AKSJOLOGIA W WYCHOWANIU ZAPOBIEGAJĄCA PRZYSZŁOŚCI PRZESTĘPCZEJ UCZNIÓW. Warszawa, 31 marca 2014 r.

Transkrypt

1 AKSJOLOGIA W WYCHOWANIU ZAPOBIEGAJĄCA PRZYSZŁOŚCI PRZESTĘPCZEJ UCZNIÓW Warszawa, 31 marca 2014 r.

2 Oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa ( ). Nauczanie i wychowanie ( ) za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki ( ). Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności. Preambuła do ustawy o systemie oświaty

3 KSZTAŁCENIE WYCHOWANIE OPIEKA

4 CZY MOŻNA PODJĄĆ ROZWAŻANIA O WYCHOWANIU BEZ UWZGLĘDNIENIA WARTOŚCI? CO POWINNO SIĘ MÓWIĆ W DZISIEJSZYM ŚWIECIE O WARTOŚCIACH W WYCHOWANIU? JAK WYCHOWAĆ MŁODEGO CZŁOWIEKA, BY WYZNAWAŁ WARTOŚCI ZGODNE Z NORMAMI SPOŁECZNYMI?

5 Paradoksem obecnych czasów jest to, że mamy coraz wyższe budynki, ale mniejszą cierpliwość; szersze autostrady, ale węższe poglądy. Wydajemy więcej, ale posiadamy mniej; kupujemy więcej, ale odczuwamy rzadziej przyjemność. Mamy większe domy i mniejsze rodziny; więcej wygód, ale mniej czasu. Pomnożyliśmy nasz dobytek, ale ograniczyliśmy system wartości.

6 Mówimy za dużo, kochamy za mało i nienawidzimy zbyt często. Nauczyliśmy się jak przeżyć, ale nie jak żyć. Dodaliśmy swemu życiu lat, a nie latom życia. Przebyliśmy całą drogę na księżyc i z powrotem, a mamy problem z przejściem przez ulicę, aby poznać swego sąsiada. Podbijamy wszechświat, ale nie nasze wnętrze. Dokonujemy coraz większych rzeczy, ale nie lepszych. Oczyszczamy powietrze, ale zaśmiecamy dusze. Poznaliśmy atom, ale nie pokonaliśmy naszych uprzedzeń.

7 Planujemy więcej, ale realizujemy mniej. Nauczyliśmy się spieszyć, ale nie czekać. Produkujemy więcej komputerów, by przechowywały więcej informacji, a komunikujemy się coraz rzadziej. To są czasy fast foodów i wolnego trawienia; wielkich ludzi i małych charakterów; piękniejszych domów, ale rozbitych rodzin. Musimy zrozumieć, że życie nie jest mierzone liczbą oddechów, ale liczbą momentów, które zapierają dech w piersiach. Paradoksy współczesności komik Georg Carlin

8 WYCHOWANIE WYCHOWANIE OBEJMUJE ZAMIERZONE I ŚWIADOME ODDZIAŁYWANIE NA WYCHOWANKA, PODEJMOWANE W OKREŚLONYM CELU I W OKREŚLONEJ SYTUACJI. ODDZIAŁYWANIE WPŁYWA KSZTAŁTUJĄCO NA OSOBOWOŚĆ JA, PSYCHIKĘ, CHARAKTER, POGLĄDY, POSTĘPOWANIE JEDNOSTKI. JEDNĄ Z PIERWSZYCH DZIEDZIN URZECZYWISTNIANIA WARTOŚCI JEST DZIAŁALNOŚĆ WYCHOWAWCZA.

9 WARTOŚĆ DZIAŁANIE CEL WARTOŚĆ PODEJMOWANE PRZEZ UCZNIA DZIAŁANIE WYZWALA W NIM OKREŚLONE EMOCJE, JEŚLI OTRZYMA WZMOCNIENIE POZYTYWNE, OSIĄGNIE CEL NADAJE SWOIM DZIAŁANIOM WARTOŚĆ, WZRASTA MOTYWACJA DO PODEJMOWANIA KOLEJNYCH WYZWAŃ.

10 WYCHOWANIE KU WARTOŚCIOM W AKSJOLOGICZNEJ FORMULE SYSTEMU OŚWIATOWEGO WARTOŚCIĄ NADRZĘDNĄ JEST INDYWIDUALNY CZŁOWIEK I JEGO: PRAWO DO ŻYCIA I WOLNOŚCI, ROZWÓJ, SAMOREALIZACJA, PODMIOTOWOŚĆ, TOŻSAMOŚĆ. WYCHOWANIE JEST PROCESEM POZWALAJĄCYM UZYSKAĆ TRWAŁE PRZEOBRAŻENIA W OSOBOWOŚCI WYCHOWANKA, KSZTAŁTUJĄCYM JEGO CECHY ORAZ ŚWIADOMOŚĆ POZWALAJĄCĄ UZNAĆ WARTOŚCI UNIWERSALNE ZA POŻĄDANE.

11 CZYNNIKI RYZYKA CECHY JEDNOSTKI I ŚRODOWISKA SPRZYJAJĄCE PODEJMOWANIU ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH: Środowisko rodzinne relacje rodzic-dziecko, wartości w rodzinie, model wychowania, wzorce osobowe, formy spędzania czasu wolnego (np. konflikty, brak poczucia bezpieczeństwa, uzależnienie, brak więzi, nieumiejętność konstruktywnego spędzania czasu wolnego); Środowisko rówieśnicze destrukcyjna grupa rówieśnicza jako punkt odniesienia, źródło wartości;

12 CZYNNIKI RYZYKA CECHY JEDNOSTKI I ŚRODOWISKA SPRZYJAJĄCE PODEJMOWANIU ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH: Środowisko szkolne niepowodzenia szkolne, niechęć do nauki, nieumiejętność nawiązywania pozytywnych relacji interpersonalnych, poczucie bycia gorszym od innych/wykluczonym; JA - niedojrzałość emocjonalna i społeczna, niska samoocena, brak odporności na stres (frustracja, agresja), brak umiejętności odroczenia gratyfikacji. Zestawienie wielu czynników ryzyka sprzyja podejmowaniu zachowań problemowych przez ucznia, przewartościowaniu celów i norm, podejmowaniu zachowań ryzykownych, pogłębianiu się demoralizacji, a nawet podejmowaniu zachowań przestępczych.

13 CZYNNIKI CHRONIĄCE TE CECHY JEDNOSTKI I ŚRODOWISKA, KTÓRE ZWIĘKSZAJĄ ODPORNOŚĆ NA CZYNNIKI RYZYKA: Środowisko rodzinne więź emocjonalna rodzic-dziecko, pozytywne relacje w rodzinie, wsparcie, pozytywne wzorce zachowania i wyznawane wartości, hierarchia wartości akceptowana społecznie; Środowisko rówieśnicze pozytywna grupa odniesienia, poczucie przynależności do grupy, przestrzeganie przez grupę norm i wartości aprobowanych społecznie, przyjaźń;

14 CZYNNIKI CHRONIĄCE TE CECHY JEDNOSTKI I ŚRODOWISKA, KTÓRE ZWIĘKSZAJĄ ODPORNOŚĆ NA CZYNNIKI RYZYKA: Środowisko szkolne zapewnienie uczniom poczucia bezpieczeństwa, optymalnych warunków do wszechstronnego rozwoju, organizacja zajęć o charakterze profilaktycznym, terapeutycznym, warsztaty, koła zainteresowań, szkoła jako środowisko przyjazne dla ucznia; JA silny system wartości, adekwatna samoocena, umiejętność radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania problemów i konfliktów. Przewaga czynników chroniących nad czynnikami ryzyka uchroni ucznia przed podejmowaniem zachowań problemowych, demoralizacji oraz podejmowaniem zachowań przestępczych.

15 PRZYKŁADY CZYNNIKÓW CHRONIĄCYCH W ŚRODOWISKU SZKOLNYM PRZECIWDZIAŁAJĄCYCH PRZYSZŁOŚCI PRZESTĘPCZEJ UCZNIÓW SZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZY I PROFILAKTYKI (wynikający z dokonanej diagnozy środowiska uczniów); KOŁA ZAINTERESOWAŃ I WARSZTATY (EKOLOGICZNE, TECHNICZNE, PLASTYCZNE); KAMPANIE SKIEROWANE DO UCZNIÓW (np. ARS, czyli jak dbać o miłość); AKCJE CHARYTATYWNE konkretny cel (pomoc, bezinteresowne działania); ORGANIZACJA CZASU WOLNEGO OBCOWANIE Z WYTWORAMI KULTURY, ZAJĘCIA SPORTOWE, KONKURSY, OLIMPIADY, WYCIECZKI;

16 PRZYKŁADY CZYNNIKÓW CHRONIĄCYCH W ŚRODOWISKU SZKOLNYM PRZECIWDZIAŁAJĄCYCH PRZYSZŁOŚCI PRZESTĘPCZEJ UCZNIÓW WSPÓŁPRACA ZE ŚRODOWISKIEM LOKALNYM; ORGANIZACJA UROCZYSTOŚCI I ŚWIĄT PAŃSTWOWYCH; AUTORYTET NAUCZYCIELA/WYCHOWAWCY; WSPARCIE ZE STRONY WYCHOWAWCY, PEDAGOGA, PSYCHOLOGA, FUNDACJI I INNYCH INSTYTUCJI; OTWARTOŚĆ DO DYSKUSJI Z UCZNIAMI, WYSŁUCHANIA ICH POMYSŁÓW NA ORGANIZACJĘ PRACY I CZASU WOLNEGO; SZACUNEK DLA INDYWIDUALNOŚCI UCZNIA.

17 WZMACNIANIE CZYNNIKÓW CHRONIĄCYCH - PROFILAKTYKA PROFILAKTYKA PIERWSZORZĘDOWA PROMOWANIE ZDROWEGO STYLU ŻYCIA, ZAPOBIEGANIE WYSTĘPOWANIU ZAGROŻENIOM W CELU ODROCZENIA WIEKU INICJACJI I SKŁONIENIA DO PODEJMOWANIA ZACHOWAŃ ZGODNYCH Z NORMAMI GRUPA NISKIEGO RYZYKA (PROGRAMY WYCHOWAWCZE I PROFILAKTYCZNE); PROFILAKTYKA DRUGORZĘDOWA SKIEROWANA DO GRUP O PODWYŻSZONYM STOPNIU RYZYKA OGRANICZAJĄCA/ELIMINUJĄCA PODEJMOWANIE ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH; PROFILAKTYKA TRZECIORZĘDOWA MA CHARAKTER INTERWENCYJNY W PRZYPADKU POJAWIENIA SIĘ ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH.

18 AUTORYTET NAUCZYCIELA/WYCHOWAWCY CO TO ZNACZY? Definicje: powszechnie uznana czyjaś powaga, wpływ, znaczenie; posłuch, poważanie, szacunek, respekt; człowiek mający duże poważanie ze względu na swą wiedzę lub postawę moralną, stawiany za wzór do naśladowania, mający wpływ na postawy i myślenie innych ludzi; osoba ciesząca się dużym szacunkiem. Autorytet to tak naprawdę odbicie uznanych społecznie norm i wartości.

19 Po pierwsze system wartości. Edukacja aktywnie służy wielostronnemu rozwojowi ucznia, gdy staje się procesem jego integracji wokół wartości.

20 Bycie autorytetem dla młodego człowieka pozwala na odkrywanie w nim wewnętrznych źródeł jego twórczości, pomaga wychowankowi znaleźć to, co jest najlepsze dla jego osobistego rozwoju. Młodzież w oparciu o dostępny jej wzorzec tworzy swój system wartości, hierarchię celów, postawę moralną.

21 Nauczyciel bez wartości nie może liczyć na skuteczność swojej pedagogii. Nauczyciel bez wartości nie może zbudować prawdziwego autentycznego autorytetu. (ks. J. Zimny).

22 Po drugie potrzeba dialogu. Każda szkoła, placówka resocjalizacyjna, socjoterapeutyczna czy opiekuńczo wychowawcza powinna być pierwszym miejscem, gdzie się uczy dialogu. Relacja wychowawcza to relacja dialogu.

23 Taki model funkcjonowania można byłoby ująć w czterech obszrach: Nauczyciel zainteresowany światem wartości wychowanka. Nauczyciel przewodnik w dyskusji z wychowankami. Nauczyciel wzór osobowy, który nie może być wieszakiem na wartości, lecz musi mieć własny system, zakorzenić się w nim, dojrzewać. Wtedy dopiero w dialogu będzie przekonywujący. Nauczyciel współdziałający z wychowankami. W dialogu wychowawczym wychodzi się od pytania: co razem robimy? Współdziałanie z wychowankiem jest znakomitą lekcją wartości, które pragnie się wychowankom zaproponować. (K. Mroczek)

24 Po trzecie miłość, dobroć, odwaga. Potrzeba opieki i troski o drugiego człowieka. To także decydowanie się na uczenie młodego człowieka miłości i bycia dobrym. To chęć wychowywania na wartościowego i odpowiedzialnego męża, ojca i obywatela, bezinteresowne dzielenie się tym co dobre, dbałość o dobro wychowanków. To odwaga bycia z wychowankiem w różnych sytuacjach szkolnych, życiowych.

25 Po czwarte godność. Godność człowieka jest wartością i celem samym w sobie. To niezbywalne prawo człowieka i zobowiązanie do jego respektowania dla innych. Budowanie i podtrzymywanie relacji w duchu poszanowania godności pozwala wychowankowi na osiągnięcie dojrzałości emocjonalnej, społecznej i przyswojenie prezentowanych mu wartości.

26 Po piąte odpowiedzialność. To styl bycia nauczyciela/wychowawcy, takt pedagogiczny, sposób rozwiązywania problemów, umiejętność budowania kontaktów międzyludzkich czy zaangażowanie w pracę zawodową. Na pierwszym miejscu stawia rozwój osobowości młodego człowieka, na drugim zaś jego wiedzy. Przyczyniając się do zmian w osobowości wychowanka wspiera tym samym jego rodziców. Przygotowuje go do życia w zróżnicowanym społeczeństwie. Wierzy w skuteczność wychowania, właśnie w imię posiadanej odpowiedzialności.

27 Po szóste animator integralnego rozwoju wychowanka. Stymuluje emocjonalnie, wyraża osobisty szacunek, jest otwarty na dialog, posiada hierarchię wartości i wspiera kształtowanie takiej hierarchii u wychowanka. Animator inicjuje, inspiruje i zachęca do działań. Szacunek pomaga z uwagą patrzeć na drugiego człowieka. Ten, kto daje wyraz szacunku dla wychowanków, widziany jest jako serdeczny, troskliwy, przyjazny i otwarty. Dostrzega drobne sukcesy, potrafi wywołać zmianę postawy, stwarza takie środowisko, w którym niepowodzenie nie oznacza przegranej.

28 NAUCZYCIEL/WYCHOWAWCA JAKO KREATOR SZKOLNEJ RZECZYWISTOŚCI Nauczyciel/wychowawca stwarza uczniom warunki do odnalezienia własnej wartości, odkrycia sensu swego istnienia i tworzenia wizji swojej przyszłości. Nauczyciel jako autonomiczny profesjonalista kreuje szkolną rzeczywistość, w której nauczanie i wychowanie jest ożywioną interakcją międzyludzką, której członkowie są indywidualnościami we wspólnocie uczących się. Nauczyciel jest źródłem wartości (przykład własny), organizatorem sytuacji dydaktycznych i wychowawczych, osobą wybierającą treści i metody. Rolą nauczyciela jest przygotowanie ucznia do samowychowania, czyli autokreacji. Wychowanie jest czynną pomoc dziecku w jego indywidualnym rozwoju oraz aktualizowaniu jego potencjalnych możliwości.

29 TUTORING wspólna droga ucznia i nauczyciela nowatorska metoda w edukacji/wychowaniu. dobre wzajemne relacje; zaufanie, wspólne przeżywaniu radości, odpowiedzialność; kształtowanie pożądanych postaw i zachowań u ucznia; Tutor przewodnik jest osobą, która inspiruje swojego wychowanka, pokazuje nowe możliwości, zaprasza do intelektualnej podróży, rozwoju swoich zainteresowań i zdolności, pokazuje system wartości, przygotowuje do samodzielności w życiu; spersonalizowana edukacja, proces nauczania i uczenia się na miarę konkretnej osoby wychowanek jako indywidualność; szacunek do jednostki oraz wydobycie jej potencjału.

30 METODA WPŁYWU GRUPOWEGO JEDNYM Z PRZYKŁADÓW PRACY WYCHOWAWCZEJ ODDZIAŁYWANIE NA WYCHOWANKA POPRZEZ GRUPĘ: KSZTAŁTOWANIE CELÓW I NORM GRUPY, STRUKTURA GRUPY RESTRUKTUROWANIE POWIĄZAŃ INTERPERSONALNYCH W GRUPIE, ROLA SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO/WYCHOWANKÓW, PODNOSZENIE PRESTIŻU GRUPY WYJĄTKOWOŚĆ I ATRAKCYJNOŚĆ GRUPY.

31 KULTUROTECHNIKA ODDZIAŁYWANIA NA WYCHOWANKÓW POPRZEZ WYTWORY KULTURY: KULTUROTECHNIKA AKTYWNOŚCI SZKOLNEJ, NAUKA, PRACA, REKREACJA, TURYSTYKA, STYL ŻYCIA, KSIĄŻKA, PRASA, KINO, TEATR, ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU, DZIAŁALNOŚĆ TWÓRCZA WYCHOWANKÓW DAJĄCA MOŻLIWOŚĆ ROZWOJU KREATYWNOŚCI I SAMODZIELNEGO MYŚLENIA.

32 Co ważne dla przyszłości młodego człowieka? WYPOSAŻENIE MŁODEGO CZŁOWIEKA W ODPOWIEDNIE KOMPETENCJE OSOBISTE I SPOŁECZNE: radzenie sobie z emocjami, bycie samodzielnym, ponoszenie odpowiedzialności za swoją drogę edukacyjną, zdolność do podejmowania decyzji, samodyscyplina i umiejętność planowania, umiejętność wyboru drogi życiowej, planowania przyszłości, wytrwałość w realizowaniu przyjętych planów i pokonywania trudności, umiejętność samodzielnego uczenia się, motywacja do podejmowania nowych wyzwań, osiągania celów,

33 WYPOSAŻENIE MŁODEGO CZŁOWIEKA W ODPOWIEDNIE KOMPETENCJE OSOBISTE I SPOŁECZNE c.d.: samoakceptacja i poczucie własnej wartości, zaufanie do siebie i innych, tolerancja, odwaga w formułowaniu i głoszeniu własnych poglądów, umiejętność twórczego i samodzielnego myślenia, szacunek dla pracy, umiejętność zgodnej współpracy, empatia, umiejętność właściwej komunikacji, rozpoznawanie wartości moralnych, budowanie systemu wartości - właściwej hierarchia wartości.

34 METAPOTRZEBY - WARTOŚCI METAPATOLOGIE PORZĄDEK DOBROĆ PRAWDA ZDOLNOŚĆ DO PODEJMOWANIA WYSIŁKU POCZUCIE INDYWIDUALNOŚCI JAKO JEDNOSTKI SPRAWIEDLIWOŚĆ BRAK POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA, NIEPEWNOŚĆ NIECHĘĆ, ODRZUCENIE BRAK UFNOŚCI, SCEPTYCYZM ZMĘCZENIE, USZTYWNIENIE BRAK POCZUCIA TOŻSAMOŚCI I ODRĘBNOŚCI BEZPRAWIE, EGOIZM ZESTAWIENIE WYBRANYCH STANÓW ZWIĄZANYCH Z MOŻLIWOŚCIĄ REALIZACJI WARTOŚCI/METAPOTRZEB Z LISTĄ METAPATOLOGII JAKO EFEKTU BRAKU REALIZACJI WARTOŚCI ZWIĄZANYCH Z POTRZEBAMI ROZWOJU. (ŻRÓDŁO: L. PYTKA, 2005)

35 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ.