AGENCJA RESTRUKTURYZACJI

Transkrypt

1 AGENCJA RESTRUKTURYZACJI I MODERNIZACJI ROLNICTWA REALIZACJA PROGRAMU SAPARD Warszawa, styczeń 2006 Opracowano w Departamencie Analiz Działalności i Rozwoju ARiMR

2

3 Specjalny Akcesyjny Program na rzecz Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development - SAPARD) został ustanowiony przez Komisję Europejską w celu wsparcia 10 państw kandydujących do Unii Europejskiej w rozwiązywaniu priorytetowych problemów związanych z procesami dostosowawczymi w rolnictwie i wdrażaniem acquis communautaire (zbiór aktów prawnych UE). Realizacja Programu SAPARD stanowiła ważny etap przygotowań instytucji i beneficjentów krajów kandydujących do korzystania z Funduszy Strukturalnych po przystąpieniu do Unii Europejskiej. W Polsce Program jest realizowany na podstawie przygotowanego przez MRiRW i zatwierdzonego przez Komisję Europejską 18 października 2000 r. Programu Operacyjnego SAPARD. Podstawę prawną ubiegania się o pomoc finansową w ramach Programu SAPARD stanowią Wieloletnia Umowa Finansowa pomiędzy Komisją Wspólnot Europejskich występującą w imieniu Wspólnoty Europejskiej a Rządem Rzeczypospolitej Polskiej występującym w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej podpisana w Brukseli w dniu 25 stycznia 2001 r. (M.P. Nr 30, poz. 502) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 maja 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu i kierunków działań oraz sposobów realizacji zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w zakresie gospodarowania środkami pochodzącymi z funduszy Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 102, poz. 928 z późn. zm.). Program SAPARD finansowany jest z dotacji Unii Europejskiej oraz środków budżetu państwa. Z uwagi na przyjęte zasady wdrożeniowe, finansowe i kontrolne, SAPARD stawia wysokie wymagania zarówno instytucjom, które uczestniczą w jego wdrażaniu, jak i beneficjentom Programu. Jest to konsekwencją przyjęcia przez Komisję Europejską procedur finansowych, zgodnych z wymogami Sekcji Gwarancji EAGGF dla przedsięwzięć o charakterze strukturalnym. W ramach przyznanych funduszy, na wszystkie Działania Programu SAPARD, realizowane przez ARiMR, przeznaczone zostały 945,8 mln euro, z czego 709,4 mln to środki unijne, a 236,4 mln to współfinansowanie krajowe. Dodatkowo za zgodą Komisji Europejskiej z budżetu Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) przesunięto na finansowanie Programu 140 mln euro. Do pełnienia roli Agencji SAPARD w Polsce została wyznaczona Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, która realizuje dwie funkcje wdrożeniową i płatniczą. Realizację Programu SAPARD Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa rozpoczęła w lipcu 2002 r. Wykonując zadania związane z realizacją Programu SAPARD Agencja na bieżąco monitorowała jego przebieg. Codzienny monitoring Programu dotyczył ilości złożonych, zarejestrowanych i rozpatrywanych wniosków. W dalszym etapie zbierane były informacje o ilości podpisanych umów i wykonanych. Monitorowanie tych zmiennych pozwalało uzyskać bieżące informacje na temat poziomu wykorzystania kwot zaplanowanych w poszczególnych działaniach, jak również umożliwiało śledzenie i analizę podstawowych charakterystyk każdego działania, (które z działań cieszyły się relatywną popularnością, na którym etapie wnioski były najczęściej odrzucane, w którym działaniu wyczerpał się limit funduszy). W trakcie realizacji Programu, Agencja wykonała również dwa pogłębione badania, mające na celu zidentyfikowanie problemów utrudniających realizację Programu, szereg analiz oraz końcowe badanie ankietowe o charakterze ewaluacyjnym. Działania monitoringowe oraz wyniki badań ankietowych znalazły swoje bezpośrednie przełożenie w zmianach wprowadzonych poprzez kolejne nowelizacje rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 maja 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu i kierunków działań oraz

4 sposobów realizacji zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w zakresie gospodarowania środkami pochodzącymi z funduszy Unii Europejskiej: Rozporządzenie RM z dnia 10 grudnia 2002 r. (Dz. U. Nr 222 z dnia 20.XII.2002 r.) m.in. zmiany w zapisach określających koszty kwalifikowane w ramach Działania 2. rozporządzenie RM z dnia 15 kwietnia 2003 r. (Dz. U. Nr 129 z dnia 22 lipca 2003 r.) wprowadzało przede wszystkim usprawnienia w ramach Działania 2 (m.in. podwyższenie górnych limitów produkcji mleka i trzody chlewnej uprawniających do ubiegania się o pomoc finansową, poszerzenie kategorii beneficjentów o rolników ubezpieczonych w ZUS, podwyższenie limitów pomocy finansowej, umożliwienie kilkakrotnego złożenia wniosku przez tę samą osobę) ponadto w ramach Działania 1 wprowadzono jednolity (50 procentowy) poziom finansowania kosztów kwalifikowanych dla wszystkich inwestycji, a w Działaniu 3 umożliwiono jednostkom samorządu terytorialnego składanie do maksimum 5 wniosków o pomoc. rozporządzenie RM z dnia 8 października 2003 r. (Dz. U. Nr 178 z dnia 16 października 2003 r.) wprowadziło kolejne zmiany w zakresie Działania 1 i 2. Dzięki nim, w ramach Działania 1 o pomoc mogli się ubiegać przedsiębiorcy prowadzący działalność związaną z usługowym przechowywaniem towarów zamrożonych lub schłodzonych oraz powiększony został limit pomocy. W ramach Działania 2 poszerzono dostępność przez dopuszczenie do udziału osób w wieku do 55 lat (wcześniej granicznym wiekiem było 50 lat), rozporządzenie RM z dnia 30 marca 2004 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 537) określenie średniego kursu złotego do euro. Poza ww. zmianami wprowadzanymi na poziomie Programu Operacyjnego tzn. wymagających akceptacji Komisji Europejskiej, ARiMR wprowadzała szereg usprawnień proceduralnych i organizacyjnych, które ułatwiły obsługę Programu, uczyniły go przystępniejszym dla potencjalnych beneficjentów i poprawiły współpracę zaangażowanych instytucji. Główną intencją wprowadzających zmiany było rozszerzenie kategorii potencjalnych odbiorców Programu SAPARD i tym samym spowodowanie większego napływu wniosków. Po drugie, zgodnie z postulatami, Program stał się bardziej atrakcyjny finansowo, i wreszcie bardziej przyjazny, jeśli chodzi o wymogi proceduralne (mniej skomplikowanej dokumentacji). Wnioski o pomoc finansową w ramach poszczególnych Działań przyjmowane były w oddziałach regionalnych ARiMR w następujących terminach, ogłaszanych przez Prezesa ARiMR: Działanie 1. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych: I tura - od 17 lipca do 16 października 2002 r., II tura - od 6 stycznia do 7 lutego 2003 r., III tura - od 26 maja do 27 czerwca 2003 r., IV tura - od 30 lipca do 29 września 2003 r., V tura - od 29 października do 1 grudnia 2003 r., VI tura - od 2 grudnia 2003 r. do 2 stycznia 2004 r., VII tura - od 5 stycznia do 5 lutego 2004 r. Działanie 2. Inwestycje w gospodarstwach rolnych: od 17 lipca 2002 r. do 20 lutego 2004 r., Działanie 3. Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich: I tura - od 17 lipca do 16 września 2002 r., II tura - od 30 lipca do 15 września 2003 r. Działanie 4. Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich: I tura od 3 grudnia do 22 grudnia 2003 r., 4

5 II tura od 23 grudnia 2003 r. do 12 stycznia 2004 r., która w schematach 4.1 i 4.2 została przedłużona do 26 stycznia 2004 r. W wyżej wymienionych terminach w oddziałach regionalnych Agencji zarejestrowano wniosków o łącznej wartości , 7 tys. zł o pomoc finansową. Zawieranie umów z beneficjentami Programu SAPARD Agencja zakończyła 15 sierpnia 2004 r. W ramach wdrażanych przez ARiMR Działań zawarto umów na łączną wartość ,9 tys. zł. Wartość podpisanych umów z beneficjentami Programu SAPARD, wykorzystuje 99,7% dostępnych środków finansowych przeznaczonych na współfinansowanie inwestycji. Należy zaznaczyć, iż w związku z możliwością aneksowania przez beneficjentów programu umów wysokość procentowego wykorzystania dostępnych środków ulega zmianie. Ponadto, w analizowanym okresie: przyjęto wnioski o płatność na łączną kwotę ,7 tys. zł, co stanowi 86,9% dostępnego limitu, zrealizowano na łączną kwotę ,6 tys. zł, co stanowi 84,0% wykorzystania limitów środków. Realizacja Programu SAPARD (dane wg stanu na dzień r.) Województwo zarejestrowanych wniosków wniosków zawartych umów umów zrealizowanych dolno , , ,4 kujawsko , , , , , , , , , , , ,5 mał , , ,1 mazowieckie , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,1 warmińskomazurskie , , ,5 wielk , , ,1 zachodnio , , ,9 SUMA , , ,6 5

6 zawartych umów (Działania 1, 2, 3, 4 Programu SAPARD) w podziale na województwa Województwa LIczba zawartych umów 500 Działanie 1 Działanie 2 Działanie 3 Działanie 4 zawartych umów (Działania 1, 2, 3, 4 Programu SAPARD) w podziale na województwa 6

7 dolno kujaw sko- mał zachodnio Działanie 1 Działanie 2 Działanie 3 Działanie 4 zawartych umów na 100 tys. ha UR (Działania 1, 2, 3, 4 Programu SAPARD) w podziale na województwa Wojew ództw a umów na 100 ty s. ha UR 50 Działanie 1 Działanie 2 Działanie 3 Działanie 4 Dane o wielkości użytków rolnych za I półrocze 2004 z publikacji GUS 7

8 zawartych umów na 100 tys. ha UR (Działania 1, 2, 3, 4 Programu SAPARD) w podziale na województwa dolno kujaw sko- mał zachodnio Dane o wielkości użytków rolnych za I półrocze 2004 z publikacji GUS Działanie 1 Działanie 2 Działanie 3 Działanie 4 Działanie 1 Przetwórstwo i marketing artykułów rolnych i rybnych Pomoc udzielana była przedsiębiorcom prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie: przetwórstwa mleka, uboju zwierząt rzeźnych, rozbioru mięsa lub jego przetwórstwa, ryb i innych organizmów wodnych (Schemat 1.1), przetwórstwa owoców i warzyw (Schemat 1.2). Ponadto pomoc dla przetwórstwa udzielona była grupom producentów rolnych lub ich związkom, prowadzącym działalność w zakresie produkcji: mleka, żywca lub mięsa, ryb i innych organizmów wodnych, owoców i warzyw. W oddziałach regionalnych ARiMR zarejestrowano wniosków w ramach Działania 1, w tym: Schemat wnioski, Schemat wnioski. Program cieszył się największym powodzeniem wśród przetwórców działających w sektorze mięsnym (781 wniosków 51,51 % wszystkich zarejestrowanych wniosków w ramach Działania). Największa ilość wnioskodawców pochodziła z województwa wielkgo (249 wniosków). Agencja podpisała umowy określające warunki i tryb udzielenia przez ARiMR pomocy finansowej Beneficjentowi ze środków Programu SAPARD. Łączna wartość podpisanych umów wynosi ,6 tys. zł, co, na dzień 31 grudnia 2005 r., stanowi 100,3 % dostępnych środków. Realizacja Programu SAPARD w Działaniu 1 (dane wg stanu na r.) 8

9 Województwo zarejestrowanych wniosków wniosków w tys. zł zawartych umów umów zrealizowanych dolno , , ,1 kujawsko , , , , , , , , , , , ,3 mał , , ,3 mazowieckie , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,6 warmińskomazurskie , , ,8 wielk , , ,0 zachodnio , , ,4 SUMA , , ,2 zawartych umów w Działaniu 1 w stosunku do liczby przedsiębiorstw sektora rolnospożywczego w % w podziale na województwa - 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0 10,0 dolno kujaw sko- mał zachodnio przedsiębiorstw sektora rolno-spożywczego dane uzyskane z GUS z Rejestru REGON Do końca grudnia 2005 r. wnioski o płatność, o łącznej wartości ,3 tys. zł, złożyło beneficjentów. Jednocześnie Agencja zrealizowała 1 164, o łącznej wartości ,2 tys. zł. Dotychczas najwięcej środków przekazano firmom z województwa go. 9

10 zrealizowanych w Działaniu 1 w stosunku do liczby przedsiębiorstw sektora rolnospożywczego w % w podziale na województwa (wg stanu na r.) - 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 dolno kujaw sko- mał zachodnio przedsiębiorstw sektora rolno-spożywczego dane uzyskane z GUS z Rejestru REGON Działanie 2 Inwestycje w gospodarstwach rolnych Pomoc udzielana była osobom fizycznym prowadzącym na własny rachunek działalność rolniczą jako posiadacz gospodarstwa rolnego albo prowadzącym dział specjalny produkcji rolnej. Inwestycje dotyczyć mogą: restrukturyzacji produkcji mleka (Schemat 2.1), modernizacji gospodarstw rolnych specjalizujących się w produkcji bydła mięsnego (Schemat. 2.2, Komponent 2.2.1), odbudowy produkcji owiec (Schemat. 2.2, Komponent 2.2.2), modernizacji produkcji trzody chlewnej i drobiu mięsnego (Schemat 2.2, Komponent 2.2.3), zwiększenia różnorodności produkcji w gospodarstwach rolnych (Schemat 2.3). W oddziałach regionalnych ARiMR zarejestrowano wniosków w ramach Działania 2, w tym: Schemat wniosków, Schemat wniosków, w tym: Komponent wniosków, Komponent wniosków, Komponent wniosków. Schemat wnioski. Największa ilość wnioskodawców pochodziła z województwa mazowieckiego (3 475 wniosków). 10

11 Agencja podpisała umowy określające warunki i tryb udzielenia przez ARiMR pomocy finansowej Beneficjentowi ze środków Programu SAPARD. Łączna wartość umów wynosi ,8 tys. zł, co, na 31 grudnia 2005 r., stanowi 95,74 % dostępnych środków. Realizacja Programu SAPARD w Działaniu 2 (dane wg stanu na r.) umów Województwo zarejestrowanych wniosków zawartych wniosków umów zrealizowanych dolno , , ,8 kujawsko , , , , , ,5 Lubuskie , , ,9 Łódzkie , , ,6 mał , , ,9 mazowieckie , , ,1 Opolskie , , , , , , , , , , , ,2 Śląskie , , , , , , , , ,2 wielk , , ,2 zachodnio , , ,2 SUMA , , ,0 zawartych umów w Działaniu 2 w stosunku do liczby indywidualnych gospodarstw rolnych w % w podziale na województwa 0,00 0,20 0,40 0,60 0,80 1,00 1,20 1,40 dolno kujaw sko- mał zachodnio indywidualnych gospodarstw rolnych dane z PSR 2002 zawartych umów w Działaniu 2 na 100 tys. ha UR w podziale na województwa 11

12 0,00 50,00 100,00 150,00 200,00 250,00 dolno kujaw sko- mał zachodnio Dane o wielkości użytków rolnych za I półrocze 2004 z publikacji GUS Do końca grudnia 2005 r. wnioski o płatność, o łącznej wartości ,2 tys. zł, złożyło beneficjentów. Jednocześnie Agencja zrealizowała , o łącznej wartości ,0 tys. zł. zrealizowanych w Działaniu 2 w stosunku do liczby indywidualnych gospodarstw rolnych w % w podziale na województwa (wg stanu na r.) 12

13 0,00 0,20 0,40 0,60 0,80 1,00 1,20 1,40 dolno kujaw sko- mał zachodnio indywidualnych gospodarstw rolnych dane z PSR 2002 zrealizowanych w Działaniu 2 na 100 tys. ha UR w podziale na województwa (wg stanu na r.) 0,00 20,00 40,00 60,00 80,00 100,00 120,00 140,00 160,00 180,00 200,00 dolno kujaw sko- mał zachodnio Dane o wielkości użytków rolnych za I półrocze 2004 z publikacji GUS 13

14 Działanie 3 Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich Pomoc udzielana była jednostkom samorządu terytorialnego (gminom i związkom gmin oraz w ramach Schematu powiatom). Inwestycje mogą być realizowane na obszarach wiejskich lub w miastach do 7 tysięcy mieszkańców i mogą dotyczyć: zaopatrzenia gospodarstw wiejskich w wodę wraz z jej uzdatnianiem (Schemat 3.1); odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych (Schemat 3.2); gospodarki odpadami komunalnymi (Schemat 3.3); budowy i modernizacji dróg gminnych i powiatowych (Schemat 3.4); zaopatrzenia w energię przy wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii, w szczególności wiatru, wody, wody geotermalnej, słońca albo biomasy w szczególności przez spalanie słomy i drewna odpadowego (Schemat 3.5). W oddziałach regionalnych ARiMR zarejestrowano wniosków w ramach Działania 3, w tym: Schemat wniosków, Schemat niosków, Schemat wniosków, Schemat wniosków Schemat wnioski. Największa ilość wniosków pochodziła z województwa wielkgo (678 wniosków). Agencja podpisała umowy określające warunki i tryb udzielenia przez ARiMR pomocy finansowej Beneficjentowi ze środków Programu SAPARD. Łączna wartość umów wynosi ,9 tys. zł, co, na 31 grudnia 2005 r., stanowi 102,55 % dostępnych środków. Realizacja Programu SAPARD w Działaniu 3 (dane wg stanu na r.) Województwo zarejestrowanych wniosków wniosków zawartych umów umów zrealizowanych dolno , , ,7 kujawsko , , , , , , , , , , , ,9 mał , , ,3 mazowieckie , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,8 wielk , , ,1 zachodnio , , ,0 SUMA , , ,0 Średnia liczba zawartych umów w Działaniu 3 na jedną gminę lub powiat w podziale na województwa 14

15 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 dolno kujaw sko- mał zachodnio Do końca grudnia 2005 r. wnioski o płatność, o łącznej wartości ,5 tys. zł, złożyło beneficjentów. Jednocześnie Agencja zrealizowała 4 564, o łącznej wartości ,9 tys. zł. Średnia liczba zrealizowanych w Działaniu 3 na jedną gminę lub powiat w podziale na województwa (wg stanu na r.) 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 dolno kujaw sko- mał zachodnio Działanie 4 Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich 15

16 Pomoc finansowa na przedsięwzięcia w zakresie różnicowania działalności gospodarczej na obszarach wiejskich, mogła być udzielona następującym podmiotom: rolnikom lub domownikom w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników na przedsięwzięcia realizowane w zakresie tworzenia źródeł dodatkowego dochodu w gospodarstwach rolnych (Schemat 4.1), przedsiębiorcom - na przedsięwzięcia realizowane w zakresie tworzenia miejsc pracy na obszarach wiejskich (Schemat 4.2), gminom, związkom gmin, stowarzyszeniom zarejestrowanym, fundacjom (z wyłączeniem fundacji utworzonych przez partie polityczne lub Skarb Państwa), izbom rolniczym, izbom gospodarczym, społeczno- zawodowym organizacjom rolników, związkom zawodowym na przedsięwzięcia realizowane w zakresie tworzenia publicznej infrastruktury turystycznej na obszarach wiejskich (Schemat 4.3). Przyjmowanie wniosków o pomoc w finansowaniu inwestycji w Działaniu 4 rozpoczęto 3 grudnia 2003 r. W oddziałach regionalnych ARiMR zarejestrowano wniosków, w tym: Schemat wniosków, Schemat wniosków, Schemat wniosków. Największa ilość wnioskodawców pochodziła z województwa małgo (691 wniosków). Agencja podpisała umowy określające warunki i tryb udzielenia przez ARiMR pomocy finansowej Beneficjentowi ze środków Programu SAPARD. Łączna wartość umów wynosi ,6 tys. zł, co, na 31 grudnia 2005 r., stanowi 91,02 % dostępnych środków. Realizacja Programu SAPARD w Działaniu 4 (dane wg stanu na r.) Województwo zarejestrowanych wniosków wniosków w tys. zł zawartych umów umów zrealizowanych dolno , , ,8 kujawsko , , , , , , , , , , , ,6 mał , , ,5 mazowieckie , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,8 wielk , , ,8 zachodnio , , ,4 SUMA , , ,5 zawartych umów w Działaniu 4 na 100 tys. ha UR w podziale na województwa 16

17 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 80,00 dolno kujaw sko- mał zachodnio Dane o wielkości użytków rolnych za I półrocze 2004 z publikacji GUS Do końca grudnia 2005 r. wnioski o płatność, o łącznej wartości ,7 tys. zł, złożyło beneficjentów. Jednocześnie Agencja zrealizowała 3 673, o łącznej wartości ,5 tys. zł. zrealizowanych w Działaniu 4 na 100 tys. ha UR w podziale na województwa (wg stanu na r.) 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 dolno kujaw sko- mał zachodnio Dane o wielkości użytków rolnych za I półrocze 2004 z publikacji GUS 17