Obraz histopatologiczny i immunohistochemiczny w liszaju płaskim. Histopathological and Immunohistochemical Assessment of Lichen Planus
|
|
- Nina Małek
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 ORIGINAL PAPERS Dent. Med. Probl. 2008, 45, 4, ISSN X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Stomatological Association IRENA KOZAK 1, BOGNA ZIARKIEWICZ WRÓBLEWSKA 2, EWA GANOWICZ 1, KATARZYNA CHARAZIŃSKA CAREWICZ 1, RENATA GÓRSKA 1 Obraz histopatologiczny i immunohistochemiczny w liszaju płaskim Histopathological and Immunohistochemical Assessment of Lichen Planus 1 Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia, Instytut Stomatologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny 2 Katedra i Zakład Anatomii Patologicznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny Streszczenie Wprowadzenie. Liszaj płaski jest przewlekłą chorobą skóry i błon śluzowych o niewyjaśnionej etiopatogenezie. Główną rolę w jego powstawaniu przypisuje się reakcji immunologicznej zależnej od limfocytów T. W obrębie zmian obserwuje się nadmierne i/lub nieprawidłowe rogowacenie nabłonka, naciek złożony z limfocytów, zwyro dnienie wodniczkowe, martwicę komórek podstawnych i obecność ciałek koloidowych (Civatte a). Cel pracy. Analiza immunohistochemiczna składu nacieku w liszaju płaskim i jego ocena w świetle obrazu histo patologicznego zmian. Materiał i metody. Badaniem objęto 12 pacjentów z postacią siateczkową (n = 7) i zanikowo nadżerkową (n = 5) liszaja płaskiego. Od wszystkich pacjentów pobierano wycinek błony śluzowej z pobrzeża zmiany i utrwalano w 4% wodnym roztworze formaldehydu. Skrawki poddawano ocenie histopatologicznej (po wybarwieniu hemato ksyliną i eozyną) oraz reakcji immunohistochemicznej z przeciwciałami dla CD3, CD4, CD8 i CD57. Wyniki. We wszystkich przypadkach obserwowano naciek zapalny i zwyrodnienie wodniczkowe komórek. Mar twica keratynocytów występowała u 10 na 12 pacjentów, nadmierne rogowacenie u 7, a ciałka Civatte a u 5 pa cjentów. W nacieku stwierdzano obecność wszystkich badanych podtypów limfocytów. Zaobserwowano, że licz ba komórek NK (CD57+) była proporcjonalna do liczby limfocytów T (CD3+) i ich subpopulacji: limfocytów cy totoksycznych/supresorowych (CD8+). Stopień nasilenia zaburzeń w obrazie histopatologicznym korelował natomiast z liczebnością limfocytów T pomocniczych (CD4+). Jedynie stopień nasilenia zwyrodnienia wodnicz kowego wykazywał silniejszą zależność od liczebności komórek NK. Wnioski. Cechy obrazu histopatologicznego, uważane za typowe dla liszaja płaskiego, nie występują we wszyst kich przypadkach choroby. Stopień nasilenia zmian w obrazie histopatologicznym koreluje z liczebnością komórek układu immunologicznego naciekających błonę śluzową, szczególnie z liczbą limfocytów T pomocniczych oraz komórek NK. Liczba komórek NK koreluje natomiast z liczbą limfocytów T cytotoksyczno supresorowych (Dent. Med. Probl. 2008, 45, 4, ). Słowa kluczowe: liszaj płaski, limfocyty T, komórki NK, histopatologia, immunohistochemia Abstract Background. Lichen planus is a chronic disease affecting skin and mucous membrane of unknown etiopathogene sis. T cells are believed to play the main role in the development of lichen planus lesions. The histopathologic cha racteristics of lichen planus include hyperkeratosis and/or parakeratosis, lymphocytes infiltration, vacuolar dege neration, basal cells necrosis and colloid (Civatte) bodies. Objectives. The aim of this study was to assess the infiltration in lichen planus by means of immunohistologic exa mination and to analyse the mutual relationship between histopathologic and immunohistologic findings. Material and Methods. The study group comprised 12 patients with reticular (N = 7) and atrophic erosive (N = 5) form of lichen planus. A biopsy was taken from all the patients. The specimens were subjected to histopatholo gical examination (after hematoxilline eosine staining), as well as to immunohistochemical reaction with anti CD3, anti CD4, anti CD8 and anti CD57 antibodies. Results. Inflammatory infiltrate and vacuolar degeneration were observed in all cases. Basal keratinocytes necro sis was stated in 10, hyperkeratosis in 4 and Civatte bodies in 5 out of 12 patients. All the evaluated lymphocyte
2 Obraz histopatologiczny i immunohistochemiczny w liszaju płaskim 375 subtypes were found in every patient. A positive correlation between the number of NK cells and T cells, as well as cytotoxic/suppressor T cells (CD8+) was observed. The histopathological findings correlated with the T helper cells number (CD4+). Only vacuolar degeneration degree exhibited a stronger correlation with NK cells (CD57+) number. Conclusions. Histopathological features are not present in all the lichen planus cases. The intensity of histopatho logical findings correlates with the number of immunological cells infiltrating mucous membrane, especially with the number of T helper cells and NK cells. A positive correlation was also observed between NK cells and cytoto xic/suppressor T cells number (Dent. Med. Probl. 2008, 45, 4, ). Key words: lichen planus, T cells, NK cells, histopathology, immunohistochemistry. Liszaj płaski (lichen planus, LP) jest przewle kłą chorobą dotyczącą skóry, przydatków skór nych oraz błon śluzowych. W jamie ustnej objawia się w postaci siateczkowej, charakteryzującej się obecnością na błonie śluzowej grudek o drzewko watym układzie, albo zanikowo nadżerkowej, związanej z powstawaniem nadżerek, ścieńczenia błony śluzowej lub rzadziej pęcherzy. Etiopatogeneza liszaja płaskiego nie została w pełni poznana, jednak obecnie główną rolę przypisuje się mechanizmom immunologicznym. Wydaje się, że rozwój choroby jest przede wszyst kim związany z odpowiedzią komórkową, w tym z procesami zależnymi od limfocytów T i ko mórek NK [1], chociaż niektórzy autorzy obser wują także zaburzenia humoralnej odpowiedzi im munologicznej [2]. W zmianach o charakterze liszaja płaskiego obserwuje się obfity naciek złożony w dużym stopniu z aktywowanych limfocytów T [1, 3]. Wśród komórek zapalnych stwierdza się także ma krofagi, komórki tuczne i plazmocyty. Wśród limfocytów T obecnych w nacieku ob serwuje się zarówno subpopulację limfocytów T pomocniczych (CD4+), jak i cytotoksycz nych/supresorowych (CD8+). Te ostatnie są poło żone śródnabłonkowo, często w bliskim kontakcie z makrofagami. Mogą wywoływać cytolizę lub apoptoze komórek warstwy podstawnej nabłonka [4 6]. Neppelberg [6] stwierdziła szczególnie du żą liczbę komórek apoptotycznych w obszarach ścieńczałego nabłonka. Co więcej, w zmianach o charakterze liszaja płaskiego komórki apopto tyczne obserwuje się głównie w obrębie warstwy podstawnej nabłonka, podczas gdy w zdrowej bło nie śluzowej są rozsiane w różnych jego war stwach [7]. Zhou et al. [8] stwierdzili, że rozkład limfocy tów T w obrębie zmian liszaja płaskiego koreluje ze stanem błony podstawnej. Obecność dużej licz by limfocytów T cytotoksycznych/supresorowych (CD8+) obserwowano głównie w okolicy uszko dzeń błony podstawnej, podczas gdy liczba tych komórek w błonie śluzowej właściwej nie wykazy wała związku ze stanem błony podstawnej. Liczeb ność limfocytów T pomocniczych (CD4+) nie wy kazywała związku z ciągłością błony podstawnej. Uważa się, że dla postawienia ostatecznego rozpoznania liszaja płaskiego jest niezbędne prze prowadzenie badania histopatologicznego i stwier dzenie obecności cech charakterystycznych dla tej choroby, takich jak: ciałka Civatte a, obraz zębów piły, pasmowate złogi substancji kwasochłonnej wzdłuż błony podstawnej czy ograniczony naciek, złożony głównie z limfocytów [9]. Jednak współ czesne badania kwestionują jednoznaczność histo patologicznego potwierdzania rozpoznania liszaja płaskiego, ponieważ cechy te nie występują we wszystkich przypadkach choroby, ani nie są dla niej patognomoniczne [10]. W przeprowadzonym przez van der Meij et al. badaniu [10] stwierdzono zgodność między rozpoznaniem klinicznym i hi stopatologicznym zaledwie w 50 58%. W diagno styce liszaja płaskiego wykorzystuje się także ba danie immunohistochemiczne. Celem podjętych badań była ocena obrazu hi stopatologicznego oraz liczebności limfocytów T (CD3+) i ich subpopulacji: limfocytów pomoc niczych (CD4+) i cytotoksycznych supresoro wych (CD8+) oraz komórek NK w nacieku u pa cjentów z liszajem płaskim, a także analizę liczeb ności poszczególnych komórek w zależności od obrazu histopatologicznego zmian. Materiał i metody Badaniem objęto 12 pacjentów z rozpoznaniem klinicznym liszaja płaskiego, zgłaszających się do Zakładu Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia, w tym 10 kobiet i 2 mężczyzn w wieku lat (średnia wieku: 56 lat). Od wszystkich pacjentów uzyskano świadomą zgodę na udział w badaniu. U każdego pacjenta przeprowadzono wywiad medyczny oraz badanie przedmiotowe, obejmują ce kliniczną ocenę stanu błony śluzowej i zębów. U wszystkich chorych zmiany występowały w obrębie błony śluzowej policzków, a u dwojga także na błonie śluzowej dziąseł w postaci złu szczającego zapalenia dziąseł. U 5 pacjentów roz poznano postać zanikowo nadżerkową choroby, a u 7 postać siateczkową. W znieczuleniu miejscowym pobierano wyci nek błony śluzowej policzka z pobrzeża zmiany.
3 376 I. KOZAK et al. Wycinek utrwalano w 4% wodnym roztworze for maldehydu. Otrzymany materiał odwadniano we wzrastających stężeniach alkoholu i acetonu, prze świetlano w ksylenie i zatapiano w parafinie. Ze skrawków parafinowych grubości około 4 μm wy konywano barwienie hematoksyliną i eozyną oraz reakcje immunohistochemiczne z wykorzystaniem metody peroksydazowej z następującymi przeciw ciałami: anty CD3, anty CD4, anty CD8, anty CD57. Liczebność komórek określano w czterostop niowej skali półilościowej (od 0 do +++): 0 brak, + mała liczba komórek, ++ umiarkowana licz ba komórek, +++ duża liczba komórek. Badanie histopatologiczne obejmowało po twierdzenie rozpoznania, ocenę nacieku zapalne go, rogowacenia oraz innych objawów patologicz nych. Po odparafinowaniu i przeprowadzeniu przez szereg alkoholi preparaty zostały poddane proce sowi odzyskiwania antygenów przez podgrzewa nie (w kuchence mikrofalowej, 650 W) w buforze cytrynianowym o ph 6,0. Stosując przeciwciała anty CD57 omijano powyższy etap. Następnie skrawki po ostudzeniu umieszczano w 3% roztwo rze wody utlenionej dla zablokowania aktywności endogennej peroksydazy. Po płukaniu w buforze Tris o ph 7,2 na skrawki nanoszono roztwór prze ciwciał pierwszorzędowych: CD3 klon PS1 (No vocastra), CD4 klon 4B12 (Novocastra), CD8 klon C8/144B (DAKO) oraz CD57 klon NK 1 (Novo castra). Następnie skrawki inkubowano przez 60 mi nut w temperaturze pokojowej. Do detekcji wyko rzystano przeciwciała drugorzędowe antymysie sprzężone z cząsteczkami peroksydazy (Envision, DAKO). Inkubację przeprowadzano przez 30 mi nut. Po odpłukaniu niezwiązanego przeciwciała reakcję wywoływano z wykorzystaniem 3,3 dia minobenzydyny jako chromogenu (DAKO). Po reakcji immunohistochemicznej preparaty barwio no hematoksyliną, odwadniano i zamykano w hi stofluidzie (Medlab). Uzyskane wyniki poddano analizie statystycz nej z użyciem testu korelacji rang Spearmana, przyj mując granicę znamienności na poziomie p < 0,05. Wyniki U wszystkich pacjentów badanie histopatolo giczne potwierdziło rozpoznanie kliniczne liszaja płaskiego (ryc. 1). U każdego pacjenta obserwo Tabela 1. Obraz histopatologiczny liszaja płaskiego Table 1. Histopathological findings in lichen planus Objawy patologiczne Stopień Liczba (Histopathological nasilenia, przypad findings) w skali pół ków ilościowej (No of (Grade, semi cases) quantitative scale) Rogowacenie nabłonka 5/12 (Keratosis) + 2/ / /12 Zwyrodnienie 0/12 wodniczkowe + 6/12 (Vacuolar degeneration) ++ 4/ /12 Martwica pojedynczych 2/12 komórek warstwy + 8/12 podstawnej ++ 1/12 (Basal cells necrosis) +++ 1/12 Ciałka koloidowe 7/12 (Colloid bodies) + 4/ / /12 Naciek zapalny 0/12 (Inflammatory + 1/12 infiltration) ++ 3/ /12 Ryc. 1. Liszaj płaski. Wycinek z błony śluzowej policzka. Barwienie H&E (hematoksyliną i eozyną), powiększenie 10. Obfity naciek zapalny, rozrost nabłonka, zęby piły. Rogowacenie Fig. 1. Lichen planus, buccal mucosa, HE staining, magnification 10. Profuse inflammatory infiltration, acanthosis, saw tooth appearance of rete ridges. Keratosis
4 Obraz histopatologiczny i immunohistochemiczny w liszaju płaskim 377 Tabela 2. Liczebności limfocytów CD3+, CD4+, CD8+ oraz komórek CD57+ w liszaju płaskim in situ Table 2. Number of CD3+, CD4+, CD8+ and CD57+ cells in lichen planus lesions Populacja Stopień obfitości, Liczba komórek w skali półilościowej przypadków (Cells) (Grade, semiquantita (No of tive scale) cases) CD3+ 0/12 + 1/ / /12 CD4+ 0/12 + 4/ / /12 CD8+ 0/12 + 5/ / /12 CD57+ 0/12 + 4/ / /12 Ryc. 2. Liszaj płaski. Barwienie H&E, powiększenie wano obecność nacieku zapalnego o różnym stop niu nasilenia (tab. 1). U 8 pacjentów oceniono na ciek na +++ (ryc. 2), u 3 na ++, a u 1 na +. Obser wowano także różny stopień rogowacenia błony śluzowej. U 5 pacjentów rogowacenie było prawi dłowe, u 2 nieznacznie nasilone (+), u 4 nasilone (++), a u 1 znacznie nasilone (+++). Wśród innych objawów patologicznych stwierdzano zwyrodnie nie wodniczkowe, martwicę pojedynczych ko mórek warstwy podstawnej i ciałka Civat te a o różnym stopniu nasilenia. Zwyrodnienie wodniczkowe występowało u każdego pacjenta, w tym w stopniu +++ u 2 badanych, w stopniu ++ u 4, a w stopniu + u 6 badanych. Martwicę poje dynczych komórek warstwy podstawnej w stopniu +++ zaobserwowano u 1 pacjenta, w stopniu ++ także u 1 pacjenta, w stopniu + u 8 pacjentów, u pozostałych 2 nie stwierdzono martwicy. Ciałka Civatte a występowały u 5 pacjentów, w tym u jednego w stopniu ++ i u 4 w stopniu +. W badaniu immunohistochemicznym oceniano liczebność limfocytów T (CD3+), subpopulacji limfocytów T pomocniczych (CD4+) i cytoto 10. Pogrubiała warstwa nabłonka, rogowacenie, bar dzo obfity naciek zapalny pod nabłonkiem. Komórki zapalne widoczne także wokół naczyń w blaszce wła ściwej tkanki łącznej oraz w przylegającej w błonie podśluzowej Fig. 2. Lichen planus. HE staining, magnification 10. Acanthosis, keratosis, very profuse subepithelial inflammatory infiltration. Inflammatory cells sur rounding vessels in lamina propria and submucosa Ryc. 3. Liszaj płaski. Barwienie immunohistochemiczne z CD3. Powiększenie 20. Liczne limfocyty T CD3+ pod nabłonkiem oraz pojedyncze w dolnych warstwach na błonka Fig. 3. Lichen planus, immunohistochemical staining (CD3), magnification 20. Numerous CD3+ cells (T cells) below epithelium, solitary CD3+ cells in lower epithelium layers
5 378 I. KOZAK et al. Ryc. 4. Liszaj płaski. Barwienie immunohisto chemiczne z CD4. Powiększenie obiektywu 10. Liczne limfocyty T CD4+ w obfitym nacieku zapal nym pod nabłonkiem Fig. 4. Lichen planus, immunohistochemical staining (CD4), objective lens magnification 10. Numerous CD4+ cells (helper T cells) in the profuse inflammato ry infiltration below epithelium ksycznych (CD8+) oraz komórek NK (CD57+) in situ. We wszystkich przypadkach stwierdzono obe cność w nacieku wszystkich tych komórek, choć w różnej liczbie (tab. 2). Dużą liczbę limfocytów T (+++) obserwowano u 9 pacjentów, umiarkowa ną (++) u 2 pacjentów i niewielką (+) u jednego ba danego (ryc. 3). Limfocyty T pomocnicze w dużej liczbie (+++) występowały u 1 pacjenta, w liczbie umiarkowanej (++) u 7, a w liczbie niewielkiej (+) u 4 pacjentów (ryc. 4). Limfocyty T cytotoksyczne w dużej liczbie (+++) obserwowano u 2 pacjentów, w liczbie umiarkowanej (++) u 5 pacjentów i w liczbie niewielkiej (+) u 5 badanych (ryc. 5). Komórki NK w dużej liczbie (+++) stwierdzono u 3 osób, w umiarkowanej (++) u 5, a w liczbie nie wielkiej (+) u 4 badanych (ryc. 6). Naciek wystę pował w większości przypadków w obrębie całej błony śluzowej właściwej, nie zaobserwowano tak że różnicy w rozmieszczeniu pomiędzy poszcze gólnymi subpopulacjami komórek. W tabeli 3 przedstawiono ponadto wyniki ana lizy zależności między liczebnością poszczegól nych populacji i subpopulacji komórek w nacieku. Stwierdzono, że liczebność komórek NK w nacieku była proporcjonalna do liczby komórek CD3+ oraz subpopulacji limfocytów CD8+. Liczba komórek CD4+ oraz CD8+ była proporcjonalna do liczby komórek CD3+, choć między tymi dwiema subpo pulacjami nie obserwowano już istotnej korelacji. W kolejnym etapie przeprowadzono analizę korelacji między obrazem histopatologicznym a składem nacieku (tab. 4). Stwierdzono znaczącą korelację między wszystkimi parametrami uwzględnianymi w ocenie histopatologicznej, a liczbą limfocytów T pomocniczych (CD4+). Co zaskakujące, stopień nasilenia nacieku zapalnego Ryc. 5. Liszaj płaski. Barwienie immunohisto chemiczne z CD8. Powiększenie obiektywu 20. Niezbyt liczne rozproszone limfocyty T CD8+ bezpośrednio pod nabłonkiem Fig. 5. Lichen planus, immunohistochemical staining (CD8), objective lens magnification 20. Moderately numerous, scattered CD8+ cells (cytotoxic suppressor T cells) directly below epithelium Ryc. 6. Liszaj płaski. Barwienie immunohisto chemiczne z NK. Powiększenie obiektywu 20. Dość liczne komórki NK w obfitym nacieku zapalnym pod nabłonkiem Fig. 6. Lichen planus, immunohistochemical staining on NK cells, objective lens magnification 20. Relatively numerous NK cells in the profuse inflam matory infiltration below epithelium korelował w sposób znamienny statystycznie tylko z liczebnością komórek CD4+, wykazywał jedy nie trend w kierunku korelacji z liczbą komórek
6 Obraz histopatologiczny i immunohistochemiczny w liszaju płaskim 379 CD3+, CD8+ i CD57+. Stopień nasilenia zwyro dnienia wodniczkowego zależał w największym stopniu od liczebności komórek NK, w mniejszym stopniu był współzmienny z liczbą komórek CD4+ i wykazywał jedynie trend w kierunku ko relacji z liczbą limfocytów CD3+. Stwierdzono także znamienną statystycznie korelację między rogowaceniem nabłonka a liczbą komórek CD3+ i CD4+ w nacieku, a także brak istotnej zależności między rogowaceniem a liczbą komórek NK. Omówienie Hipoteza immunologicznej etiopatogenezy li szaja płaskiego zyskuje w ostatnich latach coraz więcej zwolenników. W dostępnym piśmiennic twie coraz częściej poruszany się problem zabu rzeń liczebności limfocytów T oraz ich subpopula cji we krwi obwodowej oraz w skórze i błonie ślu zowej jamy ustnej u pacjentów z liszajem płaskim. Przeprowadzone na ograniczonym materiale badanie potwierdziło, że większość komórek na ciekających błonę śluzową w liszaju płaskim to limfocyty T (CD3+). W nacieku obserwowano zarówno limfocyty T pomocnicze (CD4+), jak i cytotoksyczno supre sorowe (CD8+). Jest to zgodne z obserwacjami in nych autorów [6]. Liczebność tych subpopulacji była proporcjonalna do całkowitej liczby limfocy tów T. Dotychczasowe badania nie pozwoliły na tomiast na jednoznaczne określenie, który typ ko mórek przeważa w zmianach o charakterze liszaja płaskiego, gdyż różni autorzy przedstawiali Tabela 3. Wyniki analizy zależności między liczebnością poszczegól nych populacji i subpopulacji komórek w nacieku (test korelacji rang Spearmana). Gwiazdką (*) oznaczono zależności znamienne staty stycznie Table 3. The mutual correlations between particular cells populations (Spearman rank test). Asterisk (*) denotes a statistically significant correlation D3+ CD4+ CD8+ CD57+ CD3+ R = 0,47 R = 0,68 R = 0,73 p = 0,12 p = 0,01 * p < 0,01 * CD4+ R = 0,47 R = 0,15 R = 0,34 p = 0,12 p = 0,65 p = 0,27 CD8+ R = 0,68 R = 0,15 R = 0,61 p = 0,01 * p = 0,65 p = 0,03 * CD57+ R = 0,73 R = 0,34 R = 0,61 p < 0,01 * p = 0,27 p = 0,03 * Tabela 4. Wyniki analizy zależności między obrazem histopatologicznym a liczebnością poszczególnych populacji i sub populacji komórek w nacieku (test korelacji rang Spearmana). Gwiazdką (*) oznaczono zależności znamienne statystycznie Table 4. The correlation between histopathological findings and particular cells populations (Spearman rank test). Asterisk (*) denotes a statistically significant correlation CD3+ CD4+ CD8+ (CD8+):(CD4+) CD57+ Rogowacenie R = 0,72 R = 0,69 R = 0,31 R = 0,02 R = 0,36 nabłonka p < 0,01 * p < 0,01 * p = 0,27 p = 0,95 p = 0,19 (Keratosis) Zwyrodnienie R = 0,38 R = 0,63 R = 0,17 R = 0,28 R = 0,65 wodniczkowe p = 0,17 p = 0,01 * p = 0,54 p = 0,30 p < 0,01 * (Vacuolar degeneration) Martwica pojedynczych R = 0,17 R = 0,53 R = 0,34 R = 0,10 R = 0,15 komórek warstwy podstawnej p = 0,54 p = 0,04 * p = 0,22 p = 0,72 p = 0,59 (Basal cells necrosis) Ciałka koloidowe R = 0,22 R = 0,56 R = 0,30 R = 0,28 R = 0,17 (Colloid bodies) p = 0,43 p = 0,03 * p = 0,28 p = 0,32 p = 0,56 Naciek zapalny R = 0,50 R = 0,55 R = 0,35 R = 0,26 R = 0,35 (Inflammatory infiltration) p = 0,06 p = 0,04 * p = 0,20 p = 0,35 p = 0,20
7 380 I. KOZAK et al. sprzeczne wnioski [3]. W badaniu własnym nie stwierdzono wyraźnej przewagi jednej z subpopu lacji limfocytów T. W przeprowadzonym badaniu nie obserwowano również opisywanego przez nie których autorów [8, 9] istotnego zwiększenia licz by limfocytów w obrębie nabłonka. Rola komórek NK w patogenezie liszaja pła skiego nie jest znana. Wydaje się, że ich działanie cytotoksyczne może odgrywać pewną rolę w po wstawaniu zmian o charakterze nadżerek przez ni szczenie komórek warstwy podstawnej, co jest ob serwowane w obrazie histopatologicznym tego ty pu zmian. Ta teoria nie została jednak jak dotąd potwierdzona. Według niektórych autorów u pa cjentów z liszajem płaskim obserwowano obniże nie odsetka oraz aktywności komórek NK [11, 12]. Stwierdzono, że liczebność komórek NK w nacie ku była proporcjonalna do liczby limfocytów T oraz ich subpopulacji: limfocytów T cytoto ksycznych/supresorowych. Przeprowadzona analiza włąsna wykazała znamienną statystycznie korelację między liczbą komórek CD4+ a wszystkimi wskaźnikami oce nianymi w badaniu histopatologicznym. Wydaje się to potwierdzać duże znaczenie tych komórek w etiopatogenezie liszaja płaskiego. Stopień nasi lenia nacieku korelował z liczebnością wszystkich ocenianych populacji i subpopulacji komórek, jed nak znamienną statystycznie korelację zaobserwo wano jedynie w odniesieniu do limfocytów T po mocniczych. Nie potwierdzono zależności między martwicą pojedynczych komórek warstwy pod stawnej a liczebnością limfocytów T cytotoksycz nych/supresorowych ani komórek NK. Liczebność komórek NK w nacieku korelowała natomiast w sposób znamienny ze stopniem nasilenia zwyro dnienia wodniczkowego. Zaskakująca była zaob serwowana istotna korelacja między liczebnością komórek CD3+ oraz CD4+ a stopniem nasilenia rogowacenia nabłonka. Być może wzmożone ro gowacenie stanowi odpowiedź gospodarza na działanie środków drażniących, które jednocze śnie nasilają przebieg procesów zapalnych. Podsumowując, przeprowadzone badanie u 12 pacjentów wykazało, że cechy obrazu histopatolo gicznego uważane za typowe dla liszaja płaskiego (zwyrodnienie wodniczkowe, martwica pojedyn czych komórek warstwy podstawnej nabłonka i obecność ciałek Civatte a) nie występują we wszystkich rozpoznanych klinicznie przypadkach choroby. Potwierdzono obecność dużej liczby limfocy tów T i komórek NK w nacieku w obrębie błony śluzowej u pacjentów z liszajem płaskim, przy czym liczebność komórek NK korelowała z liczbą limfocytów T cytotoksycznych supresorowych. Nie obserwowano natomiast wyraźnej przewagi jednej z ocenianych subpopulacji limfocytów T (pomocniczych lub cytotoksycznych/supresoro wych). Liczebność limfocytów T pomocniczych obecnych w nacieku korelowała ze stopniem nasi lenia wszystkich obserwowanych cech obrazu hi stopatologicznego, jedynie stopień zwyrodnienia wodniczkowego wykazywał silniejszą zależność z liczbą komórek NK. Piśmiennictwo [1] PORTER S. R., KIRBY A., OLSEN I., BARRETT W.: Immunologic aspects of dermal and oral lichen planus: a review. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol. Endod. 1997, 83, [2] BIOCINA LUKENDA D., CEKIC ARAMBASIN A., MARKELJEVIC J., BUKOVIC D.: Serum immunoglobulins IgG, IgA and IgM in patients with oral lichen ruber. Coll. Antropol. 2008, 32, [3] WENZEL J., SCHELER M., PROELSS J., BIEBER T., TUTING T.: Typu I interferon associated cytotoxic inflammation in lichen planus. J. Cut. Pathol. 2006, 33, [4] SPANDAU U., TOKSOY A., GOEBELER M., BROCKER E. B., GILLITZER R.: MIG is a dominant lymphocyte attractant chemokine in lichen planus lesions. J. Invest. Dermatol. 1998, 111, [5] GÓRSKA R.: Etiopatogeneza liszaja płaskiego w świetle nowych badań. Magazyn Stomat. 1993, 3, 26. [6] NEPPELBERG E.: Pathological mechanisms in oral lichen planus. A study of apoptosis regulatory proteins and risk markers for malignant transformation. PhD Thesis. Institute of Oral Sciences, Oral Pathology and Forensic Odon tology and Oral Surgery and Oral Medicine, Faculty of Dentistry, University of Bergen, Norway, [7] SHEN L. J., YIN C., XIE S. M.: The relationship between NK kappabp65 and TRAF2 expression and apoptosis in oral lichen planus. J. US China Med. Sci. 2007, 4, [8] ZHOU X. J., SUGERMAN P. B., SAVAGE N. W., WALSH L. J., SEYMOUR G. J.: Intra epithelial CD8+ T cells and base ment membrane disruption in oral lichen planus. J. Oral Pathol. Med. 2002, 31, [9] MEGA H., JIANG W. W., TAKAGI M.: Immunohistochemical study of oral lichen planus associated with hepatitis C virus infection, oral lichenoid contact sensitivity reaction and idiopathic oral lichen planus. Oral Dis. 2001, 7, [10] VAN DER MEIJ E. H., VAN DER WAAL I.: Lack of clinicopathologic correlation in the diagnosis of oral lichen planus based on the presently available diagnostic criteria and suggestions for modifications. J. Oral Pathol. Med. 2003, 32, [11] BIOCINA LUKENDA D., CEKIC ARAMBASIN A., JORGIC SRDJAK K.: Natural killer cells in oral lichen ruber. Coll. An tropol. 1998, 22,
8 Obraz histopatologiczny i immunohistochemiczny w liszaju płaskim 381 [12] UETA E., UMAZUME M., YAMAMOTO T., OSAKI T.: Leukocyte dysfunction in oral mucous membrane diseases. J. Oral Pathol. Med. 1993, 22, Adres do korespondencji: Ewa Ganowicz Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia IS WUM ul. Miodowa Warszawa Tel./faks: e mail: eganowicz@wum.edu.pl Received: Revised: Accepted: Praca wpłynęła do Redakcji: r. Po recenzji: r. Zaakceptowano do druku: r.
Ocena obrazu histologicznego i analiza immunohistochemiczna składu nacieku w chorobie przeszczep przeciw gospodarzowi i w liszaju płaskim
314 I. Kozak et al. prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2010, 47, 3, 314 321 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Irena Kozak 1, Bogna Ziarkiewicz-Wróblewska
Bardziej szczegółowoObraz histopatologiczny i immunohistochemiczny w liszaju płaskim in situ w zależności od przebiegu choroby
ORIGINAL PAPERS Dent. Med. Probl. 2008, 45, 3, 248 254 ISSN 1644 387X Copyright by Silesian Piasts University of Medicine in Wrocław and Polish Stomatological Association EWA GANOWICZ 1, IRENA KOZAK 1,
Bardziej szczegółowoOcena ekspresji wybranych białek ścieżki JAK/STAT w. dermatozach o podłożu autoimmunologicznym z zajęciem. błony śluzowej jamy ustnej.
lek. med. Kamila Ociepa Ocena ekspresji wybranych białek ścieżki JAK/STAT w dermatozach o podłożu autoimmunologicznym z zajęciem błony śluzowej jamy ustnej. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych.
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoUSG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.
STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoPorównanie odporności komórkowej i humoralnej u chorych z postacią siateczkową i nadżerkową liszaja płaskiego w jamie ustnej
PRACE ORYGINALNE Dent. Med. Probl. 2004, 41, 4, 711 716 ISSN 1644 387X KATARZYNA CHARAZIŃSKA CAREWICZ 1, EWA GANOWICZ, RENATA GÓRSKA 1, MARIA A. KRÓL 2 Porównanie odporności komórkowej i humoralnej u chorych
Bardziej szczegółowoPromotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak
INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ IM. LUDWIKA HIRSZFELDA WE WROCŁAWIU POLSKA AKADEMIA NAUK mgr Milena Iwaszko Rola polimorfizmu receptorów z rodziny CD94/NKG2 oraz cząsteczki HLA-E w patogenezie
Bardziej szczegółowoOpieka po operacjach endoskopowych zatok (FEOZ) z oceną regeneracji błony śluzowej na podstawie badań cytologicznych
Opieka po operacjach endoskopowych zatok (FEOZ) z oceną regeneracji błony śluzowej na podstawie badań cytologicznych Dr n. med. Jacek Schmidt Oddział Otolaryngologiczny ZOZ MSWiA w Łodzi Operacje endoskopowe
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoWykazano wzrost ekspresji czynnika martwicy guza α w eksplanta ch naczyniówki i nabłonka barwnikowego siatkówki myszy poddanych fotokoagulacji w
Monika Jasielska Katedra i Klinika Okulistyki Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Kontakt mail: monikaleszczukwp.pl Tytuł pracy doktorskiej: Rola receptora czynnika martwicy guza α Rp75 (TNFRp75) w powstawaniu
Bardziej szczegółowoOcena zależności stężeń interleukin 17, 22 i 23 a wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi w surowicy chorych na łuszczycę plackowatą
Agnieszka Nawrocka Ocena zależności stężeń interleukin 17, 22 i 23 a wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi w surowicy chorych na łuszczycę plackowatą Łuszczyca jest przewlekłą, zapalną chorobą
Bardziej szczegółowolek. Wojciech Mańkowski Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. med. Edward Wylęgała
lek. Wojciech Mańkowski Zastosowanie wzrokowych potencjałów wywołanych (VEP) przy kwalifikacji pacjentów do zabiegu przeszczepu drążącego rogówki i operacji zaćmy Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Bardziej szczegółowoSpis Treści. Przedmowa... 11
Spis Treści Przedmowa................................................ 11 Rozdział 1 Wybrane zagadnienia z anatomii i fizjologii jamy ustnej Maria Anna Nowakowska.................................. 13 1.1.
Bardziej szczegółowoObraz morfologiczny ostrego i przewlekłego zapalenia wątroby typu C
15 Rozdział 3 Obraz morfologiczny ostrego i przewlekłego zapalenia wątroby typu C Bożena Walewska-Zielecka Diagnostyka histopatologiczna zapaleń wątroby typu C, zwłaszcza przewlekłego, jest powoli ograniczana
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU WYDZIAŁ MEDYCYNY WETERYNARYJNEJ
UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU WYDZIAŁ MEDYCYNY WETERYNARYJNEJ KATEDRA PATOLOGII ZAKŁAD PATOMORFOLOGII I WETERYNARII SĄDOWEJ LEK. WET. MAŁGORZATA KANDEFER-GOLA EKSPRESJA WYBRANYCH MARKERÓW KOMÓRKOWYCH
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowolimfocytów T CD8+ z ekspresją czynnika transkrypcyjnego FoxP3+ w zrębie guza, jako niezależnych i często pomocniczych czynników prognostycznych, u cho
STRESZCZENIE Rak jelita grubego (RJG) jest jednym z najczęstszych nowotworów występujących zarówno w polskiej jak i europejskiej populacji. Nowotwór ten wykrywany jest w zdecydowanej większości przypadków
Bardziej szczegółowoProfil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe
lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej
Bardziej szczegółowoIL-4, IL-10, IL-17) oraz czynników transkrypcyjnych (T-bet, GATA3, E4BP4, RORγt, FoxP3) wyodrębniono subpopulacje: inkt1 (T-bet + IFN-γ + ), inkt2
Streszczenie Mimo dotychczasowych postępów współczesnej terapii, przewlekła białaczka limfocytowa (PBL) nadal pozostaje chorobą nieuleczalną. Kluczem do znalezienia skutecznych rozwiązań terapeutycznych
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Słowa kluczowe: Wstęp Cel pracy
STRESZCZENIE Słowa kluczowe: Noworodek urodzony przedwcześnie, granulocyt obojętnochłonny, molekuły adhezji komórkowej CD11a, CD11b, CD11c, CD18, CD54, CD62L, wczesne zakażenie, posocznica. Wstęp W ostatnich
Bardziej szczegółowokwestionariusze badania ankietowego, karta badania, broszura informacyjna dla pacjentek,
Dr hab. o. med. Jerzy Krupiński, emeryt. profesor oadzw. ŚUM Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej z Endodoocją ŚUM w Katowicach Kraków, 5 kwietnia 2018 Recenzja pracy doktorskiej lek. dent. Marty
Bardziej szczegółowoKto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta
Kto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta Copyright All rights reserved 211 AMEDS Centrum 2 PACJENCI W badaniu wzięła udział grupa 47 pacjentów ze Stwardnieniem Rozsianym
Bardziej szczegółowoIngrid Wenzel. Rozprawa doktorska. Promotor: dr hab. med. Dorota Dworakowska
Ingrid Wenzel KLINICZNE ZNACZENIE EKSPRESJI RECEPTORA ESTROGENOWEGO, PROGESTERONOWEGO I ANDROGENOWEGO U CHORYCH PODDANYCH LECZNICZEMU ZABIEGOWI OPERACYJNEMU Z POWODU NIEDROBNOKOMÓRKOWEGO RAKA PŁUC (NDKRP)
Bardziej szczegółowoZespół Omenna u kuzynów: różny przebieg kliniczny i identyczna mutacja genu RAG1.
PRACE KAZUISTYCZNE / CASE REPORTS 367 Zespół Omenna u kuzynów: różny przebieg kliniczny i identyczna mutacja genu RAG1. Omenn s syndrome in cousins: different clinical course and identical RAG1 mutation
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoZmiany zapalne w biopsji mięśnia
Zmiany zapalne w biopsji mięśnia Anna Kamińska Klinika Neurologii Warszawski Uniwersytet Medyczny III Warszawskie Dni Nerwowo- Mięśniowe Warszawa, 25-26 maja 2018 Idiopatyczne miopatie zapalne stanowią
Bardziej szczegółowoCzy immunoterapia nowotworów ma racjonalne podłoże? Maciej Siedlar
Czy immunoterapia nowotworów ma racjonalne podłoże? Maciej Siedlar Zakład Immunologii Klinicznej Katedra Immunologii Klinicznej i Transplantologii Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, oraz Uniwersytecki
Bardziej szczegółowostarszych na półkuli zachodniej. Typową cechą choroby jest heterogenny przebieg
STRESZCZENIE Przewlekła białaczka limfocytowa (PBL) jest najczęstszą białaczką ludzi starszych na półkuli zachodniej. Typową cechą choroby jest heterogenny przebieg kliniczny, zróżnicowane rokowanie. Etiologia
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoRozwiązywanie umów o pracę
Ryszard Sadlik Rozwiązywanie umów o pracę instruktaż, wzory, przykłady Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o. Gdańsk 2012 Wstęp...7 Rozdział I Wy po wie dze nie umo wy o pra cę za war tej na
Bardziej szczegółowoUSG W DIAGNOSTYCE OBUMIERAJĄCEGO ZAPALENIA JELIT
USG W DIAGNOSTYCE OBUMIERAJĄCEGO ZAPALENIA JELIT Renata Bokiniec Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka WUM Szpital im. ks. Anny Mazowieckiej w Warszawie TECHNIKA BADANIA Głowica liniowa,
Bardziej szczegółowopteronyssinus i Dermatophagoides farinae (dodatnie testy płatkowe stwierdzono odpowiednio u 59,8% i 57,8% pacjentów) oraz żółtko (52,2%) i białko
8. Streszczenie Choroby alergiczne są na początku XXI wieku są globalnym problemem zdrowotnym. Atopowe zapalenie skóry (AZS) występuje u 20% dzieci i u ok. 1-3% dorosłych, alergiczny nieżyt nosa dotyczy
Bardziej szczegółowoOcena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Bardziej szczegółowoDr hab.n.med. Małgorzata Krawczyk-Kuliś Katowice, 29.09.2015. Recenzja. rozprawy doktorskiej Lekarza Pawła Jarosza
Dr hab.n.med. Małgorzata Krawczyk-Kuliś Katowice, 29.09.2015 Katedra i Klinika Hematologii i Transplantacji Szpiku Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach ul. Dąbrowskiego 25 40-032 Katowice Recenzja
Bardziej szczegółowow kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,
1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i
Bardziej szczegółowoTemat: Badanie niezależności dwóch cech jakościowych test chi-kwadrat
Temat: Badanie niezależności dwóch cech jakościowych test chi-kwadrat Anna Rajfura 1 Przykład W celu porównania skuteczności wybranych herbicydów: A, B, C sprawdzano, czy masa chwastów na poletku zależy
Bardziej szczegółowoROZPRAWA DOKTORSKA. Mateusz Romanowski
Mateusz Romanowski Wpływ krioterapii ogólnoustrojowej na aktywność choroby i sprawność chorych na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Dr hab., prof. AWF Anna Straburzyńska-Lupa
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoOcena dolegliwości w jamie ustnej oraz stanu ogólnego pacjentów z ustną postacią liszaja płaskiego
ROZDZIAŁ XXI ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2015 DOBROSTAN I ZDROWIE Katedra Periodontologii, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Department of Periodontology, Medical University of Wrocław MAŁGORZATA RADWAN-OCZKO,
Bardziej szczegółowoDiagnostyka zakażeń EBV
Diagnostyka zakażeń EBV Jakie wyróżniamy główne konsekwencje kliniczne zakażenia EBV: 1) Mononukleoza zakaźna 2) Chłoniak Burkitta 3) Potransplantacyjny zespół limfoproliferacyjny Jakie są charakterystyczne
Bardziej szczegółowoCystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study
Cystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study Anna Bekier-Żelawska 1, Michał Kokot 1, Grzegorz Biolik 2, Damian Ziaja 2, Krzysztof
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Choroby błony śluzowej
Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Nazwa modułu Rok studiów 4 Semestr studiów 8 Liczba przypisanych punktów
Bardziej szczegółowoSpearman.
2 1 * :... 109 - :. Spearman. (α=0/05). : 20-29.. 50. :.. : ). sheikhi@dnt.mui.ac.ir * ( :1. :2. 89/5/5 89/8/4. 89/11/1 573 568 :(5)6 :1389 568 : %75 : ) %35-40 :. %35 :. : ) (. ( ) ) ( ) -1 : ( -2 ( -3-4
Bardziej szczegółowoOral Lichen Planus Lesion Assessment in Relation to General Health and Oral Symptoms
original papers Adv Clin Exp Med 2011, 20, 4, 495 501 ISSN 1230-025X Copyright by Wroclaw Medical University Małgorzata Radwan-Oczko, Zbigniew Kozłowski Oral Lichen Planus Lesion Assessment in Relation
Bardziej szczegółowoLeki biologiczne i czujność farmakologiczna - punkt widzenia klinicysty. Katarzyna Pogoda
Leki biologiczne i czujność farmakologiczna - punkt widzenia klinicysty Katarzyna Pogoda Leki biologiczne Immunogenność Leki biologiczne mają potencjał immunogenny mogą być rozpoznane jako obce przez
Bardziej szczegółowoKluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy!
Kluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy! KLUCZODPOWIEDZIDOZADAŃZAMKNIĘTYCH zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Poprawna odpowiedź D B A D C D D C B C C B D B B C B
Bardziej szczegółowoKluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy!
Kluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy! KLUCZODPOWIEDZIDOZADAŃZAMKNIĘTYCH zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Poprawna odpowiedź D B A D C D D C B C C B D B B C B
Bardziej szczegółowoRadiologiczna ocena progresji zmian próchnicowych po zastosowaniu infiltracji. żywicą o niskiej lepkości (Icon). Badania in vivo.
Renata Zielińska Radiologiczna ocena progresji zmian próchnicowych po zastosowaniu infiltracji żywicą o niskiej lepkości (Icon). Badania in vivo. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Zakład Stomatologii
Bardziej szczegółowoi uczestnika programu o udzieleniu i otrzymaniu danego świadczenia.
Załącznik nr 19 Zestawienie stawek jednostkowych dla Ogólnopolskiego programu nowotworów głowy i szyi Stawki jednostkowe określone poniżej dotyczą świadczeń zdrowotnych, które będą udzielane w ramach wdrażania
Bardziej szczegółowoProcesy fizjologiczne związane z rozrodem
Różnice gatunkowe w strukturze komórkowej macicy w odpowiedzi na patologiczną stymulację hormonalną u suk, krów i klaczy Maria Katkiewicz 1, Zdzisław Boryczko 1, Maciej Witkowski 2, Sylwester Zając 3,
Bardziej szczegółowoEkspresja czynnika transkrypcyjnego SOX18 w gruczolakoraku jelita grubego
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu PRACA DOKTORSKA Krzysztof Rogala Ekspresja czynnika transkrypcyjnego SOX18 w gruczolakoraku jelita grubego Promotor pracy: prof. dr hab. Piotr Dzięgiel
Bardziej szczegółowoOcena ekspresji inwolukryny i β-defenzyny2 w skórze osób chorych na atopowe zapalenie skóry i łuszczycę zwykłą
Agnieszka Terlikowska-Brzósko Ocena ekspresji inwolukryny i β-defenzyny2 w skórze osób chorych na atopowe zapalenie skóry i łuszczycę zwykłą STRESZCZENIE Wstęp Atopowe zapalenie skóry (AZS) i łuszczyca
Bardziej szczegółowoOcena wartości badań kwestionariuszowych, laboratoryjnych i pomiarów wybranych cech skóry w atopowym zapaleniu skóry
Lek. Kamila Zawadzińska-Halat Ocena wartości badań kwestionariuszowych, laboratoryjnych i pomiarów wybranych cech skóry w atopowym zapaleniu skóry Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor:
Bardziej szczegółowoROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH (obroniona z wyróżnieniem )
Publikacje naukowe: ROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH (obroniona z wyróżnieniem 7.03.2013) Stosowanie larw Lucilia sericata jako metoda leczenia przewlekłych ran kończyn. Inne publikacje: 1.
Bardziej szczegółowoWskaźniki włóknienia nerek
Wskaźniki włóknienia nerek u dzieci z przewlekłą chorobą nerek leczonych zachowawczo Kinga Musiał, Danuta Zwolińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich
Bardziej szczegółowoPODSTAWY IMMUNOHISTOCHEMII. Determinanty antygenowe (epitopy) Surowice. Antygeny. Otrzymywanie przeciwciał poliklonalnych. poliwalentne monowalentne
PODSTAWY IMMUNOHISTOCHEMII Antygeny substancje obce dla organizmu, najczęściej o strukturze wielkocząsteczkowej zdolne do wywołania odpowiedzi immunologicznej (tu: produkcji przeciwciał) - IMMUNOGENNOŚĆ
Bardziej szczegółowoSNORING 2014 SLEEP APNEA & for ENT Surgeons 3 rd INTERNATIONAL SEMINAR. CHRAPANIE i BEZDECHY. Warsaw, 6 th December Warszawa, 6 grudnia 2014
SLEEP APNEA & SNORING 2014 for ENT Surgeons 3 rd INTERNATIONAL SEMINAR Warsaw, 6 th December 2014 CHRAPANIE i BEZDECHY DLA LARYNGOLOGÓW III MI DZYNARODOWE SEMINARIUM Warszawa, 6 grudnia 2014 Organizatorzy
Bardziej szczegółowoZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY U DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH. Opracowanie
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej oraz ze środków Ministerstwa Zdrowia ZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA
Bardziej szczegółowoZnaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów.
Znaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów. Program DAL-SAFE /ALFUS_L_01798/ Ocena wyników programu epidemiologicznego.
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoWARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY WYDZIAŁ LEKARSKO-DENTYSTYCZNY KATEDRA PROTETYKI STOMATOLOGICZNEJ ANALIZA ZMIAN WARTOŚCI SIŁY RETENCJI W TRÓJELEMENTOWYCH UKŁADACH KORON TELESKOPOWYCH Rozprawa na stopień
Bardziej szczegółowoNON-HODGKIN S LYMPHOMA
NON-HODGKIN S LYMPHOMA Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku We Wrocławiu Aleksandra Bogucka-Fedorczuk DEFINICJA Chłoniaki Non-Hodgkin (NHL) to heterogeniczna grupa nowotworów charakteryzująca
Bardziej szczegółowoZespół Gilberta u chorego z rozpoznaniem przewlekłego wzw B, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i HFE-hemochromatozy
Zespół Gilberta u chorego z rozpoznaniem przewlekłego wzw B, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i HFE-hemochromatozy Katarzyna Sikorska Gdański Uniwersytet Medyczny ABC Hepatologii dziecięcej 16.10-17.10.2015,
Bardziej szczegółowoPODSTAWY IMMUNOHISTOCHEMII. Odpowiedź immunologiczna. Determinanty antygenowe (epitopy) Surowice. Antygeny
PODSTAWY IMMUNOHISTOCHEMII Odpowiedź immunologiczna zachodzi pomiędzy antygenem, a układem odpornościowym wyróżniamy dwa rodzaje odpowiedzi: humoralną i komórkową Antygeny substancje obce dla organizmu,
Bardziej szczegółowoSPEŁNIENIE DRUGIEGO KRYTERIUM OCENY OFERT
PN/9OL/09/0 Załącznik nr 8 SPEŁNIENIE DRUGIEGO KRYTERIUM OCENY OFERT PRZEDMIOT ZAMÓWIENIA: dostawy odczynników. Kryterium jakości odczynników (pakiety nr: -, 0-, 7) Nr Nazwa Parametry oceniane Wartość
Bardziej szczegółowoTechniki histologiczne barwienie
Struktury histologiczne są optycznie obiektami fazowymi nie zmieniają ani amplitudy fali światła (obiekty nie są ciemniejsze ani jaśniejsze), ani jej długości (barwa), a jedynie powodują załamanie światła
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 207 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 207 SECTIO D 2003 Studenckie Koło Naukowe Katedry Pielęgniarstwa Klinicznego WPiNoZ AM w Lublinie Opiekun: prof. dr
Bardziej szczegółowoRAK JAJOWODU (Carcinoma of the Fallopian Tube) Katarzyna Bednarek-Rajewska, Konstanty Korski, Jan Bręborowicz
RAK JAJOWODU (Carcinoma of the Fallopian Tube) Katarzyna Bednarek-Rajewska, Konstanty Korski, Jan Bręborowicz (nieobowiązkowe składniki oznaczono +) 1. Rodzaj materiału Prawy jajowód, lewy jajowód, prawy
Bardziej szczegółowoRECENZJA. Powstanie nowotworu i jego dalsza progresja wiąże SIę nierozerwalnie z. reakcji immunologicznej przynajmniej na poziomie jego
RECENZJA Rozprawy doktorskiej lek. med. Mariusza _Weseckiego pt. "Ocena ekspresji CD8, CD68, FOXP3 i inos w tkance guza oraz ich wartość prognostyczna w gruczolakoraku jelita grubego". Powstanie nowotworu
Bardziej szczegółowoAstma oskrzelowa. Zapalenie powoduje nadreaktywność oskrzeli ( cecha nabyta ) na różne bodźce.
Astma oskrzelowa Astma jest przewlekłym procesem zapalnym dróg oddechowych, w którym biorą udział liczne komórki, a przede wszystkim : mastocyty ( komórki tuczne ), eozynofile i limfocyty T. U osób podatnych
Bardziej szczegółowoIs there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report
Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report Czy istnieje zależność pomiędzy wiekiem i stroną, po której umiejscawia się ciąża ektopowa jajowodowa?
Bardziej szczegółowoBadania osobniczej promieniowrażliwości pacjentów poddawanych radioterapii. Andrzej Wójcik
Badania osobniczej promieniowrażliwości pacjentów poddawanych radioterapii Andrzej Wójcik Zakład Radiobiologii i Immunologii Instytut Biologii Akademia Świętokrzyska Świętokrzyskie Centrum Onkologii Fig.
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Lekarsko stomatologiczny (WLS)
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu: Dermatologia i wenerologia Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność - Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr
Bardziej szczegółowoCzęść praktyczna: Metody pozyskiwania komórek do badań laboratoryjnych cz. I
Ćwiczenie 1 Część teoretyczna: Budowa i funkcje układu odpornościowego 1. Układ odpornościowy - główne funkcje, typy odpowiedzi immunologicznej, etapy odpowiedzi odpornościowej. 2. Komórki układu immunologicznego.
Bardziej szczegółowoCzynniki ryzyka przerwania ciągłości torebki
GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Praca na stopień doktora nauk medycznych wykonana w Katedrze i Klinice Otolaryngologii Kierownik: prof. dr hab. med. Czesław Stankiewicz Krzysztof Kiciński Czynniki ryzyka
Bardziej szczegółowoPoradnia Immunologiczna
Poradnia Immunologiczna Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli Lublin, 2011 Szanowni Państwo, Uprzejmie informujemy, że w Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli funkcjonuje
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 286 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 286 SECTIO D 2003 Zakład Zarządzania i Ekonomiki Ochrony Zdrowia Akademii Medycznej w Lublinie Department of Health
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Lekarsko stomatologiczny (WLS)
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu: Dermatologia i wenerologia Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność - Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr
Bardziej szczegółowoMgr inż. Aneta Binkowska
Mgr inż. Aneta Binkowska Znaczenie wybranych wskaźników immunologicznych w ocenie ryzyka ciężkich powikłań septycznych u chorych po rozległych urazach. Streszczenie Wprowadzenie Według Światowej Organizacji
Bardziej szczegółowoPrzegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski.
Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Program MOTO-BIP /PM_L_0257/ Ocena wyników programu epidemiologicznego. Dr n. med. Bartosz Małkiewicz
Bardziej szczegółowoWspółpraca patologa i klinicysty w rozpoznawaniu nieswoistych chorób jelit. Anna Nasierowska-Guttmejer
Współpraca patologa i klinicysty w rozpoznawaniu nieswoistych chorób jelit Anna Nasierowska-Guttmejer Nieswoiste choroby jelit Inflammatory bowel diseases (IBD) Wrzodziejace zapalenie jelita grubego (UC)
Bardziej szczegółowoSpis treści SPIS TREŚCI
Spis treści SPIS TREŚCI 1. WSTĘP... 13 1.1. Patogeneza pemfigoidu i opryszczkowatego zapalenia skóry... 13 1.1.1. Pemfigoid pęcherzowy - bullous pemphigoid... 13 1.1.2. Opryszczkowate zapalenie skóry -
Bardziej szczegółowoMateriał i metody. Wyniki
PRACE ORYGINALNE Dent. Med. Probl. 2004, 41, 4, 727 733 ISSN 1644 387X MARZENA DOMINIAK 1, KATARZYNA ŁYSIAK 1, DOROTA MIERZWA DUDEK 1, EWA GWIAZDA CHOJAK 1, IWONA BEDNARZ 1, AGNIESZKA HAŁOŃ 2 Występowanie
Bardziej szczegółowoGuzy tylnej jamy czaszki w materiale Oddziału Neurochirurgii Dziecięcej w Poznaniu
Guzy tylnej jamy czaszki w materiale Oddziału Neurochirurgii Dziecięcej w Poznaniu Tumors of posterior fossa in material of Pediatric Neurologial Surgery in Poznań Krzysztof Jarmusz, Katarzyna Nowakowska,
Bardziej szczegółowoWstęp Cele pracy Materiał i metody
Wstęp. Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV, human papillomavirus) ma istotny udział w etiopatogenezie raka płaskonabłonkowego ustnej części gardła. Obecnie częstość występowania raka HPV-zależnego w krajach
Bardziej szczegółowoStopa cukrzycowa. Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B.
Stopa cukrzycowa Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B. Wyrzykowski Stopa cukrzycowa - definicja Infekcja, owrzodzenie lub destrukcja
Bardziej szczegółowoLek.Marta Wojciechowska-Zdrojowy Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu
Lek.Marta Wojciechowska-Zdrojowy Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu Ekspresja podoplaniny w rakach skóry oraz w rogowaceniu słonecznym Rozprawa
Bardziej szczegółowoImmunologia komórkowa
Immunologia komórkowa ocena immunofenotypu komórek Mariusz Kaczmarek Immunofenotyp Definicja I Charakterystyczny zbiór antygenów stanowiących elementy różnych struktur komórki, związany z jej różnicowaniem,
Bardziej szczegółowoMaria Szczotka ROZPRAWA HABILITACYJNA
Maria Szczotka ZASTOSOWANIE CYTOMETRII PRZEPŁYWOWEJ DO OCENY EKSPRESJI BIAŁKA gp51 WIRUSA ENZOOTYCZNEJ BIAŁACZKI BYDŁA (BLV) W LIMFOCYTACH ZAKAŻONYCH ZWIERZĄT ROZPRAWA HABILITACYJNA RECENZENCI: prof. dr
Bardziej szczegółowo4.5. Joduria. Grupy wieku Płeć >60 Razem Min Max Min Max Min Max
4.5. Joduria. Jodurię w porannej próbce moczu oznaczono u 489 osób (54,9%) z populacji badanej miasta Krakowa w tym u 316 kobiet (55,3%) i 173 mężczyzn (54%). Pozostała część osób nie dostarczyła próbki
Bardziej szczegółowoRozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych w zakresie medycyny
Lek. Maciej Jesionowski Efektywność stosowania budezonidu MMX u pacjentów z aktywną postacią łagodnego do umiarkowanego wrzodziejącego zapalenia jelita grubego w populacji polskiej. Rozprawa na stopień
Bardziej szczegółowoObrazowanie kręgosłupa w badaniu TK i MR w różnych grupach wiekowych
Lekarz Daria Dziechcińska-Połetek Obrazowanie kręgosłupa w badaniu TK i MR w różnych grupach wiekowych Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: Dr hab. n. med. Ewa Kluczewska, prof. nadzw.
Bardziej szczegółowoWSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT. Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii
WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii Choroba Crohna Zapalenie przewodu pokarmowego w chorobie Crohna
Bardziej szczegółowoDiagnostyka chorób jamy nosowej oraz zatok przynosowych u psów i kotów z wykorzystaniem nowoczesnych technik obrazowania
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Wydział Medycyny Weterynaryjnej Katedra i Klinika Chirurgii Lek.wet. Magdalena Brzozowska ROZPRAWA DOKTORSKA Diagnostyka chorób jamy nosowej oraz zatok przynosowych
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoZaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE
Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Dermatologia i wenerologia
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu Dermatologia i wenerologia Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowojest zbudowany i które są niezbędne do jego prawidłowej (fizjologicznej pracy) a taką zapewniają mu zgodnie z badaniami nnkt EPA+DHA omega-3.
Opis publikacji Tomasz Pawełczyk, Marta Grancow-Grabka, Magdalena Kotlicka-Antczak, Elżbieta Trafalska, Agnieszka Pawełczyk. A randomized controlled study of the efficacy of six-month supplementation with
Bardziej szczegółowo