Leszek Droździel, Prezes Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Finansowanie inwestycji w przemyśle rolno spożywczym

Transkrypt

1 Leszek Droździel, Prezes Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Finansowanie inwestycji w przemyśle rolno spożywczym Przemysł spożywczy jest jednym z ważniejszych działów gospodarki. Jego udział w tworzeniu PKB wynosi ok. 6 procent. Ma on 20 procentowy udział w produkcji sprzedanej całego przemysłu oraz 16 procentowy udział w zatrudnieniu w całym przemyśle. Polska w Unii Europejskiej, jest szóstym producentem żywności i poważnym eksporterem netto artykułów rolno spożywczych. W latach wartość inwestycji w przemyśle spożywczym, była co najmniej dwu a nawet trzykrotnie wyższa niż w rolnictwie. Nie oznacza to, że potrzeby inwestycyjne tej branży zostały w pełni zaspokojone. Wspieranie inwestycji w sektorze rolno spożywczym będzie kontynuowane w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w latach Dobre wyniki polskich producentów żywności osiągane są m.in. dzięki dostosowaniu branży spożywczej do norm i standardów weterynaryjnych UE. Procesy modernizacyjne zakładów zostały wsparte środkami pochodzącymi i z funduszy UE i budżetu krajowego. Jedną z instytucji, która pomagała i nadal pomaga firmom realizować inwestycje była Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Unijnym programem, z którego firmy spożywcze mogły uzyskać środki jeszcze przed akcesją był SAPARD. Potem finansowanie inwestycji w przetwórstwie spożywczym odbywało się przy pomocy środków z Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich W latach podmioty branży spożywczej będą mogły dofinansować inwestycje z nowego PROW. 1. W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata są działania umożliwiające wspieranie modernizacji sektora spożywczego oraz rozwoju innych firm tworzących nowe miejsca pracy na wsi. W latach ARiMR będzie agencją płatniczą dla wszystkich wydatków z nowego unijnego funduszu rolnego EFRROW, czyli funduszu, który finansuje działania PROW. Fundusz nowego PROW to 13,2 mld euro z budżetu UE i 4 mld euro z krajowego, łącznie 17,2 mld euro. W PROW jest działanie zatytułowane Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej adresowane do przedsiębiorców z przetwórstwa rolno-spożywczego. Jest to działanie podobne, jak działanie Poprawa

2 przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich na lata W nowym PROW na wspieranie inwestycji w przetwórstwie spożywczym przewidziano ok. 1,1 mld euro. W stosunku do SPO, PROW zawiera kilka istotnych innowacji dotyczących wsparcia firm z sektora rolnospożywczego. Małe i średnie firmy będą mogły otrzymać zwrot do 40 proc. kosztów kwalifikowanych poniesionych na inwestycje (budowy, remonty, modernizacja zakładów, zakup linii produkcyjnych, środków transportu, urządzeń, oprogramowania), a duże firmy do 25 proc. W obu przypadkach maksymalna kwota dofinansowania będzie mogła wynieść nie więcej niż 20 mln zł w całym okresie trwania programu, a w przypadku firm posiadających wiele zakładów - 30 mln zł. Na największe wsparcie (do 50 proc.) będą mogły liczyć małe i średnie firmy, które mają podpisane długoterminowe umowy kontraktacyjne z grupami producentów na dostawę surowców rolnych. Do nowości w PROW zalicza się też możliwość ubiegania się o dofinansowanie, obok przetwórców, dla firm zajmujących się hurtowym handlem artykułami rolnymi, a także możliwość uzyskania dofinansowania kosztów leasingu. 2. Działanie zatytułowane Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych realizowane w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich cieszyło się dużym zainteresowaniem podmiotów z sektora rolno-spożywczego. Wartość wnioskowanego dofinansowania na wsparcie przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych przekroczyła limit dostępnych środków, a podpisane z ARiMR umowy opiewają na kwotę 1,94 mld zł. Wydzielone na ten cel środki zostaną wykorzystane w 100%. Do firm trafiło już ponad 700 mln zł z zakontraktowanej puli finansowej. Kolejne płatności są realizowane, po przedstawieniu dokumentów i faktur zrealizowanych inwestycji. ARiMR musi rozliczyć wszystkie inwestycje zrealizowane w ramach tego działania do końca 2008 r. Projekty o najwyższej wartości pomocy sięgały 20 mln zł. Dotyczyły one m.in. budowy proszkowni mleka i laboratorium wraz z maszynami i urządzeniami, budowy zakładów przetwórstwa mięsnego, ubojni drobiu, budowy i uruchomienia wytwórni pasz. Zrealizowane projekty o najniższej wartości były dofinansowane przez ARiMR w wysokości 100 tys zł. Dotyczyły one m.in. zakupu komór wędzalniczych,

3 samochodów specjalistycznych, zmiany użytkowania części pomieszczeń zaplecza socjalnego w zakładach czy choćby zakupu urządzeń do czyszczenia mięsa i noży krążkowych do odkostniania mięsa. Działanie to zostało skierowane do podmiotów prowadzących działalność związaną z przetwórstwem i marketingiem produktów rolnych objętych Załącznikiem I do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, z wyłączeniem artykułów rybnych, leśnych i produktów pochodzących z państw trzecich 1. Zainteresowane podmioty złożyły wniosków o dofinansowanie realizacji projektu na łączną kwotę 2 928,4 mln zł. Pierwotnie przyjęty limit finansowy dla Działania 1.5 wynosił 464,3 mln euro. W wyniku dokonanej realokacji wzrósł on do 475,0 mln euro, w tym 332,5 mln euro ze środków UE oraz 142,5 mln euro z tytułu współfinansowania z krajowych środków publicznych. Kwota ta stanowi ok. 26,6% całego budżetu Programu. W wyniku weryfikacji pozytywnie zostały ocenione wnioski. Kwota wnioskowanego i przyznanego dofinansowania w Działaniu Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych wg województw (w mln zł) Błąd! Nieprawidłowe łącze. Zawarte umowy dotyczyły głównie projektów związanych z sektorami: przetwórstwa mleka i wyrobu serów (18,6%), produkcji mięsa drobiowego i króliczego (15,1%), produkcji mięsa z wyjątkiem drobiowego i króliczego (14,3%) oraz produkcji konserw, przetworów z mięsa, podrobów mięsnych i krwi (12,7%). Struktura projektów, wg sektorów wsparcia Błąd! Nieprawidłowe łącze. Średnia kwota przyznanego dofinansowania na 1 projekt wynosi 1 664,1 tys. zł i jest znacznie niższa od kwoty maksymalnej możliwej do uzyskania w trakcie trwania programu na jeden podmiot (20 mln zł). Kwota ta jednak w przeliczeniu na 1 Wyjątek stanowią sektory przetwórstwa owoców i warzyw oraz produkcji pasz dla zwierząt gospodarskich i ryb, w których dopuszczono możliwość przetwarzania surowców pochodzących z państw trzecich, pod warunkiem jednak, iż udział tych surowców nie przekracza 30% przetwarzanych w zakładzie produktów rolnych (w ujęciu wartościowym).

4 jednego beneficjenta jest wyższa i wynosi 2 683,2 tys. zł, gdyż wielu inwestorów realizowało więcej niż jeden projekt. Przeciętna kwota dofinansowana w przeliczeniu na jeden projekt jest znacznie zróżnicowana w poszczególnych województwach. Najwyższy poziom dofinansowania występuje w województwach podlaskim (2 875,7 tys. zł) i warmińsko-mazurskim (2 224,1 tys. zł), najniższy natomiast śląskim (633,1 tys. zł) oraz podkarpackim (947,3 tys. zł). Średnia kwota przyznanego dofinansowania oraz średnia wysokość kosztów kwalifikowalnych na projekt, wg województw [w tys. zł] Błąd! Nieprawidłowe łącze.większość projektów dotyczyła stosunkowo niewielkich inwestycji. Świadczyć o tym może fakt, iż w 63% projektów poziom dofinansowania wynosi do 1 mln zł, natomiast tylko dla 7,0% - przekracza 5 mln zł. Struktura projektów wg poziomu przyznanej pomocy Błąd! Nieprawidłowe łącze. 3. Duży wpływ na skalę inwestycji zrealizowanych w przetwórstwie spożywczym miały preferencyjne kredyty, o oprocentowaniu obniżonym przez dopłaty z ARiMR, udzielane zakładom modernizującym swe linie produkcyjne i wprowadzającym nowe technologie. W latach banki współpracujące z Agencją udzieliły inwestorom z przetwórstwa spożywczego 1445 nisko oprocentowanych kredytów łącznie na kwotę przekraczającą 1,33 mld zł. Mleczarnie otrzymały 113 takich kredytów w łącznej wysokości ponad 150 mln zł, przemysł mięsny 619 łącznie na kwotę przekraczającą 750 mln zł. Przetwórniom ziemniaka banki udzieliły w omawianym czasie 5 kredytów preferencyjnych i była to w sumie kwota przekraczająca 22 mln zł. Jeśli weźmiemy pod uwagę okres przedakcesyjny i pierwsze lata członkostwa w UE, to w latach banki udzieliły przetwórstwu spożywczemu ponad 6700 kredytów inwestycyjnych preferencyjnie oprocentowanych, a łączna kwota tych kredytów przekroczyła 3,47 mld zł. 4. Specjalny Przedakcesyjny Program na Rzecz Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (SAPARD) stanowił instrument wsparcia przez Unię Europejską procesu przekształceń strukturalnych na wsi w krajach kandydujących. Jednocześnie był ważnym etapem przygotowań instytucji i beneficjentów tych krajów do korzystania po akcesji z unijnych instrumentów wsparcia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.

5 Program SAPARD, którego realizacja w Polsce rozpoczęła się w lipcu 2002 r., obejmował kilka działań i kierunków wsparcia finansowego rolnictwa i branży rolno spożywczej, w tym najważniejszym działaniem dla branży była Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych Budżet Programu SAPARD wynoszący początkowo 944 mln euro (708,2 mln euro ze środków UE oraz 235,8 mln euro z budżetu krajowego) okazał się niewystarczający z uwagi na szczególnie duże - w końcowej fazie przyjmowania wniosków o pomoc - zainteresowanie rolników i przedsiębiorców uzyskaniem wsparcia. Chcąc stworzyć możliwość sfinansowania wszystkich projektów spełniających wymogi Programu SAPARD Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi uzgodniło z Komisją Europejską przesunięcie na ten cel środków z budżetu Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich w kwocie 140 mln euro. Działanie Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych przeznaczone było na wsparcie przedsięwzięć w branży przetwórstwa rolno-spożywczego związanych z poprawą konkurencyjności na rynku krajowym i międzynarodowym, dostosowaniem do wymogów Jednolitego Rynku w zakresie norm sanitarnych, higienicznych, weterynaryjnych oraz jakościowych. W ramach tego działania zawarto ogółem umowy przyznające pomoc w łącznej wysokości 1 663,6 mln zł, z których zostało zrealizowanych i rozliczonych na ogólną kwotę 1 525,0 mln zł. Umowy zawarte i rozliczone poprawa przetwórstwa wg schematów i sektorów Umowy zawarte Umowy rozliczone kwota kwota Działanie/Schemat/Komponent przyznanej udzielonej liczba liczba pomocy pomocy (w mln zł) (w mln zł) 1.1 Wsparcie restrukturyzacji przetwórstwa i poprawa marketingu , ,8 artykułów pochodzenia zwierzęcego 1.1 a Sektor mleczarski , ,7 1.1 b Sektor mięsny , ,7 1.1 c Sektor rybny , ,4 1.2 Wsparcie restrukturyzacji przetwórstwa i poprawa marketingu owoców i warzyw , ,2 Razem , ,0 W zdecydowanej większości umowy podpisane (82,9%), jak i zrealizowane (84,1%) dotyczyły przedsięwzięć podejmowanych w ramach Wsparcia

6 restrukturyzacji przetwórstwa i poprawa marketingu artykułów pochodzenia zwierzęcego. Średnia kwota przyznanej pomocy w ramach podpisanych umów wyniosła 1 239,6 tys. zł, w tym w branżach przetwarzających surowce pochodzenia zwierzęcego 1 253,2 tys. zł a w przetwórstwie owoców i warzyw 1 177,9 tys. zł. W odniesieniu do umów zrealizowanych kwoty te były relatywnie niższe i wyniosły odpowiednio: 1 202,7 tys. zł, 1 230,8 tys. zł oraz 1 090,6 tys. zł. Wsparcie finansowe w ramach Programu SAPARD przyniosło dla branży przetwórstwa artykułów rolnych i rybnych znaczące efekty rzeczowe, w tym m.in.: wdrożenie systemu HACCP w 581 zakładach, w tym w sektorach: mięsnym 300, mleczarskim 127, owocowo-warzywnym 102 oraz rybnym 52, wdrożenie programu dostosowania do norm UE w 747 zakładach, w tym w sektorach: mięsnym 412, mleczarskim 154, owocowo-warzywnym 130 oraz rybnym 51, zakup 320 cystern do transportu mleka surowego. 5. Projekty, na które ARiMR przyznała dofinansowanie, mają najczęściej na celu poprawę warunków sanitarno higienicznych i weterynaryjnych produkcji oraz poprawę jakości produkcji. Największy jednak udział w dofinansowywanych inwestycjach mają projekty, których celem jest wprowadzenie nowych lub modernizacja istniejących technologii produkcji. Wsparcie udzielone przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (SAPARD i SPO) pozwoliło inwestorom przemysłu spożywczego szybciej dostosować zakłady do wymogów UE i poprawić konkurencyjność tych firm na unijnym rynku. Są one bardziej efektywne i lepiej służą całemu rolnictwu. Modernizacja kluczowych branż przyczyniła się do wzrostu eksportu, co zwiększyło zapotrzebowanie na surowce rolnicze, a w konsekwencji przyczyniło się do polepszenia dochodów rolniczych i cen produktów sprzedawanych przez rolników. Wzrósł popyt na produkty rolno spożywcze. Dzięki inwestycjom w nowe technologie i polepszenie standardów higienicznych wzrosła jakość oferowanych wyrobów a to podwyższyło zaufanie konsumentów do branży i produktów. Przez ostatnie kilka lat, od 2002 roku ARiMR dofinansowała i dofinansuje (płatności z SPO są realizowane) inwestycje w sektorze rolno spożywczym kwotą ponad 3,5 mld zł. W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata podmioty mają do dyspozycji większe środki. W budżecie przewidziano na te cele 1,1

7 mld euro. Agencja przygotowuje się do wdrożenia pomocy dla przetwórstwa i po uzyskaniu akredytacji poda do publicznej wiadomości termin, od kiedy będzie przyjmowała wnioski w ramach działania - Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej.