temat: Tajemnica św. Mikołaja. Wykorzystanie zabaw i tekstów kultury do odkrycia radości emocji przeżywanych w trakcie obdarowywania

Transkrypt

1 temat: Tajemnica św. Mikołaja. Wykorzystanie zabaw i tekstów kultury do odkrycia radości emocji przeżywanych w trakcie obdarowywania innych lekcja 1.11 Holistyczny cel ogólny Wsparcie całościowego rozwoju dziecka poprzez doświadczenie udziału w zabawach interakcyjnych, plastycznych i ruchowych wywodzących się z tematyki poznawanych tekstów kultury Wymagania szczegółowe 1 Uczeń rozumie proste teksty literackie wspierane obrazkami, gestami, rekwizytami i inne teksty kultury, o ile otrzymuje dodatkowe wyjaśnienia; rozumie złożone polecenia; uczestniczy w rozmowie, wyraża w prosty sposób własne zdanie; stosuje podstawowe formuły grzecznościowe; czyta na głos i cicho proste, krótkie teksty; dzieli wyrazy na sylaby; korzysta z obrazkowych słowników i encyklopedii; pisze małe i wielkie litery, dostrzega różnice między literą a głoską; pisze ze słuchu, po omówieniu pisowni z nauczycielem; dba o poprawność graficzną polskich liter. Przewidywane osiągnięcia doświadczenia uczniów w obszarach rozwojowych Dzieci biegają, tańczą, odrysowują stopę i rękę, rysują, kolorują, wycinają, ćwiczą płynność ruchów ręki, kreślą literę r ; uczą się dobrych relacji, współpracy, opóźnionej gratyfikacji, poprawnego kontaktu fizycznego, szacunku do rówieśników i dorosłych; uczą się przezywania emocji, radości, empatii i odzwierciedlania emocji, poznają słowa wyrażające stany emocjonalne, doświadczają poczucia sprawstwa; uczą się samodzielnego, refleksyjnego i krytycznego myślenia, doskonalą umiejętność rozumienia i mówienia po polsku, doskonalą artykulację, używają wyrażeń przyimkowych, opisują ilustrację, planują ruch w ograniczonej przestrzeni, głoskują słowa, wysłuchują słuchanie mówienie czytanie pisanie rozwój fizyczny rozwój społeczny rozwój emocjonalny rozwój poznawczy 1 Wynikające z podstawy programowej dla dzieci uczących się języka polskiego poza Polską

2 głoskę r w różnych pozycjach, komponują mikołaja z trójkątów i renifera z elementów, czytają proste zdania, odgrywają role, poznają polskie tradycje i uczą się uczestniczenia w nich Materiały dydaktyczne Sprytny Ołówek. Cz. 1, s , arkusze papieru flipchartowego, (po jednym dla 4 6 osób), kredki pastelowe, nożyczki, klej, odtwarzacz muzyki, papier biały A4 (po jednym arkuszu dla dziecka), wycięte pomoce zamieszczone w konspekcie. PLANOWANE SYTUACJE EDUKACYJNE I ICH FUNKCJE tworzenie rytuału powitań i dobrej atmosfery 1. Zabawa powitalna Podaj hej! Dzieci stoją w kręgu i podają sobie dłońmi coś (wyobrażonego), delikatnie Mówią przy tym słowo hej!. ćwiczenia w rozumieniu ze słuchu, mówieniu, bogacenie słownika ucznia, uporządkowanie informacji na temat znanej dzieciom postaci Opowieść nauczyciela Święty Mikołaj pod lupą Nauczycielka (nauczyciel) zaprasza dzieci do rozmowy o znanym na całym świecie św. Mikołaju. Dzieci dzielą się informacjami, na koniec nauczyciel powinien je zebrać i podsumować. Można wykorzystać Sprytny Ołówek. Cz. 1, s. 69. Warto wzbogacić czytany tekst o następujące ciekawostki: Tam, gdzie żył święty biskup, nie pada śnieg i renifery nie muszą ciągnąć sań. Dziś dawne tureckie miasto Mirra nazywa się Demre. Można pokazać zdjęcia lub krótkie filmiki pokazujące zabytki z czasów św. Mikołaja. Do dziś pamięta się, że biskup Mikołaj, który dbał szczególnie o ludzi potrzebujących pomocy, w wieczór wigilijny wrzucał ubogim pannom podarunki przez okna. Dzięki niemu młode panny zakładały rodziny. Raz zdarzyło się tak, że okno było zamknięte, ale duchowny poradził sobie, wspiął się na dach i sakiewkę z pieniędzmi wrzucił przez komin. Wpadła wprost do suszącej się pończochy. Ludzie powtarzają, że szlachetny biskup robił wiele dobrych rzeczy, w tajemnicy czynił cuda. Współczesna legenda mówi, że Mikołaj mieszka w Laponii, za kołem polarnym. Tam przygotowuje dla dzieci prezenty i rozwozi je 6 grudnia na saniach zaprzężonych w renifery. Wioska, w której podobno mieszka, znajduje się w Finlandii, 6 km od miasta Rovaniemi (w Finlandii). Dzieci piszą listy, prosząc go o spełnienie marzeń. Co łączy świętego biskupa, który jest uważany za postać historyczną i legendarnego świętego Mikołaja z Laponii? Przyjrzyjmy się z bliska ich działaniom. Dzieci próbują nazwać to, co robili. Powinny pojawić się słowa: tajemnica, sekret, pomoc, dobro, wsparcie, opieka, radość 116 Lekcje z Ołówkiem, Małgorzata Małyska

3 3. Zabawa interakcyjna Tajemniczy opiekun Nauczyciel proponuje doświadczenie tego, co mógł czuć święty, czyniąc dobre rzeczy w tajemnicy. Nie robił tego dla nagrody, może zatem czuł przyjemność, pomagając bezinteresownie. Zamieńmy się dziś w mikołajów. Nauczyciel przygotowuje losy z imionami wszystkich dzieci. Dzieci losują czyjeś imię i pozostawiają je tylko i wyłącznie do swojej wiadomości. Teraz już wiedzą, o kogo mają szczególnie dbać w dniu dzisiejszym. Zabawa polega na robieniu różnych niespodzianek, przyjemności wylosowanej osobie w taki sposób, żeby nie zorientowała się kto to robi. nauka empatii, doświadczenie emocji związanych z dbaniem o innych, ćwiczenie się w dyskrecji, tworzenie dobrych relacji koleżeńskich 4. Rozmowa o tym, z czego można się ucieszyć Dzieci swobodnie wypowiadają się na ten temat (korzystają z własnych doświadczeń). Nauczyciel zaprasza do zgadywanki, kto mógłby ucieszyć się z kości, marchewki, z książki, z porządku w pokoju, z ugotowanej kolacji, z nowych butów, z biletu do kina, z wycieczki do zoo, ze spotkania z kimś miłym, z uśmiechu, z dobrego słowa, z kwiatów Z czego ucieszyłby się Ołówek z naszej książki? A może sprawi nam radość wspólnie wykonana praca niespodzianka? Nauczyciel zaprasza do zabawy nauka empatii, przygotowanie dzieci do roli mikołajów, tworzenie dobrych relacji koleżeńskich 5. Kinezjologiczna zabawa dydaktyczna Mikołaj Dzieci powtarzają za nauczycielem rymowankę 2 : Mikołaj prezenty przynosi dla Gosi i gości Gosi. Powtarzając rymowankę, kreślą w powietrzu 2 trójkąty, uruchamiając rękę od ramienia. Taśmą malarską przyklejają do stołów białe kartki A4 w pionowym ułożeniu (krótszy bok przy brzegu stołu). Powtarzają wyćwiczone ruchy nad kartką papieru, usiłują wyobrazić sobie miejsce potrzebne do wykreślenia 2 trójkątów. Zmniejszają ruchy tak, żeby trójkąty zmieściły się na kartce. Uruchamiają przy tym ruchy ręki (od łokcia). Dzieci kreślą trójkąty palcem na przypiętym papierze. Uruchamiają przy tym ruchy nadgarstka. Starają się zmieścić 4 trójkąty jeden pod drugim. Po opanowaniu procedury ruchu i zaplanowaniu wykorzystania powierzchni kartki, recytując rymowankę, kreślą trójkąty czerwoną kredką pastelową. Zastanawiają się, w co można zmienić ten układ trójkątów. Podają propozycje. ćwiczenia w usłyszeniu, zrozumieniu i wymowie wyrazów o podobnym brzmieniu (par minimalnych), ćwiczenia wyobraźni, motoryki dużej i małej, nauka dobrych relacji w grupie, wywołanie emocji radości, ćwiczenia użycia wyrażeń przyimkowych (bez kota, z kotem), zachęcenie do udziału w zabawach W powtarzanych za nauczycielem rymowankach występują pary minimalne, tzw. paronimy. Są to wyrazy o podobnym brzmieniu, lecz innym znaczeniu (gości Gosi). Nieprawidłowe ich rozumienie i wymowa może prowadzić do nieporozumień. W prawidłowym usłyszeniu, zrozumieniu i wymowie tych słów pomagają celowe, systematyczne ćwiczenia. Kontekst i sposób wypowiadania rymowanki przez nauczyciela pomaga dzieciom prawidłowo zrozumieć sens i wyćwiczyć wymowę. Zbiór kilkuset par minimalnych można znaleźć w książce L. Madelskiej Posłuchaj, jak mówię, Wydawnictwo artiam-studios, Wiedeń Są to materiały do ćwiczenia słuchu i wymowy dla dzieci oraz dorosłych, uczących się języka polskiego jako obcego

4 Nauczyciel zaprasza dzieci do rytmicznego kolorowania na czerwono pierwszego trójkąta (tego, który jest najwyżej). Dzieci kolorują w rytmie szybkiej muzyki, na sygnał nauczyciela, pomagają kolorować innym dzieciom. Powtarzają ćwiczenie, kolorując trzeci trójkąt, a potem, po oddzieleniu białego paska, czwarty trójkąt. Nauczyciel przekształca wykreślone trójkąty w postać Mikołaja. Zastępuje trójkąty nazwami części ciała i ubrań. Dorysowuje ręce, buty, brodę, pompon na czapce Każdy dorysowuje swojemu Mikołajowi dowolny prezent. Dzieci przypinają swoje prace, nazywając je, np.: Mikołaj z kwiatkiem. Razem tworzą kartę pracy. Wszyscy rozmawiają o mikołajkowym wspólnym dziele. Układają zagadki, wymyślają, dla kogo konkretny Mikołaj ma prezent (kto by się z niego ucieszył). Wskazują Mikołaja z kotkiem, z choinką, bez kotka 65 ćwiczenia w rozumieniu ze słuchu, zachęcenie do wspólnego czytania, nauka czytania 6. Zabawa z tekstem literackim M. Strzałkowskiej Święty Mikołaj Nauczyciel czyta wiersz, dzieci słuchają z zamkniętymi oczami. Każdy ma wyobrazić sobie to, o czym czyta nauczyciel. Dzieci opowiadają, co sobie wyobraziły. Nauczyciel czyta kolejny raz, dzieci śledzą tekst. Przy kolejnym czytaniu, dzieci uzupełniają wyrazy do rymu. Dzieci wyjaśniają znaczenie idiomu figa z makiem. wspieranie rozwoju wyobraźni, twórczego myślenia, umiejętności współdziałania w grupie, przygotowanie do pracy z tekstem, trening rozumienia ze słuchu i mówienia po polsku, wyzwalanie radości w trakcie przygotowywania karty pracy, przeżywanie dumy, zadowolenia z efektu wspólnej pracy 7. Kinezjologiczna zabawa dydaktyczna Reniferek Nauczyciel przykleja do podłogi arkusze białego papieru. Dzieci poruszają się po sali przy rytmicznej muzyce. Uważają, by nie nadepnąć na biały papier. Po wyłączeniu muzyki dzieci wskakują na biały papier (do pędzących sań). Odrysowują sobie nawzajem po jednym śladzie (podeszwę buta jednej nogi). Pamiętają o tym, by podziękować za pomoc. Dzieci przenoszą papier na stoliki. Teraz biegają przy muzyce wokół stolików. Po wyłączeniu muzyki dzieci kładą w puste miejsca na papierze dłonie z rozsuniętymi szeroko palcami i odrysowują je, pomagając sobie nawzajem. W rytmie szybkiej muzyki kolorują odrysowane kontury butów kredkami w kolorze brązowym, a dłonie kredkami w dowolnym, pastelowym kolorze. Dzieci rytmicznie wycinają rysunki, pomagając sobie nawzajem, czekają cierpliwie na swoją kolej. Każdy powinien mieć wycięty kontur jednego buta i 2 dłoni. Z wyciętych elementów konstruują renifera, dorysowują mu oczy, nos, uśmiech. 118 Lekcje z Ołówkiem, Małgorzata Małyska

5 Przyklejają renifery w jednym rzędzie. Nadają imiona swoim reniferom. Dobrze byłoby, gdyby zaczynały się tak samo jak imiona dzieci. Nauczyciel zwraca uwagę na to, że pierwsza litera w imieniu jest zawsze wielka. Dzieci zapisują imiona reniferów na paskach papieru i przyklejają pod każdym reniferem. 8. Zabawa relaksacyjna Mikołaj prezenty przynosi Dzieci stoją w kręgu, jedno za drugim. Każde dziecko ma przed sobą plecy kolegi i na nich kreśli wzór podobny do konstrukcji z trójkątów, wykreślanej we wcześniejszym ćwiczeniu, wspólnie z nauczycielem recytując rymowankę: Mikołaj prezenty przynosi dla Gosi i gości Gosi. Nauczyciel zmienia tempo i siłę głosu. Dzieci dostosowują ruchy (tempo i siłę) do sposobu mówienia nauczyciela. Po wykonaniu masażu, dzieci odwracają się, teraz mogą masować tę osobę, która je przed chwilą masowała. ćwiczenia relaksacyjne uwrażliwiające na dotyk innej osoby, nauka empatii, odczuwanie radości i przyjemności z bliskiego kontaktu, tworzenie dobrych relacji, powtarzanie słów o podobnym brzmieniu, słyszenie różnic w artykulacji (para minimalna: Gosi gości) 9. Zabawa fabularyzowana z elementami dramy Ołówkowe studio filmowe Zabawa może przebiegać podobnie jak na poprzednich zajęciach. Oglądanie fragmentów filmu przygotowanego przez reżysera, którym jest Ołówek str Rozmowa o treści filmu: O czym jest tym razem film Ołówka? Zaznaczanie miejsca, w którym ukrył się na planie filmowym miś Uf. Wysłuchanie opowiadania czytanego przez nauczyciela. W czasie słuchania dzieci powinny mieć otwarte książki. Mogą podążać wzrokiem za tekstem czytanym przez nauczyciela lub znajdować na ilustracjach stosowne miejsca. Nauczyciel powinien czytać opowiadanie rytmicznie, ale dosyć wolno. Wspólne czytanie zakończenia opowiadania. Naśladowanie sposobu mówienia robota (czytanie sylabami na jednym tonie). Wprawki aktorskie ćwiczenia interpretacyjne. Czytanie dymków na ilustracjach. Ćwiczenia dramowe. Wyznaczenie aktorów i ról ćwiczenia w rozumieniu ze słuchu, mówieniu i czytaniu, przygotowanie do wystąpień publicznych, rozbudzanie wyobraźni i kreatywności, wzbudzanie motywacji wewnętrznej, przygotowanie do odbioru tekstów kultury, nauka samodzielnego uczenia się, wyzwalanie radości, nauka w atmosferze zabawy 119

6 Zastosowanie techniki żywy obraz. Ustawienie wyznaczonych osób w sytuacji zbliżonej do przedstawionej na wybranej ilustracji. Wczuwanie się w bohaterów. Nazywanie emocji. Praca nad ożywieniem wybranego kadru. Improwizowanie tego, co mogło się wówczas wydarzyć Wymyślanie monologu renifera (kadr 3.) lub dialogu renifera z Mikołajem, który przyszedł odwiedzić chorego, z lekarzem, z kolegą reniferem. Scenki można wielokrotnie powtarzać, ćwiczyć dialogi, zmieniać odtwórców ról. Można także nagrać scenkę i wspólnie z dziećmi ją odtwarzać, wskazując dobre momenty (poprawne wypowiedzi) i te, które wymagają ćwiczeń. Wykorzystanie wykonanych wcześniej kart pracy jako elementów scenografii. 64 doskonalenie umiejętności czytania i pisania w aspekcie technicznym (czytanie globalne, czytanie sylabami, synteza pojedynczych liter, ćwiczenia w kreśleniu liter, odkrywanie sposobu tworzenia sylaby), semantycznym i krytyczno-twórczym (słuchanie ze zrozumieniem, rozmowy na temat tekstów, interpretacja ilustracji, wyczuwanie żartu słownego i rysunkowego); ćwiczenia praksji ręki (planowania ruchów ręką), przygotowujące do płynnego pisania, nauka samodzielnego uczenia się Trening czytania i pisania w języku polskim Nauczyciel czyta zdania umieszczone pod ilustracjami w książce, dzieci wskazują stosowną ilustrację (str. 64). Dzieci ćwiczą czytanie zdań zamieszczonych pod ilustracjami, każdy stara się ćwiczyć samodzielnie. Nauczyciel wspiera każde dziecko, poświęca więcej uwagi tym dzieciom, które mają problemy z samodzielnym ćwiczeniem. Na zakończenie ćwiczenia dzieci rozcinają samodzielnie rozsypankę wyrazową, by wkleić do zeszytów ilustracje i pasujące do nich podpisy zgodnie z materiałem zamieszczonym w książce. Dzieci śpiewają z ptakami, wykorzystując literki z domku (str. 67). Dzieci wspólnie z nauczycielem czytają wiersz Prezenty (str. 65). Dzieci wspólnie z nauczycielem czytają wyrazy umieszczone w książce na str. 68, głoskują je i w miejscu odpowiadającym głosce r wpisują literę. Uzupełniają pozostałe białe pola. Czytają wyrazy, w których r występuje w nagłosie (na początku), w śródgłosie (w środku) i w wygłosie (na końcu słowa). Dzieci wodzą palcem po wzorze (str. 69), zapamiętując sposób rysowania renifera bez odrywania ręki. Ćwiczą rysowanie renifera, nazywając części ciała (ucho, rogi, głowa, nos, noga, brzuch, noga, ogon, plecy). Rysują w powietrzu, palcem na stoliku, na plecach kolegi, aż wreszcie w zeszycie. Podejmują próby podpisania obrazka, odwzorowując litery składające się na wyraz renifer. Dzieci ćwiczą kreślenie litery r w liniaturze lub na gładkim papierze (zgodnie z potrzebą rozpoznaną przez nauczyciela). Dzieci wspólnie z nauczycielem próbują odkodować imiona zaszyfrowane kolorami (Adam, Maria, Dorota, Marta, Teodor). Dzieci przygotowują króciutkie liściki (np. jedno miłe słowo) w prezencie dla kogoś, kogo chcą obdarować. trening czytania, nauka alfabetu, nauka i utrwalenie nazw polskich liter 12. Alfabet, czyli uporządkowane litery Dzieci sprawdzają, w którym miejscu w alfabecie jest litera r Lekcje z Ołówkiem, Małgorzata Małyska

7 11. Informacja zwrotna Dzieci siedzą w kręgu i próbują odgadnąć, kto był dziś dla nich tajemniczym mikołajem. Argumentują (po czym to poznałem). Dzieci odpinają wykonane przez siebie kartki z mikołajem i wręczają je w prezencie tym osobom, którym dziś starały się robić niespodzianki. Miła będzie krótka dedykacja. Dzieci opowiadają o chwilach, w których czuły radość. nauka empatii, doświadczenie emocji związanych z dbaniem o innych, tworzenie dobrych relacji koleżeńskich 12. Praca domowa Trening czyni mistrza Wykonanie ćwiczeń zaproponowanych w książce Trening z Ołówkiem, s. 15. Codzienne ćwiczenie czytania na krótkim fragmencie tekstu umieszczonym w książce. Sprawdzanie czasu potrzebnego na przeczytanie tego samego fragmentu w każdym dniu tygodnia. Zapisanie (początkowo z pomocą osoby dorosłej) wyników codziennego treningu. Znalezienie (wykreślenie, zaznaczenie) wyrazów, które były czytane (zapamiętywane) w czasie lekcji (Sprytny Ołówek. Cz. 1, s. 68). Podczas wykonywania ćwiczenia dziecko może (a początkowo nawet powinno) posiłkować się książką. Zaprojektowanie scenki zatrzymanej klatki filmu według własnego pomysłu i wymyślenie krótkiego dialogu (lub monologu). 68 nauka systematyczności, wdrażanie do samodzielnej pracy, nauka odpowiedzialności za swoje osiągnięcia, doświadczenie sukcesu w nauce, obserwacja własnych postępów w tempie czytania, w miarę trenowania (coraz dłuższe teksty, a czas potrzebny na ich przeczytanie z pewnością będzie się skracał) prezenty? Kto To renifery tam? Dla Sama. kogo te 121

8 Puk, puk! 122 Lekcje z Ołówkiem, Małgorzata Małyska