidłowości natury sanitarno-higienicznej (nieprawidłowy stan sanitarny pomieszczeń, nieprzestrzeganie zasad systemu HCCP, brak orzeczeń lekarskich personelu), które dotyczyły 3 zakładów żywienia zbiorowego otwartego i 1 małej gastronomi. Wydano 2 decyzje administracyjne nakazujące poprawę warunków sanitarnych oraz 4 decyzje o nałożeniu opłaty, w dwóch przypadkach wydano doraźne polecenia. Przeprowadzone kontrole sprawdzające potwierdziły usunięcie 5

7 nieprawidłowości. Ponadto pobrano 30 próbek ciepłej wody użytkowej wody do badań w kierunku Legionelli w placówkach przeznaczonych do zbiorowego zakwaterowania pielgrzymów. Tylko w jednym przypadku stwierdzono średnie skażenie instalacji wody ciepłej. Podczas trwania obchodów Światowych Dni Młodzieży 2016 nie zarejestrowano żadnych nieprawidłowości w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego pielgrzymom przebywającym na naszym terenie. Zestawienie realizacji zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej w Limanowej w latach Lp. Rodzaj działania Liczba obiektów nadzorowanych Liczba przeprowadzonych kontroli i wizytacji Liczba kontroli, w wyniku których wykryto nieprawidłowości Liczba decyzji administracyjnych Liczba decyzji płatniczych Liczba i kwota nałożonych mandatów zł zł zł zł 7. Liczba unieruchomień obiektów Liczba zgłoszonych chorób zakaźnych (bez grypy) Liczba postępowań dot. chorób zawodowych Liczba stwierdzonych chorób zawodowych Programy i akcje prozdrowotne Imprezy, happeningi, konkursy prozdrowotne Liczba pobranych próbek do badań laboratoryjnych * * próbki zostały zbadane przez laboratorium WSSE w Krakowie 6

8 Sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych w powiecie limanowskim w 2016 roku należy uznać za ogólnie dobrą. Nie obserwowano epidemicznego występowania chorób zakaźnych, zaś wzrost liczby zachorowań na niektóre choroby zakaźne miał, podobnie jak w latach ubiegłych, charakter sezonowy. Dane epidemiologiczne dotyczące występowania wybranych chorób zakaźnych zostały przedstawione w formie tabelarycznej, w oparciu o dane liczbowe o zachorowaniach na choroby zakaźne pochodzące z wszystkich zakładów leczniczych z terenu naszego powiatu. Dane epidemiologiczne dotyczące występowania wybranych chorób zakaźnych w powiecie limanowskim w latach salmonellozy Wirusowe zakażenia jelitowe Biegunki i zapalenia żołądkowo- Liczba zachorowań /hospitalizacji 2016rok 2015rok zatrucia pokarmowe 31/30 40/36 posocznica - - zakażenia pozajelitowe - - Jednostka chorobowa ogółem 131/ /143 u dzieci do lat 2-ch 124/118 77/13 ogółem 201/4 146/15 u dzieci do lat 2-ch 81/4 77/13 jelitowe BNO Krztusiec 15/4 9/5 Płonica (szkarlatyna) 86/2 66/0 Odra - - Ospa wietrzna 736/6 393/2 Różyczka 13/0 6/0 Świnka(nagminne zapalenie przyusznic ) 9/0 2/0 Zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych 5/5 9/9 Zapalenie mózgu 1/1 1/1 Borelioza z Lyme 323/13 174/0 Osoby pokąsane przez zwierzęta Sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych ogółem 127/0 189/0 narażone na wściekliznę 60/0 61/0 Grypa i zachorowania grypopodobne 3027/0 1743/0 7

9 W 2016 roku do tut. Inspektora zgłoszono z terenu powiatu (nie licząc zachorowań na grypę i zachorowań grypopodobnych) przypadków chorób zakaźnych i zatruć - podlegających obowiązkowemu zgłoszeniu, z czego 355 przypadków wymagało hospitalizacji. Przeważającą liczbę zachorowań (ok. 59%) stanowiły zachorowania na ospę wietrzną i boreliozę r. 2015r. 2016r. liczba zachorowań liczba zachorowań wymagających hospitalizacji Choroby przenoszone drogą pokarmową Zakażenia jelitowe i zatrucia pokarmowe Wśród przyczyn zatruć pokarmowych nadal najczęstszą jest zakażenie wywołane odzwierzęcymi pałeczkami jelitowymi Salmonella. Zakażenia wywołane Salmonella powszechnie występują u zwierząt hodowlanych. W 2016 r. potwierdzono 31 zachorowań, w tym 30 hospitalizacji. Zarówno w roku 2016 jak i 2015 nie występowały ogniska zbiorowych zatruć pokarmowych oraz nie notowano przypadków salmonelloz o lokalizacji innej niż przewód pokarmowy. Obserwuje się w dalszym ciągu wzrost liczby biegunek i zapaleń żołądkowo jelitowych o nieznanej etiologii (BNO). Świadczy to o pogorszeniu się diagnozowania czynników chorobotwórczych wywołujących biegunki bakteryjne. W 2016r odnotowano 201 takich przypadków natomiast w 2015r było ich 146, zachorowania u dzieci do lat 2-ch stanowiły 40% wszystkich zachorowań. W 2016r tylko 4 przypadki zachorowań wymagały hospitalizacji. 8

10 60% 50% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 10% 2% 2014r. 2015r. 2016r. Odsetek zachorowań BNO wymagających hospitalizacji w latach W 2016 r. zgłoszono 131 wirusowych zakażeń pokarmowych (w roku ubiegłym 160). W większości były one spowodowane przez rotawirusy i norovirusy. Biegunki i zatrucia pokarmowe nadal są istotną przyczyną chorobowości u dzieci do lat 2. Do tych zakażeń i zatruć pokarmowych dochodzi niemal wyłącznie w środowisku domowym. W zapobieganiu ma duży wpływ oświata zdrowotna i promocja zdrowia poprzez kształtowanie zachowań prozdrowotnych na rzecz zwiększania higieny osobistej, otoczenia oraz higieny przygotowania posiłków a także propagowania szczepień ochronnych małych dzieci przeciw rotawirusom. Wirusowe zapalenie wątroby typu A Obecnie od wielu lat na terenie całej Polski zachorowania na wzw A (żółtaczka pokarmowa) występują sporadycznie i dotyczą głównie osób podróżujących do krajów o wyższej niż Polska endemiczności zakażeń HAV. Zarówno w roku 2016 jak i 2015 na terenie naszego powiatu nie odnotowano zachorowań na żółtaczkę pokarmową. Dury i paradury nosicielstwo pałeczek durowych i paradurowych W Polsce zakażenia pałeczkami durowymi od wielu lat notowane są na niezmiennie niskim poziomie i głównie u osób powracających z regionów, gdzie pałeczki duru nadal powszechnie bytują w środowisku. W powiecie limanowskim od szeregu lat nie notuje się nowych zachorowań na dur brzuszny i dury rzekome. W nadzorze pozostaje 3 nosicieli duru brzusznego (w wieku 49, 84 i 87 lat) mieszkańców gmin: Limanowa, Tymbark i Niedźwiedź. 9

11 Choroby przenoszone drogą naruszenia ciągłości tkanek W powiecie limanowskim sytuacja epidemiologiczna jest korzystna, zarówno w 2016r jak i w 2015r nie odnotowano ani jednego przypadku zachorowania na WZW-B oraz WZW-C. W Polsce od czasu wprowadzenia szczepień ochronnych przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B oraz poprawy skuteczności procesów sterylizacji sprzętu medycznego, zapadalność na WZW-B systematycznie się obniża. Natomiast obserwuje się trend wzrostowy zachorowań spowodowanych wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV). Choroba ta z uwagi na brak swoistej profilaktyki oraz następstwa, stanowi istotny problemem zdrowotny i epidemiologiczny. Szacunkowe dane epidemiologiczne pozwalają sądzić, że liczba osób, które miały kontakt z wirusem typu C w Polsce sięga ok. 1,1% populacji. Dostępne dane pokazują także, że tylko co 10 dorosła osoba zakażona wirusem HCV wie o swojej chorobie. W obliczu narastającego w Polsce problemu występowania WZW- C Państwowa Inspekcja Sanitarna kontynuuje działania edukacyjno-szkoleniowe. W maju 2012 r. rozpoczęto realizację programu pn.: Zapobieganie zakażeniom HCV. Liderem programu jest Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH w Warszawie, który realizuje łącznie 5 podprojektów. Informacje na temat programu Zapobieganie zakażeniom HCV są dostępne pod adresem: Celem programu i wszystkich projektów jest stworzenie długofalowej i kompleksowej strategii przeciwdziałania i zwalczania zakażeń HCV w Polsce. Ogółem na terenie naszego powiatu zarejestrowanych jest: 1314 nosicieli antygenu HBs, w tym 1 zarejestrowany w 2016r. W nadzorze pozostaje ogółem 1882 osób z otoczenia nosicieli antygenu HBs, do szczepień przeciwko wzw B skierowano 1 dorosłą osobę z otoczenia nosicieli antygenu HBs. 148 nosicieli wirusa HCV, w tym 3 nosicieli zarejestrowanych w 2016r. (w roku 2015 zarejestrowano 14 nosicieli) Poniższa tabela przedstawia liczbę nosicieli HBV, HCV oraz osób z ich otoczenia w latach Nosiciele nowo wykryci 2016r. 2015r. zarejestrowani objęci nadzorem nowo wykryci zarejestrowani objęci nadzorem HBV HCV

12 HBV HCV Liczba nowo wykrytych nosicieli HBV oraz HCV w latach Choroby, którym zapobiega się poprzez szczepienia ochronne Krztusiec W 2016r odnotowano 15 przypadków zachorowań na krztusiec, w tym 10 przypadków dotyczyło dzieci, 5 osób dorosłych, które miały kontakt z chorym na krztusiec. Wszystkie zachorowania dotyczyły zaszczepionych 4 dawkami, a 1 przypadek dotyczył osoby dorosłej, która nie miała udokumentowanego szczepienia-dokumentacja medyczna została zniszczona w trakcie powodzi. Hospitalizacji wymagało 4 dzieci. W roku 2015tych przypadków było zaledwie 2. Odra W 2016r podobnie jak w roku 2014 i 2013 na terenie naszego powiatu nie odnotowano ani jednego zachorowania na odrę. Odra została objęta przez WHO programem eliminacji. 11

13 Różyczka W 2016r zgłoszono 13 przypadków zachorowań na różyczkę, to o połowę więcej jak w roku 2015 (6 zachorowań); 12 zgłoszonych przypadków dotyczyło dzieci, zaszczepionych dwoma dawkami szczepionki, 1 zachorowanie osoby dorosłej w wieku 24 lat. Różyczka została włączona do wspólnego z odrą programu eliminacji. Świnka W 2016 zgłoszono 9 przypadków zachorowań na świnkę natomiast w 2015 były ich tylko 2. Zachorowania te dotyczyły dzieci w grupie wiekowej 1-4 lat, które otrzymały po jednej dawce szczepionki i grupie wiekowej 8-11 lat, które zaszczepiono dwoma dawkami. W przebiegu tych zachorowań nie obserwowano powikłań. Ospa wietrzna Ospa wietrzna obok grypy i zachorowań grypopodobnych jest najczęściej występującą chorobą zakaźną. Cechuje ją epidemiczny wzrost zachorowań występujący co klika lat. W 2016 roku odnotowano 736 przypadki (w tym 6 wymagało hospitalizacji), co stanowiło dwukrotny wzrost w porównaniu do roku 2015 (393 przypadków). Ospa wietrzna jest chorobą, której można zapobiegać poprzez szczepienie. W Polsce szczepienia są nadal szczepieniami zalecanymi (z wyjątkiem dzieci z wybranych grup). Zachorowania i podejrzenia zachorowań na grypę W 2016 roku zgłoszono łącznie 3027 zachorowań na grypę i zachorowania grypopodobne, liczba zachorowań wrosła prawie dwukrotnie w porównaniu z rokiem 2015 (1743 zachorowań). Wzrost zachorowań dotyczył wszystkich grup wiekowych. 12

14 r r r. Liczba zgłoszonych zachorowań na grypę i zachorowań na grypopodobne w latach Natomiast rozkład wiekowy zachorowań kształtował się następująco: Jednostka chorobowa Grypa i zachorowania grypopodobne (wg grup wiekowych) Grupy wiekowe i więcej Liczba zachorowań 2016rok Liczba zachorowań 2015rok Zachorowania przebiegały bez powikłań, żaden przypadek nie wymagał hospitalizacji. Zgonów z powodu infekcji górnych dróg oddechowych nie odnotowano. Zgłoszone przypadki nie były potwierdzone laboratoryjnie. Nadzór epidemiologiczny nad grypą prowadzony jest w ciągu całego roku, że szczególnym wzmożeniem nadzoru wirusologicznego w okresie zwiększonej liczby zachorowań, która w Polsce trwa zwykle od września do kwietnia następnego roku. Każdego roku prowadzony jest zintegrowany program nadzoru epidemiologicznego z uwzględnieniem diagnostyki wirusologicznej typu sentinel. Uczestniczą w nim wybrani lekarze świadczący podstawową opiekę zdrowotną, stacje 13

15 sanitarno--epidemiologiczne oraz Krajowy Ośrodek ds. Grypy NIZP-PZH, pełniący rolę koordynatora. Pomimo, iż szczepienia przeciw grypie są jedyną i bezpieczną metodą profilaktyki przeciw tej chorobie oraz jej powikłaniom, w całej Polsce co roku szczepi się jedynie ok. 4% populacji, w powiecie limanowskim ok 1% (rok osoby, rok osób). Płonica (szkarlatyna) Jest to choroba najczęściej występująca po grypie i zachorowaniach grypopodobnych. W roku 2016 odnotowano 86 zachorowań, to jest o 20 zachorowań więcej jak w roku Większość zachorowań wystąpiło w grupie wiekowej 3-14 lat. Wszystkie zachorowania na płonicę zgłaszane są jako przypadki możliwe tzn. rozpoznane na podstawie obrazu klinicznego jednak nie potwierdzone laboratoryjnie. Zakażenia ośrodkowego układu nerwowego Zapalnie opon mózgowo-rdzeniowych i/lub mózgu W 2016 w powiecie limanowskim odnotowano 6 przypadków zapalenia opon mózgowo rdzeniowych (w roku 2015 było 9 przypadków). 2 - dotyczyły bakteryjnego zapalenia opon mózgowych, 1 - meningokokowego zapalenia opon mózgowych 2- zapalenia opon mózgowych nieokreślonych. 1- odkleszczowe zapalenie mózgu Zarówno zakażeniom meningokokowym jak również odkleszczowemu zapaleniu mózgu można zapobiegać poprzez szczepienia ochronne. Choroby przenoszone przez wektory i inne choroby odzwierzęce Pokąsania przez zwierzęta / narażenie na wściekliznę W Polsce ostatni przypadek wścieklizny u człowieka miał miejsce w 2002 roku w woj. podkarpackim. W 2016 roku na terenie powiatu limanowskiego zgłoszono 127 pogryzień przez zwierzęta podejrzane o wściekliznę, u 60 osób pogryzionych podjęto szczepienia p/ wściekliźnie. 14

16 Zarówno w roku 2016 jak i 2015 pogryzienia przez psy stanowiły ponad 90% wszystkich pogryzień. Przypadki pokąsań na terenie powiatu limanowskiego zarejestrowanych w latach Liczba przypadków 2016 Liczba przypadków Pokąsania ogółem Podjęte szczepienia przeciwko wściekliźnie Pokąsania przez psy Pokąsania przez koty 7 38 Inne zwierzęta domowe 0 0 Zwierzęta dzikie: Kuna - 1 Lis - 5 Wiewiórka - 1 Kuna-1 Nietoperz-2 Popielica-1 Zając -1 Osoby hospitalizowane 0 0 Borelioza Jest to najczęściej występującą w Polsce chorobą przenoszoną przez kleszcze. W powiecie limanowskim w 2016 roku odnotowano 323 zachorowań, w tym 13 osób wymagało hospitalizacji. Wśród zgłoszonych zachorowań zdecydowanie przeważała postać rumienia wędrującego. 15

17 Liczba zachorowań na boreliozę w poszczególnych gminach Najwięcej zachorowań odnotowano w gminach: Mszana Dolna-72zachorowania, natomiast najmniej w gminie Tymbark - 5 zachorowań >65 liczba zachorowań na boreliozę 2014 liczba zachorowań na boreliozę 2015 liczba zachorowań na boreliozę 2016 Rozkład wiekowy zachorowań na boreliozę 16

18 Od 2012 w powiecie limanowskim obserwuje się wzrost zachorowań na boreliozę, a w roku 2016 odnotowano prawie dwukrotny wzrost zachorowań w porównaniu do roku r r r r r r. Liczba zachorowań na boreliozę na naszym terenie w latach Gruźlica W roku 2016 zarejestrowano 33 zachorowania na gruźlicę tj. o 16 przypadków mniej niż w roku poprzednim (49 zachorowania). W 2016r. chorzy z postacią płucną gruźlicy stanowili 98% ogółu zgłoszonych zachorowań. Nie odnotowano zgonów z powodu gruźlicy r r r. Liczba zarejestrowanych zachorowań na gruźlicę w latach W 2016 roku objęto nadzorem epidemiologicznym 80 osób z kontaktu z chorymi na gruźlicę (w 2015 r osób). Problem stanowi braku aktywnego wykrywania gruźlicy w środowiskach bezdomnych oraz wśród przebywających w przytuliskach. 17

19 Szczepienia profilaktyczne dzieci i młodzieży Szczepienia są najskuteczniejszym narzędziem zwalczania chorób zakaźnych poprzez istotne zmniejszenie zachorowalności i śmiertelności z powodu tych chorób. Dzięki szczepieniom populacyjnym osiągnięto spektakularne sukcesy eradykacji niektórych chorób zakaźnych np. ospy prawdziwej, a dąży się do eliminacji innych tj. poliomyelitis, odra czy różyczka. Masowe szczepienia ludności Polski doprowadziły do znacznego ograniczenia ryzyka zachorowania m.in. na błonicę, tężec, wirusowe zapalenia wątroby typu B i gruźlicę. Dzięki powszechnym szczepieniom zanikają zgony spowodowane np. krztuścem, gruźlicą, odrą i różyczką wrodzoną. Szczegółowe wskazania dotyczące stosowania poszczególnych szczepionek w ramach Programu Szczepień Ochronnych (PSO) są publikowane w formie komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego na podstawie art. 17 ust. 11 ustawy z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Wykaz chorób zakaźnych objętych obowiązkiem szczepień ochronnych oraz m.in. osoby lub grupy osób obowiązane do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych. PSO - szczepienia obowiązkowe (bezpłatne) Wiek Gruźlica WZW B* Błonica Tężec Krztusiec Hib ** polio*** Odra Świnka Różyczka 1 rż 2 rż 6 rż 10rż 14 rż 19rż 1 doba życia 2 mż 3-4mż 5-6mż 7 mż 13-14mż mż * wzw B oznacza wirusowe zapalenie wątroby typu B ** Hib oznacza inwazyjne zakażenie Haemofilusinfluenzae typu b *** polio oznacza ostre zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego (choroba Heinego Medina) 18

20 Na terenie powiatu limanowskiego w 2016 r. szczepieniom ochronnym podlegało dzieci i młodzieży do lat 19. Podobnie jak w poprzednich latach dzieci z określonych grup ryzyka podlegały obowiązkowemu szczepieniu przeciwko inwazyjnym zakażeniom Streptococcus pneumoniae i ospie wietrznej. W roku 2016 na terenie powiatu zaszczepiono 52 dzieci uczęszczających do żłobka przeciwko ospie wietrznej oraz podano 602 dawki szczepionki przeciwko pneumokokom wcześniakom, czyli dzieciom urodzonym poniżej 37 tygodnia ciąży lub urodzonym z niską masą urodzeniową i z przeciwwskazaniami do szczepienia krztuścem, jest to w porównaniu do roku ubiegłego więcej o 96 dzieci w 1 i 2 roku życia. Szczepienia realizowane były w 36 podmiotach leczniczych w punktach szczepień spełniających wymogi gabinetu diagnostyczno -zabiegowego o charakterze zabiegowym. Realizacja obowiązującego Programu Szczepień Ochronnych w powiecie limanowskim, w świetle danych statystycznych jest zadawalająca i kształtuje się na poziomie 83% 100 %. Choroba, przeciwko której podejmowane są szczepienia % wyszczepienia przeciwko WZW typu B u dzieci w 2 roku życia 98,8% przeciwko Haemophilusinfluenzae typu b u dzieci w 2 roku życia 97,4% przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi u dzieci w 2 roku życia 97,4% przeciwko odrze, śwince i różyczce u dzieci w 2 roku życia 80,0% przeciwko poliomyelitis u dzieci w 2 roku życia 97,4% przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi u dzieci w 6 roku życia 83,0% przeciwko odrze, śwince i różyczce u dzieci w 10 roku życia 100% przeciwko błonicy i tężcowi u młodzieży w 14 roku życia 94,0% przeciwko błonicy i tężcowi u młodzieży w 19 roku życia 88,2% Corocznie opracowywana jest szczegółowa analiza wykonania szczepień ochronnych na podstawie sprawozdania rocznego MZ-54 za dany rok, uwzględniająca stan zaszczepienia 19

21 przeciwko poszczególnym chorobom w grupach wiekowych podlegających obowiązkowi szczepień ochronnych oraz analiza niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP). Analiza wykonawstwa szczepień ochronych u dzieci w 1 roku zycia za 2015r. 1 rok zycia Wzw typu B ,50% 58,50% 58,50% 91,40% 1 rok zycia Błonica-Tężec- Krztusiec3x 1 rok zycia Poliomyelistis 2x 1 rok zycia Haemophilus infl. typu b Analiza wykonawstwa szczepień ochronnych u dzieci w 1 roku życia za 2016r. 1 rok zycia Wzw typu B ,40% 91,00% 1 rok zycia Błonica-Tężec- Krztusiec3x 1 rok zycia Poliomyelistis 2x 53,40% 1 rok zycia Haemophilus infl. typu b 53,40% 20

22 Przeprowadzono 41 kontroli punktów szczepień. Kryteria kontroli obejmowały ocenę stanu sanitarno technicznego punktów szczepień, zgodność realizacji szczepień z PSO, zachowanie łańcucha chłodniczego w obiekcie i podczas transportu preparatów szczepionkowych, prawidłowe dokumentowanie wykonanych szczepień, prowadzenie dokumentacji związanej ze zgłaszaniem niepożądanych odczynów poszczepiennych. W jednym obiekcie doszło do sytuacji przerwania łańcucha chłodniczego w urządzeniu chłodniczym z powodu awarii prądu, w których przechowywane były preparaty szczepionkowe. Konsekwencją przerwania łańcucha chłodniczego była utylizacja preparatów szczepionkowych w ilości 187 ampułek. W związku z powyższym zdarzeniem wydano decyzję administracyjną nakazującą zapewnienie właściwych warunków przechowywania preparatów szczepionkowych poprzez całodobowe monitorowanie temperatury w dni robocze i wolne od pracy, udokumentowane wpisem do rejestru. Decyzja została wykonana. W pozostałych punktach szczepień nie stwierdzono nieprawidłowości. Wszystkie skontrolowane podmioty posiadają już całodobowy, elektroniczny system monitorowania warunków chłodniczych przechowywanych preparatów szczepionkowych i prowadzą monitoring transportu szczepionek. W dwóch podmiotach leczniczych zakupione zostały specjalistyczne chłodziarki farmakologiczne, które utrzymują prawidłową, niezmienną temperaturę na każdym poziomie. W PSSE w Limanowej również zakupiono 2 specjalistyczne chłodziarki farmakologiczne do przechowywania preparatów szczepionkowych. Tut. Stacja pracuje w ogólnopolskiej sieci informatycznej: Elektroniczny System Nadzoru nad Dystrybucją Szczepionek. 21

23 Niepożądane Odczyny Poszczepienne (NOP) W 2016 roku zgłoszono 11 odczynów poszczepiennych, wszystkie zgłoszone przypadki zakwalifikowano jako łagodne (obrzęk i zaczerwienienie w miejscu wkłucia, gorączka), nie była konieczna hospitalizacja, po okresie tygodnia dzieci wracały do prawidłowego stanu zdrowia r. 2015r. 2016r. Zarejestrowane w powiecie limanowskim przypadki wystąpienia NOP Szczepienia zalecane. Poza obowiązkowymi szczepieniami ochronnymi istotną rolę w uodpornianiu populacji odgrywają szczepienia zalecane nie finansowane ze środków znajdujących się w budżecie ministra właściwego do spraw zdrowia. Z tej formy profilaktyki mogą skorzystać osoby w różnym wieku w zależności od wskazań do stosowania danych preparatów szczepionkowych. 22

24 Liczba zaszczepionych na wybrane szczepienia zalecane w latach Lp. Rodzaj szczepienia 2014r r. 2016r. 1. p/ospie wietrznej p/grypie p/rotawirusom p/wirusowi brodawczaka ludzkiego p/streptococcus pneumoniae p/ Neisseria meningitidis p/wzw typu A Uchylanie się od obowiązku szczepień ochronnych działania organów Państwowej inspekcji Sanitarnej w celu egzekwowania obowiązku szczepień Niepokojącym zjawiskiem jest uchylanie się od obowiązku szczepień ochronnych, sytuacja ta może być związana z nasilającą się aktywnością ruchów antyszczepionkowych. Program Szczepień Ochronnych wpływa na stan zdrowia publicznego, dlatego jest jednym z najważniejszych społecznie programów polityki zdrowotnej. Obniżenie w kolejnych latach realizacji obowiązkowych szczepień ochronnych w Polsce przynieść może niekorzystne skutki zdrowotne w postaci wzrostu zachorowań na choroby zakaźne i liczbę ciężkich powikłań po przechorowaniu, często nieodwracalnych. W całej Polsce od 2012 roku obserwuje się tendencję wzrostową liczby dzieci nieszczepionych przeciw wybranym chorobom zakaźnym objętym obowiązkiem szczepień ochronnych. Wg danych opracowanych na zlecenie Głównego Inspektora Sanitarnego w Polsce w 2012 roku uchylało się osób, w 2013 roku osób, a w 2014 roku osób. 23

25 r. 2013r. 2014r. 2015r. Liczba osób w Polsce uchylających się od szczepień obowiązkowych Przeprowadzono szczegółową analizę zjawiska uchylania się od obowiązku szczepień ochronnych przez osoby prawnie do tego zobowiązane (do poddania się szczepieniom ochronnym lub do poddania dzieci szczepieniom). Wykazano w niej bowiem wyłącznie te osoby, które zostały zgłoszone przez lekarzy jako osoby uchylające się spełniając jednocześnie 4 kryteria: zostały powiadomione przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej o konieczności poddania się obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu w określonym terminie, nie zgłosiły się do lekarza w celu przeprowadzenia badania kwalifikacyjnego do szczepienia i do samego szczepienia; nie przedstawiły zaświadczenia o wcześniejszym poddaniu się szczepieniu w ramach szczepień zalecanych; nie stwierdzono u nich przeciwwskazań zdrowotnych do szczepień lub wskazań do czasowego odroczenia ich przeprowadzenia. Państwowy powiatowy inspektor sanitarny jako organ administracji publicznej sprawujący nadzór nad realizacją szczepień ochronnych, jest uprawniony w trybie przewidzianym w przepisach ustawy z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2016 r. poz. 599 z późn. zm.) do żądania w drodze egzekucji administracyjnej wykonania obowiązku szczepień. Przepisy ww. ustawy jednocześnie nakładają na organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej jako wierzycieli obowiązku szczepień ochronnych, prawny obowiązek podejmowania wszelkich czynności zmierzających do zastosowania 24

26 przewidzianych prawem środków egzekucyjnych w celu nakłonienia osoby uchylającej się od wykonania obowiązku szczepień ochronnych. Organem egzekucyjnym właściwym w sprawie prowadzenia egzekucji obowiązku szczepień jest wojewoda, do którego kierowane są wnioski. Skierowanie wniosku do wojewody o egzekucję administracyjną obowiązku szczepień jest poprzedzone wystosowaniem do osoby uchylającej się upomnienia zawierającego wezwanie do wykonania obowiązku szczepień ochronnych z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę egzekucji administracyjnej, następnie sporządzeniem tzw. tytułu wykonawczego. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Limanowej w 2016 roku skierował do Wojewody Małopolskiego 7 wniosków o egzekucję administracyjną w celu nakłonienia do realizacji obowiązku szczepień u dzieci oraz 7 tytułów wykonawczych, w roku 2015 skierowano 4 takie wnioski i 4 tytuły wykonawcze. 25

27 Zaopatrzenie ludności w wodę Jakość wody przeznaczonej do spożycia Woda o prawidłowych parametrach to jeden z najważniejszych elementów ochrony zdrowia ludzi, w tym utrzymania prawidłowego stanu sanitarnego terenu. Dlatego też jej jakość zdrowotna musi być traktowana priorytetowo. W ramach realizowanych zadań z zakresu zdrowia publicznego Państwowa Inspekcja Sanitarna dba m.in. o właściwą jakość zdrowotną wody przeznaczonej do spożycia, rozprowadzanej do odbiorców za pomocą systemów wodociągowych. W oparciu o: ustawę z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j. Dz. U. z 2015r. poz. 1412); ustawę z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz. U. z 2015r. poz. 139 z późn. zm.); rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015r. poz. 1989), które jest zgodne z zaleceniami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. L 330 z , str. 32) realizowany jest nadzór nad stanem sanitarnym urządzeń do dystrybucji wody pitnej, koordynowane są działania mające na celu zapewnienie skutecznej jej ochrony przed zanieczyszczeniem. Równolegle prowadzony jest stały monitoring zdrowotnej jakości wody, czego wynikiem jest jej ocena przydatności do spożycia. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości podejmowane są przeciwdziałania nawet potencjalnym zagrożeniom, mające na celu ochronę zdrowia i życia konsumentów, w tym wydawanie przez PPIS decyzji 26

28 nakazujących przeprowadzenie działań naprawczych skutecznie eliminujących skażenia i zanieczyszczenia wody lub decyzji ograniczających jej spożywanie. Stały monitoring kontrolny ma za zadanie zweryfikować skuteczność uzdatniania (w tym dezynfekcji) wody, jej zdrowotną jakość mikrobiologiczną oraz wskaźniki decydujące o akceptowalności wody przez konsumenta. Ma on na celu wczesne wykrywanie skażeń wody, a tym samym zagrożeń dla zdrowia jej konsumentów. Ponadto prowadzony jest monitoring przeglądowy obejmujący poszerzony zakres badań, który w pełni pozwala ocenić bezpieczeństwo wody dla zdrowia ludzi. Główny ciężar odpowiedzialności za prawidłową jakość wody ponoszą jej producenci (wodociągi), którzy w ramach wewnętrznej kontroli, prawnie zobowiazani są do sprawdzania poprzez badania laboratoryjne czy produkowana przez nich woda nie stwarza zagrożenia dla zdrowia konsumentów, a w przypadku wykrycia nieprawidłowości do podejmowania właściwych działań naprawczych i zapobiegawczych. Monitoring prowadzony przez Państwową Inspekcję Sanitarną jest natomiast dodatkowym sprawdzeniem i gwarancją dla odbiorców, iż woda dostarczana systemami wodociagowymi jest bezpieczna pod względem zdrowotnym. Systemy zbiorowego zaopatrzenia w wodę składają się z wielu ważnych elementów tj. ujmowanie wody, pompowanie, magazynowanie, uzdatnianie, przesył i dystrybucja wody u konsumenta. Każdy z tych etapów ma znaczący wpływ na jakość podawanej obiorcom wody. Zatem utrzymanie prawidłowych warunków sanitarno technicznych podczas całego procesu, w tym nadzór nad zdrowotna jakością dostarczanej wody jest bardzo istotnym elementem profilaktyki. Ostateczną oceną o przydatności wody do spożycia Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny wydaje w oparciu o wyniki badań laboratoryjnych pobranych próbek wody oraz o stwierdzony stan sanitarno - techniczny urządzeń wodociągowych. Przeprowadzone w 2016r. kontrole sanitarne, dowodzą brak nieprawidłowości natury sanitarno-technicznych w systemach wodociągowego 27

29 zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Na bieżąco prowadzone były prace związane z konserwacją urządzeń, płukaniem i czyszczeniem ujęć, zbiorników i sieci. Ponadto w 2016r. wykonano następujące prace remontowe oraz innowacyjne mające na celu usprawnienie funkcjonowania wodociągów: Wodociąg miejski w Limanowej kontynuowano dalszy etap modernizacji uzdatniania wody polegający na stopniowym wprowadzaniu dezynfekcji wody dwutlenkiem chloru. Uzyskane wyniki badań próbek wody wskazują na znaczne obniżenie parametru mętności (poniżej 1 NTU) oraz poprawę smaku i zapachu. wodociąg miejski Szklanówka w Mszanie Dolnej wybudowano przy potoku Mszanka trzy studnie kopane (głębokości ok. 5m), które będą stanowić główne źródło zasilania wodociągu, natomiast ujęcie powierzchniowe na potoku Szklanówka pozostanie jako awaryjne. Woda ze studni przesyłana jest do nowo wybudowanej SUW, gdzie poddawana jest procesom uzdatniania (filtracja na złożu piaskowo żwirowym, ozonowanie, filtracja przez węgiel aktywny, lampa UV, pomocniczo dezynfekcja podchlorynem sodu), po czym pompowana jest do istniejących zbiorników wyrównawczych. Na przełomie 2016/2017 rozpoczęto rozruch nowej stacji uzdatniania wody; wodociąg wiejski w Łukowicy montaż lampy UV oraz filtrów usuwający z wody ponadnormatywną zawartość żelaza i manganu; wodociąg zakładowy w Tymbarku modernizacja istniejącego systemu uzdatniania wody ozonem; wodociąg wiejski w Słopnicach rozpoczęte prace związane z budową nowej studni zasilającej wodociąg; wodociąg wiejski Mordarka wykonano podłączenie do sieci limanowskiego wodociągu w celu możliwości awaryjnego dostarczania wody mieszkańcom Mordarki w przypadkach wystąpienia braków wody na ujęciach Spółki. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny obejmuje stałym nadzorem 45 wodociągów zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę pitna, które posiadają zróżnicowana dobową produkcję wody: < 100 m3/dobę 28 wodociągów; 100 m3/dobę m3/dobę 16 wodociągów >1000 m3/dobę 1 wodociąg 28

30 2% 35% 63% < 100 m3/dobę m3/dobę m3/dobę Ilość (w%) wodociągów w zależności od wielkości produkcji wody. Stopień zwodociągowania powiatu limanowskiego uległ minimalnej poprawie w stosunku do roku poprzedniego z uwagi na zwiększenie liczby podłączeń do wodociągów gminnych w Koninkach i Koninie. Nadal jest on jednak bardzo niski w skali naszego kraju, gdzie szacuje się, że ponad 90% mieszkańców Polski korzysta ze zbiorowego zaopatrzenia w wodę, a w województwie małopolskim plasujemy się na ostatnim miejscu. Obecnie tylko 40% mieszkańców naszego powiatu ma możliwość korzystania z wodociągów publicznych o stale kontrolowanej jakości produkowanej wody pitnej. 60% 40% % mieszkańców korzystajacych z wodociagów sieciowych % mieszkańców korzystajacych z indywidualnych ujęć wody 29

31 W 2016r. objęto stałym nadzorem sanitarnym wodociąg gminny w Nowym Rybiu, natomiast wodociąg w Słupi nadal pozostawał wyłączony z eksploatacji z uwagi na utrzymywanie się ponadnormatywnych zawartości żelaza oraz manganu w wodzie i konieczność zmiany sposobu uzdatniania wody % Liczba mieszkańców (w %) korzystających z wodociągów publicznych w poszczególnych gminach Z uwagi na niski procent zwodociągowania powiatu limanowskiego, celem poprawy zaopatrzenia mieszkańców powiatu w dobrą i systematycznie nadzorowaną wodę wskazanym jest rozbudowanie istniejących wodociągów oraz budowa nowych w rejonach pozbawionych zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Takie przedsięwzięcia zapewniłoby mieszkańcom możliwość korzystania z wody bezpiecznej pod względem zdrowotnym. 30

32 Wykaz wodociągów sieciowych nadzorowanych przez PSSE (stan na r.) Lp. Nazwa wodociągu 1. w. miejski - Limanowa w. miejski Adamczyki Mszana Dolna w. miejski Szklanówka Mszana Dolna Gmina Dobra 4. w. wiejski nr I - Dobra 5. w. wiejski nr II Dobra 6. w. wiejski - Skrzydlna 7. w. wiejski - Półrzeczki Gmina Jodłownik 8. w. wiejski - Janowice 9. w. wiejski - Jodłownik 10. w. wiejski - Kostrza 11. w. wiejski - Pogorzany Producent wody / właściciel wodociągu Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej ul. Rzeczna Limanowa Zakład Gospodarki Komunalnej Ul. Starowiejska 2 Mszana Dolna Zakład Gospodarki Komunalnej Ul. Starowiejska 2 Mszana Dolna Urząd Gminy Dobra Dobra Urząd Gminy Dobra Dobra Urząd Gminy Dobra Dobra Urząd Gminy Dobra Dobra Wiejska Spółka Wodociągowa Janowice Szczyrzyc, Adam Czepiel Janowice Szczyrzyc Urząd Gminy Jodłownik Jodłownik Spółka Wodociągowa Tadeusz Kolarczyk Kostrza Jodłownik Spółka Wodna Tadeusz Michalik Pogorzany 175, Szczyrzyc Zaopatrywane miejscowości Produkcja wody m 3 /dobę Liczba odbiorców Limanowa Mszana Dolna Mszana Dolna Dobra Dobra Skrzydlna Wola Skrzydlańska Przenosza Półrzeczki Janowice Szczyrzyc Jodłownik Kostrza Pogorzany

33 Lp. Nazwa wodociągu 12 w. wiejski Słupia Gmina Kamienica Producent wody / właściciel wodociągu Urząd Gminy Jodłownik Jodłownik Zaopatrywane miejscowości Słupia, Mstów Produkcja wody m 3 /dobę Wodociąg wyłączony Liczba odbiorców w. gminny - Kamienica Gmina Laskowa 14. w. wiejski - Laskowa 15. w. wiejski Nagórze - Laskowa 16. w. wiejski - Ujanowice 17. w. wiejski - Żmiąca Gmina Limanowa 18. w. wiejski - Kisielówka 19. w. wiejski- Kłodne 20. w. wiejski - Męcina 21. w. wiejski - Młynne 22. w. wiejski - Mordarka 23. w. gminny Nowe Rybie 24. w. wiejski - Pasierbiec Zakład Gospodarki Komunalnej - Kamienica Spółka Wodociągowa Anna Młynarczyk Laskowa 557 Spółka Wodociągowa Nagórze Czesława Węglarz Laskowa 565 Zakład Usług Komunalnych Ul. Górki Zawadzkie 73 b Łącko Spółka Wodociągowa Żmiąca- Strzeszyce, Jerzy Rosiek Żmiąca 53, Spółka Wodociągowa Krzysztof Halota, Kisielówka Nowe Rybie Spółka Wodociągowa Władysław Lachor Kłodne 219 Spółka Wodno Ściekowa Męcina 30 Spółka Wodno Kanalizacyjna Kazimierz Grabiarz Młynne 230 Spółka Wodociągowa Mordarka 396 Urząd Gminy Limanowa Limanowa Spółka Wodno Kanalizacyjna Jan Wiktor Pasierbiec 2 Kamienica Laskowa Laskowa Ujanowice Żmiąca Strzeszyce Kisielówka Kłodne, Męcina Męcina Młynne Mordarka Nowe Rybie Pasierbiec

34 Lp. Nazwa wodociągu 25. w. wiejski - Pisarzowa w. wiejski nr I - Rupniów w. wiejski nr II - Rupniów 28. w. wiejski - Siekierczyna w. wiejski Wola Stara Wieś w. gminny Morgi II Stara Wieś 31. w. gminny - Wysokie Gmina Łukowica Producent wody / właściciel wodociągu Spółka Wodno Kanalizacyjna Grzegorz Krzyżak Pisarzowa Spółka Wodno Ściekowa Centrum Stanisław Dudzik, Rupniów 170 Spółka Wodno Kanalizacyjna Edward Opach, Rupniów 86 Spółka Wodno Kanalizacyjna Siekierczyna 1 Jan Hutek Siekierczyna 336 Spółka Wodociągowa Stanisław Pajor, Stara Wieś 752 Urząd Gminy Limanowa Limanowa Urząd Gminy Limanowa Limanowa Zaopatrywane miejscowości Produkcja wody m 3 /dobę Liczba odbiorców Pisarzowa Rupniów Rupniów Siekierczyna Stara Wieś Stara Wieś Wysokie w. wiejski - Łukowica Urząd Gminy Łukowica Łukowica Łukowica w. wiejski - Przyszowa Urząd Gminy Łukowica Łukowica Przyszowa w. wiejski Przyszowa- Berdychów Urząd Gminy Łukowica Łukowica Berdychów w. wiejski - Młyńczyska Urząd Gminy Łukowica Łukowica Młyńczyska Gmina Mszana Dolna 36. w. wiejski Kasinka Mała Osiedlowa Spółka Wodna- Stawisko Wojciech Mrożek, ul. Krakowska Mszana Dolna Kasinka Mała Mszana Dolna w. wiejski nr I Mszana Górna Spółka Wodna Jan Jarosz Mszana Górna 350 Mszana Górna

35 Lp. 38. Nazwa wodociągu w. wiejski nr II Mszana Górna Gmina Niedźwiedź 39. w. wiejski - Konina 40. w. wiejski - Koninki Gmina Słopnice 41. w. wiejski - Słopnice 42. w. gminny - Słopnice Gmina Tymbark 43. w. wiejski - Podłopień 44. w. wiejski - Tymbark 45. w. wiejski - Zawadka Producent wody / właściciel wodociągu Osiedlowa Spółka Wodna Marian Dudzik Mszana Górna 361 Urząd Gminy Niedźwiedź Niedźwiedź Urząd Gminy Niedźwiedź Niedźwiedź Spółka Wodociągowa Zdzisław Wikar Słopnice 943 Urząd Gminy Słopnice Słopnice Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, Tymbark Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, Tymbark Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, Tymbark Zaopatrywane miejscowości Mszana Górna Produkcja wody m 3 /dobę Liczba odbiorców Konina Poręba Wlk. Niedźwiedź Podobin Koninki Słopnice Słopnice Podłopień Tymbark Tymbark Zawadka Kolorem zielonym zaznaczono przedsiębiorstwa wodociągowe i wodociągi gminne. W roku 2016r. monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia przebiegał bez zakłóceń. Pracownicy PSSE w Limanowej zgodnie z opracowanymi harmonogramami z wyznaczonych punktów pobrali do badań laboratoryjnych 295 próbek wody z wodociągów zbiorowego zaopatrzenia. 34

36 Ponadto w celu uzyskania pełniejszego obrazu jakości produkowanej wody pitnej wykorzystano również 110 wyników wewnętrznej kontroli prowadzonej przez zarządzających wodociągami. Zgodnie z zapisami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015r. poz. 1989), kontrolowany jest poziom zawartości w wodzie następujących parametrów: - wskaźniki fizyczne i organoleptyczne: mętność, barwa, zapach, smak, odczyn, przewodność właściwa; parametry chemiczne: amonowy jon, azotany, azotyny, chlor wolny oraz dodatkowo żelazo i mangan (w wodach z ujęć powierzchniowych) i glin w wodociągu miejskim w Limanowej; fluorki, bromiany, cyjanki wolne, cyjanki związane, chlorki, siarczany, mangan, żelazo, utlenialność, antymon, sód, arsen, bor, chrom ogólny, kadm, miedź, nikiel, ołów, rtęć, selen, benzen, benzo(a)piren, 1,2-dichloroetan, pestycydów, trichloroetanu i tetrachloro etanu, OWO, WWA, THM. parametry mikrobiologiczne: ogólna liczba bakterii w 1 ml wody: po 48h w 37 o i po 72h w 22 o C oraz Escherichia coli, bakterie grupy coli, Enterokoki w 100 ml wody oraz dodatkowo w wodach z ujęć powierzchniowych Clostridium perfringens w 100 ml wody. Powyższe oznaczenia w próbkach wody pobranych przez pracowników PSSE Limanowa z urządzeń wodociągowych naszego powiatu w roku 2016 wykonywane były przez Dział Laboratoryjny Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Krakowie. 35

37 Spośród wszystkich wyników badań laboratoryjnych: - 73 próbki wykazały zanieczyszczenia fizykochemiczne (głównie podwyższona mętność wody, sporadyczne przypadki przekroczonego parametru manganu i żelaza) tj. 25% wszystkich pobranych próbek; - 8 próbek wykazało same zanieczyszczenia mikrobiologiczne (2,7% próbek); - 14 próbek wskazywało na zanieczyszczenia zarazem fizykochemiczne jak i mikrobiologiczne (4,7% próbek). Na podstawie wszystkich uzyskanych wyników badań laboratoryjnych na bieżąco sporządzane były orzeczenia o przydatności wody do spożycia, które przekazywano do wiadomości zainteresowanym stronom. Raz w roku przedłożono poszczególnym wójtom gmin zbiorcze oceny obszarowe jakości wody wraz z szacowaniem ryzyka zdrowotnego konsumentów. W każdym przypadku stwierdzenia niezgodnych z normami zdrowotnymi wartości parametrów wody dokonywana była ocena zagrożeń oraz szacowanie ryzyka wystąpienia potencjalnych zdarzeń niebezpiecznych dla zdrowia konsumenta. Najczęstsze przekroczenia dopuszczalnych wartości dotyczyły mętności. Jest to parametr wskaźnikowy, który nie ma bezpośrednio wpływu na zdrowie konsumenta, ale wskazuje na obecność zanieczyszczeń, które mogłyby mieć wpływ na zdrowie, sygnalizuje zmiany jakości wody, może także wskazywać na nieprawidłowości w jej uzdatnianiu. Woda o wysokiej mętności może chronić mikroorganizmy przed działaniem dezynfekcyjnym oraz pobudzać wzrost bakterii. Dlatego zaleca się, aby mętność wody była utrzymywana na możliwie najniższym poziomie ze względu na jej znaczenie dla jakości wody pod względem mikrobiologicznym. Czasowe przekroczenie tego parametru stwierdzano m. in. w następujących wodociągach zaopatrujących miejscowości: Młynne, Pasierbiec, Kisielówka, Mordarka, Słopnice, Rupniów, Mszana Górna, Kasinka Mała, Laskowa, Stara Wieś Wola, Janowice-Szczyrzyc, Łukowica, Nowe Rybie, Żmiąca, Kłodne, Męcina, Pisarzowa, Mordarka, Pogorzany, Tymbark. Pojawienie się podwyższonej mętności wody mogło być związane z nagłymi i gwałtownymi opadami deszczu, roztopami. Przeprowadzenie 36

38 płukania zbiorników i sieci dawały oczekiwane rezultaty i woda ponownie osiągała prawidłowe parametry. Spośród zanieczyszczeń mikrobiologicznych, w 13 wodociągach zbiorowego zaopatrzenia odnotowano bakterie grupy coli i Escherichia coli, enterokoki, Clostridium, które stanowią wskaźnik czystości mikrobiologicznej wody. Ich obecność informuje o potencjalnym zagrożeniu zdrowia ze strony bakterii chorobotwórczych m.in. takich jak Salmonella czy Shigella, podwyższona wartość może świadczyć o zanieczyszczeniu wody fekaliami, zbyt niskim stopniem uzdatniania wody, a tym samym o obecności drobnoustrojów mogących potencjalnie wywoływać choroby wodopochodne (głównie przewodu pokarmowego, moczowego). W każdej sytuacji wykrycia w wodzie bakterii, z uwagi na konieczność ochrony zdrowia i życia ludzkiego wydawane były decyzje o zakazie użytkowania wody do celów spożywczych i higienicznych (spożywanie, przyrządzanie posiłków, mycie, sprzątanie pomieszczeń itp.). Zarządzający wodociągiem natychmiast podejmował działania naprawcze (czyszczenie, płukanie i dezynfekcja urządzeń wodociągowych), po czym każdorazowo uzyskiwano właściwą jakość zdrowotną wody. Okres niedopuszczenia do użytkowania wody o złej jakości mikrobiologicznej wynosił max. 2 tygodnie. 9,8% 10,0% 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% 5,7% 2014r. 2015r. 2016r. 7,4% Odsetek próbek wody pitnej, w których wykryto zanieczyszczenia mikrobiologiczne w latach

39 W listopadzie 2016r. w wodzie wodociągu wiejskiego w Laskowej pojawił się nieakceptowalny zapach wskazujący na przedostaniu się do instalacji substancji ropopochodnych. Spółka Wodociągowa natychmiast podjęła decyzję o wprowadzeniu zakazu użytkowania wody do celów spożywczych i higienicznych, o czym zostali poinformowani wszyscy jej odbiorcy. Bezzwłocznie przystąpiono do spuszczania wody z instalacji, przepięto zasilanie wodociągu z ujęcia powierzchniowego (podejrzanego o skażenie) na studnie głębinowe, przeprowadzono płukanie filtrów, zbiornika wyrównawczego oraz całej sieci wodociągowej. Mieszkańcom Laskowej zapewniono dostęp do wody dowożonej beczkowozem. Pobór wody do beczkowozu odbywał się codziennie z wodociągu produkującego wodę o udokumentowanej dobrej jakości zdrowotnej tj. z wodociągu miejskiego w Limanowej. Proces oczyszczania instalacji wodociągowej okazał się długotrwałym i dopiero po 17 dniach intensywnego płukania wodociągu uzyskano właściwe parametry wody. Substancje ropopochodne stanowią mieszaninę alifatycznych i aromatycznych węglowodorów. Wiele związków wchodzących w ich skład charakteryzuje się bardzo niskim progiem zapachowym, powodując już przy niskich stężeniach w wodzie występowanie intensywnego, nieakceptowalnego zapachu chemicznego. Niektóre substancje (w tym związki ropopochodne) budzące obawy zdrowotne wpływają na zmiany organoleptyczne wody (smak, zapach), które z kolei powodują jej nieakceptowalność przez konsumenta przy znacząco niższych stężeniach niż te potencjalnie niebezpieczne dla zdrowia (wytyczne WHO: Guidlines for Drinking-water Quality. Fourth edition). W wodzie wodociągu wiejskiego w Łukowicy stwierdzono zanieczyszczenia mikrobiologiczne oraz wielokrotne przekroczenie dopuszczalnych wartości żelaza i manganu, w związku z czym tut. Inspektor wydał decyzję administracyjną zakazującą używanie wody w tym stanie do celów spożywczych i higienicznych. Żelazo w przekroczonych stężeniach ma bardzo duże znaczenie techniczne i organoleptyczne. Duża ilość tego pierwiastka w wodzie nadaje jej specyficzny zapach, posmak i barwę, powoduje powstawanie plam na urządzeniach sanitarnych, na pranej bieliźnie, w czasie gotowania może zmienić swe cechy fizyczne i wpływać na apetyczność potraw. Zwiększona obecność związków żelaza powoduje powstawanie osadu w rurach wodociągowych zmniejszając ich światło. Ponadto w osadzie tym mogą rozwijać się najróżniejsze bakterie stanowiące zagrożenie dla zdrowia konsumenta. 38

40 Przekroczenia normy dla manganu podobnie jak w przypadku żelaza powodują nieprzyjemny zapach i smak, tworzenie osadów w rurach, armaturze. Ponadto zwiększona ilość spożywanego manganu może mieć działanie neurotoksyczne. Władze Gminy Łukowica z chwilą uzyskania informacji o przekroczeniach parametrów wody, podjęły natychmiast działania naprawcze i w okresie 4 dni uzyskano właściwą jakość mikrobiologiczną wody, natomiast obniżenie wartości żelaza i manganu wymagało większego nakładu pracy i finansów. Decyzją Gminy zamontowano w punkcie podawania wody do sieci filtry wraz z dodatkowymi pompami oraz przeprowadzono płukanie sieci, tym samym otrzymano prawidłową jakość zdrowotną wody w wodociągu Łukowicy. Nawiązując do wszystkich przekroczeń parametrów fizykochemicznych, które pojawiały się w wodzie wodociągowej należy wskazać, iż wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń poszczególnych substancji w wodzie pitnej ustalone są na podstawie danych toksykologicznych i określone są ze znacznym marginesem bezpieczeństwa tj. na poziomie wielokrotnie niższym, niż mogący spowodować wystąpienie realnego zagrożenia bezpieczeństwa zdrowotnego. Ponadto, efekty toksyczne przekroczonych dopuszczalnych parametrów w wodzie zależne są od jej przyjętej dawki, czasu trwania narażenia (tygodnie, miesiące, lata). Inna sytuacja jest w przypadku skażeń mikrobiologicznych, gdy obecność ustrojów chorobotwórczych w instalacji wodociągowej może stanowić, nawet przy jednorazowym spożyciu małej ilości wody, bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia konsumenta Dlatego też niezmiernie ważne jest prowadzenie stałego monitoringu jakości wody. Natychmiastowe reagowanie na pojawienie się jakichkolwiek nieprawidłowości oraz podejmowanie działań naprawczych zabezpieczają konsumentów wody przed niekorzystnymi następstwami zdrowotnymi. Należy tu wskazać, iż w roku 2016 wśród odbiorców wody pitnej pochodzącej z urządzeń zbiorowego zaopatrzenia nie odnotowano zachorowań i zatruć, które można by powiązać z jej złą jakością zdrowotną. 39

41 Wodociągi lokalne - placówki oświatowe oraz służby zdrowia W 2016r. monitorowana była również woda pitna dostarczana lokalnymi wodociągami do obiektów użyteczności publicznej - placówek oświatowych i placówek służby zdrowia. Pobrano 48 próbek wody do badań laboratoryjnych, w 8 przypadkach odnotowano pogorszenie się jakości wody przekroczenie parametru mętności. Ponadto w 5 wodociągach zaopatrujących placówki oświatowe wykryto zanieczyszczenia mikrobiologiczne i w związku z tym wydano decyzje o zakazie korzystania z wody do celów spożywczych i higienicznych dopuszczając ją jedynie do spłukiwania toalet. Po przeprowadzeniu zabiegów czyszczenia i płukania urządzeń wodociągowych uzyskiwano pożądaną poprawę i wszystkie wskaźniki fizyko chemiczne jak i mikrobiologiczne mieściły się w normie. Okres utrzymywania się zanieczyszczeń we wszystkich tych przypadkach nie był dłuższy niż 2 tygodnie. Wyjątek tu stanowi Zespół Szkoły i Przedszkola w Zbludzy, gdzie wielokrotnie przeprowadzone zabiegi czyszczenia i dezynfekcji nie przyniosły pożądanych efektów. W tej sytuacji Dyrekcja wraz z Wójtem Gminy zdecydowała o zamontowaniu na instalacji wodociągowej wewnątrz szkoły lampy bakteriobójczej UV, która jak potwierdziły badania laboratoryjne, zapewniła prawidłową jakość zdrowotną wody. Zakaz użytkowania wody obowiązywał 49 dni. W placówkach, w których stwierdzono niewłaściwą jakość zdrowotną wody, na czas zakazu jej używania do spożycia i mycia wprowadzono zaostrzony reżim sanitarny, zapewniono dostateczną ilość wody butelkowanej, nawilżających chusteczek do higieny rąk, na stołówkach wprowadzono suchy prowiant oraz napoje w jednostkowych opakowaniach. Studnie publiczne Na terenie powiatu limanowskiego brak jest studni publicznych, które mogłyby stanowić dla mieszkańców alternatywne, awaryjne źródło wody pitnej. W przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej np. awaria wodociągu, powódź, susza itp. powstaje niemały problem w zaopatrzeniu mieszkańców w wodę pitną. Każde ograniczenie ilości dostarczanej wody powoduje obniżenie standardów higienicznych dla mieszkańców, a tym samym stanowi potencjalne zagrożenie zdrowotne, co z kolei wskazuje na powagę problemu. 40

42 Należy tu również podkreślić, że żaden z obiektów takich jak szpitale, DPS-y nie dysponują rezerwowym źródłem zaopatrzenia w wodę (jedynie Powiatowy Szpital w Limanowej ma możliwość zgromadzenia zapasu wody na 24 godziny). W przypadkach dłuższych awarii i przerw w dostawie wody pitnej prawidłowe funkcjonowanie tych placówek może być istotnie zagrożone. Na uwagę zasługuje jednak fakt, iż w roku 2016 w ramach projektu realizowanego przez Powiat Limanowski zakupiono 5 beczkowozów do przewozu wody pitnej o pojemności 5 tys. litrów każdy. W sytuacja awaryjnych będą one wykorzystywane do tymczasowego zaopatrywania ludności w wodę, co jak pokazał miniony rok może być pomocne w wielu przypadkach. Beczkowozy zostały przekazane samorządom gminnym w Laskowej, Jodłowniku, Limanowej i Słopnicach oraz dla miasta Limanowa. Ujęcia powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrywania ludności w wodę przeznaczoną do spożycia Wody powierzchniowe w przeciwieństwie do wód podziemnych są znacznie bardzie narażone na niekorzystny wpływ wielu zagrożeń związanych z działalnością człowieka, bytowaniem zwierząt, czy też samym środowiskiem naturalnym (susze, intensywne opady, butwiejące szczątki roślin i zwierząt itp.). Dlatego też ujęcia wody pitnej zlokalizowane na otwartych wodach muszą być szczególnie chronione, a sama woda musi bezwzględnie podlegać odpowiednio dobranemu systemowi uzdatniania. Na terenie powiatu limanowskiego 11 wodociągów dostarczających wodę pitną zasilanych jest z rzeki lub potoku. 41

43 Wodociąg miejski limanowski oraz wodociąg zakładowy w Tymbarku korzysta z ujęć zlokalizowanych na rzece Łososina w pobliżu dróg, gdzie stopień zagrożenia zanieczyszczenia wody szacuje się jako duży. Ujęcie wody wodociągu miejskiego w Limanowej W celu zapewnienia właściwej jakości zdrowotnej wody podawanej do odbiorców, administratorzy tych wodociągów poza właściwą technologią uzdatniania wprowadzili, wykorzystując własne laboratoria wzmożoną kontrolę wewnętrzną wody. Pozostałe 9 wodociągów do ujmowania wody wykorzystuje górskie potoki w miejscach oddalonych od domostw i terenów rolniczych, gdzie negatywny wpływ działalności człowieka na wodę jest stosunkowo mały. Ujęcie wody w Koninkach Wszystkie ujęcia powierzchniowe są typu dennego w korycie rzeki lub potoku pod warstwą materiału filtracyjnego ułożone są rury perforowane, które doprowadzają wodę do studzienki brzegowej. Jak wynika z przeprowadzonych kontroli stan sanitarno techniczny ujęć jest dobry, strefy ochronny bezpośredniej są oznakowane, ogrodzone, utrzymane czysto. W porównaniu do 2016r. zwiększyła się liczba odbiorców wody pitnej pochodzącej z wód płynących powierzchniowych, z uwagi rozbudowę sieci rozdzielczej wodociagów w gminie Niedźwiedź. 42

44 20,0 31,8 liczba odbiorców wody z ujęć powierzchniowych w tys. liczba odbiorców wody z ujęć podziemnych w tys. Liczba odbiorców wody wodociągowej sieciowej pochodzącej z różnych ujęć. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 listopada 2002r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia ustala trzy kategorie jakości wody, w zależności od wartości granicznych wskaźników, które z uwagi na ich zanieczyszczenie muszą być poddane standardowym procesom uzdatniania, w celu uzyskania wody przeznaczonej do spożycia: kategoria A1 woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz dezynfekcji; kategoria A2 woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji; kategoria A3 woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji. W roku 2016 pobrano 22 próbki wody, na podstawie których skategoryzowano ujęcia: 1.wodociąg miejski w Limanowej rzeka Łososina A2 2. wodociąg miejski Szklanówka w Mszanie Dolnej - potok Szklanówka A2 3. wodociąg miejski Adamczyki w Mszanie Dolnej - potok Adamczykowy A2 4. wodociąg zakładowy Tymbark rzeka Łososina A3 5. wodociąg wiejski Podłopień potok Rybny A1 43

45 6. wodociąg wiejski Laskowa potok Rozpite - A1 7. wodociąg gminny Słopnice potok Mogielica A2 - potok Czarny Potok nie oceniano w 2016r 8. wodociąg wiejski Skrzydlna - potok U Hanuli nie oceniano w 2016r - potok Czarny A1 9. wodociąg wiejski Koninki potok Poręba - A1 10. wodociąg wiejski Konina potok Konina - A1 11. wodociąg wiejski Półrzeczki potok Krzystonów A1 g. Jodłownik g. Laskowa g. Dobra g. Tymbark m. Limanowa m. Mszana Dolna 11 7 g. Słopnice g. Limanowa g. Mszana Dolna g. Niedźwiedź 10 g. Kamienica g. Łukowica Lokalizacja ujęć powierzchniowych dla wodociągów zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę pitną 44

46 Analizując wyniki laboratoryjne pobranych próbek wody należy stwierdzić, że w roku 2016 w porównaniu do roku poprzedniego należy stwierdzić, iż pogorszeniu uległa jakość wody w: - potoku Adamczykowym w Mszanie Dolnej, - potoku Mogielica w Słopnicach - rzece Łososina w m. Tymbark Ciepła woda użytkowa Bezpieczeństwo zdrowotne wody to również zadbanie o właściwe utrzymanie i eksploatację instalacji ciepłej wody użytkowej w budynkach. Istotnym zagrożeniem, jakie może pojawić się w ciepłej wodzie to obecność bakterii Legionella. Zjawisko to zostało rozpoznane stosunkowo niedawno, podczas zjazdu Legionistów Amerykańskich w Filadelfii 221 osób zachorowało na chorobę podobną do zapalenia płuc. Zmarły wówczas 34 osoby. Zakażenie to nazwano chorobą legionistów, a bakterie, które zakażenie to wywołało nazwano Legionella pneumophila. Rozwinęły się one w hotelowej instalacji wody ciepłej. Optymalna temperatura do rozwoju tych bakterii to ok C, ale również przy temp. 55 C zachodzi jeszcze proces ich namnażania się. Dopiero przy temperaturze powyżej 60 C następuje ich dezaktywacja. Źródłem zakażenia pałeczkami Legionella w obiektach mogą być: instalacje ciepłej wody, instalacje klimatyzacyjne, ale także nawilżacze powietrza, baseny, sitka prysznicowe, zawory czerpalne, wieże chłodnicze, myjnie, turbiny dentystyczne, urządzenia do wspomagania oddychania, dializatory itp. Sama choroba przebiega z objawami ciężkiego zapalenia płuc (suchy kaszel, zaburzenia w oddychaniu, bardzo wysoka gorączka, zaburzenia świadomości). 45

47 Bardzo ważne w zapobieganiu rozwoju bakterii Legionella jest przestrzeganie następujących zaleceń: utrzymanie temperatury wody zimnej poniżej 20 C a w instalacji wody gorącej powyżej 55 C; izolowanie rur wody ciepłej i zimnej od siebie, co nie zawsze jest respektowane przy projektowaniu instalacji, a jednocześnie może powodować podgrzewanie wody zimnej i prowadzić do rozwoju bakterii; unikanie tworzenia zastoin wody w instalacji; likwidacja ślepych odcinków instalacji zasilających, zapobieganie procesom korozji i tworzenia złogów w instalacjach; zapobieganie powstawaniu mikro aerozoli o średnicy kropel 2-5 mm; utrzymanie instalacji w czystości. Realizując obowiązek nałożony rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015r r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi dotyczący prowadzenia badań ciepłej wody użytkowej w kierunku oznaczenia bakterii z rodzaju Legionella, w 2016 roku pobrano do badań próbki wody ciepłej użytkowej z instalacji wewnętrznej następujących obiektach: DPS w: Kasinie Wielkiej, Lubomierzu i Rabie Niżnej oraz Limanowej przy ul. Witosa (nadzór WSSE Kraków), Szpital w Szczyrzycu, Szpital Powiatowy w Limanowej (nadzór WSSE Kraków), 7 placówkach oświatowo wychowawczych, 4 obiektach noclegowych. Otrzymane wyniki badań wskazują: - w Szpitalu Powiatowym w Limanowej oraz w DPS w Limanowej ponadnormatywną obecność bakterii Legionella sp. obecnie MPWIS prowadzi postępowanie administracyjne w tych dwóch przypadkach; - w jednej szkole sieć ciepłej wody użytkowej była w stopniu średnim skażona, w pozostałych przypadkach nie stwierdzono zanieczyszczeń bakteriami z rodzaju Legionella. 46

48 Legioneloza to choroba, która zgodnie z ustawą z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz. U. z 2016r. poz z późn. zm.) znajduje się na liście chorób zakaźnych i podlega obowiązkowemu zgłoszeniu do Państwowej Inspekcji Sanitarnej. W roku 2016 nie zarejestrowano Legionelozy na terenie naszego powiatu. 47

49 Stan sanitarno techniczny placówek opieki zdrowotnej Kontrolą Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Limanowej objęto zakłady lecznicze zlokalizowane na terenie powiatu limanowskiego. Nadzór prowadzony był w zakresie oceny: dostosowania pomieszczeń i urządzeń medycznych do obowiązujących przepisów prawnych; przestrzegania procedur higienicznych przez personel medyczny; zaopatrzenia w preparaty dezynfekcyjne oraz prawidłowego ich zastosowania; przeprowadzania kontroli skuteczności sterylizacji narzędzi i materiałów medycznych; zapewnienia jałowego sprzętu jednorazowego użytku i materiałów opatrunkowych oraz prawidłowego ich przechowywania; stosowania środków ochrony osobistej przez personel medyczny oraz zaopatrzenia w osłony dla pacjentów; prawidłowej gospodarki odpadami medycznymi w zakresie ich gromadzenia, przechowywania oraz unieszkodliwiania; prowadzenia systematycznych kontroli wewnętrznych w obszarze realizacji działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych; sporządzania raportów BHP dotyczących zranień ostrymi narzędziami; Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Limanowej pod swoim nadzorem posiada następujące grupy zakładów leczniczych: Szpitale (w tym 2 oddziały rehabilitacyjne) Niepubliczne i Publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej Praktyki Lekarzy Dentystów Zabiegowe Praktyki Lekarskie Niezabiegowe Praktyki Lekarskie Praktyki Pielęgniarek i Położnych Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa Centrum Dializ 48

50 Punkty poboru materiału do badań laboratoryjnych Rehabilitacja (poza oddziałami) Nadzór sanitarny nad placówkami sprawowany przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Limanowej obejmował: Kategorie obiektów Liczba obiektów podlegających nadzorowi (wg ewidencji na 31.XII.2016r.) Liczba obiektów skontrolowanych w 2016r. Szpitale w tym oddziały rehabilitacyjne 3 3 Niepubliczne i Publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej Niezabiegowe praktyki lekarskie 28 8 Zabiegowe praktyki lekarskie Indywidualne praktyki lekarzy dentystów Praktyki pielęgniarek i położnych Rehabilitacje (poza oddziałami szpitalnymi) 15 7 Punkty poboru materiału do badań laboratoryjnych 5 5 Centrum Dializ (jako samodzielny podmiot) 1 1 Centrum Krwiodawstwa (jako samodzielny podmiot) 1 1 W 2016 roku przeprowadzono 152 kontrole sanitarne w zakładach lecznictwa zamkniętego, lecznictwa otwartego oraz praktykach zawodowych, w tym: 150 kontroli planowanych; 2 kontrole doraźne. 49

51 W powiecie limanowskim ponadto znajdują się obiekty będące pod bezpośrednim nadzorem Oddziału Nadzoru Epidemiologii Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie, należą do nich: Szpital Powiatowy w Limanowej, Limanowa, ul. Piłsudskiego 61 Ambulatorium Nocnej i Świątecznej Opieki Zdrowotnej w Mszanie Dolnej działające w ramach SOR Szpitala Powiatowego w Limanowej, Mszana Dolna, ul. Marka 2 Zespół Całodobowej Opieki Ambulatoryjnej Limanowa, ul. Piłsudskiego 61 Filia Poradni Ginekologii i Położnictwa w budynku Gminnego Ośrodka Zdrowia w Słopnicach, Słopnice 518 Zespoły Wyjazdowe Pogotowia Ratunkowego: Zespół Wyjazdowy S i P, Szpitala w Limanowej, Limanowa, ul. Piłsudskiego 61; Zespół Wyjazdowy P, Kamienica 426 (Szpital w Limanowej); Zespół Wyjazdowy S i P, Mszana Dolna, ul. Matejki 3 (Szpital w Limanowej); Zespół Wyjazdowy P, Wilkowisko - budynek OSP (Szpital w Limanowej). W 2016r. w ramach sprawowania nadzoru sanitarnego Oddział Nadzoru Epidemiologii Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie przeprowadził 11 kontroli, w tym 5 ze stwierdzonymi nieprawidłowościami, w związku z tym: wydano 4 zalecenia pokontrolne; wydano 1 decyzję zarządzającą; wydano 1 decyzję płatniczą; nie nałożono mandatów oraz tytułów wykonawczych. Placówki lecznictwa zamkniętego Szpital Powiatowy im. Miłosierdzia Bożego w Limanowej Podmiot został objęty programem dostosowawczym zaopiniowanym pozytywnie przez Małopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w 2012r., który 50

52 pozostaje w trakcie realizacji. Szpital Powiatowy w Limanowej posiada certyfikat jakości ISO 9001:2008 oraz Akredytację nr Certyfikatu 2015/21. W 2016 roku przeprowadzono 3 kontrole kompleksowe i 1 kontrolę w zakresie sposobu i częstotliwości prowadzenia oraz dokumentowania kontroli wewnętrznej w obszarze realizacji działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych. W wyniku kontroli kompleksowej stanu sanitarno-technicznego oraz przestrzegania procedur sanitarno-epidemiologicznych przeprowadzonej w 2016r. stwierdzono nieprawidłowości i wydano zalecenia pokontrolne tj.: - stosować preparaty dezynfekcyjne wyłącznie z aktualną datą ważności; - bezwzględnie przestrzegać procedury Mycie i dezynfekcja rąk; - zapewnić zmywalność materaca stołu zabiegowego w gabinecie zabiegowym w obrębie Oddziału Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej; - zapewnić zmywalność fotela ginekologicznego w ramach Poradni Ginekologiczno- Położniczej; - zapewnić zmywalność stołu zabiegowego w ramach Poradni Chirurgii Ogólnej; - przeprowadzić szkolenie dla personelu sprzątającego w obrębie całego szpitala w zakresie obowiązującej w szpitalu procedury Zachowanie czystości i higieny W wyniku kontroli w zakresie sposobu i częstotliwości prowadzenia oraz dokumentowania kontroli wewnętrznej w obszarze realizacji działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych oraz w zakresie poprawności stosowanych procedur higienicznosanitarnych przeprowadzonej w dniach stwierdzono nieprawidłowości, w wyniku których wydano decyzję administracyjną: - zapewnić właściwy skład Zespołu Kontroli Zakażeń Szpitalnych, poprzez zapewnienie odpowiedniej liczby pielęgniarek lub położnych (nie mniej niż 1 na 200 łóżek szpitalnych) jako specjalistów do spraw epidemiologii lub higieny i - zapewnić właściwy skład Zespołu Kontroli Zakażeń Szpitalnych, poprzez zapewnienie lekarza jako przewodniczącego zespołu posiadającego odpowiednie kwalifikacje. Szpital Powiatowy w Limanowej im. Miłosierdzia Bożego w 2016r. przeprowadził następujące remonty i modernizacje: 51

53 Lp. Wykaz remontów i inwestycji w 2016r. 1 Malowanie głównej klatki schodowej - budynek główny 2 Remont pomieszczeń z przeznaczeniem na magazyny oddziałowe, apteki i archiwum - podpiwniczenie budynku głównego 3 Remont posadzki II etap i malowanie korytarza - podpiwniczenie budynku głównego 4 Remont szatni i magazynu- Oddział Urazowo-Ortopedyczny 5 Remont pomieszczeń przeznaczonych na magazyn oraz archiwum - Administracja Malowanie Oddziału II i Anestezjologii+ remont pomieszczenia socjalnego 6 Oddział Anestezjologii i IT 7 Remont kuchni centralnej i pomieszczeń towarzyszących I etap Sekcja Żywienia 8 Remont pomieszczeń pracowni spirometrii- Oddział Chorób Płuc 9 Remont szatni i łazienki Pracownia Serologii 10 Malowanie pomieszczeń opieki całodobowej SOR Skrzydlna 11 Malowanie dyżurek lekarskich, szatni- Oddział Chorób Płuc 12 Zakupiono sprzęt medyczny m.in. aparat KTG, bronchofiberoskop optyczny, pulsoksymetry, pompy infuzyjne 2-strzykawkowe, ssaki elektryczne, aparat do znieczuleń ogólnych, aparat dystrakcyjno-repozycyjny, videogastroskop, lampę bezcieniową zabiegową, wagę noworodkową oraz doposażono w specjalistyczne narzędzia chirurgiczne, meble, materace. Aparat KTG 52

54 Videogastroskop W 2016 roku przedstawiciele Małopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego przeprowadzili kontrole kompleksowe dot. stanu sanitarno-technicznego jednostek funkcjonalnych szpitala oraz przestrzegania procedur higieniczno sanitarnych: 1. Ambulatorium Ogólne, Mszana Dolna ul. J. Marka 2 W trakcie kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości. 2. Zespół Całodobowej Opieki Ambulatoryjnej Limanowa ul. Piłsudskiego 61 W trakcie kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości. 3. Zespół Poradni Specjalistycznych, Poradnia Ginekologii i Położnictwa w budynku Gminnego Ośrodka Zdrowia w Słopnicach, Słopnice 518 W trakcie kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości. 4. Zespół Wyjazdowy S i P, Limanowa ul. Piłsudskiego 61 W trakcie kontroli stwierdzono nieprawidłowości, w wyniku których wydano zalecenia pokontrolne tj.: 53

55 o zapewnić zmywalność zagłówka fotela w karetce S o przeprowadzić szkolenie w zakresie postępowania z aparatem ambu zgodnie z procedurą pt. Dezynfekcja i mycie narzędzi i sprzętu medycznego dla ratowników medycznych. 5. Zespół Wyjazdowy P - Kamienica W trakcie kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości. 6. Zespół Wyjazdowy S i P - Mszana Dolna W trakcie kontroli stwierdzono nieprawidłowości, w wyniku których wydano zalecenia pokontrolne tj.: o Sprzęt wielorazowego użytku stosować zgodnie z zaleceniem producenta 7. Zespół Wyjazdowy P - Wilkowisko W trakcie kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości. Gospodarka odpadami stałymi. Umowa na odbiór, transport i utylizację odpadów pochodzących z działalności medycznej w tym niebezpiecznych. odpadów medycznych, Szpital Powiatowy w Limanowej zawarł z Firmą Usługowo-Handlową EKO-TOP z siedzibą w Rzeszowie ul. Hetmańska 120. Magazyn na odpady medyczne zlokalizowany w osobnym pomieszczeniu z przedsionkiem oraz wentylacją grawitacyjną. W przedsionku zamontowana umywalka, dozownik z mydłem, dozownik ze środkiem do dezynfekcji rąk, podajnik z papierowymi ręcznikami, waga, złączka z wężem, z wpustem podłogowym. Ściany i podłoga w pomieszczeniu magazynowania odpadów łatwo zmywalne, mycie, dezynfekcja, sprzątanie wykonywane przez pracowników sekcji higieny. W magazynie odpady gromadzone w workach koloru czerwonego, odpowiednio opisane. Transport odpadów medycznych z oddziałów odbywa się w specjalnych wózkach transportowych przez pracowników sekcji higieny. Odpady odbierane są przez firmę co 72h i poddawane utylizacji w spalarni RAF-EKOLOGIA w Jedliczach. Szpital posiadał umowę na odbiór odpadów komunalnych z Przedsiębiorstwem Usług Komunalnych EMPOL Sp. z o.o. Odpady komunalne gromadzone w Szpitalu w pojemnikach, zwożone są z oddziałów przez pracowników sekcji higieny, a następnie umieszczane w kontenerze samo zgniatającym usytuowanym w wiacie obok magazynu odpadów medycznych. Wywóz śmieci odbywa się po zgłoszeniu przez Szpital, nie rzadziej niż jeden raz na 1,5 tygodnia. W zakresie gospodarki odpadami nie stwierdzono nieprawidłowości. 54

56 Szpital p.w. św. Jana Jerozolimskiego w Szczyrzycu przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego Stowarzyszenia Ochrony i Promocji Zdrowia Szczyrzyc 107 Szpital posiada certyfikat jakości ISO 9001:2008. Podmiot leczniczy objęty jest programem dostosowawczym. W 2016r. realizowano rozbudowę Szpitala rozpoczętą w drugim półroczu 2014r. Szpital uzyskał pozytywną opinię Małopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Krakowie z ostatecznym terminem dostosowania do przepisów prawnych na dzień 30 grudnia 2017r. Niedostosowanie do wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. z 2012 r., Nr 123, poz. 739) wynika w szczególności z: braku zadaszenia nad wejściem głównym do Szpitala; zbyt małej powierzchni pokoi chorych w stosunku do ilości łóżek dla pacjentów; braku dostosowanej do wymogów izolatki; braku stanowisk mycia rąk we wszystkich pokojach chorych. Rozbudowa Szpitala w Szczyrzycu 55

57 W trakcie przeprowadzonej kontroli sanitarnej stwierdzono, że: nie było przypadku ogniska epidemicznego; przestrzegany był reżim sanitarny podczas świadczenia usług medycznych: wykonywano systematyczne kontrole wewnętrzne w obszarze realizacji zadań zapobiegających szerzeniu się zakażeń wewnętrznych; we wszystkich pokojach chorych zapewniono możliwość dezynfekcji rąk; obiekt wyposażony był w dostateczną ilość jałowego sprzętu jednorazowego użytku, materiały opatrunkowe, podkłady z zachowanym terminem jałowości; wyjaławianie narzędzi wielorazowego użytku przeprowadzano zgodnie z zachowanym ciągiem sterylizacyjnym; przeprowadzano systematyczne kontrole skuteczności sterylizacji pakietów i procesów prawidłowo przeprowadzano dekontaminację narzędzi, sprzętu wielorazowego użytku, powierzchni zgodnie z opracowanymi procedurami medycznymi; pobór krwi odbywał się w systemie zamkniętym; personel medyczny stosował środki ochrony osobistej; łóżka dla chorych wyposażone są w materace o powierzchni łatwo zmywalnej lub pokryte zmywalnymi podkładami; dezynfekcję basenów prowadzono metodą zanurzeniową. sprzątanie pomieszczeń przy zastosowaniu systemu dwuwiaderkowego, mopów z wymiennymi nakładkami, ścierkami zróżnicowanymi kolorystycznie; pranie nakładek na mopy w przeznaczonej do tego celu pralce automatycznej; dezynfekcję basenów prowadzono metodą zanurzeniową. W 2016r. przeprowadzono również kontrolę w zakresie systemu kontroli zakażeń szpitalnych, w wyniku której stwierdzono, że Zarządzeniem wewnętrznym Dyrektora podmiotu leczniczego powołany jest Komitet Kontroli Zakażeń Szpitalnych i Zespół Kontroli Zakażeń Szpitalnych. Członkowie KKZS oraz ZKZS posiadają kwalifikacje zgodne z przepisami prawa. Nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie ich działania. Gospodarka odpadami stałymi. Kontrola sanitarna wykazała, że przestrzegana była segregacja gromadzenia odpadów medycznych i komunalnych. Odpady medyczne gromadzone w sztywnych pojemnikach jednorazowego użycia oraz czerwonych workach foliowych umieszczonych na stelażach. Przechowywanie odpadów medycznych w wydzielonym, odpowiednio przygotowanym 56

58 do tego celu pomieszczeniu. Zawarta jest umowa o odbiór, transport i utylizację odpadów pochodzących z działalności medycznej w tym niebezpiecznych. odpadów medycznych, pomiędzy Szpitalem im. Św. Jana Jerozolimskiego w Szczyrzycu, a firmą specjalistyczną Zakłady Sanitarne Sp. z o.o. Kraków ul. Dymarek 7. Przedłożono do wglądu dokumenty potwierdzające unieszkodliwienie odpadów medycznych. Odpady komunalne w oddziale gromadzone są do kubłów oraz worków umieszczonych na stelażach. Przechowywanie na zewnątrz budynku w wiacie śmietnikowej. Zawarta jest umowa o odbiór odpadów komunalnych z firmą TRASZKAN Zegartowice 105. W zakresie gospodarki odpadami nie stwierdzono nieprawidłowości. Pranie bielizny szpitalnej przeprowadzane w Pralni MAGIELEK Anna Twaróg Młynne 199. Ponadto podmiot leczniczy korzysta z usług firmy Usługowej INSEKTUM Zbigniew Janczukowicz Kraków ul. Wielicka 76. w zakresie przeprowadzania zabiegów dezynsekcyjnych i deratyzacyjnych. NZOZ Reh Stab Oddział Rehabilitacji Ogólnoustrojowej Limanowa ul. Piłsudskiego 61 Oddział Rehabilitacji Ogólnoustrojowej zlokalizowany jest na V i częściowo na IV piętrze budynku Szpitala Powiatowego im. Miłosierdzia Bożego w Limanowej. Obiekt dostosowany jest do obowiązujących przepisów prawa. Do dyspozycji pacjentów są pokoje 2-osobowe i 3-osobowe oraz jeden pokój 1-osobowy z węzłem sanitarnym. Przeprowadzona w 2016r. kontrola sanitarna wykazała, że: nie było przypadku ogniska epidemicznego; przestrzegany był reżim sanitarny; personel medyczny stosował środki ochrony osobistej; obiekt wyposażony był w dostateczną ilość wyjałowionego fabrycznie sprzętu jednorazowego użytku, materiałów opatrunkowych, podkładów z zachowanym terminem jałowości; pobór krwi odbywał się w systemie zamkniętym; stosowano preparaty dezynfekcyjne zgodnie z przeznaczeniem producenta; opracowane i stosowane były procedury dekontaminacji sprzętu rehabilitacyjnego, oraz innych powierzchni dotykowych i bezdotykowych; 57

59 przeprowadzano systematyczne kontrole wewnętrzne w obszarze realizacji zadań zapobiegających zakażeniom wewnętrznym; wszystkie pokoje chorych wyposażone są w stanowiska mycia rąk; łóżka dla chorych wyposażone w materace o powierzchni łatwo zmywalnej lub zabezpieczone zmywalnymi podkładami; wyposażenie oddziału (meble, sprzęt) posiadają powierzchnię gładką i łatwo zmywalną; sprzątanie pomieszczeń przy zastosowaniu systemu dwuwiaderkowego, mopów z wymiennymi nakładkami, ścierkami zróżnicowanymi kolorystycznie; pranie nakładek na mopy odbywa się przez Szpital Powiatowy w Limanowej; dezynfekcja basenów i kaczek w myjni-dezynfektorze firmy M-MEICO; w pomieszczeniu brudownika zamontowane jest urządzenie dozujące PRO-MAX Pers, przeznaczone do sporządzania i dozowania roztworów roboczych preparatów dezynfekcyjnych. Przeprowadzona kontrola w zakresie systemu kontroli zakażeń szpitalnych, wykazała, że Zarządzeniem Wewnętrznym Dyrektora podmiotu leczniczego powołany jest Komitet Kontroli Zakażeń Szpitalnych i Zespół Kontroli Zakażeń Szpitalnych. Członkowie KKZS oraz ZKZS posiadają kwalifikacje zgodne z przepisami prawa, nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie ich działania. Gospodarka odpadami stałymi. Gromadzenie odpadów medycznych i komunalnych w oddziale prowadzone jest z zastosowaniem segregacji. Odpady medyczne gromadzone w sztywnych pojemnikach jednorazowego użycia oraz czerwonych workach foliowych umieszczonych w pojemnikach pedałowych z pokrywą. Zawarta jest umowa o odbiór, transport i utylizację odpadów pochodzących z działalności medycznej w tym niebezpiecznych. odpadów medycznych. Odpady komunalne zgodnie z umową odbierane są przez Sekcję Higieny Szpitalnej Szpitala Powiatowego w Limanowej. Nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie postępowania z w/w odpadami. Bielizna brudna w oddziale gromadzona jest do worka umieszczonego w pojemniku plastikowym w pomieszczeniu brudownika, a następnie odbierana wózkiem transportowym 58

60 przez Sekcję Higieny Szpitalnej i przekazana do Pralni ESTETA w Limanowej ul. Piłsudskiego 61. NZOZ Reh Stab Oddział Rehabilitacji Neurologicznej Limanowa ul. Piłsudskiego 53 Oddział Rehabilitacji Neurologicznej działa od dnia 1 października 2012 roku, posiada 53 łóżka dla pacjentów i jest w pełni dostosowany dla osób niepełnosprawnych. Pomieszczenia wraz z wyposażeniem spełniają wymagania zawarte w obowiązującym rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. Nr 123, poz. 739 z dnia 29 czerwca 2012 r.). Do dyspozycji pacjentów są pokoje 1-osobowe, 2-osobowe i 3-osobowe z węzłem sanitarnym oraz 4-osobowe i 5-osobowe bez węzła sanitarnego. Ponadto placówka wyposażona jest w specjalne łóżko przeznaczone do mycia osób niepełnosprawnych. Oddział Rehabilitacji Neurologicznej wyposażony jest w nowoczesny sprzęt do terapii funkcji ruchowych i poznawczych spełniający standardy europejskie, w tym platformy do oceny parametrów statycznych i dynamicznych oraz treningu równowagi, chodu, oceny sił reakcji na stabilnym podłożu. W 2016 roku oddział rehabilitacji neurologicznej doposażono w nowy specjalistyczny sprzęt medyczny i rehabilitacyjny oraz wykonano malowanie ścian w niektórych pomieszczeniach. Lp. Wykaz remontów i inwestycji w 2016r. 1. Malowanie ścian w pomieszczeniach nr 11, 30, 31 oraz korytarza przy głównym wejściu 2. Zakup koncentratora tlenowego OXYMAT Zakup roweru stacjonarnego AXOS Zakup rotora Zakup roweru eliptycznego 59

61 koncentrator tlenowy OXYMAT 3 AXOS rower stacjonarny Przeprowadzona w 2016r. kontrola sanitarna wykazała, że: nie było przypadku ogniska epidemicznego; przestrzegany był reżim sanitarny; opracowane i stosowane były procedury dekontaminacji sprzętu rehabilitacyjnego, powierzchni małych i dużych; obiekt wyposażony był w dostateczną ilość jałowego sprzętu jednorazowego użytku, materiały opatrunkowe, podkłady z zachowanym terminem jałowości; pobór krwi odbywał się w systemie zamkniętym; personel medyczny stosował środki ochrony osobistej; przeprowadzano systematyczne kontrole wewnętrzne w obszarze realizacji zadań zapobiegających szerzeniu się zakażeń wewnętrznych; stosowano preparaty dezynfekcyjne zgodnie z przeznaczeniem producenta; wszystkie pokoje chorych wyposażone są w stanowiska mycia rąk; 60

62 łóżka dla chorych wyposażone w materace o powierzchni łatwo zmywalnej lub pokryte zmywalnymi podkładami, wyposażone w uchwyty do podnoszenia pacjentów; wszystkie powierzchnie dotykowe (wyposażenie oddziału m.in. meble, sprzęt) oraz bezdotykowe posiadają powierzchnię gładką i łatwo zmywalną; sprzątanie pomieszczeń przy zastosowaniu systemu dwuwiaderkowego, mopów z wymiennymi nakładkami, ścierkami zróżnicowanymi kolorystycznie; pranie nakładek na mopy w Szpitalu Powiatowym Limanowa; dezynfekcja basenów, kaczek w myjni-dezynfektorze typu ECCOMAT; w pomieszczeniu brudownika zamontowane jest urządzenie dozujące PRO-MAX Pers, przeznaczone do sporządzania i dozowania roztworów roboczych preparatów dezynfekcyjnych. Gospodarka odpadami stałymi. Gromadzenie i przechowywanie odpadów medycznych i komunalnych z zachowaniem segregacji. Odpady medyczne gromadzone w pojemnikach twardo ściennych jednorazowego użycia oraz czerwonych workach foliowych umieszczonych w pojemnikach pedałowych z pokrywą. Przechowywanie odpadów medycznych przez okres 2 tygodni w wydzielonym pomieszczeniu wyposażonym w chłodnię. Zawarta jest umowa o odbiór, transport i utylizację odpadów pochodzących z działalności medycznej w tym niebezpiecznych. odpadów medycznych z firmą KOBOST - Wola Rzędzińska. Przechowywanie odpadów komunalnych na zewnątrz budynku w wiacie śmietnikowej. Zawarta jest umowa o odbiór odpadów z Miejskim Zakładem Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Limanowej. Nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie gospodarki odpadami medycznymi i komunalnymi. Bielizna brudna w oddziale gromadzona jest do worka umieszczonego na stelażu, przechowywana w brudowniku. Pranie odbywa się w Pralni ESTETA w Limanowej ul. Piłsudskiego

63 Placówki lecznictwa otwartego, indywidualne praktyki dentystyczne i lekarskie, praktyki pielęgniarek i położnych, rehabilitacje, centrum dializ, centrum krwiodawstwa oraz punkty poboru materiału do badań laboratoryjnych Stacja Dializ firmy Fresenius Nephrocare Polska sp. z o.o. Ośrodek Dializ Nr 40 w Limanowej Obiekt mieści się w bocznym skrzydle budynku Szpitala Powiatowego im. Miłosierdzia Bożego w Limanowej, spełnia wymagania obowiązujących przepisów prawnych. Świadczone są usługi medyczne w zakresie wykonywania hemodializ. Zabiegi przeprowadzane są w trzech salach w zależności od statusu serologicznego pacjenta: sala dla pacjentów z ujemnym statusem serologicznym (8 stanowisk dializacyjnych) sala dla pacjentów z dodatnim statusem serologicznym (3 stanowiska dializacyjne) sala dla pacjentów z nieznanym statusem serologicznym (1 stanowisko dializacyjne). Sala do zabiegów hemodializ Każde stanowisko dializacyjne wyposażone jest w sprzęt i aparaturę niezbędną do wykonania zabiegu u jednego pacjenta. W trakcie przeprowadzonej kontroli sanitarnej stwierdzono, że; - przestrzegany był reżim sanitarny; - dostateczne było zaopatrzenie w jałowy sprzęt jednorazowego użytku, materiały opatrunkowe- daty ważności aktualne; - stosowano preparaty dezynfekcyjne o pełnym spektrum działania, zgodnie z przeznaczeniem producenta; - używano środki ochrony osobistej dla personelu, osłony dla pacjentów; -zabiegi higieniczno-sanitarne przeprowadzano w oparciu o szczegółowo opracowane procedury medyczne; - personel medyczny przestrzegał zasad higieny rąk podczas pracy na każdym stanowisku; 62

64 -systematycznie przeprowadzano kontrole wewnętrzne w obszarze realizacji zadań zapobiegających szerzeniu się zakażeń wewnętrznych oraz szkolenia dla pracowników; - przestrzegano segregacji odpadów medycznych i komunalnych, zapewnione prawidłowe przechowywanie, oraz udokumentowany systematyczny odbiór co 72 h przez firmę Zakłady Sanitarne. Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Krakowie - Oddział Terenowy w Limanowej Podmiot leczniczy zlokalizowany w pomieszczeniach wynajętych od Szpitala Powiatowego im. Miłosierdzia Bożego w Limanowej. Przeprowadzona kontrola sanitarna wykazała prawidłowe zaopatrzenie w jałowy sprzęt jednorazowego użytku, materiały opatrunkowe, preparaty dezynfekcyjne oraz środki ochrony osobistej dla personelu. Personel medyczny przestrzegał procedur higienicznych podczas przyjmowania krwiodawców, jak również w zakresie utrzymania higieny wszystkich powierzchni dotykowych i bezdotykowych. Gospodarka odpadami medycznymi prawidłowa. Wymagana dokumentacja z zakresu higieny prowadzona na bieżąco. Publiczne i Niepubliczne Zakłady Lecznicze W 2012r. kilka Niepublicznych Zakładów Leczniczych zostało objęte programem dostosowawczym do Rozporządzenia ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz.U. z 2012r, Nr 123, poz. 739) W roku 2016 podczas kontroli sanitarnych nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie przestrzegania zasad higieny. Stwierdzono prawidłowe zaopatrzenie w jałowy sprzęt jednorazowego użytku, materiały opatrunkowe, środki ochrony osobistej. Przestrzegano zasad segregacji odpadów medycznych i komunalnych. Wszystkie podmioty lecznicze posiadają umowy w zakresie odbioru odpadów medycznych jak również potwierdzenia ich unieszkodliwienia. Indywidualne Praktyki Dentystyczne Przeprowadzone kontrole sanitarne w obiektach stosujących narzędzia wielorazowego użytku wykazały, że przygotowanie narzędzi do sterylizacji odbywało się w gabinetach lub w wydzielonych pomieszczeniach z zachowaniem ciągu sterylizacyjnego 63

65 Schemat ciągu technologicznego procesu sterylizacji proces dezynfekcji narzędzi oraz drobnego sprzętu stomatologicznego przeprowadzano w profesjonalnych wanienkach. lub w urządzeniach myjącodezynfekcyjnych (myjki ultradźwiękowe lub myjnie dezynfektory). Wanienka dezynfekcyjna Myjka ultradźwiękowa 64

66 używany był szeroki asortyment preparatów dezynfekcyjnych o pełnym spektrum działania oraz wg przeznaczenia producenta. przygotowywano pakiety z narzędziami i materiałem opatrunkowym indywidualne dla pacjentów, w formie torebek samoprzylepnych oraz rękawów papierowofoliowych zgodnie z zasadą: jeden pakiet = jeden pacjent = jeden zabieg Torebka samoprzylepna lub rękaw papierowo-foliowy przeprowadzano wewnętrzne kontrole skuteczności sterylizacji pakietów z narzędziami i materiałem opatrunkowym oraz procesów sterylizacji za pomocą wskaźników chemicznych i wskaźników biologicznych wskaźniki chemiczne wskaźniki biologiczne 65

67 Ponadto stwierdzono, że: prowadzono segregację gromadzenia odpadów medycznych i komunalnych, zapewnione było prawidłowe ich przechowywanie oraz udokumentowane unieszkodliwianie przez specjalistyczne firmy utylizacyjne. W powiecie limanowskim w autoklawy do sterylizacji narzędzi i materiałów opatrunkowych wyposażone są następujące podmioty lecznicze: Szpitale - 2 Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej, Przychodnie, Ośrodki Zdrowia 18 ( w tym 10 przychodni stomatologicznych) Indywidualne Praktyki Lekarzy Dentystów 28 Indywidualne Specjalistyczne Praktyki Lekarzy Dentystów -16 Indywidualne Praktyki Lekarskie Gabinety Ginekologiczne oraz Gabinet Urologiczny posiadają wydzieloną kabinę higieny osobistej dla pacjentów; wszystkie Indywidualne Specjalistyczne Praktyki Lekarskie Zabiegowe używały sprzęt jednorazowego użytku i materiały opatrunkowe wyjałowione fabrycznie; stosowano środki ochrony osobistej dla personelu medycznego oraz osłony dla pacjentów, stosownie do zakresu świadczonych usług medycznych; prowadzono segregację przechowywania odzieży wierzchniej i ochronnej oraz bielizny czystej i brudnej; prowadzono segregację gromadzenia odpadów medycznych i komunalnych, zapewnione było prawidłowe ich przechowywanie oraz udokumentowane unieszkodliwianie przez specjalistyczne firmy; wymaganą dokumentację prowadzono na bieżąco. Punkty Poboru Materiału Do Badań Laboratoryjnych stosowano odpowiednie preparaty do dezynfekcji skóry i rąk i powierzchni; do pobierania krwi stosowano jałowy sprzęt jednorazowego użytku oraz materiały opatrunkowe wyjałowione fabrycznie; 66

68 pobieranie krwi w systemie zamkniętym, tylko sporadycznie w systemie otwartym; obiekty zaopatrzone były w środki ochrony osobistej dla personelu medycznego; prowadzono segregację przechowywania odzieży wierzchniej i ochronnej oraz bielizny czystej i brudnej; obiekty zaopatrzone były w środki ochrony osobistej dla personelu medycznego; prowadzono segregację gromadzenia odpadów medycznych i komunalnych, zapewnione było prawidłowe ich przechowywanie oraz udokumentowane unieszkodliwianie przez specjalistyczne firmy utylizacyjne. Zakłady Rehabilitacji urządzenia oraz sprzęty stosowane do zabiegów rehabilitacyjnych posiadają powierzchnie łatwo zmywalne; obiekty zaopatrzone w preparaty dezynfekcyjne, posiadają opracowane procedury higieniczne; prowadzono segregację przechowywania odzieży wierzchniej i ochronnej oraz bielizny czystej i brudnej; w trakcie kontroli nie stwierdzono zaniedbań sanitarno-higienicznych. Praktyki Pielęgniarek i Położnych wszystkie Praktyki Pielęgniarek i Położnych posiadają gabinety pielęgniarskie; do pracy w terenie wykorzystują torby pielęgniarskie wyposażone zgodne z prowadzoną działalnością. Kontrole sanitarne wykazały, że zawierają sprzęt medyczny, materiały opatrunkowe, preparaty dezynfekcyjne, środki ochrony osobistej, pojemnik na odpady medyczne; gromadzenie odpadów medycznych prawidłowe, udokumentowane unieszkodliwianie odpadów medycznych przez specjalistyczne firmy. W powiecie limanowskim przeważająca ilość zakładów leczniczych spełnia wymagania sanitarno-higieniczne zgodne z aktualnie obowiązującymi wymogami. Na podstawie prowadzonego nadzoru sanitarnego stwierdzono, że kierownicy podmiotów leczniczych przejawiają dbałość w zakresie zapewnienia właściwego stanu sanitarnego. 67

69 Pranie bielizny szpitalnej Niektóre placówki medyczne korzystają z usług pralniczych Firmy Usługowej ESTETA, której pomieszczenia pralnicze znajdują się obok budynku Szpitala Powiatowego im. Miłosierdzia Bożego w Limanowej. Przeprowadzona w roku 2016 kontrola sanitarna nie wykazała uchybień sanitarno technicznych. Jest to zakład o nowoczesnej linii technologicznej, posiada barierę higieniczną zapewniającą zachowanie właściwych standardów podczas prania bielizny. Przyjmowanie bielizny brudnej i wydawanie czystej odbywa się z zachowaniem rozdziału czasowego. Podczas cyklu pralniczego stosowane są środki piorąco dezynfekujące. Urządzenia pralnicze, suszarki, magle sprawne technicznie. Czystość wszystkich pomieszczeń zachowana, dezynfekcja węzłów sanitarnych prowadzona na bieżąco. Pralnia dysponuje dwoma samochodami do przewozu bielizny, ich stan sanitarny nie budził zastrzeżeń. Ponadto w Limanowej funkcjonuje jeszcze jedna pralnia świadcząca usługi dla zakładów leczniczych MISTAN. Obiekt ten również posiada barierę higieniczną, do prania wykorzystywane są środki piorąco dezynfekujące. Czystość pomieszczeń i urządzeń zachowana. Do transportu bielizny wykorzystywany jest samochód dostawczy, który spełnia podstawowe wymogi higieniczne. Obie pralnie w roku 2016 pod względem sanitarno technicznym oceniono jako dobre. 68

70 Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej Organy PIS sprawują nadzór sanitarny nad obiektami użyteczności publicznej, głównie tymi, które świadczą usługi dla ludności, a dotrzymanie w nich wymagań sanitarnych i higienicznych stanowi warunek bezpiecznego pod względem zdrowotnym użytkowania zakładu zarówno przez osoby korzystające jak i wykonujące usługi. zakłady pogrzebowe -10 stacje paliw - 9 obiekty i środki transportu osobowego - 32 obiekty wczasowoturystyczne - 18 obiekty sportowe - 26 obiekty kulturalnowidowiskowe - 25 biblioteki - 19 pralnie -3 cmentarze - 48 zakłady odnowy biologicznej -18 tereny rekreacyjne - 36 baseny kąpielowe - 7 ustępy publiczne - 6 hotele - 6 zakłady fryzjerskie i kosmetyczne agroturystyka domy pomocy społecznej - 6 Kategorie oraz ilość obiektów użyteczności publicznej nadzorowanych w 2016 roku przez Państwową Inspekcję Sanitarną 69

71 Jest to grupa obiektów bardzo liczna i zróżnicowana, obejmuje m.in.: domy pomocy społecznej, zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, odnowy biologicznej, hotele i inne obiekty świadczące usługi noclegowe, ustępy publiczne, obiekty sportowe, rekreacyjne, kulturalnowidowiskowe, cmentarze, środki transportu osobowego i inne. Kryteria ich oceny stanu sanitarno higienicznego w głównej mierze zależą od rodzaju oferowanych usług. Standardowy zakres kontroli obiektów obejmował głównie: gospodarkę odpadami, zaopatrzenie w wodę pitną, odprowadzanie ścieków, stan sanitarno techniczny pomieszczeń, przestrzeganie zasad higieny podczas świadczenia usług, utrzymanie czystości wokół obiektu. W obiektach użyteczności publicznej w roku 2016 przeprowadzono ogółem 244 kontrole sanitarne, w trakcie których nie stwierdzono zagrożeń dla życia i zdrowia ludności. Wszystkie obiekty na koniec okresu sprawozdawczego oceniono pod względem sanitarno technicznym jako dobre. Zakłady fryzjerskie i fryzjersko kosmetyczne, kosmetyczne, odnowy biologicznej, solaria Na terenie powiatu limanowskiego czynnych jest 100 zakładów fryzjerskich (skontrolowano 49), 32 gabinety kosmetyczne (skontrolowano wszystkie), 13 gabinetów odnowy biologicznej (skontrolowano - 11), 5 solariów oraz 13 zakładów świadczących więcej niż jeden rodzaj tego typu usług, które wszystkie skontrolowano. W obiektach tych przeprowadzono ogółem 107 kontroli, które nie wykazały istotnych uchybień sanitarnych. 70

72 Rozwijający się szybko sektor usług prywatnych w tej branży, a tym samym panująca na rynku konkurencja wymusza na właścicielach zakładów poprawę warunków sanitarno technicznych pomieszczeń, wyposażenia zakładu jak również dbałość o estetykę wnętrz. Zdecydowana większość obiektów, to zakłady nowoczesne, estetycznie urządzone i dobrze wyposażone. Przy wykonywaniu usług używane są technicznie sprawne narzędzia i urządzenia oraz kosmetyki o aktualnym terminie ważności. Czystość pomieszczeń, stanowisk pracy jak i również narzędzi i sprzętu na ogół była zachowana. Elementy wyposażenia (meble) posiadają powierzchnie umożliwiające ich mycie i dezynfekcję. Pranie bielizny brudnej (ręczniki, pelerynki, fartuchy) z reguły wykonywane we własnym zakresie. Studio Fryzjerstwa Artystycznego i Makijażu GOLDWELL - Limanowa Coraz częściej stosuje się ręczniki i podkłady jednorazowego użytku jako bardziej praktyczne w użyciu. Zakłady wyposażone były w dostateczną ilość środków do utrzymania czystości oraz preparatów dezynfekcyjnych o pełnym spektrum działania. W zakładach kosmetycznych, z uwagi na stosowanie narzędzi mogących naruszać ciągłość tkanki istnieje wysokie ryzyko narażenia na przeniesienie zakażeń (np. HIV, WZW typu B, grzybica). Dlatego też podczas sprawowania bieżącego nadzoru nad tymi zakładami wiele uwagi poświęcono sposobom mycia i dezynfekcji wykorzystywanego sprzętu. Jak wskazują wyniki przeprowadzonych kontroli nie stwierdzono zaniedbań w tym obszarze. Wszystkie narzędzia wielokrotnego użytku, mogące naruszać ciągłość tkanki, poddawane były sterylizacji. Gabinet Kosmetyczny BELLA Agata Sroka, Limanowa, ul. Marka 71

73 Obserwuje się, iż systematycznie podnosi się poziom i higiena wykonywanych usług, wzrasta również odpowiedzialność właścicieli i pracowników w zakresie przeprowadzania prawidłowej dezynfekcji i sterylizacji narzędzi w tego typu obiektach. Domy pomocy społecznej Na terenie powiatu znajduje się 6 domów pomocy społecznej, świadczących opiekę całodobową tj. w: Limanowej (nadzór sprawuje MPWIS); Mszanie Dolnej (nadzór sprawuje MPWIS); Szczyrzycu (nadzór sprawuje MPWIS); Rabie Niżnej; Kasinie Wielkiej; Lubomierzu. Wszystkie te placówki skontrolowano i stwierdzono, że są one utrzymywane w należytym stanie higieniczno technicznym. Pensjonariusze mają do dyspozycji odpowiednio wyposażone pokoje, czystość pomieszczeń zachowana. Zapewniona bieżąca woda ciepła i zimna, jak również środki higieniczne, czystości i dezynfekcyjne. Stan sanitarno - techniczny węzłów sanitarnych zadawalający, dezynfekcja sanitariatów prowadzona na bieżąco. Dom Seniora Pod Jaworzynką w Lubomierzu Postępowanie z bielizną czystą i brudną jak również z odpadami prawidłowe. Placówki posiadają umowy na odbiór odpadów komunalnych (śmieci gromadzone w pojemnikach 72

74 lub kontenerach) oraz na utylizację odpadów medycznych z firmami specjalistycznymi. Otoczenie obiektów utrzymane czysto. Zarządzający placówkami dużą wagę przywiązują do estetyki pomieszczeń i otoczenia. Baseny kąpielowe Baseny kąpielowe spełniają ważną rolę w promocji zdrowia ludzi i coraz częściej wykorzystywane są jako sposób wypoczynku i rekreacji. Dlatego woda w basenie kąpielowym musi być wolna od zanieczyszczeń mikrobiologicznych oraz chemicznych. W wodzie musi być dodatkowo stale obecny środek dezynfekcyjny w stężeniach działających szybko i skutecznie na mikroorganizmy, wnoszone przez osoby korzystające z kąpieli. Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej swoim nadzorem sanitarnym w Powiecie Limanowskim obejmują 1 pływalnię w oraz 3 baseny kryte i 3 odkryte (letnie) tj. krytą pływalnię w Limanowej przy ul. Z.Augusta (nadzór sprawuje MPWIS) basen kryty Wyspa Mszanka w Mszanie Dolnej basen kryty przy Ośrodku kolonijnym Franio Mszana Dolna basen kryty przy Hotelu Górski Raj w Porębie Wielkiej basen odkryty w Limanowej, przy ul. Spacerowej, basen odkryty przy ośrodku kolonijnym w Mszanie Górnej; basen odkryty w Porębie Wielkiej przy gospodarstwie agroturystycznym WATRA W grudniu 2015r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2015r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda na pływalniach. Akt ten reguluje sposób nadzoru nad prawidłową jakością zdrowotną w nieckach basenowych oraz w natryskach wraz z określeniem dopuszczalnych wartości parametrów wody. Zarządzający pływalniami zostali zobowiązani do prowadzenia wewnętrznej, udokumentowanej kontroli i oceny wody poprzez bieżącą obserwację, systematyczny nadzór pracy urządzeń uzdatniających oraz laboratoryjne badania próbek wody. Rozporządzenie określa zakres badań oraz ich minimalną częstotliwość. Zgodnie z nowymi przepisami zarządzający pływalnią obowiązany jest informować ludność o jakości wody na pływalni w swoim obiekcie poprzez komunikat zawierający stosowną informację (zakres tej informacji określa rozporządzenie). Komunikat 73

75 powinien zostać zamieszczony na tablicy informacyjnej w obiekcie oraz na stronie internetowej, jeśli zarządzający taką prowadzi. Kryta pływalnia w Limanowej (Zdjęcie z archiwum Starostwa Powiatowego w Limanowej) W trakcie prowadzonej kontroli oceniane są następujące parametry: - mikrobiologiczne: (w 100 ml wody): Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, ogólna liczba organizmów w 36±2ºC po 48 h, gronkowce koagulazododatnie (tylko w nieckach basenowych udostępnianych do nauki pływania niemowląt i dzieci do lat 3) oraz w natryskach Legionella sp.; - fizykochemiczne: potencjał redox, ph, chlor wolny, mętność, chloroform, THM, azotany i utlenialność. Analizując wyniki przeprowadzonych badań laboratoryjnych można zauważyć, iż w większości przypadków największy problem stanowiło uzyskania prawidłowych wartości następujących parametrów: mętność, chloroform, THM, co mogło być spowodowane nieprawidłowym nadzorem nad uzdatnianiem wody. Natomiast czystość mikrobiologiczna wody w nieckach była zachowana z wyjątkiem basenu: Wyspa Mszanka w Mszanie Dolnej i basenu przy Hotelu Górski Raj w Porębie Wielkiej oraz Pływalni Limanowskiej, gdzie wystąpiło chwilowe przekroczenie dopuszczalnej liczby mikroorganizmów. 74

76 Kąpieliska Podmiotem odpowiedzialnym za gospodarowaniem wodami w zakresie wyznaczania kąpielisk jest samorząd gminny. Obowiązek ten wynika m.in. z ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym, która nakłada na gminy działania należące do wszystkich spraw publicznych o znaczeniu lokalnym, w tym z zakresu ochrony zdrowia, kultury fizycznej i turystyki, terenów rekreacyjnych i urządzeń wodnych. Zadania te powinny być realizowane poprzez tworzenie, organizowanie i utrzymanie bazy sportowo rekreacyjnej. Niestety, podobnie jak w latach ubiegłych brak jest zainteresowania władz lokalnych organizowaniem tego typu miejsc wypoczynku na naszym terenie. W związku z powyższym niepokojącym problemem jest wykorzystywanie przez mieszkańców i turystów do kąpieli wszelkich cieków wodnych, o nieznanej jakości wody mogącej być źródłem ewentualnych zakażeń u ludzi. rzeka Mszanka w Mszanie Dolnej Hotele Jakość i bezpieczeństwo usług hotelarskich w powiecie limanowskim nie budzi zastrzeżeń. Liczba nadzorowanych obiektów 6, przeprowadzono 3 kontrole, w wyniku których nie stwierdzono zaniedbań natury sanitarno higienicznej. 75

77 W 2016 roku oddano do użytku nowopowstały Hotel Limanova w Limanowej, trzygwiazdkowy o wysokiej jakości oferowanych usług hotelarskich. Hotel Limanova w Limanowej We wszystkich placówkach gospodarka odpadami stałymi i płynnymi prowadzona bez zastrzeżeń, postępowanie z bielizną czystą i brudną prawidłowe, zapas środków do utrzymania czystości i dezynfekcji wystarczający, wszystkie pomieszczenia utrzymane czysto. Pomieszczenia sanitarne z umywalką, kabiną natryskową, muszlą ustępową zlokalizowane przy pokojach. Dostępność ciepłej i zimnej wody oraz środków higienicznych i czystościowych zapewniona. Hotel Górski Raj w Porębie Wielkiej Obiekty tego typu posiadają wysoki standard wyposażenia i świadczonych usług. Właściciele dążą do poprawy funkcjonalności pomieszczeń, zmiany wystroju wnętrz i wyposażenia na bardziej estetyczne i komfortowe. 76

78 Obiekty wczasowo turystyczne W roku 2016 z pośród 18 obiektów wczasowo wypoczynkowych skontrolowano 13, objęto kontrolą również 2, wybrane losowo, gospodarstwa agroturystyczne. Placówki posiadały zadawalający stan sanitarno techniczny. Pensjonat Szczebel w Mszanie Dolnej Stwierdza się, że czystość we wszystkich pomieszczeniach była zachowana, postępowanie z bielizną czystą i brudną prawidłowe, dezynfekcja sanitariatów prowadzona na bieżąco, zapas środków higienicznych, czystościowych i dezynfekcyjnych wystarczający do utrzymania czystości. Gospodarka odpadami stałymi i ciekłymi nie budziła zastrzeżeń. Ustępy publiczne W 2016 r. nadzorem sanitarnym objęto 6 toalet publicznych, 4 skontrolowano, w Limanowej ubył jeden obiekt tego typu, z uwagi na rozbiórkę budynku byłego dworca PKS, w którym dostępne były toalety publiczne. Stan sanitarno techniczny tych obiektów ocenia się jako zadawalający, czystość pomieszczeń zachowana, dezynfekcja prowadzona na bieżąco, urządzenia sanitarne są w dobrym stanie technicznym, zapas środków higieny i do utrzymania czystości. Na terenie powiatu brak jest toalet przystosowanych dla osób niepełnosprawnych. Należy tu podkreślić, że im większa ilość toalet dostępnych publicznie tym mniej zagrożeń wynikających z zanieczyszczenia terenów użytku publicznego. Brak toalet publicznych powoduje pogarszanie stanu środowiska, a tym samym może być przyczyną szerzenia się zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. 77

79 Obiekty i środki transportu W roku 2016 skontrolowano 1 parking, 9 środków transportu publicznego, 9 stacji CPN oraz dworzec autobusowy w Mszanie Dolnej. Podczas przeprowadzanych czynności kontrolnych nie stwierdzono poważnych naruszeń natury sanitarno higienicznej. Na terenie powiatu limanowskiego tylko parkingi zlokalizowane przy stacjach paliwowych posiadają zaplecze higieniczno - sanitarne. Pozostałe parkingi wyposażone są jedynie w pojemniki do gromadzenia odpadów, brak jest pomieszczeń sanitarnych. Zapewnienie podróżującym właściwych warunków w takich miejscach gwarantuje zachowanie dobrego stanu sanitarno porządkowego terenów wokół parkingów. Inne obiekty użyteczności publicznej Przeprowadzono 29 kontroli sanitarnych w obiektach użyteczności publicznej takich jak: obiekty sportowe, pralnie, cmentarze, zakłady pogrzebowe, prosektorium, place targowe. Szczególna uwagę zwracano na utrzymanie czystości pomieszczeń, przyległego terenu, gospodarkę odpadami stałymi i ciekłymi. Należy podkreślić, że wszystkie skontrolowane obiekty spełniały wymogi sanitarno higieniczne. W okresie maj lipiec, w związku z obchodami Światowych Dni Młodzieży przeprowadzono 17 kontroli sanitarnych placówek szkolnych pod kątem zakwaterowania pielgrzymów. Za wyjątkiem szkoły w Łukowicy, gdzie wprowadzony był zakaz użytkowania wody z powodu bardzo wysokiej zawartości żelaza i manganu, wszystkie szkoły rekomendowane były jako bezpieczne pod względem zdrowotnym miejsce czasowego zakwaterowania. 78

80 Ponadto w roku sprawozdawczym zaopiniowano 10 projektów uchwał gmin dot. regulaminów utrzymania czystości i porządku na terenie gmin naszego powiatu oraz 10 projektów dot. szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów. Na wniosek rodzin wydano 34 decyzje zezwalające na przeprowadzenie ekshumacji zwłok oraz 28 postanowień (ponad 2,5 razy więcej niż w roku poprzednim) w sprawie sprowadzenia z zagranicy zwłok do Polski. Prowadzony nadzór sanitarny nad postępowaniem ze zwłokami oraz szczątkami ludzkimi, nie wykazał nieprawidłowości sanitarno-higienicznych. W roku 2016 kontynuowano nadzór nad przestrzeganiem warunków sanitarno higienicznych w trakcie organizowania na terenie powiatu limanowskiego imprez masowych. Obowiązek uzgadniania z organami Inspekcji Sanitarnej sposobu zabezpieczenia pod względem sanitarnym tego rodzaju imprez wynika z ustawy z dnia 20 marca 2009r. o bezpieczeństwie imprez masowych. Zaopiniowano a następnie skontrolowano 8 imprez masowych w miejscowościach: Limanowa, Mszana Dolna, Mszana Górna, Dobra, Laskowa, Kamienica. W trakcie prowadzonych czynności kontrolnych nie stwierdzono naruszeń higienicznych podczas trwania imprez. 79

81 Warunki sanitarno higieniczne środowiska pracy Podstawowe działania pionu higieny pracy to sprawowanie nadzoru nad warunkami zdrowotnymi środowiska pracy celem wzmocnienia ochrony zdrowia pracowników przed negatywnym oddziaływaniem szkodliwych i uciążliwych czynników występujących w miejscu pracy jak również minimalizacja zagrożeń zdrowia publicznego stwarzanych przez środki zastępcze lub nowe substancje psychoaktywne (nowe narkotyki). W roku 2016 prowadzony był nadzór nad warunkami pracy, kontrolując przestrzeganie przepisów dotyczących utrzymania należytego stanu higienicznego zakładów oraz zapobiegania powstawaniu chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami wykonywania pracy; w tym działania związane z nadzorem nad: substancjami chemicznymi i ich mieszaninami; prekursorami narkotyków kategorii 2 i 3; produktami biobójczymi; detergentami; zakładami przemysłu tworzyw sztucznych (zamierzenie do realizacji w latach ). przestrzeganiem przez pracodawców przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny podczas prac związanych z usuwaniem bądź zabezpieczaniem wyrobów zawierających azbest, w ramach realizacji rządowego Programu Oczyszczania Kraju z Azbest na lata W 2016 roku w nadzorowanych 485 zakładach pracy zatrudnionych było ogółem pracowników. W dalszym ciągu przeważają zakłady małe zatrudniające do 9 pracowników (335 obiektów). Skontrolowano warunki pracy dla pracowników w 169 zakładach pracy. 80

82 Struktura zakładów pracy w zależności od ilości zatrudnionych - rok do 9 pracowników od 10 do 50 pracowników od 50 do 249 pracowników 250 i więcej pracowników Najliczniejszą grupę zakładów w ewidencji stanowią zakłady sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) 16 - Produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli - 89 zakładów, gdzie zatrudnionych jest 819 osób. Lp. 1. Polska Klasyfikacja Działalności (PKD) 16 - Produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli Ilość zakładów objętych ewidencją PSSE w 2016r Naprawa pojazdów samochodowych Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń Produkcja artykułów spożywczych Opieka Zdrowotna 49 81

83 Zakład Górniczy Skrzydlna Kruszywa Firma Usługowa CATCOP Sławomir Pasionek (zakład specjalizuje się w wydobyciu między innymi kamienia łamanego, kruszywa łupkowego i łupkowo - skalnego, kruszywa drogowego oraz kamienia hydrotechnicznego) W 2016 r. przeprowadzono 200 kontroli, w tym: kontroli planowych zgodnie z harmonogramem nadzoru, 6 - ocen narażenia zawodowego w związku z podejrzeniem choroby zawodowej, 25 kontroli doraźnych (rozpatrywanie skarg, kontrole sprawdzające, tematyczne np. nadzór nad usuwaniem azbestu). Ogółem wydano 44 decyzje administracyjne, w tym: 14 merytorycznych w związku ze stwierdzeniem nieprawidłowości; 10 decyzji dot. chorób zawodowych; 2 decyzje zmieniająca termin wykonania nałożonych na stronę obowiązków; 2 decyzje umarzające 16 decyzji płatniczych. Skutkiem stwierdzonych nieprawidłowości było nakazanie pracodawcom w formie decyzji administracyjnych usuniecie wszystkich uchybień (ogółem 39 nakazów). 82

84 LICZBA ZAKŁADÓW W EWIDENCJI LICZBA PRZEPROWADZONYCH KONTROLI LICZBA ZAKŁADÓW SKONTROLOWANYCH LICZBA WYDANYCH DECYZJI Działalność kontrolno- represyjna prowadzona w roku Rodzaje wydanych nakazów: Przeprowadzić pomiary czynników szkodliwych na stanowiskach pracy (14) Zapewnić lub zaktualizować ocenę ryzyka zawodowego (7) Zapewnić lub zaktualizować rejestr oraz karty badań i pomiarów czynników szkodliwych na stanowiskach pracy (10) Usunąć uchybienia w zakresie substancji i ich mieszanin niebezpiecznych (3) Usunąć uchybienia w zakresie czynników rakotwórczych (3) Zapewnić aktualne badania lekarskie pracowników (1) Poinformować pracowników o występującym ryzyku zawodowym na stanowiskach pracy (1) Ogółem wyegzekwowano 7 decyzji administracyjnych z roku W roku 2016 nie nałożono żadnego mandatu karnego. W nadzorowanym terenie nie zanotowano zakładów, w których warunki zdrowotne środowiska pracy byłyby zdecydowanie złe. Działania o charakterze informacyjnoedukacyjnym oraz wzrost świadomości pracodawców w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy na przestrzeni ostatnich lat, przyczyniają się do poprawy warunków pracy. W nowo 83

85 powstających firmach stanowiska pracy są nowoczesne, z prawidłowym zapleczem socjalnosanitarnym, zapewniające pracownikom właściwe, zgodne z przepisami warunki pracy. Firma Produkcyjno Usługowo Handlowa Joniec Mieczysław Joniec (producent ogrodzeń betonowych oraz elementów małej architektury ogrodowej.) Nie zmienia się w sposób istotny specyfika produkcji zakładów działających na terenie powiatu limanowskiego. Zasadniczym zagrożeniem dla zdrowia zatrudnionych pracowników jest narażenie znacznej grupy osób na szkodliwe działanie hałasu w miejscu pracy. W roku sprawozdawczym 2016 w wyniku sprawowania bieżącego nadzoru sanitarnego stwierdzono narażenie pracowników na ponadnormatywny hałas w 12 zakładach pracy. Przeprowadzone kontrole podmiotów gospodarczych wykazały, że w narażeniu na hałas powyżej dopuszczalnego natężenia zatrudnionych było 142 pracowników. 84

86 Pracodawcy wiedząc już wcześniej o przekroczeniach hałasu, które wynikały głównie z prowadzonego procesu technologicznego podejmowali działania mające na celu zmniejszenie ryzyka zawodowego. Liczba zatrudnionych w zakładach objętych ewidencją Liczba zatrudnionych pracujących w przekroczeniach NDN hałasu Liczba pracowników pracujących w przekroczeniach normatywów higienicznych w latach Nadzór nad środowiskiem pracy, w których występują substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym Na terenie powiatu limanowskiego w 23 zakładach pracy stosowane są substancje, preparaty, czynniki i procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. 85

87 W większości są to zakłady stolarskie, gdzie występuje narażenie na rakotwórcze pyły drewna twardego takiego jak dąb i buk. Nadto w 2016 roku skontrolowano 8 firm, w których występuje narażenie na benzen, chromian i dichromian potasu, promieniowanie jonizujące czy formaldehyd. Badania środowiskowe nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych norm w żadnym z tych zakładów. Jednakże, w związku z tym, że sam kontakt z czynnikiem rakotwórczym może być niebezpieczny dla zdrowia pracowników, firmy zobowiązane są do prowadzenia rejestru prac i rejestru pracowników narażonych na czynniki rakotwórcze. Liczba osób narażonych ogółem w skontrolowanych zakładach to 59 w tym 6 kobiet i 53 mężczyzn. W powiecie limanowskim w 2016 roku nadzorowano również prace związane z usuwaniem azbestu (eternit z pokryć dachowych). Przeprowadzono 4 kontrole, w wyniku których nie stwierdzono nieprawidłowości. Firmy zajmowały się kompleksowym unieszkodliwianiem materiałów zawierających azbest oraz transportem wytworzonych odpadów na składowisko. Obecnie firmy zajmujące się wymiana pokryć dachowych nie mają obowiązku posiadania pozwolenia na demontaż wyrobów zawierających azbest. Można przypuszczać, że wiele takich prac wykonywanych jest we własnym zakresie lub właśnie przez firmy, których pracownicy nie są do tego przeszkoleni i nie posiadają odpowiedniej odzieży ochronnej (kombinezony oraz maski 86

88 jednorazowe i rękawice jednorazowe), co stwarza zagrożenie zarówno dla zdrowia pracowników jak i okolicznego społeczeństwa. Eternit zawiera azbest, którego wdychanie prowadzi do chorób układu oddechowego: pylicy azbestowej (azbestozy), łagodnych zmian opłucnowych, raka płuc, międzybłoniaka opłucnej i otrzewnej. Nowotwory spowodowane przez ten czynnik rakotwórczy są nowotworami złośliwymi, więc istotną kwestią jest prowadzenie tych prac przez wyspecjalizowane firmy. Nadzór w zakresie czynników biologicznych W 2016 r. przeprowadzono ogółem 17 kontroli w zakresie występowania szkodliwych czynników biologicznych (min. wirusy, bakterie, grzyby gr 1, 2, 3) w środowisku pracy. Ogółem pracowników narażonych na szkodliwe czynniki biologiczne w zakładach skontrolowanych jest 244; w tym na czynniki biologiczne zaliczane do grupy 2-244, do grupy 3 98 pracowników. Nadzór nad zakładami stosującymi lub wprowadzającymi do obrotu substancje i ich mieszaniny niebezpieczne W ewidencji tut. stacji pozostają obecnie 262 podmioty stosujące substancje i mieszaniny chemiczne, 1 dalszy użytkownik formulator (def. osoba fizyczna lub prawna mająca siedzibę na terytorium Wspólnoty i niebędąca producentem ani importerem, która używa substancji w jej postaci własnej lub jako składnika mieszaniny, podczas prowadzonej przez siebie działalności przemysłowej lub innej działalności zawodowej ) oraz 14 dystrybutorów substancji chemicznych niebezpiecznych i ich mieszanin. Przeprowadzono 1 kontrolę u dalszego użytkownika w rozumieniu rozporządzenia REACH kontrola dot. wprowadzania do obrotu detergentów oraz 2 kontrole wprowadzania do obrotu detergentów u dystrybutorów nie stwierdzono nieprawidłowości. W roku 2016 skontrolowano 55 zakładów stosujących w swojej działalności substancje i preparaty chemiczne. Podczas kontroli zwracano uwagę na prawidłowość oznakowania 87

89 chemikaliów stosowanych i magazynowanych w zakładach pracy oraz dostępność pracowników do kart charakterystyki tych związków. Karta charakterystyki substancji lub mieszaniny zawiera informacje dotyczące niebezpiecznych właściwości oraz zagrożeń, jakie może stwarzać ich działanie. W karcie tej znajdują się również informacje o sposobie bezpiecznego stosowania, zasadach postępowaniu w przypadku pożaru czy niezamierzonego uwolnienia do środowiska, o warunkach sposobach udzielania pierwszej pomocy w przypadku narażenia na działanie takiego produktu. Dlatego też ważne jest, aby wszyscy pracownicy byli z nimi zapoznani. Wydano 3 decyzje w których nakazy dotyczyły braku aktualnego spisu stosowanych substancji i ich mieszanin chemicznych W ramach nadzoru nad wprowadzaniem do obrotu produktów biobójczych skontrolowano 3 sklepy. Nie stwierdzono nieprawidłowości. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Limanowej otrzymuje, na zasadzie powiadomień alarmowych, informacje o wprowadzaniu do obrotu na terenie całego kraju środków biobójczych, które zawierają substancje czynne niedozwolone lub nie mające pozwolenia na ich obrót. W 2016 r. takich powiadomień dotyczących firm prowadzących działalność na terenie powiatu limanowskiego nie odnotowano. Nadzór w zakresie środków zastępczych dopalaczy Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawa o Państwowej Inspekcji Sanitarnej wprowadziły zakaz wytwarzania i wprowadzania do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środków zastępczych (tzw. dopalaczy ). Pod pojęciem środka zastępczego należy rozumieć substancje pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, w każdym stanie fizycznym lub produkt, roślinny, grzyba lub ich część, zawierające taką substancje, używane zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancja psychotropowa, których wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych. W celu realizacji zadań wynikających z przedmiotowej ustawy, na terenie powiatu limanowskiego prowadzony był comiesięczny monitoring obecności w obrocie środków zastępczych. W roku 2016 nie odnotowano przypadków wprowadzania środków zastępczych na terenie powiatu limanowskiego. 88

90 Choroby zawodowe Inspekcja Sanitarna realizując zadania dotyczące nadzoru nad warunkami pracy prowadzi również postępowania administracyjne w sprawie chorób zawodowych, w toku których wydawana jest imienna decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do jej stwierdzenia. Sporządzona zostaje ocena narażenia zawodowego osoby, u której podejrzewa się chorobę zawodową. Ocena ta oparta jest na informacjach o przebiegu zatrudnienia w narażeniu na czynnik szkodliwy dla zdrowia, który może być przyczyną powstania choroby zawodowej lub mieć związek ze sposobem wykonywania pracy. W 2016 roku do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Limanowej wpłynęło 9 zgłoszeń podejrzenia choroby zawodowej, w większości dotyczyły one boreliozy występującej w pozycji 26 wykazu chorób zawodowych. Przeprowadzono 6 postępowań w sprawie chorób zawodowych i wydano 7 decyzji o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej oraz 3 decyzje o stwierdzeniu choroby zawodowej boreliozy. Od 2014r nieznacznie wzrosła ilość zgłaszanych chorób zawodowych, co za tym idzie ilość prowadzonych przez tut. Inspektora postępowań i sporządzonych ocen narażenia zawodowego Liczba chorób zawodowych stwierdzonych Liczba chorób zawodowych potwierdzonych w powiecie limanowskim w latach

91 Stan sanitarny obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku Bezpieczeństwo żywności stało się priorytetem w ochronie zdrowia publicznego. Bezpieczna żywność musi spełniać obowiązujące standardy zdrowotne określone w przepisach zarówno UE jak i krajowych. Bezpieczeństwo żywności to ogół warunków, które muszą być spełnione, i działań, które muszą być podejmowane na wszystkich etapach produkcji lub obrotu żywnością w celu zapewnienia zdrowia i życia człowieka (Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia 2006). Chociaż główna odpowiedzialność, za bezpieczeństwo produkowanej i wprowadzanej do obrotu żywności, spoczywa na podmiocie prowadzącym przedsiębiorstwo sektora spożywczego, to niezbędna jest także właściwa urzędowa kontrola uprawnionych organów, w tym Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne w zakresie bezpieczeństwa żywności, kosmetyków, materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, obejmuje warunki zdrowotne produkcji, transportu, przechowywania i sprzedaży żywności oraz warunki żywienia zbiorowego, nadzór, nad jakością zdrowotna żywności oraz warunki zdrowotne produkcji i obrotu przedmiotami użytku, materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością, kosmetykami. Państwowa Inspekcja Sanitarna przeprowadziła kontrole urzędowe w obiektach produkcji oraz obrotu środkami spożywczymi, zakładach żywienia zbiorowego oraz w wytwórniach i miejscach obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. Kontrole te obejmowały: ocenę warunków sanitarno-higienicznych i technicznych produkcji, dystrybucji sprzedaży, transportu środków spożywczych, kosmetyków oraz materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością; ocenę jakości zdrowotnej produkowanej i wprowadzanej do obrotu żywności, materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością krajowych oraz importowanych; wdrażanie i skuteczne stosowanie systemów kontroli wewnętrznej w obiektach żywności i żywienia, zasad dobrej praktyki higienicznej (GHP), dobrej praktyki produkcyjnej (GMP) oraz systemu HACCP; 90

92 identyfikowalność (traceability) surowców i gotowych produktów; prawidłowe znakowanie żywności; nadzór nad kosmetykami, w tym ocena ich znakowania; monitorowanie wycofanej z obrotu żywności, kosmetyków i przedmiotów użytku w ramach systemu wczesnego ostrzegania o pojawiających się produktach niebezpiecznych na rynku (system RASFF i RAPEX); realizacja zamierzeń zaplanowanych corocznie w polityce przedsięwzięć w oparciu o wytyczne GIS. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Limanowej w ramach wykonywania powierzonych zadań współdziała z innymi organami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo żywności, materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, kosmetyków, tj. z Inspekcją Weterynaryjną, Państwową Inspekcją Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Inspekcją Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Inspekcją Handlową oraz Inspekcją Farmaceutyczną. W 2016 r. stan sanitarno higieniczny zakładów produkcji i obrotu żywnością oraz zakładów żywienia zbiorowego nie odbiegał zasadniczo od stanu z lat ubiegłych. Sukcesywnie zmniejsza się liczba stwierdzanych nieprawidłowości sanitarno-technicznych i higienicznych w obiektach produkcji i obrotu żywnością. Właściciele zakładów modernizują je na miarę swoich możliwości finansowych i usuwają bieżące niezgodności. W ramach opracowanych i wdrożonych systemów GHP (dobra praktyka higieniczna) i GMP (dobra praktyka produkcyjna) wszelkie działania, które muszą być podjęte, i warunki higieniczne, które muszą być spełniane na wszystkich etapach produkcji i/lub obrotu, zapewniają wprowadzanie do obrotu żywności bezpiecznej dla konsumenta. Stwierdzone podczas prowadzonego nadzoru sanitarnego nieprawidłowości wynikały głównie z nieznajomości prawa żywnościowego, braku środków finansowych umożliwiających zapewnienie właściwego stanu sanitarno technicznego w zakładach; niewystarczających lub niewykwalifikowanych zatrudnionych pracowników, braku praktycznego zastosowania dobrej praktyki higienicznej i produkcyjnej oraz procedur opartych na zasadach systemu HACCP. Na terenie powiatu limanowskiego w 2016r. nadzorem objęto: 1232 obiekty żywnościowo -żywieniowe 1 zakład produkcji kosmetyków 9 obiektów obrotu kosmetykami. 91

93 Skontrolowano 657 obiektów (52,89 %). Przeprowadzono ogółem 962 kontrole sanitarne, w tym 398 planowanych i 564 pozaplanowych. Wydano 54 decyzje, w tym 4 decyzje o zakazie wprowadzania do obrotu produktów żywnościowych zagrażających zdrowiu człowieka oraz 142 decyzje płatnicze. Zatwierdzono łącznie 106 zakładów do prowadzenia działalności żywnościowo żywieniowej. Liczba zakładów nadzorowanych w 2016 roku zakłady produkcji żywności sklepy supermarkety kioski spożywcze 300 magazyny hurtowe obiekty ruchome i tymczasowe środki transportu inne obiekty obroru żywnością żywienie zbiorowe otwarte żywienie zbiorowe zamknięte wytwórnie materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością miejsca obrotu materiałami i wyrobami do kontaktu z żywnością zakłady produkcji kosmetyków obrót kosmetykami W następstwie stwierdzenia zaniedbań sanitarnych w zakładach branży żywnościowej nałożono 30 mandaty karne na sumę 3300,00 zł. Skierowano 2 wnioski o ukaranie do Małopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego za popełnienie wykroczenia określonego w art.103 ust.1 pkt. 5 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 roku o bezpieczeństwie żywności i żywienia (t.j. Dz.U. z 2015r. poz. 594) tj.: wprowadzanie do obrotu żywności w zakresie niezgodnym z decyzją o zatwierdzenie zakładu. Podobnie jak w latach ubiegłym, najliczniejszą grupę stanowiły sklepy spożywcze 371. Ponadto nadzorowano supermarkety 19, zakłady produkcji żywności 182 kioski 92

94 spożywcze 35, magazyny hurtowe 35, zakłady żywienia zbiorowego otwartego 152, w tym 79 zakładów małej gastronomii, zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego 224, obiekty ruchome i tymczasowe 36, środki transportu 59, inne obiekty obrotu żywnością 102, wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością 1, miejsca obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością 16 oraz zakłady produkcji i konfekcjonowania kosmetyków 1 i obiekty obrotu kosmetykami 9. Na 2016 r. zaplanowano 418 kontroli planowanych, wykonano 398 kontroli co stanowi 95,21% wykonania planu. Kontrole przeprowadzano zgodnie z ustalonym harmonogramem kontroli, przy planowaniu których uwzględniono: analizę zagrożenia kategorią ryzyka dla kontrolowanego zakładu, wyniki ostatnich kontroli, ocenę stanu sanitarnego z lat poprzednich (analiza stwierdzonych niezgodności, rodzaje niezgodności), rodzaj zakładu, jego strukturę i stan techniczny (produkcja, obrót, żywienie zbiorowe), rodzaj produkowanych lub wprowadzanych do obrotu środków spożywczych, znaczenie zakładu i zasięg działalności, podejmowane działania represyjne (mandaty, decyzje), własne systemy kontroli wewnętrznej (GHP, GMP, HACCP). W nadzorowanych zakładach przeprowadzono dodatkowo 564 pozaplanowych kontroli w związku z: sprawdzeniem wykonanie wydanych decyzji administracyjnych, wnioskiem strony (np. nowo otwierane obiekty, zmiana podmiotu prowadzącego działalność czy poszerzenie działalności), poborem próbek do badań laboratoryjnych, sygnałami dotyczącymi nieprawidłowości w funkcjonowaniu placówek (interwencje), poleceniami Głównego Inspektora Sanitarnego, systemem wczesnego o0strzegania o produktach niebezpiecznych RASFF., organizacją i prowadzeniem żywienia w trakcie przygotowania i trwania Światowych Dni Młodzieży 2016 W 2016 roku z 564 kontroli pozaplanowych przeprowadzono 45 kontroli interwencyjnych w tym 32 kontrole w ramach funkcjonowania systemu RASFF i RAPEX oraz 13 kontroli w związku ze skargami konsumentów. Interwencje dotyczyły przede wszystkim niewłaściwej jakości zdrowotnej środków spożywczych, niewłaściwych warunków sprzedaży środków spożywczych na stoiskach 93

95 mięsno-wędliniarskich, niewłaściwej jakości sporządzanych posiłków, podejrzenia sprzedaży grzybów świeżych trujących, niezgodnego z prawem oznakowania środków spożywczych, prowadzenie działalności bez zgody Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Limanowej. Kontrole interwencyjne podejmowano również na podstawie otrzymywanych zgłoszeń w ramach systemu RASFF (systemu wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktach). We wszystkich przypadkach przedsiębiorcy podjęli działania zmierzające do wycofania produktów niezgodnych z wymaganiami w ramach funkcjonujących procedur wycofania. Stan sanitarny obiektów branży spożywczej w 2016 roku Liczba obiektów wg. rejestru Liczba zakładów obiektów skontrolowanych Liczba obiektów ocenionych Liczba obiektów niezgodnych Stan sanitarny obiektów branży spożywczej w 2015 roku Liczba obiektów wg. rejestru zakładów Liczba obiektów skontrolowanych Liczba obiektów ocenionych Liczba obiektów niezgodnych 94

96 Oceniono na podstawie arkuszy oceny stanu sanitarnego 402 zakłady. Za niezgodne z wymaganiami uznano 14 obiektów co stanowi 2,7 % ocenionych na podstawie arkuszy ocen. Przyczyną niezgodności w większości przypadków było wprowadzanie do obrotu przeterminowanych środków spożywczych, brak orzeczeń lekarskich do celów sanitarnoepidemiologicznych, niezachowaną ciągłość łańcucha chłodniczego środków spożywczych łatwo psujących się. Na koniec 2016 roku system HACCP w pełni wdrożono w 517 zakładach branży żywnościowej. Rodzaje nadzorowanych i skontrolowanych w 2016r. obiektów branży spożywczej: Rodzaj obiektu (grupy obiektów) Liczba obiektów pod nadzorem w roku 2016 Liczba obiektów w których dokonano oceny stanu sanitarnego liczba obiektów niezgodnych z wymaganiami sanitarnymi Sklepy spożywcze stołówki szkolne Inne zakłady żywienia Kioski spożywcze Obiekty ruchome i tymczasowe Zakłady żywienia zbiorowego otwartego W tym : mała gastronomia Stołówki pracownicze stołówki w domach wczasowych bloki żywienia w szpitalach

97 bloki żywienia w domach opieki społecznej stołówki w żłobkach stołówki w internatach stołówki w przedszkolach stołówki w zakładach specjalnych i wychowa - wczych. Piekarnie Ciastkarnie Automaty do lodów Wytwórnie lodów Przetwórnie owocowo warzywne Wytwórnie napojów Wytwórnie naturalnych wód mineralnych Zakłady garmażeryjne Wytwórnie wyrobów cukierniczych Wytwórnie koncentratów spożywczych Wytwórnie octu Wytwórnie suplementów diety Inne wytwórnie żywności

98 Magazyny hurtowe Środki transportu Inne obiekty obrotu żywnością Obiekty produkcji żywności W zakładach produkcji żywności kontrola urzędowa prowadzona jest w zakresie: jakości surowców, ich składowania i przetwarzania, stanu sanitarno technicznego zakładów i sprzętu, przestrzegania higieny przez pracowników oraz skuteczności wdrożonego systemu. Podczas kontroli sanitarnych zwracano szczególną uwagę na jakość surowców stosowanych do produkcji, identyfikację dostawców i odbiorców, prawidłowość procesów technologicznych, oznakowanie wyrobu gotowego, realizację GHP, GMP i HACCP oraz sprawność maszyn i urządzeń wykorzystywanych w procesach produkcyjnych. Obiekty produkcji żywności stanowią nieliczną grupę nadzorowanych zakładów tj. 15%; ich liczba na przestrzeni ostatnich lat pozostaje na stałym poziomie. Wśród 182 zakładów produkcji żywności najliczniejszą grupę stanowiły inne wytwórnie żywności 105 (w tym: gospodarstwa rolne 97), piekarnie - 22, automaty do lodów - 17, ciastkarnie 10, zakłady garmażeryjne - 7, wytwórnie lodów - 6. Skontrolowano 79 zakładów, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 52. Wszystkie zakłady oceniono jako zgodne z wymaganiami. W wyniku działań kontrolnych wydano 6 decyzji administracyjnych w związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami oraz 9 decyzji zatwierdzających obiekty do prowadzenia działalności. W 174 zakładach (95,6%) wdrożono zasady GHP/GMP, natomiast system HACCP wdrożyły tylko 75 zakładów (43%). Ogółem przeprowadzono 124 kontroli i rekontroli. Nałożono 1 mandat na kwotę 150,00 zł. Pobrano do badania w ramach planu pobierania 42 próbki, 1 próbka została zakwestionowana. Stan sanitarny i techniczny w/w obiektów w stosunku do roku poprzedniego nie zmienił się. 97

99 Wytwórnie lodów W roku 2016 zarejestrowanych było 6 wytwórni lodów, skontrolowano 5, oceniono 4, wszystkie zakłady były zgodne z wymaganiami. Przeprowadzono ogółem 8 kontroli, pobrano do badań 6 próbek lodów, pobrane próbki nie zostały zakwestionowane. Liczba zakładów w porównaniu z rokiem 2015 nie uległa zmianie. W w/w zakładach prowadzona jest kontrola wewnętrzna i wszystkie zakłady posiadają wdrożone zasady GHP i GMP oraz system HACCP. Automaty do lodów W roku 2016 zarejestrowanych było 17 automatów do lodów działających sezonowo (od maja do września); gdzie produkcja lodów odbywa się głównie w oparciu o koncentraty lodów w proszku na bazie wody. Przeprowadzono 11 kontroli, w 8 zakładach. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 16 zakładach, system HACCP wdrożyło 16 zakładów. Nie wydano decyzji administracyjnych. Nałożono 1 mandat karny na kwotę 150,00 zł za brak odzieży ochronnej przy sprzedaży lodów oraz brak ręczników przy umywalce do mycia rąk. Zatwierdzono 2 zakłady. Pobrano do badań laboratoryjnych 6 próbek lodów w tym 1 próbkę na obecność metali oraz 5 próbek jako ocena mikrobiologiczna partii lodów. Piekarnie Według ewidencji zarejestrowane były 22 piekarnie, skontrolowano 16 zakładów i oceniono 13. Ogółem w piekarniach przeprowadzono 26 kontroli i rekontroli. Liczba obiektów w porównaniu z rokiem 2015 nie zmieniła się. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 20 piekarniach, wszystkie zakłady wdrożyły system HACCP. W 2016 r. wydano 4 decyzje administracyjne. Skierowano 1 wniosek o nałożenie kary pieniężnej do Małopolskiego 98

100 Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. Nie pobrano do badania próbek żywności. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości: - niewłaściwy stan sanitarno-techniczny pomieszczeń wchodzących w skład zakładu (ściany, sufity, posadzki); - zły stan techniczny urządzeń, sprzętu wykorzystywanego w procesie produkcji. Pieczywo rozwożone jest własnymi środkami transportu przystosowanymi do tej działalności. Pod względem wielkości są to zakłady małe, w których produkcja jest częściowo zmechanizowana przy dużym udziale pracy ręcznej. Produkowane wyroby piekarnicze przeznaczane są głównie na zaopatrzenie rynku lokalnego. Ciastkarnie W roku 2016 zarejestrowanych było 10 zakładów, skontrolowano 9, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 8 zakładów; wszystkie uzyskały ocenę pozytywną. Ogółem przeprowadzono 14 kontroli i rekontroli. W 9 zakładach wdrożone zostały zasady GHP/GMP, wszystkie zakłady wdrożyły system HACCP. Stan sanitarny tych obiektów ulega systematycznej poprawie z uwagi na prowadzoną modernizację pomieszczeń oraz doposażenie zakładów w odpowiednie urządzenia i sprzęt. Wydano 1 decyzję administracyjną dotyczącą poprawy stanu sanitarno technicznego: ścian, sufitów i drzwi w pomieszczeniach produkcyjnych zakładu oraz sprzętu wykorzystywanego w procesie produkcji. Pobrano do badania 15 próbek żywności, żadna z nich nie została zakwestionowana. W jednej z ciastkarni przeprowadzono również badanie jakości tłuszczu za pomocą lipid testu wynik badania był bez zastrzeżeń. Liczba obiektów w porównaniu z rokiem 2015 zmniejszyła się o 4 zakłady. Przetwórnie owocowo-warzywne Zarejestrowane były 3 obiekty, 2 zostały skontrolowane. W 2016 r. zatwierdzono 1 zakład. Ogółem przeprowadzono 5 kontroli. Zasady GHP/GMP oraz system HACCP został wdrożony w 3 zakładach. Pobrano do badania 5 próbek żywności, które nie zostały zakwestionowane. 99

101 Browary W tej grupie obiektów zarejestrowano 3 zakłady. W roku 2016 skontrolowano 3 zakłady, 2 oceniono na podstawie arkuszy oceny stanu sanitarnego. Nie stwierdzono nieprawidłowości. Jeden zakład zlokalizowany jest przy zakładzie żywienia zbiorowego otwartego i produkcja prowadzona jest na potrzeby tego zakładu. W roku sprawozdawczym zatwierdzono 2 zakłady. Zasady GHP/GMP wdrożono w 2 zakładach, system HACCP został wdrożony w 2 zakładach. Przeprowadzono 4 kontrole sanitarne. Wytwórnie napojów bezalkoholowych Wg. ewidencji zarejestrowany jest 1 zakład, który skontrolowano i oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego. W przedmiotowym zakładzie wdrożono zasady GHP/GMP oraz system HACCP. Wytwórnie naturalnych wód mineralnych, naturalnych wód źródlanych i stołowych. Na terenie powiatu limanowskiego funkcjonuje jeden tego typu zakład, który został skontrolowany i oceniony jako zgodny z wymaganiami prawa żywnościowego. W zakładzie zostały wdrożone zasady GHP/GMP oraz system HACCP. 100

102 Zakłady garmażeryjne Zarejestrowanych było 7 obiektów, 4 skontrolowano, 2 oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego jako zgodne z wymaganiami. 1 zakład zakończył działalność. Ogółem w ww. zakładach przeprowadzono 6 kontroli. Wytwórnie garmażeryjne posiadają własne, środki transportu samochody chłodnie do przewozu produkowanej żywności. We wszystkich zakładach wdrożone zostały zasady GHP/GMP oraz system HACCP. Nie wydawano decyzji administracyjnych. Liczba obiektów w porównaniu z rokiem 2015 zmniejszyła się o jeden. Wytwórnie makaronów W roku 2016 na terenie powiatu limanowskiego zarejestrowano wg. ewidencji 1 zakład, który został oceniony. Nie stwierdzono nieprawidłowości. W roku sprawozdawczym łącznie przeprowadzono w/w zakładzie 2 kontrole sanitarne. Wytwórnie wyrobów cukierniczych Wg ewidencji zarejestrowane były 3 zakłady, skontrolowano 1, na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego oceniono je jako zgodny z wymaganiami. Działalność jednego zakładu została zawieszona. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone we wszystkich zakładach, jak również system HACCP. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. W wyniku kontroli sanitarnych oraz działań podejmowanych przez PIS, stan sanitarno- techniczny wytwórni wyrobów cukierniczych ulega sukcesywnej poprawie. Wytwórnie koncentratów spożywczych Na naszym terenie funkcjonuje jeden tego typu zakład, który skontrolowano i oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego jako zgodny z wymaganiami podobnie jak w W zakładzie wdrożono zasady GHP/GMP oraz system HACCP. Wytwórnia octu W powiecie limanowski działa tylko jedna wytwórnia octu, którą skontrolowano i oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego jako zgodny z wymaganiami. Ogółem przeprowadzono 2 kontrole. 101

103 Wdrożono zasady GHP/GMP oraz system HACCP. Wydane w 2015 zarządzenie dotyczące doprowadzenia do należytego stanu sanitarnotechnicznego ścian, sufitów, podłóg i drzwi w pomieszczeniach zakładu zostało wykonane. Wytwórnie suplementów diety Na terenie powiatu funkcjonuje 1 wytwórnia. Obiekt został skontrolowany i oceniony na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego jako zgodny z wymaganiami. W obiekcie wdrożono zasady GHP/GMP oraz system HACCP. Ogółem przeprowadzono 5 kontroli. Pobrano do badania 2 próbki suplementów diety. Jedna próbka została zakwestionowana z uwagi na stwierdzone nieprawidłowości w oznakowaniu. W wyniku stwierdzonych nieprawidłowości zostało wszczęte postepowanie administracyjne, wydano decyzję administracyjną - postępowanie w toku. Inne wytwórnie żywności W roku sprawozdawczym zarejestrowanych było 105 obiektów. Zatwierdzono 3 nowe obiekty. Przeprowadzono 36 kontroli. Na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego oceniono 11 zakładów jako zgodne z wymaganiami. W roku 2016 skontrolowano 25 obiektów. W zakładach wdrożone są zasady GHP/GMP. System HACCP wdrożono w 3 zakładach. Pobrano do badania 8 próbek żywności, które nie zakwestionowano. Liczba obiektów w porównaniu z rokiem 2015 zwiększyła się. W tej grupie obiektów zarejestrowanych jest 97 gospodarstw rolnych zlokalizowanych na podległym terenie prowadzących produkcje pierwotną żywności pochodzenia roślinnego. Reasumując stan sanitarno-techniczny zakładów produkcji żywności jest zróżnicowany, tj. od obiektów zmodernizowanych, dobrze wyposażonych, po zakłady o gorszym stanie technicznym. Wśród zakładów produkcji żywności obserwuje się w ostatnich latach systematyczną poprawę stanu technicznego. Przedsiębiorcy przeprowadzają modernizację 102

104 pomieszczeń wraz z kompleksową wymianą sprzętu i wyposażenia oraz montują nowoczesne linie produkcyjne. Obiekty obrotu żywnością To najliczniejsza w powiecie limanowskim grupa zakładów, najbardziej zróżnicowana pod względem wielkości, warunków sanitarno-technicznych, wyposażenia, asortymentu wprowadzanych do obrotu artykułów. Należą do niej sklepy różnej wielkości, markety, hurtownie, kioski, obiekty ruchome i tymczasowe, środki transportu i inne obiekty obrotu żywnością (apteki, sklep zielarski itp.). Stan sanitarny placówek jest zróżnicowany, w tej grupie 12 obiektów oceniono jako niezgodne z wymaganiami w tym 10 wśród sklepów spożywczych, 1 kiosk i 1 obiekt ruchomy i tymczasowy. Przyczyną niezgodności była niewłaściwa jakość zdrowotna wprowadzanych do obrotu środków spożywczych (po upływie terminów ważności), brak orzeczeń lekarskich do celów sanitarno epidemiologicznych personelu sklepu, nieprawidłowe przechowywanie artykułów spożywczych, naruszanie ciągłości łańcucha chłodniczego. W nowych, dużych sklepach dobrze oceniono wyposażenie sal sprzedaży, elektroniczne monitorowanie temperatury w ladach i urządzeniach chłodniczych. Nadal jednak najwięcej zastrzeżeń, podobnie jak w latach ubiegłych stwierdzono w małych sklepach. W tej grupie nadzorem objętych było 657 zakłady, w tym 390 sklepów spożywczych, 35 kiosków spożywczych, 35 hurtowni, 36 obiektów ruchomych i tymczasowych, 59 firm transportowych oraz 102 innych obiektów obrotu żywnością, w których są apteki i sklep zielarski. W 2016 r. skontrolowano 334 zakładów, co stanowi 51% wszystkich obiektów wprowadzających żywność do obrotu. Przeprowadzono 514 kontroli, w tym 37 interwencyjne. Podczas przeprowadzanych kontroli zwracano szczególną uwagę na warunki przechowywania i ekspozycji środków spożywczych nietrwałych mikrobiologicznie, weryfikowano temperaturę ich przechowywania, sprawdzano przestrzeganie rozdzielności asortymentowej, terminy przydatności do spożycia lub minimalnej trwałości, sposób przechowywania i ekspozycji środków spożywczych sprzedawanych luzem, znakowanie, dokumentację dostaw ze szczególnym uwzględnieniem produktów pochodzenia zwierzęcego, sposób postępowania z odpadami w tym pochodzenia zwierzęcego, warunki transportu. 103

105 W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano 94 decyzji administracyjnych, w tym 64 zatwierdzających obiekty do prowadzenia działalności i 30 w związku z naruszeniem przepisów prawnych; nałożono 22 mandaty karne na kwotę 2450,00 zł. Do badań laboratoryjnych pobrano 178 próbek środków spożywczych, z czego 1 zakwestionowano. Najczęściej stwierdzane podczas kontroli nieprawidłowości to: niewłaściwa jakość zdrowotna artykułów spożywczych wprowadzanych do obrotu, brak czystości i porządku w pomieszczeniach sklepu, nie przestrzeganie zasad GHP, brak segregacji żywności w urządzeniach chłodniczych, nie zachowanie ciągłości łańcucha chłodniczego produktów nietrwałych mikrobiologicznie, niewłaściwa odzież personelu. Sklepy spożywcze, w tym supermarkety Najliczniejsza grupę obiektów obrotu środkami spożywczymi stanowią sklepy. W 2016 r. nadzorem było objętych 390 sklepów spożywczych (w tym 19 supermarketów). Skontrolowano 239 sklepów spożywczych, oceniono wg arkusza oceny 165 obiektów, z czego 10 obiektów oceniono jako niezgodne z wymogami prawa żywnościowego. Na ocenę negatywną wpłynęły m.in.: niewłaściwa jakość zdrowotna artykułów spożywczych wprowadzanych do obrotu, brak orzeczeń lekarskich do celów sanitarno epidemiologicznych personelu sklepu, niezachowana ciągłość łańcucha chłodniczego. Ogółem w tej grupie przeprowadzono 398 kontroli, w tym 29 kontroli interwencyjnych. W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano 29 decyzji administracyjnych w większości dotyczących poprawy stanu sanitarno - technicznego pomieszczeń, urządzeń i sprzętu, 4 decyzje dotyczyły zakazu wprowadzenia do obrotu produktu niewłaściwej jakości zdrowotnej. Nałożono 18 mandatów karnych na kwotę 2050,00 zł, z uwagi na: niewłaściwą jakość zdrowotną artykułów spożywczych wprowadzanych do obrotu, brak orzeczeń lekarskich do celów sanitarno epidemiologicznych personelu sklepu, brak czystości i porządku w pomieszczeniach sklepu, przechowywanie środków spożywczych poza urządzeniem chłodniczym, brak higieny przy sprzedaży artykułów spożywczych. 104

106 Prawie we wszystkich skontrolowanych obiektach obrotu żywnością są opracowane i wdrożone zasady GHP, w 194 obiektach wdrożono system HACCP. Pobrano do badań laboratoryjnych 153 próbki środków spożywczych, z których 1 została zakwestionowana. Skierowano 1 wniosek do MPWIS w Krakowie o nałożenie kary pieniężnej za wprowadzanie do obrotu żywności w zakresie niezgodnym z decyzją o zatwierdzenie zakładu. Kioski spożywcze Wg ewidencji w 2016 roku zarejestrowanych było 35 obiektów, zatwierdzono 6 nowopowstałych, skontrolowano 20. Przeprowadzono ogółem 22 kontrole, nałożono 1 mandat karny na kwotę 100 zł, decyzji administracyjnych nie wydano. Opracowane i wdrożone zasady GHP posiadają 34 kioski, natomiast wszystkie obiekty są w trakcie wdrażania zasad systemu HACCP. Pobrano do badania 5 próbek żywności, której nie zakwestionowano. Magazyny spożywcze hurtowe W roku 2016 zarejestrowanych było 35 obiektów, zatwierdzono 3 nowe, 19 skontrolowano, 10 oceniono jako zgodne z wymaganiami. Przeprowadzono 22 kontrole. Większość hurtowni prowadzi dystrybucję środków spożywczych własnym transportem odpowiednio przystosowanym do ich przewozu. Zasady GHP zostały wdrożone w 33 zakładach, system HACCP w 15 obiektach. Decyzji administracyjnych nie wydano. Obiekty ruchome i tymczasowe W roku 2016 zarejestrowanych było 36 tego typu obiektów, zatwierdzono 11 nowopowstałych. Skontrolowano 19 obiektów, przeprowadzono 25 kontroli, w tym 2 interwencyjne. Decyzji administracyjnych nie wydano. Nałożono 3 mandaty karne na kwotę 300 zł. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 35 obiektach. 105

107 Środki transportu żywności W roku 2016 w rejestrze było 59 firm przewozowych, które posiadają środki transportu do przewozu żywności, zatwierdzono 4 nowe firmy, skontrolowano 7 i nie stwierdzono naruszeń wymagań prawa żywnościowego. Kontrolą objęto stan techniczny i sanitarno-higieniczny pojazdów, dostosowanie powierzchni ładunkowej do rodzaju przewożonej żywności, warunki przewozu (w tym warunki termiczne transportu środków spożywczych i sposób monitorowania temperatur), stan opakowań, higienę osobista i stan zdrowia pracowników, a także stosowanie procesów mycia i dezynfekcji wraz z prowadzeniem odpowiedniej dokumentacji w tym zakresie. Zakłady żywienia zbiorowego otwartego W 2016 r. nadzorem sanitarnym było objęte 152 obiekty, w tym: 73 zakłady żywienia zbiorowego otwartego (restauracje, kawiarnie) oraz 79 punktów małej gastronomii. Tę grupę obiektów cechuje różnorodność pod względem zakresu prowadzonej działalności, wielkości pomieszczeń, poziomu wyposażenia i jakości świadczonych usług od zakładów produkujących szeroki asortyment posiłków w pełnym zakresie (od surowców do gotowych dań), do ruchomych punktów gastronomicznych oferujących dania typu fast food z gotowych półproduktów. Można wyodrębnić w tej grupie zakładów obiekty nowe, zbudowane od podstaw, z przeznaczeniem do takiej działalności oraz obiekty zlokalizowane w istniejących budynkach, często starych, które zostały adaptowane. Należy podkreślić, że w ostatnich latach wzrosła liczba obiektów korzystających z usług cateringowych. W 2016 r. skontrolowano 94 obiekty, co stanowi 61,8% wszystkich obiektów. Przeprowadzono 131 kontroli, w trakcie których szczególną uwagę zwracano na jakość zdrowotną oraz pochodzenie surowców, warunki przechowywania surowców, i posiłków gotowych, prawidłowość procesów technologicznych, z uwzględnieniem poszczególnych etapów procesu produkcyjnego, prawidłowość prowadzenia procesów dezynfekcji termicznej naczyń, funkcjonalność pomieszczeń z uwzględnieniem stref krzyżowania się dróg 106

108 czystych i brudnych, sposób gromadzenia i usuwania odpadów pokonsumpcyjnych i poprodukcyjnych, prawidłowość dokumentowania czynności związanych z realizacją zasad GHP/GMP, stopień wdrożenia systemu HACCP, procedury zabezpieczenia i wycofania z obrotu partii żywności nie odpowiadającej wymaganiom jakości zdrowotnej, a także funkcjonowanie systemu traceability. W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano 35 decyzji administracyjnych, w tym 23 zatwierdzających zakłady do prowadzenia działalności i 12 wynikających z naruszenia przepisów prawnych, które dotyczyły wyegzekwowania właściwego stanu sanitarnotechnicznego pomieszczeń, wyposażenia, urządzeń, braku postępu we wdrażaniu HACCP. Nałożono 4 mandaty karne na kwotę 500,00 zł. Wyniki kontroli pokazują, że stan sanitarno-techniczny obiektów żywienia systematycznie poprawia się m.in. poprzez regularne i konsekwentne kontrole oraz dzięki rosnącej świadomości przedsiębiorców w zakresie obowiązujących wymagań i stosowaniu zasad dobrej praktyki higienicznej (GHP), dobrej praktyki produkcyjnej (GMP), a także wprowadzaniu systemu HACCP. Zasady GHP/GMP wdrożyło dotychczas 136 obiektów, co stanowi 89,4% zakładów będących pod nadzorem. W 114 zakładach wdrożono system HACCP. Zakłady żywienia zbiorowego zamknięte Żywienie zbiorowe zamknięte jest szczególnie istotnym elementem podstawowej formy wyżywienia dla określonych środowisk (pacjentów szpitali, dzieci w szkołach i przedszkolach, wychowanków domów dziecka, pensjonariuszy domów dla ludzi starszych, itp.). Zasady racjonalnego żywienia oraz zalecane racje pokarmowe dla różnych grup ludności opracowują (zgodnie z kompetencjami i aktualnym stanem wiedzy) oraz publikują jednostki badawczo-rozwojowe podległe i nadzorowane przez Ministra Zdrowia, w tym głównie Instytut Żywności i Żywienia. Przy planowaniu i realizacji żywienia zbiorowego, korzystne jest posługiwanie się modelowymi racjami pokarmowymi, w których podane są ilości poszczególnych grup produktów spożywczych. Obecnie mają one formę zaleceń oraz spełniają rolę edukacyjną w praktycznej realizacji tego rodzaju żywienia. 107

109 W roku 2016 zarejestrowano 224 zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego, zatwierdzono 10, skontrolowano 140. Na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego oceniono 76 obiektów z czego 2 obiekty oceniono jako niezgodne. Przeprowadzono 170 kontroli. Podczas których szczególną uwagę zwracano na higienę i stan zdrowia zatrudnionego personelu, funkcjonalność pomieszczeń z uwzględnieniem stref krzyżowania się dróg czystych i brudnych, stan sanitarno porządkowy pomieszczeń, stan techniczny sprzętu i urządzeń, jakość zdrowotną surowców używanych do produkcji, warunki ich przechowywania, terminy trwałości. Prowadzono również weryfikację temperatur w urządzeniach chłodniczych. Podczas kontroli weryfikowano prawidłowość prowadzenia procesów technologicznych. Zwracano również uwagę na prawidłowość gospodarowania odpadami i ściekami oraz zabezpieczenie pomieszczeń przed szkodnikami. W 216 obiektach zostały wdrożone zasady Dobrych Praktyk Higienicznych i Dobrych Praktyk Produkcyjnych oraz w 119 system HACCP. Wydano 6 decyzji administracyjnych, które dotyczyły: wyegzekwowania właściwego stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń zakładów oraz elementów wyposażenia takich jak wyparzacz i szafki odzieżowe dla personelu. Nałożono 3 mandaty karne na kwotę 200,00 zł z uwagi na: brak orzeczeń lekarskich do celów sanitarno epidemiologicznych, stwierdzone w magazynowaniu artykuły spożywcze niewłaściwej jakości zdrowotnej oraz nieprzestrzeganie zasad systemu HACCP. do Liczba zakładów żywienia zbiorowego zamkniętego utrzymuje się, w stosunku roku ubiegłego, na zbliżonym poziomie. Konieczne jest zagwarantowanie dzieciom i młodzieży prawidłowo zbilansowanych posiłków, o właściwej wartości energetycznej. Wymaga to wielu działań mobilizujących, wsparcia w tym zakresie powinny udzielić także lokalne władze samorządowe, które niewątpliwie mogą wspomóc placówki poprzez m.in. zwiększone nakłady finansowe na żywienie. W stołówkach szkolnych i przedszkolnych posiłki w większości są refundowane przez lokalne Ośrodki Pomocy Społecznej. Zauważa się wzrost ilości dzieci korzystających z całodziennego wyżywienia. 108

110 Pomimo niskich stawek żywieniowych, dyrektorzy szkół i przedszkoli starają się, aby posiłki były w miarę możliwości urozmaicone. We wszystkich skontrolowanych szkołach przestrzega się przepisów zawartych rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach. Wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością Na terenie powiatu limanowskiego pod nadzorem znajduje się 1 zakład produkujący materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością. Przeprowadzono 1 kontrolę sanitarną. W wyniku oceny stanu sanitarnego, zakład otrzymał ocenę zgodny z wymaganiami. W zakładzie produkowane są woreczki z granulatu polietylenowego do pakowania żywności. W zakładzie wdrożono GHP i GMP. Miejsca obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywności W 2016 roku zewidencjonowano 16 miejsc obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. w tym 1 hurtownia, która w swoim asortymencie posiada ograniczony asortyment kubków, sztućców jednorazowych z tworzywa oraz opakowań z pianki polistyrenowej do przewozu posiłków zaopatrując zakłady gastronomiczne na terenie powiatu. Skontrolowano 9 miejsc obrotu. W obiektach tych przeprowadzono 16 kontroli, w tym 1 kontrolę interwencyjną oraz 10 kontroli związanych z poborem próbek materiałów do kontaktu z żywnością do badań. Oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 7 zakładów. Wszystkie skontrolowane obiekty oceniono jako zgodne z wymaganiami określonymi w obowiązujących przepisach prawnych. Pobrano 10 próbek materiałów do kontaktu z żywnością, 1 z nich została zakwestionowana za niewłaściwe parametry organoleptyczne (czajnik elektryczny z Chin). 109

111 Grupa produktów Mięso, podroby i produkty mięsne Drób, podroby i produkty drobiarskie, jaja i ich przetwory Ryby, owoce morza i ich przetwory Mleko i przetwory mleczne Ziarna zbóż i przetwory zbożowo-mączne Wyroby cukiernicze i ciastkarskie Jakość zdrowotna środków spożywczych, materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków Liczba próbek zbadanych Liczba próbek zdyskwalifikowanych % próbek zdyskwalifikowanych Powód zdyskwalifikowania mikrobiologicznie fizykochem. w tym oznakowanie , Orzechy Warzywa Owoce Grzyby Wody mineralne i napoje bezalkoholowe Tłuszcze roślinne Ziarna roślin oleistych Koncentraty spożywcze Zioła, przyprawy Kawa, herbata, kakao, herbatki owocowe i ziołowe

112 Wyroby garmażeryjne i kulinarne Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego Suplementy diety , Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością/wyroby z melaminy Produkty wzbogacone ogólnego spożycia (ze wszystkich grup produktów) Pobór próbek Interwencja (suplementy, woda gazowana, mleko) 6 1 0, Kosmetyki Razem , (w tym 1 niewłaściwe oznakowanie, 1 organoleptyka,1 WWA) Działania w ramach systemu RASFF System RASFF - System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych i Środkach Żywienia Zwierząt, ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa żywności i pasz we wszystkich krajach Unii Europejskiej oraz szybkie informowanie o wystąpieniu zagrożenia. W Polsce systemem kieruje Główny Inspektor Sanitarny, który jest również odpowiedzialny za prowadzenie i funkcjonowanie Krajowego Punku Kontaktowego (KPK). Rodzaje powiadomień w systemie RASFF: 111

113 alarmowe, w przypadku, gdy żywność lub pasza, mogąca powodować zagrożenie dla zdrowia konsumenta znajduje się w obrocie i konieczne jest podjęcie natychmiastowych działań ograniczających ryzyko, informacyjne, w przypadku, gdy produkt stwarzający potencjalne zagrożenie nie znajduje się w obrocie, NEWS wiadomości/informacje w przypadku, gdy jest podejrzenie pojawienia się nowego zagrożenia spowodowanego daną żywnością i/lub materiałem/wyrobem przeznaczonym do kontaktu z żywnością. Liczba prowadzonych postępowań w ramach systemu RASFF w 2016r. 13 Dotyczyły one: stwierdzenia w składzie produktu specjalnego przeznaczenia żywieniowego NOX PUMP prod.uk niedozwolonych substancji, produktu pn.: Stewia w listkach, suszone liście, który nie spełnia wymogów przewidzianych Rozporządzeniem (WE) Nr 258/97 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 1997r. dotyczącym nowej żywności i nowych składników żywności, stwierdzenia migracji kadmu i ołowiu z obrzeża produktu pn.: Kubek szklany kwadratowy 350ml, wyprodukowany w Chinach, podwyższonego poziom jodku potasu w produkcie pn.: Solino-sól warzona, próżniowa jodowana, produkcji Solino Grupa Orlen Inowrocławskie, powiadomienie z dnia r. zgłoszone przez Lubuskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, oraz z dnia r. zgłoszone przez Podlaskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, siarczanu agmatyny w środku spożywczym specjalnego przeznaczenia żywieniowego pn.: N.O. Hard Pump, produkcji Vitalmax Atleta Sp. J. Łódź, przekroczenia najwyższego dopuszczalnego poziomu ochratoksyny A (OTA) w produkcie pn.: Rodzynki suszone Kresto, kraj pochodzenia: Turcja, azotanu kreatyny w produkcie pn.: MEX NITRO PRO, produkcji USA, wykrycia doksycykliny w mięśniach i nerkach świni wykorzystanych do produkcji mięsa przez Animex Foods Sp. z o.o. sp. k. Oddział w Starachowicach, suplementu diety pn.: Ostro Vit GH Booster oraz środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego pn.: Ostro Vit GH Booster, zawierające w składzie piroglutamat argininy, 112

114 suplementu diety pn.: Revex 16 SCITEC Nutrition, zawierającego synefrynę, wyprodukowanego na Węgrzech, przekroczenia NDP pozostałości pestycydu dikloranu i izokrabofosu w owocach pomelo pochodzących z Chin, wykrycia obecności Salmonelli enteritidis w jajach pochodzących z Polski. Nadzór nad kosmetykami Aktualnie na terenie działalności Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Limanowej znajduje się 1 Zakład Produkujący Kosmetyki tj. P.H.U. Gorvita Szczawa, w którym produkowane i konfekcjonowane są produkty w postaci żelu, balsamu, płynu, maści i pianki. Przeprowadzono 1 kontrole, dokonano oceny zgodności dokumentacji kosmetyku dokumentacji poświadczającej bezpieczeństwo zdrowotne gotowych wyrobów kosmetycznych oraz oznakowanie opakowań jednostkowych. oraz oceny w zakresie warunków produkcji nieprawidłowości nie stwierdzono. Kosmetyki produkowane w tym zakładzie nie są testowane na zwierzętach. Wg ewidencji w 2016r zarejestrowanych było 9 sklepów kosmetycznych, przeprowadzono 5 oceny zgodności oznakowania opakowań jednostkowych kosmetyków z obowiązującymi przepisami nieprawidłowości nie stwierdzono. Przeprowadzono 5 kontroli sanitarnych. Pobrano do badania 9 próbki kosmetyków, które w wyniku badań nie zostały zakwestionowane. Badania przeprowadzono w kierunku czystości mikrobiologicznej produktu oraz parametrów fizykochemicznych (oznaczenie kwasu trioglikolowego, nadtlenku wodoru, oznaczenie barwników oraz metanolu, etanolu i propan-2-olu.) Próbki spełniały kryteria bezpieczeństwa kosmetyku w zakresie zbadanych parametrów. Kontrola graniczna Urzędowe kontrole żywności wykonywane w 2016 roku przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Limanowej dotyczyły również sanitarnych odpraw granicznych żywności pochodzenia niezwierzęcego. Graniczne kontrole wykonano na wniosek podmiotu działającego na rynku spożywczym na terenie powiatu odpowiedzialnego za towary wywożone poza teren Unii Europejskiej. W 2016 roku zarejestrowano 1 wniosek o dokonanie kontroli granicznej żywności eksportowanej do Turcji. 113

115 Kontrole aptek Liczba obiektów wpisanych do rejestru 46. Przeprowadzono 12 planowanych kontroli sanitarnych aptek, 9 kontroli związanych z poborem próbek oraz 1 kontrolę interwencyjną w trakcie kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości. Dodatkowe informacje W 2016r. prowadzono wzmożony nadzór: - nad jakością stosowanych tłuszczów smażalniczych w zakładach produkcyjnych oraz zakładach żywienia zbiorowego. W przypadku obiektów gastronomicznych, w których przyrządzane potrawy poddawane były obróbce termicznej w głębokim tłuszczu, stałym elementem kontroli były badania jakościowe tłuszczu smażalniczego przy użyciu szybkich testów, określających procentową zawartość związków polarnych w tłuszczu. Wyniki uzyskiwane na podstawie analizy porównawczej nie dały podstaw do kwestionowania. - wzmożony nadzór stołówek prowadzących żywienie w obiektach wypoczynku dzieci i młodzieży. W 2016 r. prowadzony był nadzór nad obiektami żywienia zorganizowanych grup dzieci i młodzieży podczas wypoczynku zimowego i letniego. Nadzorem objęto obiekty żywnościowo-żywieniowe znajdujące się w placówkach pobytu dzieci i młodzieży, jak również firmy cateringowe obsługujące placówki wypoczynku. Na terenie powiatu limanowskiego, w 57 zorganizowanych formach wypoczynku zimowego i letniego dokonano oceny warunków zdrowotnych żywności przeprowadzając 58 kontroli. - wzmożony nadzór nad prawidłowością oznakowania wprowadzanych do obrotu środków spożywczych zgodnie z rozporządzeniem 1169/2011. W 2016r w ramach prowadzonego nadzór nad prawidłowością oznakowania wprowadzanych do obrotu środków spożywczych zgodnie z rozporządzeniem 1169/2011 przeprowadzono 96 ocen oznakowania wprowadzanych do obrotu środków spożywczych w zakładach produkcji, obrotu, żywienia zbiorowego zamkniętego i otwartego. W czterech przypadkach stwierdzono niezgodności, skutkiem czego było wszczęcie postepowania administracyjnego celem usunięcia niezgodności. 114

116 - wzmożony nadzór nad działalnością żywieniowo-żywnościową w trakcie trwania Światowych Dni Młodzieży W ramach działań podejmowanych w obiektach żywnościowo-żywieniowych zlokalizowanych na szlakach przemieszczania się pielgrzymów oraz miejscach wzmożonego ruchu turystycznego w trakcie przygotowania i trwania Światowych Dni Młodzieży 2016 przeprowadzono łącznie 64 kontrole sanitarne w tym 4 kontrole sanitarne z nieprawidłowościami. Skutkiem prowadzonych działań w stosunku do podmiotów wykazujących nieprawidłowości było wszczęcie postepowania administracyjnego mające na celu usuniecie stwierdzonych niezgodności. - nadzór nad sprzedaż mięsa oraz odpadami gastronomicznymi w zakładach żywienia zbiorowego w związku z wystąpieniem w Polsce przypadków afrykańskiego pomoru świń (ASF). W związku z wystąpieniem w Polsce przypadków afrykańskiego pomoru świń ASF, który nie stanowi zagrożenia dla zdrowia człowieka, jednak jest poważnym zagrożeniem dla polskiej gospodarki poleceniem Głównego Inspektora Sanitarnego wzmożono nadzór nad sprzedażą oraz odpadami gastronomicznymi w zakładach żywienia zbiorowego. W trakcie kontroli weryfikowano źródła pozyskania mięsa wieprzowego, dziczyzny i produktów z nich otrzymanych oraz zwracano szczególna uwagę na sposób zagospodarowania odpadów ze szczególnym uwzględnieniem umów przedsiębiorców z firmami odbierającymi odpady oraz częstotliwość ich odbierania. Skargi, wnioski, zażalenia na stan sanitarny Sygnały pochodzące od klientów są każdorazowo rozpatrywane i skutkują podjęciem natychmiastowych działań wyjaśniających a w sytuacjach które tego wymagają także działań represyjnych. W roku 2016 do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego wpłynęło 17 skarg od ludności, z których 6 uznanych zostało za zasadne. Dotyczyły one: niewłaściwej jakości oferowanych do konsumpcji posiłków 5 wniosków niewłaściwej jakości zdrowotnej środków spożywczych w tym wyrobów wędliniarskich 7 interwencji wszystkie bezzasadne; podejrzenia sprzedaży grzybów świeżych trujących- 1 skarga bezzasadna. 115

117 brak decyzji PIS na prowadzenie działalności 2 skargi zasadne. niezgodnego z prawem oznakowania środków spożywczych 1 wniosek zasadny niewłaściwe warunki sprzedaży żywności 1 wniosek zasadny.. 116

118 Warunki sanitarne w szkołach i innych placówkach oświatowowychowawczych Higiena procesu nauczania uczenia się ma za zadanie ochronę ucznia przed niekorzystnymi warunkami związanymi z nauką/pracą w szkole. Warunki pracy ucznia w szkole mają ogromny wpływ na jego zdrowie i efekty nauczania uczenia się, dlatego personel szkoły odpowiedzialny jest za stworzenie prawidłowych warunków i odpowiedniej organizacji pracy ucznia. Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, organy PIS sprawują nadzór nad: warunkami sanitarno-higienicznymi środowiska szkolnego; higieną procesu nauczania uczenia się; warunkami do prawidłowej organizacji wychowania fizycznego i rekreacji; higieną placówek opiekuńczo wychowawczych dla dzieci od 20 tygodnia do 3 lat (żłobki) przestrzegania ogólnych wymogów higieny pracy oraz bezpieczeństwa w warsztatach szkolnych praktycznej nauki zawodu wychowaniem zdrowotnym, w tym promocją zdrowego stylu życia. Realizując powyższe zadania Państwowa Inspekcja Sanitarna stałym nadzorem sanitarnym objęła: 187 stałych placówek oświatowo wychowawczych, w tym 11 obiektów nadzorowanych przez WSSE Kraków. Pod bezpośrednim nadzorem Małopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego pozostają szkoły ponadgimnazjalne, dla których organem założycielskim jest Starosta Limanowski. Na terenie powiatu działają 2 uczelnie wyższe, wykłady prowadzone w dni wolne od pracy (sobota, niedziela), w budynku Zespołu Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w Limanowej będącym pod stałym nadzorem sanitarnym WSSE w Krakowie. 117

119 Wykaz obiektów nadzorowanych przez PSSE Limanowa: Lp. Rodzaj placówki Liczba obiektów Liczba dzieci i młodzieży w placówkach skontrolowanych w Żłobki Przedszkola Szkoły podstawowe Gimnazja Placówki kształcenia ustawicznego Zasadnicze szkoły zawodowe Zespoły szkół ogólnokształcących Zespoły Szkół ponadgimnazjalnych Szkoły wyższe 2 nie kontrolowano 10. Placówki pobytem całodobowym Placówki pracy pozaszkolnej Zielone szkoły i schroniska RAZEM do tej grupy wliczono: Młodzieżowy Ośrodek Szkolno Wychowawczy, Opiekuńczy Ośrodek Wychowawczy, Socjalizacyjna Placówka Opiekuńczo Wychowawcza; 2 do tej grupy zaliczono: Szkoły Muzyczne, Domy Kultury, ogniska wsparcia dziennego. 118

120 Zestawienie porównawcze danych z nadzoru PSSE Limanowa Lata Lp. Treść zadania 2014r. 2015r Liczba placówek stałych Liczba kontroli w placówkach stałych Liczba placówek sezonowych Liczba kontroli w placówkach sezonowych Liczba wydanych decyzji merytorycznych Liczba decyzji przedłużających Liczba decyzji wyegzekwowanych Liczba decyzji finansowych /kwota w zł Liczba nałożonych mandatów /kwota w zł Liczba placówek, w których przeprowadzono remonty kapitalne Liczba placówek, w których przeprowadzono remonty bieżące Liczba wystosowanych wystąpień w związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami Liczba placówek zaopatrywanych z: - wodociągu publicznego - wodociągu lokalnego - studni /653,00 11/1081,00 3/364,00 0/0 0/0 0/

121 żłobki; 8 inne; 44 szkoły wyższe; 2 szkoły ponadgimnazjalne; zespoły szkół ogólnokształcący przedszkola; 35 szkoły podstawowe; 43 szkoły zawodowe; 1 gimnazja; 5 Struktura nadzorowanych przez PIS placówek/obiektów oświatowo wychowawczych w powiecie limanowskim. Stan sanitarno techniczny szkół i innych placówek oświatowo- wychowawczych Stan sanitarno-techniczny nadzorowanych obiektów oświatowych z roku na rok ulega poprawie. W 2016 r. wydano łącznie 4 decyzje administracyjne (będące nadal w trakcie egzekwowania) tj. 3 dotyczące poprawy stanu sanitarno - technicznego i 1 decyzję przedłużającą termin realizacji nałożonych obowiązków. Nakazy dotyczyły: poprawy stanu sanitarno technicznego ścian na korytarzu, sufitów w zastępczej sali gimnastycznej poprawy stanu sanitarno-technicznego sanitariatów złego stanu sanitarno-technicznego mebli edukacyjnych 120

122 Wyegzekwowano 3 decyzje administracyjne wydane w latach ubiegłych, które dotyczyły poprawy warunków sanitarno technicznych w sanitariatach, salach lekcyjnych, sali gimnastycznej. Wszystkie placówki oświatowo wychowawcze podłączone są do wodociągów lokalnych lub publicznych. Zdrowotna jakość wody dostarczanej do obiektów pod względem fizyko chemicznym i bakteriologicznym na koniec okresu sprawozdawczego oceniono jako dobrą. W ciągu roku w 5 wodociągach lokalnych zaopatrujących placówki oświatowe wykryto zanieczyszczenia mikrobiologiczne i w związku z tym wydano decyzje administracyjne o zakazie korzystania z wody do celów spożywczych i higienicznych dopuszczając ją jedynie do spłukiwania toalet (dokładna informacja w tym zakresie znajduje się w rozdziale Jakość wody przeznaczonej do spożycia). Ścieki bytowe z budynków odprowadzane są do kanalizacji (miejskiej, wiejskiej, lokalnej) lub do szczelnych zbiorników. W 2016 roku nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie gospodarki ściekami. Odpady stałe gromadzone są w workach foliowych lub w kontenerach, pojemnikach o dobrym stanie technicznym, śmieci wywożone systematycznie przez podmioty upoważnione do odbioru odpadów (placówki posiadają stałe umowy). Zdecydowana większość placówek jest ogrodzona, otoczenie wokół budynków utrzymane czysto. Zespół Szkół Samorządowych nr 2 w Limanowej We wszystkich pomieszczeniach placówek utrzymywany jest dobry bieżący stan porządkowy. Sanitariaty wyposażone są w odpowiednią ilość umywalek i urządzeń ustępowych, czystość zachowana, dezynfekcja prowadzona na bieżąco. Zapewniony jest 121

123 dostęp do bieżącej ciepłej i zimnej wody i środków do utrzymania higieny. Żadna placówka nie posiada zewnętrznych ubikacji. W trakcie przerwy wakacyjnej przeprowadzone zostały remonty, prace konserwatorskie i porządkowe w 90 placówkach. Dotyczyły one: sal dydaktycznych, bloków sportowych, bloków żywieniowych i zaplecza sanitarnego. Wykonane prace to: malowanie ścian i sufitów, wymiana glazury ściennej, wymiana paneli podłogowych, cyklinowanie, malowanie podłóg parkietowych, częściowa wymiana instalacji elektrycznej, częściowa wymiana stolarki drzwiowej wymiana umywalek, armatury sanitarnej, remont sanitariatów - dostosowanie do wzrostu dzieci, zapewnienie prawidłowej wentylacji pomieszczeń, kuchni i zaplecza, założenie żaluzji okiennych, prace konserwatorskie mebli szkolnych, wydzielenie dla dzieci młodszych pomieszczeń świetlicowych, odnowienie sal zabaw dla dzieci, uporządkowanie otoczenia wokół budynków placówek, renowacja urządzeń na placach zabaw. Nowe placówki i obiekty oddane do użytku w 2016r: Niepubliczne przedszkole w Limanowej ul. Bednarzy; Niepubliczny żłobek i przedszkole w Mszanie Dolnej; Niepubliczny żłobek integracyjny i Niepubliczne przedszkole integracyjne w Dobrej; Niepubliczne przedszkole językowo- sportowe w Mszanie Dolnej; sala gimnastyczna przy Szkole Podstawowej Nr 2 Kamienica Dolna. Przekształcone obiekty w 2016 roku: 2 oddziały zamiejscowe przedszkoli weszły w skład Zespołów Szkół Samorządowych Nr 1 i 2 w Limanowej w których utworzono Przedszkola Nr 3 i Nr 4. 1 placówka rekreacyjna została przekształcona w punkt przedszkolny w Mszanie Dolnej. 122

124 Budowa nowych obiektów: 3 sale gimnastyczne przy Szkołach Podstawowych w Łukowicy i Siekierczynie oraz przy Zespole Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Limanowej Szkoła Podstawowa w Łukowicy Rozbudowa i modernizacja obiektów: 2 przedszkoli na terenie miasta Limanowa rozbudowa Szkoły Podstawowej w Łukowicy o pomieszczenia szatni dla dzieci: rozbudowa Przedszkola Samorządowego w Łukowicy o nowe sale zabaw dla dzieci wraz z zapleczem sanitarnym: 123

125 Warunki pobytu dzieci i młodzieży w szkołach i placówkach oświatowo wychowawczych Opieka medyczna w placówkach skontrolowanych w 2016 roku: a) opieka pielęgniarki/higienistki szkolnej zapewniona jest we wszystkich szkołach; b) opieka lekarza podstawowej opieki zdrowotnej zapewniona w Publicznych i Niepublicznych Ośrodkach Zdrowia na terenie powiatu; c) opieka stomatologiczna - w 3 szkołach funkcjonują gabinety dentystyczne, w pozostałych placówkach dzieci i młodzież korzystają z gabinetów stomatologicznych w Publicznych i Niepublicznych Ośrodkach Zdrowia. Właściwie dobrana do wieku aktywność ruchowa sprzyja rozwojowi organizmu i zachowaniu zdrowia. Szczególne znaczenie dla aktywności ruchowej ucznia ma infrastruktura do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego w szkołach. Należy wskazać, że dzieci i młodzież z 11 szkół w naszym powiecie korzystają z sal gimnastycznych lub hall sportowych w innych budynkach oświatowych lub publicznych. Ponadto, niezależnie od posiadanej infrastruktury, dzieci ćwiczą na korytarzach i holach szkolnych w 5 placówkach. Należy tu jednak podkreślić, iż w porównaniu do roku ubiegłego zaszły pozytywne zmiany - oddano do użytku: 1 sale gimnastyczną przy Szkole Podstawowej Nr 2 w Kamienicy. W 2016 roku w ramach zajęć z wychowania fizycznego dzieci i młodzież brała udział w programach nauki pływania Już pływam oraz nauki jazdy na nartach Jeżdżę z głową" dofinansowanych przez Urzędy Miast i Gmin oraz Urząd Województwa Małopolskiego W 2016 roku oceniono bez zastrzeżeń rozkłady zajęć lekcyjnych w: 27 placówkach szkół podstawowych oceniono 168 oddziałów; 124

126 4 placówkach gimnazjum oceniono 42 oddziałów; 41 obiektach zespołach szkół ogólnokształcących oceniono 440 oddziałów. W żadnej z w/w placówek nie stwierdzono rażących nieprawidłowości. Zajęcia lekcyjne prowadzone w systemie dwuzmianowym występują w szkołach miejskich, przy czym ostatnia lekcja odbywa się o 1-2 godziny wcześniej niż w roku poprzednim. Podczas kontroli szczególną uwagę zwracano na dostosowanie mebli przedszkolnych i szkolnych do wzrostu dzieci i młodzieży, gdyż niedostosowanie mebli do wzrostu ucznia może być przyczyną kształtowania nieprawidłowej postawy ciała (skoliozy). We wszystkich (62) skontrolowanych placówkach stoliki i krzesła w salach lekcyjnych były prawidłowo oznakowane, w trzech wielkościach, odpowiednio dostosowane do wzrostu korzystających z nich dzieci i młodzieży. W 2016 roku oceniono dostosowanie mebli do zasad ergonomii w: - 25 przedszkolach w 26 oddziałach 443 stanowisk - 20 szkołach podstawowych w 26 oddziałach stanowisk - 3gimnazjach w 6 oddziałach 169 stanowisk - 14 zespołach szkół w 49 oddziałach 954 stanowisk W placówkach nauczania i wychowania zostały zakupione nowe stoliki, krzesła oraz półki z możliwością pozostawienia podręczników i pomocy naukowych dla dzieci z klas I III. Kontrole wykazują, że we wszystkich placówkach oświatowo-wychowawczych sprzęt sportowy, meble posiadają w 100% atesty lub certyfikaty i spełniają wymagania bezpieczeństwa użytkowania. Odsetek atestowanych sprzętów sportowych i mebli z roku na rok wzrasta. W ramach zadań zleconych przez Głównego Inspektora Sanitarnego w 2 placówkach szkolnych przeprowadzono badania wagi tornistrów uczniów w stosunku do ich masy ciała. W Szkole Podstawowej wchodzącej w skład Zespołu Szkół Samorządowych Nr 3 w Limanowej oceniano 24 oddziały, w których zważono 287 plecaków/tornistrów oraz 125

127 uczniów i stwierdzono, iż 243 uczniów nosi plecaki/tornistry, których ciężar mieści się w normie (tj. 15 % wagi masy ciała ucznia), natomiast tornistry/plecaki 44 miały wagę przekraczającą tę normę. Drugą badaną placówką była Szkoła Podstawowa w Tymbarku o liczbie oddziałów 13, w których zważono 189 plecaków/ tornistrów oraz uczniów - stwierdzono, że:134 uczniów nosi plecaki/tornistry o prawidłowej wadze, zaś ciężar plecaków/tornistrów 55 uczniów był nieprawidłowy i przekraczał 15% ciężaru masy ciała ucznia. Najcięższy plecak ważył 8 kilogramów i stanowił 22,5 % masy ciężaru ucznia. Dodatkowe informacje o nadzorowanych placówkach W 2016 roku liczba szkół biorących udział w programach Owoce i warzywa w szkole (80 placówek) i Szklanka mleka (97 placówek) - pozostała niezmieniona. W 79 szkołach i placówkach prowadzone jest dożywianie w formie II śniadań i wydawanie ciepłych posiłków w formie obiadów i posiłków jednodaniowych dofinansowywanych przez Miejskie lub Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej. Ogólna liczba wydawanych ciepłych posiłków wynosi 8106 z tego 3523 są dofinansowane. Dyrektorzy szkół otrzymali również dofinansowania do ciepłych posiłków jednodaniowych i obiadów dla dzieci potrzebujących od: Caritas, anonimowych - prywatnych sponsorów, Parafii Rzymsko-katolickich oraz od Rady Rodziców. Placówki posiadają wpis do rejestru PIS w zakresie prowadzonego żywienia. W 2016 r do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Limanowej wpłynęły dwie skargi: anonimowa skarga telefoniczna od rodziców dzieci uczęszczających do Szkoły Podstawowej na występowanie wszawicy - Przesłano pismo do dyrektora Szkoły o sposobie postepowania i podjęcia działań w przypadku wystąpienia wszawicy. (informacje/ulotki). skarga pisemna złożona przez Urząd Gminy o dotycząca bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu w Niepublicznym Przedszkolu - skarga nie zasadna 126

128 Placówki wypoczynku dzieci i młodzieży W ramach nadzoru sanitarnego nad placówkami wypoczynku dzieci i młodzieży w okresie letnim oraz w trakcie ferii zimowych przeprowadzono 93 kontroli. W wyniku czynności kontrolnych w obiektach wczasowo turystycznych oraz w obiektach okazjonalnie wykorzystywanych do zorganizowanego wypoczynku, nie stwierdzono nieprawidłowości natury higienicznej, bezpieczeństwo zdrowotne wypoczywających było zapewnione. Również stan sanitarno techniczny tych placówek był zadawalający. Zauważa się poprawę w jakości wyposażenia obiektów, co wynika głównie z wymagań organizatorów wypoczynku. Ponadto, w czasie wypoczynku zimowego prowadzono monitoring temperatur nie stwierdzono nieprawidłowości. W trakcie przeprowadzanych kontroli sanitarnych pozostawiano materiały oświatowe dla organizatorów wypoczynku na temat Dopal Dopalaczom celem przeprowadzenia pogadanek wśród dzieci i młodzieży. W roku 2016 w elektronicznej bazie MEN zarejestrowanych było 126 obiektów sezonowych tj. zimowiska, kolonie letnie, wypoczynek dla dzieci i młodzieży oraz szkolne schroniska młodzieżowe. Należy tu jednak podkreślić, że z roku na rok nieznacznie spada liczba turnusów wypoczynku oraz liczba dzieci i młodzieży przyjeżdżających na wypoczynek do naszych miejscowości w powiecie r. 2014r. 2015r. 2016r. Liczba dzieci i młodzieży przyjeżdżających na wypoczynek letni i zimowy w latach

129 Zapobiegawczy nadzór sanitarny Sprawowanie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego przez Państwową Inspekcję Sanitarną ma na celu zapewnienie, na etapie planowania zagospodarowania przestrzennego oraz planowania i realizacji inwestycji, właściwego stanu sanitarno-zdrowotnego w obiektach, w taki sposób, aby w trakcie ich eksploatacji nie powodowały one zagrożeń dla zdrowia i życia ludzi. Państwowa Inspekcja Sanitarna sprawując zapobiegawczy nadzór sanitarny inspiruje działania w zakresie uporządkowania gospodarki wodnościekowej, czy gospodarki odpadami na danym obszarze. Przy uzgadnianiu planów zagospodarowania przestrzennego wymagane jest odpowiednie, z punktu widzenia ochrony zdrowia, zagospodarowanie terenów. Uzgadniając dokumentację projektową wymaga się od inwestorów już na etapie planowania inwestycji spełnienia właściwych warunków sanitarno-higienicznych. Stanowiska organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego zajmowane są wyłącznie na wniosek zainteresowanych podmiotów lub w związku z wystąpieniami organów prowadzących postępowanie główne i dotyczą planowanych przedsięwzięć zaliczanych do mogących zawsze znacząco lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gmin. 128

130 Działalność Państwowej Inspekcji Sanitarnej w ramach zapobiegawczego nadzoru sanitarnego jest ściśle związana z liczbą przedsięwzięć planowanych do realizacji. Działania pionu zapobiegawczego nadzoru sanitarnego polegają m.in. na opiniowaniu lub uzgadnianiu pod względem sanitarno higienicznym: zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko; projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gminy; studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy; warunków zabudowy i zagospodarowania terenu planowanych inwestycji; dokumentacji projektowych inwestycji, w szczególności projektów budowlanych; opinii dotyczących przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, a w przypadku stwierdzenia takiej potrzeby - co do zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko; w sprawie uzgodnienia realizacji przedsięwzięcia przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Realizując swoje ustawowe zadania zapobiegawczy nadzór sanitarny szczególną uwagę zwraca na: rozwiązania techniczne mające na celu zapewnienie odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych w środowisku pracy, w zakładach opieki zdrowotnej, w miejscach nauczania, w obiektach użyteczności publicznej, zapewnienie odpowiednich warunków produkcji i obrotu artykułów spożywczych oraz innych wyrobów mogących mieć wpływ na zdrowie ludzi oraz zapewnienie odpowiednich warunków ochrony środowiska; zastosowane materiały i wyroby; rozwiązania organizacyjne. 129

131 Do działalności zapobiegawczego nadzoru sanitarnego należy rozpatrywanie wniosków co do potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, a w przypadku stwierdzenia takiej potrzeby co do zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko oraz uzgadnianie warunków realizacji przedsięwzięć przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia. Największą liczbę przedsięwzięć realizowanych przez inwestorów prywatnych stanowiły zakłady produkcyjno - usługowe. Do przedsięwzięć realizowanych przez samorządy należą: sieci kanalizacyjne, oczyszczalnie ścieków, przebudowy ciągów komunikacyjnych (drogi gminne). Zapobiegawczy nadzór sanitarny brał czynny udział w procesie budowlanym realizowanych inwestycji. W trakcie opiniowania dokumentacji projektowej zwracano uwagę na takie zagadnienia, jak zapewnienie właściwych warunków sanitarno zdrowotnych w miejscach pobytu ludzi, a także odpowiednich warunków pracy osobom zatrudnionym w zakładach pracy. W głównej mierze była to adaptacja istniejących lokali usługowych oraz budowa i rozbudowa obiektów z przeznaczeniem pod handel, usługi, warsztaty i zakłady produkcyjne, biura, magazyny, obiekty sportowe. Nowo odebrany obiekt Stadnina Konna w Żmiącej W 2016 roku przeprowadzono ogółem 193 kontroli sanitarnych, w tym: kontroli odbiorowych - 11 kontroli w trakcie realizacji inwestycji - 6 innych kontroli 130

132 W trakcie kontroli szczególną uwagę zwracano na zgodność wykonania inwestycji z zatwierdzonym projektem oraz na stosowanie materiałów i wyrobów posiadających certyfikaty i atesty. Stan obiektów budowlanych oddawanych do użytkowania był zgodny z obowiązującymi wymaganiami techniczno sanitarnymi. Ponadto w okresie sprawozdawczym wydano: - 93 opinie sanitarne do projektów budowlanych; - 22 uzgodnień dotyczących zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko - 52 opinie w sprawie zapytania o konieczność przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko - 6 opinii przed wydaniem decyzji środowiskowej - 20 opinii do mpzp - 23 opinie do podmiotów prowadzących działalność leczniczą decyzji płatniczych odbiory-176 przeprowadzone kontrole-193 uzgodnienia projektowe-93 opinie dot. raportów-52 uzgodnienia środowiskowe-6 opinie dot.prognoz-22 inne-83 Procentowy udział realizowanych zadań w 2016r. przez pion zapobiegawczego nadzoru sanitarnego. W porównaniu z rokiem 2015 ogólna liczba opinii (opiniowanie dokumentacji, opinie w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, zapytania o konieczność 131

133 przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, opinie przed wydaniem decyzji środowiskowej) wzrosła ze 143 do 193. Liczba przeprowadzonych kontroli sanitarnych (odbiory, wizje lokalne, kontrole w trakcie realizacji) spadła z 200 do zgody na prowadzenie działalności zajęte stanowiska (opinie) 2013r. 2014r. 2015r. 2016r. Wydane zgody na prowadzenie działalności oraz zajęte stanowiska (opinie) Zapobiegawczy nadzór sanitarny zajmuje stanowisko na różnych etapach procesu inwestycyjnego, tj.: - na etapie zapytania o konieczność przeprowadzenia oceny oddziaływani na środowisko - na etapie opinii przed wydaniem decyzji środowiskowej - na etapie opinii do projektu budowlanego - na etapie odbioru Do przedsięwzięć mających szczególne znaczenie dla powiatu limanowskiego należą m.in.: Etap zapytania o konieczność przeprowadzenia oceny oddziaływani na środowisko: - budowa i przebudowa połączeń Rabka Zdrój-Raba Niżna-Olszówka-Poręba Wielka- Poręba Górna realizowanych w ramach projektu: Przygotowanie projektu budowy 132

134 infrastruktury obszaru aktywności turystycznej na bazie potencjału wód geotermalnych w Porębie Wielkiej ; - budowa kanalizacji sanitarnej w Słopnicach, Przyszowej, Łukowicy, Kłodnem, Męcinie, Starej Wsi; - rozbudowa systemu wodno-kanalizacyjnego w gminie Dobra III etap, gminie Jodłownik; - rozbudowa sieci kanalizacyjnej w Podłopieniu i Tymbarku; - budowa sieci wodociągowej ze zbiornikiem i stacją uzdatniania w Nowym i Starym Rybiu; - budowa oczyszczalni ścieków w Słupi; - przebudowa i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Szczyrzycu; - przebudowa obiektu mostowego w Zalesiu, Szyku/Słupi; - przebudowa drogi wojewódzkiej nr 966 Wieliczka-Tymowa oraz drogi wojewódzkiej nr 965 Bochnia-Limanowa. Etap opinii do projektu: - rozbudowa Miejskiego Przedszkola nr 2 w Limanowej; - rozbudowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej w Jodłowniku; - budowa sieci wodociągowej ze zbiornikiem w Wilkowisku; - przebudowa i rozbudowa sieci wodociągowych w Limanowej; - rozbudowa sieci wodociągowej w Szczyrzycu, Męcinie, Słopnicach, Kamienicy, Nowym i Starym Rybiu; Etap odbioru: - system wodociągowy w gminie Dobra; - budynek zaplecza sportowego przy boisku wielofunkcyjnym; - sieć kanalizacyjna w Limanowej (ul. Krakowska); - sieć wodociągowa ze zbiornikiem w Wysokiem; - rozbudowa sieci kanalizacyjnej w Tymbarku; - odbudowa mostu przy ul. Grunwaldzkiej w Limanowej; - wodociągowa sieć rozdzielcza w Kamienicy; - Dzienny Dom Pobytu Senior-Wigor w Limanowej; 133

135 - sala gimnastyczna przy Szkole Podstawowej w Kamionce Małej; - przebudowa i rozbudowa mostu w Rabie Niżnej; - rozbiórka istniejącej oraz budowa nowej części budynku Specjalnego Ośrodka Szkolno- Wychowawczego wraz z instalacjami w Dobrej; - Stacja Uzdatniania Wody Raba w Mszanie Dolnej. W ramach zapobiegawczego nadzoru sanitarnego Małopolski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny zajął stanowisko m. in.: W zakresie uzgadniania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego - zaopiniowano pozytywnie 1 plan miejscowy, dla Osiedla MARSA w Limanowej. W zakresie opiniowania i uzgadniania w ramach Strategicznych ocen oddziaływania na środowisko wydano: a) 3 dokumenty dotyczące odstąpienia od przeprowadzania strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Limanowa oraz Uproszczonych Planów Urządzenia Lasów dla lasów na terenie Gminy Mszana Dolna, oraz b) 1 opinię pozytywną dla projektu Planu Urządzenia Lasu dla Nadleśnictwa Limanowa. W zakresie Oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wydano 5 opinii odstępujących od konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięcia, w tym: a) przebudowy i rozbudowy obiektu mostowego drogi powiatowej Limanowa - Szyk Mstów, b) przebudowy drogi powiatowej w miejscowości Kasinka Mała, c) modernizacji drogi wojewódzkiej na terenie Gmin Drwinia, Bochnia, Nowy Wiśnicz, Żegocina, Laskowa i Limanowa, 134

136 d) przebudowy obiektu mostowego drogi powiatowej Limanowa-Kamienica w miejscowości Zalesie. W zakresie odbiorów przeprowadzono odbiór budynku Specjalnego Ośrodka Szkolno- Wychowawczego w Gminie Dobra. W zakresie opinii do podmiotów leczniczych wydano 1 decyzję wyrażającą zgodę na zmianę terminu realizacji wymagań określonych obowiązującymi przepisami prawa, wskazanych w programie dostosowawczym Szpitala Powiatowego w Limanowej. 135

137 Działania w zakresie oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia Głównym zadaniem oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia jest inicjowanie, organizowanie, koordynowanie i nadzór działalności w zakresie promocji zdrowego stylu życia i profilaktyki chorób. Ogólne kierunki działań w zakresie promocji zdrowia: 1. Realizowanie programów edukacyjnych i kampanii społecznych w obszarze profilaktyki chorób i promocji zdrowia. 2. Nawiązywanie współpracy w zakresie realizacji zadań, ze szczególnym uwzględnieniem władz lokalnych i organizacji rządowych oraz pozarządowych, realizujących zadania w zakresie ochrony zdrowia. 3. Inicjowanie zadań w obszarze edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia zgodne z aktualną sytuacją epidemiologiczną oraz potrzebami społeczeństwa. W ramach realizacji ustawowych zadań zrealizowane zostały: programy edukacyjne skierowane do dzieci i młodzieży oraz osób dorosłych interwencje nieprogramowe; szkolenia - dla pielęgniarek koordynujących pracę oz i pz w powiecie limanowskim; - dla szkolnych koordynatorów z zakresu programów: Czyste Powietrze wokół nas, Nie pal przy mnie Proszę, Znajdź właściwe rozwiązanie, Bieg po zdrowie Trzymaj Formę ; konferencje w związku z obchodami Światowego Dnia Zdrowia; problematyką środków psychoaktywnych; eventy prozdrowotne; konkursy plastyczne. W ramach prowadzonej działalności pracownik koordynował działania edukacyjne w placówkach nauczania i wychowania oraz podmiotach leczniczych. Przeprowadzono 85 wizytacji w placówkach nauczania i wychowania. 136

138 REALIZACJA INTERWENCJI PROGRAMOWYCH TRZYMAJ FORMĘ Program edukacyjny dotyczący zapobiegania nadwadze i otyłości wśród młodzieży poprzez upowszechnienie racjonalnego odżywiania i aktywności fizycznej. Skierowany do uczniów szkół podstawowych (kl. V i VI) i gimnazjalnych, - ogólna liczba szkół realizujących program: 35 - liczba uczestników objętych edukacją: 3616 Zasadnicze działania: W dniu 11 kwietnia 2016 r. zorganizowano szkolenie dla szkolnych koordynatorów programu Trzymaj Formę. Podczas szkolenia zostały wygłoszone wykłady pt.: - Teraz Polska Trzyma Formę! X edycja programu - mgr Natalia Synowska Dział Zdrowia Publicznego i Promocji Zdrowia Wojewódzka Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna w Krakowie, - Sport jako podstawowa forma zdrowia - mgr Kamil Król Trener Personalny Animator Sportu Trener Mentalny Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Uczestnicy szkolenia otrzymali zaświadczenia oraz materiały edukacyjne z zakresu programu. W szkoleniu uczestniczyły 23 osoby. Realizacja programu oparta jest na metodzie projektu, dzięki której uczniowie wspólnie z nauczycielami, rodzicami i środowiskiem lokalnym, opracowują najlepsze i najciekawsze metody propagowania zasad zdrowego stylu życia zarówno w szkole jak i w rodzinie. W roku szkolnym 2015/16 Główny Inspektorat Sanitarny oraz Polska Federacja Producentów Żywności Związek Pracodawców, zorganizowali Konkurs na projekt edukacyjny, promujący zmianę zachowań w zakresie stylu życia w środowisku lokalnym. Konkurs był wydarzeniem ogólnopolskim, skierowanym do uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych, które realizują Program Edukacyjny Trzymaj Formę. W powiecie limanowskim w konkursie uczestniczyło 5 placówek nauczania i wychowania. 137

139 PROGRAM OGRANICZANIA ZDROWOTNYCH NASTĘPSTW PALENIA TYTONIU w POLSCE Celem programu jest zmniejszenie zachorowań, inwalidztwa i zgonów wynikających z palenia tytoniu (choroby układu krążenia, nowotwory złośliwe, nienowotworowe choroby układu oddechowego, zgony niemowląt) przez zmniejszenie ekspozycji na dym tytoniowy. PSSE w Limanowej realizuje następujące zadania: 1. Organizowanie ogólnokrajowych kampanii edukacyjnych. a/ Światowy Dzień bez Tytoniu kampania społeczna skierowana do ogółu społeczeństwa. W dniu 1 czerwca 2016 roku PSSE w Limanowej oraz Zespół Szkół nr 1 w Limanowej, zorganizowali happening przeciw uzależnieniom. W związku z faktem, iż idea imprezy była taka sama połączono działania z zakresu Światowego Dnia bez Tytoniu, Kampanii Nie pozwól odlecieć swojemu szczęściu oraz programu PaT Profilaktyka a Ty, realizowanego w Zespole Szkół nr 1 w Limanowej. Działania zorganizowano dla całej społeczności lokalnej. Imprezę rozpoczął,,marsz profilaktyczny, w którym uczestniczyli uczniowie i nauczyciele z 7 szkół powiatu limanowskiego (ok. 500 osób). Uczestnicy marszu wyruszyli spod budynku Zespołu Szkół Nr 1 im. J. Piłsudskiego w Limanowej i przeszli w kolumnie pieszej ulicami miasta Limanowa. Kulminacja wydarzenia nastąpiła w Parku Miejskim, gdzie miały miejsce m.in. spektakl profilaktyczny w wykonaniu uczniów Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Dobrej, inscenizacja pod nazwą,,przestańmy biec przygotowana przez młodzież z Zespołu Szkół Nr 1, występy: zespołu wokalno - instrumentalnego,,consonans" z Zespołu Szkół Nr 1 w Limanowej, przedszkolaków z Miejskiego Przedszkola Nr 1 138

140 w Limanowej oraz sekcji tanecznej Towarzystwa Gimnastycznego Sokół- Myślenice. W ramach imprezy uczestnicy mieli możliwość odwiedzenia stoisk profilaktycznych: - Komendy Powiatowej Policji w Limanowej - pokaz technik kryminalistycznych, - Auto-Moto Klubu w Limanowej pokaz udzielania pierwszej pomocy, - Powiatowej Stacji Sanitarno - Epidemiologicznej w Limanowej - badanie tlenku węgla w wydychanym powietrzu, tor przeszkód z alkogoglami i narkogoglami. Każda osoba biorąca udział w badaniach otrzymywała jabłko. Partnerami przedsięwzięcia byli: Powiat Limanowski, Komenda Powiatowa Policji w Limanowej, Urząd Miasta Limanowa, Urząd Gminy Limanowa, Limanowski Dom Kultury, a także Auto-Moto Klub Limanowa. b/ Światowy Dzień Rzucania Palenia - kampania społeczna skierowana do osób palących. W ramach obchodów Światowego Dnia Rzucania Palenia na zaproszenie pedagogów szkolnych zorganizowano dwa spotkania profilaktyczne: - w dniu 18 października w Gimnazjum w Słopnicach i 17 listopada Zespole Szkoły Podstawowej i Gimnazjum Publicznego w Porębie Wielkiej przeprowadzono prelekcję, emitowano filmik antytytoniowy, zorganizowano stoiska z materiałami informacyjno edukacyjnymi, wykonywano badania poziomu tlenku węgla w wydychanym powietrzu przy użyciu smokerlyzera, - w dniu 14 listopada przeprowadzono prelekcję nt. Światowego Dnia Rzucania Palenia - dla szkolnych koordynatorów programów antytytoniowych Uczestnicy otrzymali testy motywacyjne dot. zaprzestania palenia liczba uczestników 30 osób. Ponadto działania oświatowo zdrowotne prowadzone były również przez podmioty lecznicze w środowisku lokalnym. 139

141 2. Prowadzenie działań edukacyjnych i programów skierowanych do różnych grup docelowych w szczególności do dzieci i młodzieży, ukazujących źródła i istotę zagrożeń związanych z inhalacją dymu tytoniowego. W zakresie tego zdania realizowane są następujące programy: CZYSTE POWIETRZE WOKÓŁ NAS Program ma na celu zwiększenie umiejętności dzieci w zakresie radzenia sobie w sytuacjach, gdy przebywają w pomieszczeniach, gdzie pali się papierosy, a także wzrost kompetencji rodziców w zakresie ochrony dzieci przed ekspozycją na dym tytoniowy. Program skierowany do: - dzieci w wieku 5-6 lat uczęszczających do przedszkoli, ich rodziców i opiekunów. Liczba przedszkoli realizujących program: 48; liczba uczestników: 1720 Zasadnicze działania: - przygotowano i rozesłano pismo intencyjne do przedszkoli i oddziałów przedszkolnych przystępujących oraz kontynuujących program, - zorganizowano szkolenie dla koordynatorów z zakresu realizacji programu, - monitorowano i nadzorowano realizację programu, - PSSE w Limanowej, zorganizowała powiatowy konkurs plastyczny dla dzieci uczestniczących w programie. Do PSSE wpłynęło 85 prac plastycznych dzieci w wieku 5-6 lat. Dnia 6 maja 2016 r. w Bibliotece Pedagogicznej w Limanowej, odbyło się uroczyste rozdanie nagród. Nagrody dla laureatów ufundowała Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Limanowej (600 zł). Dodatkowo dzieci otrzymały upominki od Biblioteki Pedagogicznej w Limanowej. Partnerzy konkursu: Biblioteka Pedagogiczna w Limanowej, Limanowski Dom Kultury oraz I Liceum Ogólnokształcące im. W. Orkana w Limanowej. Wszystkie dzieci, które uczestniczyły w etapie powiatowym konkursu a nie zostały wyróżnione otrzymały dyplomy i małe upominki. Wystawę nagrodzonych prac przygotowała Biblioteka Pedagogiczna w Limanowej. Realizacja programu odbywała się wg poradnika oraz pomysłów autorskich nauczycieli. Program został oceniony przez rodziców dzieci jako ciekawy i bardzo potrzebny. Dzieci z zainteresowaniem uczestniczyły w zajęciach i wycieczkach w wyniku tego poszerzyły swoją wiedzę na temat szkodliwości dymu papierosowego, skutków palenia papierosów 140

142 oraz przebywania w zadymionych pomieszczeniach. Zdobyły umiejętność zachowania się w sytuacjach, kiedy znajdują się w towarzystwie osób palących. NIE PAL PRZY MNIE, PROSZĘ Program edukacyjny dot. zmniejszenia narażenia dzieci na bierne palenie - skierowany do uczniów klas I-III szkół podstawowych - liczba osób objętych edukacją liczba szkół podstawowych realizujących program 40 Zasadnicze działania: - przygotowano i rozesłano pisma intencyjne do szkół przystępujących oraz realizujących program, - zorganizowano szkolenie dla koordynatorów z zakresu realizacji programu, - monitorowano realizację programu w szkołach, - opracowano sprawozdanie z realizacji programu, - wszystkie placówki realizujące program otrzymały certyfikat, - zorganizowano konkurs plastyczny dla dzieci z klas I III szkół podstawowych realizujących program. Do konkursu zgłoszono 96 prac konkursowych z 32 szkół powiatu limanowskiego. Nagrody dla laureatów ufundowała Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Limanowej (600 zł). Dodatkowo dzieci otrzymały upominki od Biblioteki Pedagogicznej w Limanowej. Ponadto pozostali uczestnicy konkursu otrzymali od PSSE w Limanowej, upominki i dyplomy za udział. Informacje na temat konkursu i jego wyników opublikowano na stronach internetowych: PSSE w Limanowej, limanowskim portalu informacyjnym limanowa.in, Wystawę nagrodzonych prac przygotowała Biblioteka Pedagogiczna w Limanowej. Partnerzy konkursu: Biblioteka Pedagogiczna w Limanowej Limanowski, Dom Kultury oraz I Liceum Ogólnokształcące im. W. Orkana w Limanowej. ZNAJDŹ WŁAŚCIWE ROZWIĄZANIE Program edukacyjny dot. zapobiegania palenia tytoniu wśród młodzieży szkolnej - skierowany do uczniów starszych klas szkół podstawowych i gimnazjów. 141

143 - liczba uczestników objętych edukacją liczba szkół realizujących program 38 Zasadnicze działania: - przygotowano i rozesłano pisma intencyjne do szkół przystępujących oraz realizujących program, - zorganizowano szkolenie dla szkolnych koordynatorów z zakresu realizacji programu, - monitorowano realizację programu, - opracowano sprawozdanie z realizacji programu, - wszystkie placówki realizujące program otrzymały certyfikat, - zorganizowano 2 powiatowe konkursy plastyczne. a) Konkurs plastyczny dla uczniów szkół podstawowych PSSE w Limanowej, zorganizowała powiatowy konkurs plastyczny dla dzieci uczestniczących w programie. Do konkursu zgłoszono 62 prace konkursowe uczniów klas IV- VI. Nagrody dla laureatów ufundowała Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Limanowej (600 zł). Dodatkowo dzieci otrzymały upominki od Biblioteki Pedagogicznej w Limanowej. Ponadto pozostali uczestnicy konkursu otrzymali od PSSE w Limanowej upominki i dyplomy za udział. Partnerzy konkursu: Biblioteka Pedagogiczna w Limanowej Limanowski, Dom Kultury oraz I Liceum Ogólnokształcące im. W. Orkana w Limanowej. Informacje na temat konkursu i jego wyników opublikowano na stronach internetowych: PSSE w Limanowej, limanowskim portalu informacyjnym limanowa.in, Wystawę nagrodzonych prac przygotowała Biblioteka Pedagogiczna w Limanowej. b) Konkurs plastyczny dla młodzieży gimnazjalnej PSSE w Limanowej zorganizowała powiatowy konkurs plastyczny na plakat o tematyce antytytoniowej, dla uczniów gimnazjum uczestniczących w programie, pod hasłem Wolni od dymu tytoniowego. Do konkursu zgłoszono 45 prac plastycznych z 16 szkół gimnazjalnych uczestniczących w programie. W dniu 15 grudnia 2016 roku w Bibliotece Pedagogicznej w Limanowej, zorganizowano podsumowanie konkursu i uroczyste rozdanie nagród. Nagrody dla laureatów ufundowała Powiatowa Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna w Limanowej. Wystawę nagrodzonych prac przygotowała Biblioteka Pedagogiczna w Limanowej. Informacje na temat konkursu i jego wyników opublikowano na stronie internetowej PSSE 142

144 w Limanowej. Partnerzy konkursu: Biblioteka Pedagogiczna w Limanowej, Limanowski, Dom Kultury oraz Starostwo Powiatowe w Limanowej. BIEG PO ZDROWIE Program edukacyjny Jest to pierwsza edycja programu w powiecie limanowskim. Adresatami są uczniowie klasy IV Szkoły Podstawowej oraz ich rodzice i opiekunowie. Głównym celem jest zwiększanie wiedzy i umiejętności uczniów na temat zdrowia w kontekście szkodliwości palenia papierosów. Zajęcia są realizowane za pomocą zróżnicowanych metod aktywizujących, które dostosowano do wieku grupy docelowej. Podczas lekcji są wykorzystywane obserwacje bezpośredniego otoczenia, których dokonują i które relacjonują uczestnicy programu. Uczniowie programu są zachęcani do aktywnego udziału poprzez dyskusje, wymianę doświadczeń, spostrzeżeń, refleksji i pomysłów. Podstawą zajęć jest stymulowanie kreatywności i aktywności. - liczba szkół zgłoszonych do programu 21 Zasadnicze działania: - przygotowano i przesłano pisma intencyjne do szkół podstawowych, - zorganizowano szkolenie dla szkolnych koordynatorów z zakresu realizacji programu, - prowadzono dystrybucję materiałów dydaktycznych. Właściwe działania w szkołach zostaną podjęte w II półroczu roku szkolnego 2016/2017. W ramach przygotowania szkolnych koordynatorów do realizacji programów antytytoniowych, w dniu 14 listopada 2016 r. PSSE zorganizowała szkolenie z zakresu tematu. Podczas spotkania pani mgr Alicja Orzeł psycholog, wygłosiła wykład pt. Profilaktyka uzależnień - tytoń. Następnie pracownik PSSE w Limanowej, przedstawił ramowe założenia realizacji poszczególnych programów antytytoniowych oraz wyniki realizacji w roku szkolnym 2015/

145 PROFILAKTYKA HIV/AIDS Celem programu jest ograniczenie rozprzestrzeniania się zakażeń HIV, wzrost poziomu wiedzy na temat HIV/AIDS u ogółu społeczeństwa oraz zmiany postaw, ze szczególnym uwzględnieniem odpowiedzialności za własne zdrowie i życie. Zasadnicze działania - przekazano materiały oświatowo zdrowotne do podmiotów leczniczych, placówek nauczania i wychowania, - w dniu 14 listopada, podczas szkolenia organizowanego dla nauczycieli w ramach programów profilaktycznych, przeprowadzono prelekcję z zakresu problematyki HIV/AIDS. Liczba uczestników: 30 osób, - punkty informacyjno edukacyjne podczas eventów w szkołach ponadgimnazjalnych, happeningu Limanowski Głos Profilaktyki, - edukacja młodzieży w szkołach prowadzona przez nauczycieli oraz higienistkę szkolną, - pielęgniarki oraz położne realizowały tematykę HIV/AIDS w podmiotach leczniczych, - we współpracy ze Starostwem Powiatowym w Limanowej, Biblioteką Pedagogiczną w Limanowej, Limanowskim Domem Kultury, zorganizowano powiatowy konkurs plastyczny dla młodzieży ponadgimnazjalnej pn. Stop AIDS. W dniu 15 grudnia 2016r. odbyło się rozdanie nagród. Fundatorem nagród było Starostwo Powiatowe w Limanowej. Prace konkursowe zostały wyeksponowane w Bibliotece Pedagogicznej. W ramach programu realizowano Kampanie: Coś was łączy? Zrób test na HIV, Zalecam test na HIV'' - małopolska kampania edukacyjna. 144

146 PROFILAKTYCZNY PROGRAM W ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIU UZALEŻNIENIU OD ALKOHOLU TYTONIU I INNYCH ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH Projekt realizowany od 1 lipca 2012r. do 31 marca 2017 r., w partnerstwie 4 instytucji: Instytutu Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki w Lublinie, Instytutu Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera w Łodzi, Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii. Program ma zasięg ogólnopolski. Głównym celem projektu jest ograniczenie używania tytoniu, alkoholu i innych substancji psychoaktywnych przez kobiety w wieku prokreacyjnym, tj. między 15 a 49 rokiem życia. W roku szkolnym 2015/16 w projekcie uczestniczyło 522 uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Zasadnicze działania: - szkolenia dla kadry medycznej, - programy edukacyjne w zakładach pracy i w szkołach ponadgimnazjalnych, - kampania społeczna, - badania ankietowe kobiet w ciąży, - platforma internetowa -System Elektronicznego Monitorowania i Promocji Zdrowia. Podejmowane działania: - przygotowano i rozesłano pisma intencyjne do szkół przystępujących oraz realizujących program, - monitorowano i nadzorowano realizację programu, -prowadzono dystrybucję materiałów do poradni ginekologicznych, podmiotów leczniczych, Ośrodków Pomocy Społecznej, Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, - we współpracy z nauczycielami ze szkół ponadgimnazjalnych przeprowadzono cztery eventy prozdrowotne w: 145

147 a) Zespole Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w Limanowej, b) Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Mszanie Dolnej, c) Zespole Szkół Nr 1 w Mszanie Dolnej, d) w Zespole Szkół Techniczno Informatycznych w Mszanie Dolnej. W tym zakresie zorganizowano stoiska z materiałami informacyjno edukacyjnymi z zakresu tematu, profilaktyki HIV/AIDS, Kampanii Nie pozwól odlecieć swojemu szczęściu. Ponadto uczniowie brali udział w zajęciach teoretycznych, podczas których prezentowano filmy poglądowe m.in. Wieczne dziecko, film antytytoniowy, warsztatowych prezentujących skutki palenia i nadużywania alkoholu oraz konkursie wiedzy. Uczniowie mogli zmierzyć przy użyciu smokerlyzera, zawartość tlenku węgla w wydychanym powietrzu oraz sprawdzić swoją koordynacją ruchowo-wzrokową za pomocą alkogogli, narkogogli. REALIZACJA INTERWENCJI NIEPROGRAMOWYCH ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA obchodzony pod hasłem Pokonaj cukrzycę Zasadnicze działania: - informacja na temat Światowego Dnia Zdrowia na stronie internetowej PSSE w Limanowej, - promocja hasła Światowego Dnia Zdrowia poprzez przesłanie pisma informacyjno edukacyjnego do 91 placówek nauczania i wychowania, 12 Urzędów Miast i Gmin, 30 podmiotów leczniczych, - w dniu 7 kwietnia w Zespole Szkół Nr 1 w Limanowej, ul. W. Witosa 5, odbył się IX Międzyszkolny Konkurs Prozdrowotny Zdrowie To Twój Skarb dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, zorganizowany z okazji Światowego Dnia Zdrowia. Hasło przewodnie brzmiało: Wpływ środków psychoaktywnych na układ nerwowy. Zadaniem konkursowym było rozwiązanie testu wiedzy, przygotowanego dla młodzieży przez przedstawiciela Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia PSSE w Limanowej. Liczba uczestników konkursu: 24 osoby. 146