Administracja samorządowa system organów realizujących zadania na rzecz samorządowych wspólnot terytorialnych w jednostkach samorządu. terytorialnego.

Transkrypt

1

2 A Administracja w sensie najszerszym oznacza wszelkie czynności związane z zarządzaniem, a w odniesieniu do Państwa z rządzeniem. W ujęciu węższym administracja oznacza czynności podejmowane w celu tworzenia, utrzymania i stymulowania warunków gwarantujących realizację podstawowych zadań jednostki organizacyjnej. Administracja niezespolona terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi, a także kierownicy państwowych instytucji i kierownicy innych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania na obszarze województwa. Organami takimi są m.in. dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, dyrektorzy regionalnych dyrekcji lasów państwowych. Administracja publiczna ogół organów administracji publicznej (organ administracji publicznej osoba lub grupa ludzi upoważniona na podstawie przepisów prawnych do podejmowania decyzji i prowadzenia działań w imieniu Państwa lub wspólnoty samorządowej). Administracja rządowa hierarchiczny system organizacyjny kierowany przez Radę Ministrów realizujący zadania służące interesowi publicznemu nie zastrzeżone dla innych organów władzy publicznej i samorządu terytorialnego. Administracja samorządowa system organów realizujących zadania na rzecz samorządowych wspólnot terytorialnych w jednostkach samorządu terytorialnego. Administrator wód jednostka wykonująca czynności związane z utrzymaniem i rozwojem zasobów wód śródlądowych i morskich wód wewnętrznych będących własnością Państwa. W praktyce utrzymanie i regulacja wód śródlądowych wykonywane jest przez podległe Ministrowi Środowiska regionalne zarządy gospodarki wodnej oraz podległe samorządom wojewódzkim wojewódzkie zarządy melioracji i urządzeń wodnych. Niektóre wody śródlądowe administrowane są przez Lasy Państwowe oraz przez dyrekcje parków narodowych, a także Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa. 1

3 Aglomeracja zespół jednostek osadniczych zdominowany przez jedno miasto, które zamieszkuje duża grupa ludzi charakteryzująca się społeczną, gospodarczą i przestrzenną integracją. Jest to efekt rozrastania się istniejących ośrodków miejskich. Analiza ekonomiczna gospodarowania wodami polega na wykonaniu dwu następujących działań: 1) wykonanie obliczeń: a. niezbędnych do uwzględnienia zasady zwrotu kosztów za usługi wodne w odniesieniu do prognoz długoterminowych, dotyczących zaopatrzenia w wodę i zapotrzebowania na nią na obszarze dorzecza, b. kalkulacji dotyczących wielkości cen i kosztów związanych z usługami wodnymi, c. szacunkowej oceny kosztów odpowiednich inwestycji, oraz prognozy takich kosztów, 2) analiza efektywności kosztowej analiza potencjalnych kosztów alternatywnych programów działań w odniesieniu do użytkowania wód zmierzających do spełnienia pojedynczego celu środowiskowego. Na podstawie takiej analizy dokonuje się oceny najbardziej efektywnej ekonomicznie (kosztowo) kombinacji działań, które następnie będą zawarte w programie działań. Programem najbardziej efektywnym kosztowo będzie ten, którego koszty będą najniższe. Analiza kosztów i korzyści ocena długoterminowego projektu inwestycyjnego z punktu widzenia ekonomii jako całości poprzez porównanie (przeciwstawienie sobie) skutków podjęcia projektu oraz skutków jego zaniechania. Analiza presji i oddziaływań analiza wpływu działalności człowieka na stan wód powierzchniowych i podziemnych. W czasie analizy dokonuje się oceny zagrożenia wynikającego z działalności człowieka i prezentuje obecny stan zasobów wodnych określony dla poszczególnych (patrz:) jednolitych części wód. Analiza ryzyka (ocena ryzyka) analiza ryzyka nie osiągnięcia obranych celów środowiskowych do roku Analiza uwzględnia inwestycje i wszelkie działania w dziedzinie gospodarki wodnej, jakie planowane są do wdrożenia przed rokiem 2015, a następnie ocenia ich wpływ na ryzyko nie osiągnięcia tych celów. Efektem analizy jest lista części wód uznanych za zagrożone (niezagrożone lub potencjalnie zagrożone), nie osiągnięciem dobrego stanu do roku

4 Analiza stanu dorzecza opis cech charakterystycznych dorzecza. Zawiera ona: geograficzną, geologiczną, hydrograficzną i demograficzną charakterystykę obszaru dorzecza, charakterystykę wykorzystania powierzchni ziemi oraz działalności gospodarczej, wpływu działalności człowieka na środowisko na obszarze dorzecza, jak również wskazanie obszarów chronionych. Analiza winna być wykonana na podstawie analiz stanu zasobów wód w regionach wodnych. Analiza stanu dorzecza powinna być elementem Planu gospodarowania wodami w dorzeczu. Szczegółowe elementy analizy stanu dorzecza zawiera Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie zakresu i trybu opracowywania planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy oraz warunków korzystania z wód regionu wodnego oraz Załącznik II Ramowej Dyrektywy Wodnej. Antropopresja wszelkie przewidziane lub nieprzewidziane oddziaływanie na środowisko spowodowane przez zamierzoną lub niezamierzoną działalność ludzi. 3

5 B Bilans wodnogospodarczy bilans sporządzany na podstawie wyników naturalnego bilansu wodnego, dostosowany do potrzeb gospodarki wodnej. Po stronie dochodów określa rzeczywiste zasoby wodne danego obszaru, a po stronie rozchodów zapotrzebowanie na wodę konsumenta. Bilans wodny (zasobów) liczbowy wyraz obiegu wody w przyrodzie, czyli równanie ustalające równowagę między ilością wody przybywającej i ubywającej w określonym miejscu i czasie. Równanie to obrazuje krążenie wody w cyklu hydrologicznym, obejmującym atmosferę, ziemię i oceany i składającym się z obiegu dużego i małego. W obiegu dużym występuje parowanie oceanów, przemieszczenie się chmur i pary wodnej nad kontynentami, następnie skraplanie oraz spływ z lądów i oceanów. Obiegiem małym nazywa się lokalną wymianę wody między atmosferą a wodami powierzchniowymi. Wielkość opadu, odpływu i retencji dla określonego obszaru wyraża się grubością warstwy wody w milimetrach albo objętością masy wody w metrach sześciennych lub kilometrach sześciennych. Bilanse wodne mogą być opracowywane dla lądów, oceanów, krajów, regionów, poszczególnych dorzeczy lub zlewni i obejmować okresy roczne, wieloletnie, lata mokre lub suche, okresy wegetacyjne, letnie, zimowe. Sporządza się je dla stanów rzeczywistych lub przewidywalnych. Poniższy schemat prezentuje obieg wody w przyrodzie. 4

6 C Cele ilościowe wartości (przepływy w ciekach wodnych, poziomy wodonośne, rezerwy pojemności) konieczne dla zarządzania ilością zasobów. Są one ustalane z jednej strony dla zaspokojenia potrzeb wynikających z działalności człowieka i wymagań środowiska wodnego, z drugiej strony uwzględniają możliwe do wykorzystania zasoby wód podziemnych i powierzchniowych. Cele jakościowe poziom jakości wody ustalony dla odcinka rzeki (cieku), którego osiągnięcie w określonym terminie warunkuje spełnienie funkcji uznanych za priorytetowe (woda dla celów pitnych, kąpielisko, warunki dla życia ryb, równowaga biologiczna). Cele środowiskowe Prawo wodne transponując zapisy Ramowej Dyrektywy Wodnej do polskiego prawa wprowadza następujące cele środowiskowe: uniknięcie niekorzystnych zmian w stanie wód, osiągnięcie lub zachowanie dobrego stanu wód, odwrócenie znaczących i utrzymujących się tendencji wzrostowych zanieczyszczenia wód podziemnych w wyniku działalności człowieka, zapewnienie równowagi pomiędzy poborem i zasilaniem wód podziemnych. Czynnik sprawczy (siła sprawcza) działalność człowieka, która może wywołać skutek w środowisku (np. przemysł, rolnictwo, wzrost populacji ludności). D Derogacja (odstępstwo) w terminologii prawniczej oznacza pozbawienie przepisu prawnego mocy obowiązującej przez zastąpienie go innym przepisem prawnym. W kontekście Ramowej Dyrektywy Wodnej może odnosić się do: 5

7 terminu oznacza osiągnięcie celów środowiskowych w dłuższym przedziale czasowym niż wymagany przez RDW termin 2015 r. celu oznacza osiągnięcie celów środowiskowych mniej rygorystycznych niż dobry stan wód. Derogacja może również wystąpić na skutek pojawienia się nowych zmian w charakterystyce wód bądź nowych form działalności gospodarczej (mogących mieć negatywny wpływ na środowisko wodne i prowadzących do pogorszenia stanu wód). Dobry potencjał ekologiczny oznacza stan silnie zmienionej lub sztucznej części wód, jeśli jej biologiczne elementy jakości, elementy fizyczno chemiczne oraz morfologiczne spełniają wymagania określone w załączniku V Ramowej Dyrektywy Wodnej, a stężenia specyficznych syntetycznych i niesyntetycznych zanieczyszczeń nie przekraczają norm ustanowionych Dyrektywą (patrz: potencjał ekologiczny). Dobry stan wód jest to cel do osiągnięcia zarówno dla wód powierzchniowych jak i podziemnych do roku 2015 (oprócz przypadków dla których możliwa jest derogacja). Dobry stan wód powierzchniowych oznacza stan osiągnięty przez część wód powierzchniowych, jeżeli zarówno jej stan ekologiczny jak i chemiczny jest określony jako co najmniej dobry. Dobry stan wód podziemnych oznacza stan osiągnięty przez część wód podziemnych, jeżeli zarówno jej stan ilościowy jak i stan chemiczny jest określany jako przynajmniej dobry. Dobry stan chemiczny wód powierzchniowych oznacza stan chemiczny wymagany do spełnienia celów środowiskowych dla wód powierzchniowych. Jest to stan chemiczny osiągnięty przez część wód powierzchniowych, w którym stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają środowiskowych norm jakości, oraz innych norm ustanowionych w stosownym prawodawstwie wspólnotowym. Norma jakości środowiska jest wyrażana jako stężenie danego rodzaju zanieczyszczenia w środowisku naturalnym, które nie może być przekroczone. Normy ustanawia się w celu ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska. 6

8 Dobry stan chemiczny wód podziemnych jest osiągnięty jeżeli stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają odpowiednich norm jakościowych oraz nie uniemożliwiają osiągnięcia celów dla połączonych z nimi wód powierzchniowych. Dobry stan ekologiczny oznacza stan części wód powierzchniowych sklasyfikowany pod względem elementów biologicznych, hydromorfologicznych, chemicznych i fizyczno-chemicznych. 7

9 Dobry stan ilościowy dotyczy wód podziemnych i oznacza poziom, w którym dostępne zasoby nie są przekraczane przez średnioroczne pobory. Dopuszczalne wartości emisji oznaczają masę, wyrażoną w postaci parametrów tj. stężenie i/lub poziom emisji, które nie mogą zostać przekroczone podczas jednego lub więcej przedziałów czasu. Dopuszczalne wartości emisji mogą być ustanowione również dla pewnych grup, rodzin lub kategorii substancji. Dla substancji są zwykle stosowane w punkcie, w którym emitowane substancje opuszczają instalacje, bez uwzględniania rozcieńczenia. Dorzecze obszar lądu, z którego cały spływ powierzchniowy jest odprowadzany przez system strumieni, rzek, jezior, do morza poprzez pojedyncze ujście cieku, estuarium lub deltę. W Polsce występują dwa główne dorzecza: Odry i Wisły. 8

10 Dyrektywa Unii Europejskiej akt normatywny Unii Europejskiej. Kraje członkowskie zobowiązują się do przeniesienia treści dyrektywy do prawa krajowego w ściśle określonym czasie, jednakże dysponują one pewnym marginesem swobody w wyborze sposobów jej wdrażania. Oznacza to, że definiowane w dyrektywie cele, normy i procedury, pozwalają państwom na pewną elastyczność przy włączaniu ich do przepisów prawa danego kraju. Wybrane dyrektywy UE dotyczące wód: Dyrektywa dot. oczyszczania ścieków komunalnych (ściekowa), Dyrektywa dot. azotanów ze źródeł rolniczych (azotanowa), Dyrektywa dot. jakości wody pitnej, Dyrektywa dot. jakości wody w kąpieliskach (kąpieliskowa), Dyrektywa dot. środków ochrony roślin, Dyrektywa o jakości wód wymaganych dla bytowania skorupiaków i mięczaków, Dyrektywa w sprawie dzikiego ptactwa (ptasia), Dyrektywa w sprawie oceny wpływu na środowisko, Dyrektywa w sprawie osadów ściekowych, Dyrektywa w sprawie siedlisk przyrodniczych (siedliskowa), Dyrektywa w sprawie słodkich wód wymagających ochrony lub poprawy dla zachowania życia ryb. 9

11 Działania podstawowe (patrz: wodny program środowiskowy) określa działania podstawowe i uzupełniające zmierzające do poprawy lub utrzymania dobrego stanu wód w poszczególnych obszarach dorzeczy. Działania podstawowe są ukierunkowane na spełnienie minimalnych wymogów i obejmują: działania umożliwiające wdrożenie przepisów prawa Wspólnoty Europejskiej dotyczących ochrony wód, działania służące wdrożeniu zasady zwrotu kosztów usług wodnych, działania służące propagowaniu skutecznego i zrównoważonego korzystania z wody w celu niedopuszczenia do zagrożenia realizacji celów środowiskowych, działania służące zaspokajaniu obecnych i przyszłych potrzeb wodnych w zakresie zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, działania prewencyjne, ochronne i kontrolne, związane z ochroną wód przed zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł punktowych i rozproszonych, działania na rzecz optymalizowania zasad kształtowania zasobów wodnych i warunków korzystania z nich, w tym działania na rzecz kontroli poboru wody. Działania uzupełniające (patrz: wodny program środowiskowy) są to działania ukierunkowane w szczególności na osiągnięcie celów środowiskowych i mogą wskazywać: środki prawne, administracyjne i ekonomiczne, niezbędne do zapewnienia optymalnego wdrożenia przyjętych działań, wynegocjowane porozumienia dotyczące korzystania ze środowiska, działania na rzecz ograniczenia emisji, zasady dobrej praktyki, rekonstrukcję terenów podmokłych, działania służące efektywnemu korzystaniu z wody i ponownemu jej wykorzystaniu, między innymi promowanie technologii polegających na efektywnym wykorzystaniu wody w przemyśle i wodooszczędnych technik nawodnień, przedsięwzięcia techniczne, badawcze, rozwojowe, demonstracyjne i edukacyjne. 10

12 E Efektywne ekonomicznie łączenie działań łączenie wybranych działań podlegających analizie efektywności kosztowej (patrz: analiza efektywności kosztowej). Ekosystem podstawowa funkcjonalna jednostka ekologiczna obejmująca wycinek biosfery stanowiący układ tworzony przez wszystkie organizmy zasiedlające dany obszar wraz z ich środowiskiem. Wszystkie ożywione (biotyczne) i nieożywione (abiotyczne) elementy ekosystemu pozostają we współzależności i warunkują się wzajemnie. W każdym ekosystemie zachodzi przepływ energii i obieg materii między składnikami ekosystemu i każdy ekosystem podlega procesom naturalnych przemian. Emisja wprowadzanie bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi: substancji, energii, takich jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne. G Gatunek zagrożony, narażony gatunek, którego egzystencja (istnienie) w najbliższej przyszłości może być zagrożone, jeśli przyczyny zagrożenia nie zostaną ograniczone i/lub wyeliminowane. (Dyrektywa siedliskowa). Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP) zbiorniki wód podziemnych, odpowiadające umownie ustalonym ilościowym i jakościowym kryteriom podstawowym: wydajność potencjalnego otworu studziennego powyżej 70m 3 /h, wydajność ujęcia powyżej 10 tys. m 3 /dobę, przewodność warstwy wodonośnej większa niż 10 m 2 /h, najwyższa klasa jakości wody. W Polsce wydzielono 180 GZWP o łącznej powierzchni km 2 i szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 7,35 km 3 /rok. 11

13 Gospodarka wodna dziedzina działalności gospodarczej, której celem jest racjonalne ekonomicznie i respektujące zasadę zrównoważonego rozwoju, dostarczanie określonej ilości wody o wymaganej jakości do każdego punktu przestrzeni, zgodnie z potrzebami występującymi tam w danym czasie, a także ochrona wód oraz zabezpieczenie przed szkodami, jakie mogą powstać na skutek nadmiaru lub braku wody (powódź, susza). Gospodarka wodna jest gospodarką systemową, obejmującą całą problematykę potrzeb wodnych w skali kraju i prowadzona powinna być w obszarach wydzielonych, wynikających z podziału hydrograficznego. Gospodarka wodno-ściekowa część gospodarki wodnej i gospodarki komunalnej obejmująca w szczególności sprawy: wodociągów do zbiorowego zaopatrzenia w wodę, kanalizacji do odprowadzania i oczyszczania ścieków, indywidualnych wodociągów i kanalizacji (zwłaszcza w zakresie odbioru i wywozu ścieków od użytkowników wody), wywozu osadów ściekowych (w przypadku istnienia lokalnych rozwiązań odprowadzania ścieków do gruntu), odprowadzania i odpowiedniego oczyszczania ścieków opadowych, odwodnienia terenów. I Instrumenty zarządzania wodami środki i metody wykorzystywane w zarządzaniu wodami. Są to w szczególności plany gospodarowania wodami, warunki korzystania z wód dorzecza, pozwolenia wodnoprawne, opłaty i należności za korzystanie z wód i urządzeń wodnych, kataster wodny, kontrola gospodarowania wodami. Inwentaryzacja stanu środowiska na inwentaryzację stanu środowiska składają się: inwentaryzacja na bazie GIS wszystkich obiektów gospodarki wodnej, geograficzna i geologiczna charakterystyka obszaru zlewni, hydrograficzna charakterystyka obszaru zlewni, hydrologiczna charakterystyka obszaru zlewni, demograficzna i gospodarcza charakterystyka obszaru zlewni, sposoby użytkowania wody. 12

14 Istotne problemy gospodarki wodnej określenie ich jest działaniem łączącym etapy charakterystyki dorzecza, oceny ryzyka nie osiągnięcia celów środowiskowych oraz programów działań. Głównym celem tego działania jest dokonanie analizy najważniejszych zagadnień gospodarki wodnej uznanych za problemy i ograniczenia, które należy wziąć pod uwagę, chcąc osiągnąć cele środowiskowe Ramowej Dyrektywy Wodnej. 13

15 J Jednolita część wód powierzchniowych oznacza oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych, taki jak: jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wodny, struga, strumień, potok, rzeka, kanał, lub ich części, morskie wody wewnętrzne, wody przejściowe lub przybrzeżne. Poniżej przedstawiony jest przykład jednolitych części wód wraz z przynależnymi im zlewniami, każda część zaznaczona jest innym kolorem. Jednolita część wód podziemnych oznacza określoną objętość wód podziemnych występującą w obrębie warstwy wodonośnej lub zespołu warstw wodonośnych. 14

16 K Kataster wodny instrument zarządzania wodami będący systemem informacyjnym o gospodarowaniu wodami gromadzący i aktualizujący dane dotyczące: sieci hydrograficznej oraz hydrologicznych i meteorologicznych posterunków obserwacyjno pomiarowych, zasobów wód podziemnych, lokalizacji głównych zbiorników wód podziemnych oraz sieci stacjonarnych obserwacji wód, ilości i jakości zasobów wód powierzchniowych oraz podziemnych, wielkości poboru wody powierzchniowej i podziemnej, źródeł i charakterystyki zanieczyszczeń punktowych oraz obszarowych, stanu biologicznego środowiska wodnego oraz terenów zalewowych, obwodów rybackich oraz rybackiej przydatności wód (bonitacji), użytkowania wód wraz z charakterystyką korzystania z wód, pozwoleń wodnoprawnych, urządzeń wodnych, stref i obszarów ochronnych oraz obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, ustanowionych na podstawie ustawy, spółek wodnych. Ponadto zawiera: wodny program środowiskowy kraju, plany: gospodarowania wodami, ochrony przeciwpowodziowej oraz przeciwdziałania skutkom suszy na obszarze Państwa z uwzględnieniem podziału na obszary dorzeczy, ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego. Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej zawiera zasady gospodarowania, dostosowane do specyfiki kraju i regionu, które powinny umożliwiać produkcję ziemiopłodów o dobrej jakości, przy równoczesnym utrzymaniu czystego środowiska i zróżnicowanego krajobrazu oraz stabilności ekonomicznej gospodarstw. Kodeks składa się z następujących rozdziałów: A. Prawo chroniące środowisko w obszarze rolnictwa B. Urządzanie i zarządzanie gospodarstwem rolnym w rolnictwie zrównoważonym C. Ochrona wód D. Ochrona gruntów rolnych 15

17 E. Ochrona powietrza F. Ochrona krajobrazu i zachowania bioróżnorodności G. Infrastruktura obszarów wiejskich H. Skrócony zbiór zasad dobrej praktyki rolniczej dla potrzeb wdrażania Dyrektywy Azotanowej Kodeks powinien być podstawowym dokumentem w dziedzinie ochrony środowiska. Konwencja z Aarhus Porozumienie ONZ/EEC w zakresie udziału społeczeństwa, które w dniu 25 czerwca 1998 r. podpisało 39 państw, w tym również Polska. Konwencja z Aarhus niesie ze sobą nowe normy w odniesieniu do przejrzystości decyzji administracyjnych oraz udziału obywateli w procesie podejmowania tych decyzji. Konwencja wzmacnia prawa uczestniczenia społeczeństwa w podejmowanych decyzjach dotyczących planów i zezwoleń o dużym znaczeniu dla środowiska. Ponadto reguluje niektóre formy udziału społeczeństwa przy przygotowywaniu planów, programów i polityki mającej znaczenie dla środowiska oraz określonych norm prawnych związanych ze środowiskiem. Konwencja określa także sposób, w jaki należy przeprowadzić proces udziału społeczeństwa. Na świecie Konwencja weszła w życie z dniem 30 października 2001 r. Polska ratyfikowała Konwencję z Aarhus w dniu 21 czerwca 2001 r., pełna implementacja do polskiego prawodawstwa powinna nastąpić do końca 2006 r. Koszty administracyjne koszty administracyjne związane z gospodarowaniem zasobami wodnymi (np. koszty administrowania systemem ustalania wysokości opłat czy koszty monitoringu). Koszty bezpośrednie związane z wykonaniem pojedynczego produktu w cyklu produkcyjnym Koszty dysproporcjonalne koszty niewspółmiernie wysokie w stosunku do korzyści z osiągnięcia celów środowiskowych. Stanowić mogą uzasadnienie derogacji. Koszty eksploatacyjne wszelkie koszty poniesione z tytułu zapewnienia funkcjonowania zakładów (np. koszty materiałowe i osobowe). Koszty inwestycyjne dla celów analizy ekonomicznej dzieli się je na: koszty nakładów na inwestycje oraz związane z nimi inne koszty (np. koszty przygotowania dokumentacji, koszty rozruchu, opłaty prawne); 16

18 koszt odtworzenia istniejących aktywów w przyszłości przeliczony na stawkę roczną (amortyzacja). Koszty pośrednie koszty ogólne i inne nie dające się bezpośrednio przypisać kosztowi wytworzenia pojedynczej jednostki produkcyjnej (koszty stałe). Koszty środowiskowe (koszty ekologiczne) koszty szkód (spowodowanych korzystaniem z wody) w środowisku i ekosystemach wodnych a także pośrednio u tych, którzy z nich korzystają (użytkowników): pogorszenia jakości pokładów wodonośnych i ziemi, zasolenie gleb, dodatkowe koszty uzdatniania wody pitnej nałożone na samorządy lokalne itp. W kontekście RDW dotyczy to szkód (i kosztów z tym związanych) spowodowanych przez użytkowników wody: pobory, zrzuty, zagospodarowanie itp. Koszty usług wodnych (koszty roczne, koszty operatora) obejmują koszty świadczenia usług i administrowania nimi. Obejmują one wszelkie koszty eksploatacyjne, koszty utrzymania oraz koszty inwestycyjne (płatności wraz z odsetkami), jak również stopę zysku kapitału własnego (jeśli ma to zastosowanie). Koszty zasobowe koszty wynikające z utraty pewnych możliwości na skutek eksploatacji zasobów wodnych, przekraczającej zdolność do ich samoodtwarzania (np. koszty ponoszone na zwiększenie retencji). Krajowy Program Oczyszczania Ścieków dotyczy aglomeracji o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM), powyżej 2000, które powinny być wyposażone w sieci kanalizacyjne dla ścieków komunalnych zakończone oczyszczalniami ścieków oraz wykaz niezbędnych przedsięwzięć w zakresie budowy i modernizacji zbiorczych sieci kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków komunalnych. Program ma być zrealizowany do 2010 r. dla aglomeracji powyżej 15 tys. RLM, a do 2015 dla aglomeracji od 2 do 15 tys. RLM. 17

19 M Mapa Podziału Hydrograficznego Polski (MPHP) komputerowa mapa podziału hydrograficznego Polski wykonana przez Ośrodek Zasobów Wodnych IMGW. Melioracje wodne zabiegi techniczne polegające na regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz na ochronie użytków rolnych przed powodziami. Model Pegase model umożliwiający dynamiczną symulację zmian jakości wody w zależności od wprowadzanych działań wynikających z przyjętych programów gospodarowania wodami. Model Moneris (Modelowanie Emisji Substancji Pokarmowych (biogennych) w Systemach Rzecznych) ma na celu oszacowanie emisji substancji biogennych w zlewni ze zrzutów punktowych (zrzuty z komunalnych oczyszczalni ścieków i bezpośrednie zrzuty przemysłowe) oraz różnych źródeł rozproszonych (spływ powierzchniowy, wody podziemne, erozja, zanieczyszczenia z atmosfery). Model opiera się na danych monitoringowych przepływu, danych jakościowych wody w rzece, oraz na Systemie Informacji Geograficznej. Model pozwala na identyfikację wód najbardziej zagrożonych ze strony substancji biogennych, co jest istotne przy opracowywaniu i wdrażaniu programów działań redukujących dopływ tych substancji. Model testowany jest na obszarze całej zlewni pilotażowej. Model wrażliwości systemowej ocenia stopień wrażliwości systemu rzecznego na oddziaływania zewnętrzne, co w konsekwencji ma pomóc w osiągnięciu i utrzymaniu dobrego stanu wód. Model ten analizuje grupę wskaźników presji celem określenia z punktu widzenia jakościowoilościowego, wpływu różnorodnych czynników (fizycznych, społecznych, gospodarczych, itp.) na system rzeczny. Monitoring jakości wód system pomiarów i ocen stanu zasobów wodnych, którego celem jest dostarczanie informacji o zagrożeniach wynikających ze stwierdzonych tendencji zmian jakości wód dla zarzą- 18

20 dzania gospodarką wodną. Monitoring jakości wód może dotyczyć wód podziemnych i wód powierzchniowych. RDW dzieli monitoring jakości wód na diagnostyczny, operacyjny i badawczy. Monitoring badawczy monitoring przeprowadzany tam, gdzie nie jest znany powód żadnego z przekroczeń. Tam, gdzie monitoring diagnostyczny wykazuje, że cele środowiskowe dla części wód przypuszczalnie nie zostaną osiągnięte, a jeszcze nie został ustanowiony monitoring operacyjny, wprowadza się monitoring badawczy. Jego celem jest określenie przyczyn, z powodu których części wód lub grupa części wód nie spełniają celów środowiskowych lub określenie wielkości i wpływów przypadkowego zanieczyszczenia. Monitoring diagnostyczny monitoring przeprowadzany w celu dostarczenia informacji dla uzupełnienia i zatwierdzenia procedury oceny oddziaływań, sprawnego i skutecznego zaprojektowania przyszłych programów monitoringu, oceny długoterminowych zmian w warunkach naturalnych oraz oceny długoterminowych zmian wynikających z szeroko rozumianej działalności człowieka. Monitoring operacyjny monitoring prowadzony w celu ustalenia stanu tych części wód, które na podstawie oceny oddziaływań lub monitoringu diagnostycznego zostały określone jako zagrożone niespełnieniem określonych dla nich celów środowiskowych oraz w celu oceny wszelkich zmian stanu tych części wód wynikających z podjętych programów działań. Monitoring wód system pomiarów, ocen i prognoz ilościowego i jakościowego stanu zasobów wodnych realizowany przez jednostki organizacyjne administracji publicznej oraz szkoły wyższe, instytuty naukowo badawcze i podmioty gospodarcze. Monitoring stanu czystości rzek koordynowany przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska obejmuje systematyczne, standardowe pomiary i obserwacje, prowadzone w stałych przekrojach przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska. Jest on realizowany w układzie sieci reperowej oraz sieci podstawowej. Monitoring ilościowy prowadzony jest poprzez sieć posterunków wodowskazowych. 19

21 O Obszar chroniony tereny naturalnego układu przyrodniczego objęte ochroną prawną. Występują w formie parków narodowych, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody, obszarów chronionego krajobrazu. Obszar dorzecza rozumie się przez to obszar lądu i morza, składający się z jednego lub wielu sąsiadujących ze sobą dorzeczy wraz ze związanymi z nimi wodami podziemnymi oraz morskimi wodami wewnętrznymi i wodami przybrzeżnymi, będący główną jednostką przestrzenną gospodarowania wodami. 20

22 Obszar ochronny zbiornika wód podziemnych obszar zasilania lub poziomu wód podziemnych, w którym podejmuje się działania zmierzające do powstrzymania postępującej degradacji wód. Obszar ochronny ustanawia się w nawiązaniu do innych działań gospodarczych na podstawie planów zagospodarowania przestrzennego. Kryteria wyznaczania obszarów ochronnych powinny opierać się na zasadach wynikających ze specyfiki budowy geologicznej i warunków hydrodynamicznych. Za główne kryterium uważa się czas migracji wody i zanieczyszczeń z powierzchni do zbiornika. Obszary podmokłe (mokradła) są to różnorodne ekosystemy o skomplikowanej hydrologii rozwijające się zazwyczaj w układzie stref hydrologicznych, od siedlisk lądowych po przeważnie wodne. Obszary podmokłe powstają w sposób naturalny lub jako wynik działalności człowieka. Ich funkcje biologiczne i geochemiczne uzależnione są od stałego lub okresowego zalewania wodą powierzchni gruntu. Charakterystyczną cechą obszarów podmokłych jest obecność wód stojących lub wolnopłynących. Na obszarach podmokłych zachodzi szereg regularnych i intensywnych procesów, bardzo korzystnych dla ludzi i zwierząt jak również dla utrzymania jakości środowiska naturalnego. Obszary szczególnie narażone za obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych uznaje się obszary, na których występują wody zanieczyszczone oraz wody zagrożone zanieczyszczeniem. Zgodnie z wymogami Dyrektywy azotanowej za wody zanieczyszczone uznaje się: 1. śródlądowe wody powierzchniowe, a w szczególności wody, które pobiera się lub zamierza się pobierać na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia i wody podziemne, w których zawartość azotanów wynosi powyżej 50 mg NO 3 /dm 3 ; 2. śródlądowe wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza terytorialnego, wykazujące eutrofizację, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu. Za wody zagrożone zanieczyszczeniem uznaje się: 1. śródlądowe wody powierzchniowe, a w szczególności wody, które pobiera się lub zamierza się pobierać na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia i wody podziemne, w których zawartość azotanów wynosi od 40 do 50 mg NO 3 /dm 3 i wykazuje tendencję wzrostową; 21

23 2. śródlądowe wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza terytorialnego, wykazujące tendencję do eutrofizacji, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu. Oddziaływanie oddziaływanie jest konsekwencją presji na środowisko np: ze wzrostem stężenia fosforu w wyniku stosowania nawozów sztucznych, wiąże się utrata różnorodności biologicznej, śnięcie ryb, wzrost częstotliwości zachorowań na pewne choroby u ludzi, modyfikacja pewnych zmiennych ekonomicznych. Oddziaływanie antropogeniczne różne skutki oddziaływań człowieka (społeczności ludzkich) na środowisko i przyrodę. Skala, zasięg i intensywność są bardzo różne, ale z reguły negatywne. Należy do nich np. zanieczyszczenie wód, powietrza, gleb, osuszanie terenów, wylesianie, zabudowa koryt rzek. Ochrona środowiska rozumie się przez to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiających zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej. Ochrona ta polega w szczególności na: racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego Opłaty w gospodarce wodnej opłaty pobierane za szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych, tzn. za pobór wody śródlądowej, stanowiącej własność Państwa; za wprowadzanie do stanowiących własność Państwa wód lub do ziemi ścieków zawierających zanieczyszczenia; za korzystanie z urządzeń wodnych, żeglugę i spław oraz za wydobywanie z wód minerałów (piasku, żwiru, kamienia). Organizacje pozarządowe (NGO) podmioty niezależne od administracji publicznej. Art. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie zawiera definicję organizacji pozarządowej. Na jej podstawie organizacjami pozarządowymi są organizacje nie będące jednostkami sektora finansów publicznych i nie działające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia z wyłączeniem m.in. partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych, fundacji, których jednym fundatorem jest Skarb Państwa. Organizacje pozarządo- 22

24 we najczęściej działają jako stowarzyszenia lub fundacje zajmujc się kulturą, ekologią, prawami człowieka, nauką i techniką. P Plan gospodarowania wodami w dorzeczu jest to dokument, który opracowuje Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, a opiniuje Dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej. Plan ten zawiera: ogólny opis cech charakterystycznych obszaru dorzecza, podsumowanie identyfikacji znaczących oddziaływań antropogenicznych i oceny ich wpływu na stan wód powierzchniowych i podziemnych, wykaz, wraz z graficznym przedstawieniem obszarów chronionych, mapę sieci monitoringu, wraz z prezentacją programów monitoringowych, ustalenie celów środowiskowych dla jednolitych części wód i obszarów chronionych, podsumowanie wyników analizy ekonomicznej związanej z korzystaniem z wód, podsumowanie działań zawartych w wodnym programie środowiskowym kraju, z uwzględnieniem sposobów osiągania ustanawianych celów środowiskowych, wykaz innych, szczegółowych programów i planów gospodarowania dla obszaru dorzecza, dotyczących zlewni, sektorów gospodarki, problemów lub typów wód, wraz z omówieniem zawartości tych programów i planów, podsumowanie działań zastosowanych w celu informowania społeczeństwa i konsultacji publicznych, opis wyników i dokonanych na tej podstawie zmian w planie, wykaz organów właściwych w sprawach gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza, informację o sposobach i procedurach pozyskiwania informacji i dokumentacji źródłowej wykorzystanej do sporządzenia planu, oraz informacji o spodziewanych wynikach planu. 23

25 Aktualizacji planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza dokonuje się co sześć lat. Pobór wody ilość wód pobierana z różnych źródeł w celu zaspokojenia potrzeb wodnych. Dla celów statystycznych wielkości tych poborów określa się z reguły w skali rocznej, w rozbiciu na pobory wody powierzchniowej i podziemnej dla celów produkcyjnych (poza rolnictwem i leśnictwem), rolniczo-leśnych i komunalnych. W tak podawanych zestawieniach nie uwzględnia się poborów wody na potrzeby ludności wsi i potrzeby inwentarza żywego. Podejście łączone podejście to zakłada wprowadzenie bądź wykonanie działań na rzecz ograniczania emisji opartych na najlepszych technikach lub odpowiednich dopuszczalnych wartościach emisji, ustanowionych dyrektywami wymienionymi w art. 10 RDW. Potencjał ekologiczny potencjał ekologiczny odnosi się do silnie zmienionej lub sztucznej części wód, która została tak przekształcona przez człowieka, że niemożliwe jest przywrócenie jej do stanu naturalnego (np. kanał). Kryteria określające poszczególne stopnie potencjału ekologicz- 24

26 nego są mniej rygorystyczne w porównaniu do stanu ekologicznego. W zależności od parametrów rozróżnia się maksymalny, dobry, umiarkowany, niski i zły potencjał ekologiczny (patrz: dobry potencjał ekologiczny). Powódź rozumie się przez to takie wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach lub na morzu, podczas którego woda po przekroczeniu stanu brzegowego zalewa doliny rzeczne albo tereny depresyjne i powoduje zagrożenie dla ludności lub mienia oraz wymierne lub niewymierne straty ekonomiczne i społeczne. Powszechne korzystanie z wód korzystanie z wód przysługujące z mocy prawa każdej osobie fizycznej przebywającej na terytorium Polski. Tym rodzajem korzystania z wód są objęte wszystkie wody stanowiące własność Państwa, w szczególności wody płynące. Powszechne korzystanie z wód służy zaspokojeniu potrzeb bytowych każdego człowieka oraz codziennych potrzeb gospodarstwa domowego lub rolnego, jednak bez stosowania urządzeń specjalnych (kanałów, rowów, pomp wodnych itp) oraz wypoczynkowi, uprawianiu turystyki, sportów wodnych i wędkarstwa. Poziom wodonośny w szerokim znaczeniu jest to samo co zbiorowisko wód podziemnych (w strefie saturacji) a więc warstwa wodonośna w obrębie utworów warstwowanych lub strefa wodonośna w obrębie utworów szczelinowych lub kawernowych. Presja bezpośredni skutek w środowisku w wyniku czynnika sprawczego, czyli działalności człowieka. Może to dotyczyć zrzutów, poborów wody, zabudowywania środowiska wodnego, łowienia ryb. Przepływ ilość (objętość) wody przepływającej przez określony przekrój poprzeczny w jednostce czasu [m3/s]. Przepływ dyspozycyjny bezzwrotny (nadwyżka wody, rezerwa) przepływ (zasób) dyspozycyjny bezzwrotny, inaczej nadwyżka wody, wyznaczana w zadanym przekroju cieku i dla zadanego okresu roku, określona z uwzględnieniem gospodarki wodnej wydzielonego dorzecza i dla przyjętego miarodajnego, pod względem ilości i jakości, przepływu wody w ciekach tego dorzecza, obliczona dla przyjętego rodzaju potencjalnego użytkownika wody z jego wymaganiami ilościowymi i jakościowymi. Jest to największa ilość wody odpowiedniej jakości, jaką może bezzwrotnie pobrać użytkownik w przekroju cieku w określonym czasie, tak 25

27 aby pobór ten nie naruszył stanu pozwoleń wodnoprawnych w dorzeczu, w szczególności poniżej przekroju poboru. Przepływ dyspozycyjny zwrotny przepływ (zasób) dyspozycyjny zwrotny wyznaczany w zadanym przekroju cieku powierzchniowego i dla zadanego okresu roku, określony dla przyjętego miarodajnego, pod względem ilości i jakości, przepływu wody w ciekach tego dorzecza, obliczony dla przyjętego rodzaju potencjalnego użytkownika wody z jego wymaganiami ilościowymi i jakościowymi. Jest to największa ilość wody odpowiedniej jakości, jaką może pobrać użytkownik w przekroju cieku w określonym czasie, pod warunkiem zrzucenia jej w tej samej ilości bezpośrednio poniżej przekroju poboru. Wartość zwrotnego przepływu dyspozycyjnego w danym przekroju cieku informuje, jak duże są w tym przekroju przepływy do ich zwrotnego wykorzystania (np. dla potrzeb elektrowni wodnej). Przez zwrotne wykorzystanie rozumie się pobór wody w danym przekroju cieku i ich zrzucenie w niezmienionej ilości bezpośrednio poniżej przekroju poboru. Wartość ta zależy m.in. od gospodarki wodą powyżej badanego przekroju, natomiast nie zależy od zapotrzebowania na wodę użytkowników znajdujących się poniżej badanego przekroju. Przepływ nienaruszalny jest to umowny (w danym przekroju cieku i dla danego okresu roku) właściwy dla założonego ekologicznego stanu cieku, przepływ, którego wielkość i jakość, ze względu na zachowanie tego stanu, nie mogą być, a ze względu na instytucję powszechnego korzystania z wód, nie powinny być, z wyjątkiem okresów zagrożeń nadzwyczajnych, obniżane poprzez działalność człowieka. Dla części przepływu nienaruszalnego związanej z koniecznością zachowania założonego ekologicznego stanu cieku przyjęto nazwę przepływ nienaruszalny hydrobiologiczny (przepływ hydrobiologiczny). R Region wodny część obszaru dorzecza wyodrębniona na podstawie kryterium hydrograficznego na potrzeby zarządzania zasobami wodnymi lub całość obszaru dorzecza. 26

28 Rejestr wykazów obszarów chronionych Ramowa Dyrektywa Wodna narzuca utworzenie (do 2004 r.) rejestru obszarów chronionych w celu ochrony znajdujących się tam wód powierzchniowych i podziemnych oraz dla zachowania siedlisk i gatunków bezpośrednio od wody zależnych. Rejestr wykazów obszarów chronionych zawiera wykazy obszarów: wyznaczonych do poboru wody przeznaczonej do picia przez ludzi, przeznaczonych do ochrony gatunków wodnych o znaczeniu ekonomicznym, przeznaczonych do celów rekreacyjnych, wrażliwych na substancje biogenne, przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków (zależnych od wody). S Samooczyszczanie się wód złożony naturalny proces przekształcania rozpuszczonej materii organicznej lub zawieszonej materii organicznej w środowisku, szczególnie wód płynących, polegający na m.in. mineralizacji materii organicznej, w którym udział biorą różnorodne mikroorganizmy. Do podstawowych procesów składających się na samooczyszczanie się wód i zachodzących w obecności tlenu należą: rozcieńczanie, sedymentacja zawiesin oraz adsorpcja. Scenariusz rozwoju (prognoza rozwoju, baseline scenario) przewidywanie tendencji i opracowywanie prognoz (w odniesieniu do 2015 roku) dotyczących głównych sektorów gospodarki (czynników sprawczych) wywołujących presje na części wód oraz planowanych działań inwestycyjnych (związanych z wodą), które przyczynią się do zmniejszenia tych presji (wraz ze środkami finansowymi niezbędnymi przy wdrażaniu tych działań). Scenariusz rozwoju powinien stanowić wkład w ocenę ryzyka nie osiągnięcia celów środowiskowych RDW czyli dobrego stanu wód. Scenariusz wyjściowy przewidywany rozwój wybranego zespołu czynników sprawczych (np. sektorów gospodarki) przy braku działań interwencyjnych określonych polityką. Siedlisko przyrodnicze (Dyrektywa Siedliskowa) obszar lądowy lub wodny wyróżniony w oparciu o cechy geograficzne, abiotyczne i biotyczne, całkowicie naturalny lub niewiele odbiegający od naturalnego. 27

29 Siedlisko gatunku (Dyrektywa Siedliskowa) środowisko życia gatunku (w którymkolwiek stadium jego cyklu biologicznego) określone przez specyficzne czynniki abiotyczne i biotyczne. Silnie zmieniona jednolita część wód rozumie się przez to część wód powierzchniowych, których charakter został w znacznym stopniu zmieniony na skutek fizycznego oddziaływania człowieka. Sprawozdawczość (przedkładanie raportów) każdy kraj członkowski zobowiązany jest do składania raportów do Komisji Europejskiej z realizacji zadań wynikających z RDW. Raport winien być przekazywany z każdego etapu wdrażania RDW. Stan chemiczny stan chemiczny jest oceną jakości wód dokonywaną na podstawie stężenia zanieczyszczeń, zawierającą w szczególności substancje priorytetowe. Stan chemiczny zawiera dwie klasy: dobrą i złą. Standard jakości środowiska są to wymagania, które muszą być spełnione w określonym czasie przez środowisko jako całość lub jego poszczególne elementy przyrodnicze. Stan ekologiczny jest określeniem jakości struktury i funkcjonowania ekosystemu wód powierzchniowych, sklasyfikowanej zgodnie z załącznikiem V Ramowej Dyrektywy Wodnej. Stan ilościowy (patrz: dobry stan ilościowy) jest określeniem stopnia, w jakim bezpośredni i pośredni pobór wody ma wpływ na część wód podziemnych. Stan wód podziemnych jest ogólnym określeniem stanu części wód podziemnych, składa się z oceny stanu ilościowego i stanu chemicznego. O stanie wód podziemnych decyduje gorsza z tych dwóch ocen. Stan wód powierzchniowych jest ogólnym określeniem stanu części wód powierzchniowych, składa się z oceny stanu stanu ekologicznego i stanu chemicznego. Ostanie wód powierzchniowych decyduje gorsza z tych dwóch ocen Strefa zalewowa (obszar narażony na powodzie) obszar zalewany wodą o określonym prawdopodobieństwie przewyższenia. Wyróżniamy 28

30 strefy zalewu bezpośredniego i potencjalnego (w wypadku awarii lub przelania się wody przez obwałowanie). Strefa ochronna ujęcia wody (powierzchniowej/podziemnej) obszar na którym obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów oraz korzystania z wody. Strefę ochronną dzieli się na teren ochrony bezpośredniej i pośredniej. Ustanawia się je dla ujęć wody służących do zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę do picia i potrzeb gospodarstw domowych oraz do produkcji artykułów żywnościowych i farmaceutycznych. Strefę ochrony pośredniej ustanawia w drodze rozporządzenia Dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej. Substancje biogenne (biogeny, sole biogeniczne, nutrienty) wszelkie sole nieorganiczne potrzebne do rozwoju żywych organizmów. W hydrobiologii mówiąc o substancjach biogennych ma się najczęściej na myśli głównie lub wyłącznie nieorganiczne związki fosforu i azotu, które mogą ograniczyć rozwój lub występowanie niektórych roślin wodnych. Substancje niebezpieczne jedna lub więcej substancji albo mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska. Substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a także substancja powstała w wyniku awarii. Substancje priorytetowe substancje, które stanowią szczególne zagrożenie dla środowiska wodnego, jak również innych komponentów środowiska (w wyniku przenoszenia przez wodę). Substancje priorytetowe zostały podzielone wg. stwarzanego przez nie ryzyka na podstawie oceny poszczególnych substancji, która uwzględnia m.in. następujące elementy: toksyczność, podatność na degradację, bioakumulację, ryzyko dla zdrowia człowieka, stężenia substancji w środowisku wodnym. Substancja zanieczyszczająca oznacza każdą substancję mogącą spowodować zanieczyszczenie, szczególnie taką, która jest wymieniona w załączniku VIII RDW. System wodonośny zespół poziomów wodonośnych znajdujących się w kontakcie hydraulicznym, ograniczony ściśle zdefiniowanymi przestrzennie i dynamicznie granicami. 29

31 Sztuczna jednolita część wód powierzchniowych rozumie się przez to jednolitą część wód powierzchniowych powstałą na skutek działalności człowieka. Środowisko ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz, klimat. T Teren ochrony bezpośredniej ujęcia wód podziemnych/powierzchniowych obszar (oznaczony i ogrodzony), na którym usytuowane jest ujęcie wody. Na terenie tym zabronione jest użytkowanie gruntów do celów niezwiązanych z eksploatacją ujęcia wody. Teren ochrony pośredniej ujęcia wód podziemnych/powierzchniowych obszar na którym może być zabronione lub ograniczone wykonywanie robót i innych czynności powodujących zmniejszenie przydatności ujmowanej wody lub wydajności ujęcia. Teren ochrony pośredniej ujęcia wód podziemnych wyznacza się na podstawie ustaleń zawartych w dokumentacji hydrogeologicznej ujęcia wody. Obejmuje on obszar zasilania ujęcia wody. Transgraniczna jednolita część wód jednolita część wód (powierzchniowych lub podziemnych) obejmująca terytorium więcej niż jednego państwa (członkowskiego lub nie należącego do Unii Europejskiej). 30

32 U Udział społeczeństwa umożliwienie społeczeństwu wywierania wpływu na wyniki planów i efekty przebiegu prac w czasie ich prowadzenia. Pojęcie to oznacza wszelkie formy uczestnictwa w procesie podejmowania decyzji. Rozróżniamy trzy główne formy udziału społeczeństwa: Informowanie udostępnianie informacji szerokiemu społeczeństwu, przy czym nie jest oczekiwana odpowiedź ze strony poinformowanych. Konsultacje społeczne jeżeli za podstawę procesu przyjąć udostępnianie informacji, jest to najniższy poziom organizowania udziału społeczeństwa. Administracja i samorządy udostępniają dokumentację, w odniesieniu do której można zgłaszać opinie i uwagi na piśmie, stwarzają możliwości wysłuchania społeczeństwa lub czynnie dążą do zebrania takich uwag i opinii (np. w drodze sondaży i wywiadów). Określenie konsultacje użyte w art. 14 RDW odnosi się wyłącznie do konsultacji pisemnych. Czynne zaangażowanie jest wyższym poziomem udziału społeczeństwa niż konsultacje. Polega ono na tym, że zainteresowane strony zapraszane są do aktywnego uczestnictwa w procesie planowania, w formie dyskusji nad problemami i proponowania rozwiązań. Ujęcie wód podziemnych zespół urządzeń służących do poboru wód podziemnych z jednego punktu, wielu punktów lub z pewnego obszaru, zaopatrujących określonego użytkownika lub w określonym celu (np. studnia, sztolnia, dreny, studnia promienista, źródło). Ujęcie wód powierzchniowych budowla hydrotechniczna i urządzenia lub ich zespoły umożliwiające pobranie wody z rzeki, jeziora lub zbiornika wodnego i wprowadzenie jej do urządzeń podnoszących (pompowni) bądź doprowadzających kanałów, rurociągów, sztolni. Urządzenia kanalizacyjne urządzenia techniczne służące do ujęcia, oczyszczania i odprowadzania ścieków. Urządzenia wodne rozumie się przez to urządzenia służące kształtowaniu zasobów wodnych oraz korzystaniu z nich, a w szczególności: budowle piętrzące, upustowe, przeciwpowodziowe i regulacyjne, a także kanały i rowy, 31

33 obiekty zbiorników i stopni wodnych, stawy, obiekty służące do ujmowania wód powierzchniowych oraz podziemnych, obiekty energetyki wodnej, wyloty urządzeń kanalizacyjnych służące do wprowadzania ścieków do wód, stałe urządzenia służące do połowu ryb lub do pozyskiwania innych organizmów wodnych, mury oporowe, bulwary, nabrzeża, pomosty, przystanie, kąpieliska, stałe urządzenia służące do dokonywania przewozów międzybrzegowych. Usługi wodne oznaczają wszystkie usługi, które umożliwiają gospodarstwom domowym, instytucjom publicznym oraz podmiotom gospodarczym: pobór, piętrzenie, magazynowanie, uzdatnianie i dystrybucję wód powierzchniowych lub podziemnych, odbieranie i oczyszczanie ścieków, które następnie są odprowadzane do wód powierzchniowych. Uzdatnianie wody usuwanie zanieczyszczeń znajdujących się w wodzie surowej dla uzyskania jakości wody nadającej się np. do spożycia (zaopatrzenie ludności, do celów komunalnych, przemysłowych). W procesie uzdatniania stosuje się koagulację, sedymentację, filtrację, dezynfekcję. W Warstwa wodonośna rozumie się przez to warstwowane lub niewarstwowane utwory skalne przepuszczalne i nasycone wodą wykazujące wystarczającą porowatość i przepuszczalność umożliwiającą znaczący przepływ wód podziemnych lub pobór znaczących ilości wód podziemnych. 32

34 Warunki korzystania z wód regionu wodnego element planowania w gospodarowaniu wodami. Obejmuje: aktualny i perspektywiczny stan ilościowy i jakościowy zasobów wód powierzchniowych i podziemnych oraz ekosystemów wodnych i od wody zależnych, wymagania dotyczące jakości wody, ustalenia: planów zagospodarowania przestrzennego, dokumentacji hydrogeologicznej i obowiązujących pozwoleń wodnoprawnych. Warunki korzystania z wód regionu wodnego mogą określać ograniczenia niezbędne dla osiągnięcia celów środowiskowych, w szczególności ograniczenia w zakresie: poboru wód powierzchniowych lub podziemnych, wprowadzania ścieków lub substancji szczególnie szkodliwych do wód lub do ziemi, lokalizacji nowych urządzeń wodnych. Warunki referencyjne specyficzne dla danego typu części wód warunki hydromorfologiczne, fizyko-chemiczne i biologiczne, reprezentujące bardzo dobry stan ekologiczny. Woda przeznaczona do spożycia woda przeznaczona do picia, gotowania, przygotowania pożywienia lub do innych celów w gospodarstwach domowych oraz każda woda używana do produkcji żywności, środków farmaceutycznych i kosmetycznych, a także na potrzeby basenów kąpielowych i pływalni. Wodny program środowiskowy (program działań) dokument określający działania zmierzające do poprawy lub utrzymania dobrego stanu wód. Działania są konkretnymi przedsięwzięciami powiązanymi z kalendarzem i oceną finansową. Mogą mieć charakter prawny, finansowy, administracyjny lub umowny (kontraktowy) (patrz: działania podstawowe oraz uzupełniające). Wody podziemne rozumie się przez to wszystkie wody znajdujące się pod powierzchnią ziemi w strefie nasycenia, w tym wody gruntowe pozostające w bezpośredniej styczności z gruntem lub podglebiem. Wody powierzchniowe oznaczają wody śródlądowe za wyjątkiem wód podziemnych; wody przejściowe i wody przybrzeżne, za wyjątkiem sytuacji, kiedy z uwagi na stan chemiczny można do nich również zaliczyć wody terytorialne. 33