Badania dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska w Olsztynie

Transkrypt

1

2 Badania wykonało Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Olsztynie wraz z pracowniami w Olsztynie, Giżycku i Elblągu, posiadające wdrożony System Zapewnienia Jakości, potwierdzony przez Polskie Centrum Akredytacji Certyfikat Akredytacji Laboratorium Badawczego nr AB 805 Badania dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska w Olsztynie

3 SPIS TREŚCI WSTĘP OCENA STANU JAKOŚCI WÓD JEZIOR BADANYCH W 2014 ROKU BABIĘTY WIELKIE GANT IŁAWKI KOŁOWIN KORTOWSKIE KOWNATKI MAJCZ WIELKI MOKRE RAŃSKIE SKANDA WUKŚNIKI

4 WSTĘP Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie, zgodnie z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska w województwie warmińsko-mazurskim na lata w 2014 roku przeprowadził badania 11 jezior województwa warmińskomazurskiego. Dziewięć jezior objęto monitoringiem diagnostycznym, a dwa operacyjnym. Na dwóch jeziorach (Kortowskie i Wukśniki) prowadzono badania w reperowych punktach pomiarowo-kontrolnych. W 2013 roku badania wykonywano w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U , z późn. zm.) oraz założenia wojewódzkiego programu PMŚ. Badania biologiczne (fitoplanktonu) i fizykochemiczne wszystkich jezior wykonywano cztery razy w roku: w okresie cyrkulacji wiosennej (kwiecień), wczesnym latem (czerwiec), w okresie pełnej stratyfikacji letniej (sierpień) oraz w październiku. Jeziora reperowe dodatkowo badano w maju i we wrześniu. W jeziorach objętych monitoringiem diagnostycznym badania biologiczne obejmowały fitoplankton, fitobentos, makrofity oraz makrobezkręgowce bentosowe (nie uwzględnione w ocenie, gdyż metodyka jest w trakcie weryfikacji). W niektórych jeziorach badano ichtiofaunę. Badania te były wykonywane przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie na zlecenie GIOŚ. Ponadto w jeziorach objętych monitoringiem diagnostycznym 12 razy w roku wykonywano badania substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej oraz specyficznych substancji zanieczyszczających. Ocenę stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wód jeziornych przeprowadzono w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U ). Ocena stanu ekologicznego oparta jest przede wszystkim na elementach biologicznych, którym nadaje się jedną z pięciu klas jakości wód: I (bardzo dobry stan ekologiczny), II (dobry stan ekologiczny), III (umiarkowany stan ekologiczny), IV (słaby stan ekologiczny) lub V (zły stan ekologiczny). O wyniku klasyfikacji decyduje ten element biologiczny, któremu nadano najmniej korzystną klasę. Elementy fizykochemiczne mają znaczenie wspierające ocenę biologiczną. Ustalono dla nich tylko wartość graniczną dla II klasy. Klasyfikowane były następujące elementy fizykochemiczne: przezroczystość wód, przewodność elektrolityczna właściwa w 20ᴼC, azot całkowity i nasycenie hypolimnionu tlenem / stężenie tlenu nad dnem latem. W przypadku, gdy ocena biologiczna wskazuje na bardzo dobry lub dobry stan ekologiczny, a wskaźniki fizykochemiczne przekraczają normy ustalone dla II klasy, mogą one obniżyć klasyfikację stanu ekologicznego do stanu umiarkowanego. Klasyfikacja stanu chemicznego opiera się na analizie wyników pomiarów substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających. Stan chemiczny określa

5 się jako dobry, gdy żaden wskaźnik chemiczny nie przekracza granic norm, określonych w rozporządzeniu w sprawie klasyfikacji W ocenie uwzględnia się również wyniki badań, dziedziczone z poprzednich lat. Dotyczy to elementów biologicznych i substancji priorytetowych, badanych w latach w ramach monitoringu diagnostycznego, a nie badanych w roku Ocenę końcową stanu wód przeprowadza się w oparciu o ocenę stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego. Stan jcw określa się jako dobry, jeżeli stan ekologiczny jest co najmniej dobry (bardzo dobry lub dobry) i jednocześnie stan chemiczny jest dobry. W pozostałych przypadkach stan jcw określany jest jako zły. Opracowanie zawiera część opisową, tabelaryczne zestawienia wyników badań oraz mapy i plany batymetryczne z zaznaczonymi stanowiskami poboru próbek.

6 JEZIORO BABIĘTY WIELKIE

7 JEZIORO BABIĘTY WIELKIE Położenie jeziora dorzecze: Babant Krutynia Pisa Narew Wisła region fizycznogeograficzny: Pojezierze Mrągowskie Pojezierze Mazurskie wysokość n.p.m.: 140,2 Podstawowe dane morfometryczne powierzchnia zwierciadła wody 250,4 ha głębokość maksymalna 65,0 m głębokość średnia 23,9 m objętość jeziora ,3 tys. m 3 powierzchnia zlewni całkowitej 103,5 km 2 Formy Ochrony Obszar Natura 2000: PLH Ostoja Piska i PLB28008 Puszcza Piska strefa ciszy Dane wg mapy MPHP nr jeziora kod punktu pomiarowo-kontrolnego PL01S0302_0197 Jezioro Babięty Wielkie położone jest około 20 km na północny wschód od Szczytna, w gminie Dźwierzuty, w powiecie szczycieńskim. Zbiornik leży na obszarze objętym Naturą 2000 (PLB Puszcza Piska). Jest objęty strefą ciszy. Jest to mocno wydłużony, duży i głęboki zbiornik, siódmy wśród najgłębszych jezior Polski (Choiński 1995) i drugi w województwie warmińsko-mazurskim. Brzegi jeziora są urozmaicone, przeważnie pagórkowate i wysokie, miejscami strome. Jedynie do północnych brzegów jeziora przylegają pola i łąki.

8 Jezioro Babięty Wielkie Do północnego krańca jeziora dopływa ciek Babant (dopływ Krutyni), doprowadzający wody z jeziora Stromek i wypływający również z części północnej, do jeziora Babięty Małe. Do zachodniej zatoki dopływa struga z Jeziora Rańskiego, a na południu dopływ z jeziora Słupek. Zlewnia całkowita, o powierzchni 103,1 km 2, prawie w całości zbudowana jest z piasków sandrowych. Zlewnia bezpośrednia, zajmująca powierzchnię 225 ha, w większości pokryta jest lasami, głównie iglastymi. Niewielką jej część stanowią grunty orne. Nad jeziorem znajduje się kilka domków rekreacyjnych, wyposażonych w zbiorniki bezodpływowe. Również zabudowania w niewielkiej miejscowości Śledzie są zaopatrzone w zbiorniki bezodpływowe. Nad jeziorem znajduje się 1 małe pole biwakowe na około 20 miejsc, bez infrastruktury sanitarnej. 1. Klasyfikacja elementów biologicznych Fitoplankton Badania fitoplanktonu wykazały dobry stan biocenotyczny w badanym akwenie, charakterystyczny dla wód czystych i nieznacznie zanieczyszczonych. We wszystkich okresach limnologicznych produkcja pierwotna była stosunkowo niska, biomasa fitoplanktonu wynosiła od 0,76 mg/l w kwietniu do 6,55 mg/l w czerwcu. W wiosennej mikrobiocenozie zdecydowanie dominowały drobne kryptofity, głównie z rodzaju Rhodomonas, ich udział ilościowy wynosił 75% liczebności ogólnej. W czerwcu najczęściej spotykano okrzemki, a wśród nich drobne nanoplanktonowe formy z grupy Centricae. W okresie letnim stwierdzono bardzo dużą różnorodność taksonomiczną, bez wyraźnej dominacji gatunkowej. Największą biomasę tworzyły duże okazy bruzdnicy Ceratium hirundinellla. Zaobserwowano też sinice, wskaźniki wód eutroficznych. Wśród nich najliczniejszy był rząd Chroococcales, spotykano też formy nitkowate. Największe zróżnicowanie gatunkowe obserwowano wśród zielenic, jednak ich udział ilościowy był znikomy. Jesienią nadal występowały sinice, najczęściej spotykano formy nitkowate Planktothrix agardhii i Aphanizomenon sp. Na podstawie multimetriksa fitoplanktonowego PMPL, którego wartość wynosiła 1,0, określono stan ekologiczny jeziora Babięty Wielkie jako bardzo dobry. Makrofity Badania makrofitów wykonano w lipcu 2014 roku na 21 transektach (ryc. 1). Maksymalna głębokość, na jakiej występowały zbiorowiska, sięgała 4,5 m. Średnia głębokość zasiedlenia wynosiła 3,9 m. Powierzchnia pokryta roślinnością stanowiła około 9,6% powierzchni całego jeziora. Średnie pokrycie roślinnością w obrębie transektów wynosiło 80,9%. W obrębie fitolitralu wyróżniono 4 grupy ekologiczne: helofity (zbiorowiska szuwarowe), nymfeidy (zbiorowiska roślin o liściach pływających po powierzchni wody), elodeidy (zbiorowiska roślin zanurzonych) i charofity (zbiorowiska tworzące łąki ramieniowe). W fitolitoralu wyróżniono 36 zbiorowisk roślinnych. Najliczniejszą grupą były helofity (ok. 64% fitolitoralu), wśród których dominował zespół trzciny pospolitej (Phragmitetum Australis 48,23%) oraz oczeretu jeziorowego (Scirpetum lacustris 8,97%). Mniejszą powierzchnię zajmowały m.in.: Typhetum latifoliae (zespół pałki szerokolistnej), Acoretum calami (zespół tataraka zwyczajnego), Sparganietum erecti (zespół jeżogłówki gałęzistej), Eleocharitetum palustris (zespół ponikła błotnego), Glycerietum maximae (zespół manny mielec). W jeziorze stwierdzono również znaczny udział nymfeidów około 20% fitolitoralu z dominującą fitocenozą: Nupharo-Nymphaeetum albae z 2

9 Jezioro Babięty Wielkie przewagą grążela żółtego. Strefa elodeidów zajmowała około 15% fitolitoralu. Reprezentowana była przez 11 fitocenoz. Wśród nich dominowały zbiorowiska: Potametum perfoliati, Ceratophyletum demersi i Potametum lutentis. Najmniejszy udział wśród grup ekologicznych stanowiły charofity (poniżej 1%) i reprezentowane były przez dwa zbiorowiska: Charetum fragilis i Nitellopsidetum obtusae. Mała powierzchnia łąk ramieniowych w fitolitoralu i przewaga zbiorowisk szuwarowych są dla zbiornika zjawiskiem niekorzystnym. Wartość makrofitowego wskaźnika stanu ekologicznego (ESMI=0,451) wskazywała na dobry stan ekologiczny jeziora. Fitobentos Jesienią pobrano próbki do badań fitobentosu okrzemkowego. Wyliczono multimetryczny indeks okrzemkowy IOJ. Jego wartość liczbowa, wynosząca 0,865, określa stan ekologiczny jeziora jako bardzo dobry. 1. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych Wszystkie oceniane elementy fizykochemiczne potwierdzały dobrą jakość wód odpowiadały normom I-II klasy (tab. 1). 2. Klasyfikacja stanu ekologicznego jeziora Babięty Wielkie w oparciu o elementy biologiczne i fizykochemiczne wskazywała na stan ekologiczny dobry (II klasa jakości wód). 3. Klasyfikacja stanu chemicznego Analiza wyników badań substancji priorytetowych oraz innych substancji zanieczyszczających w jeziorze Babięty Wielkie wykazała, że żaden chemiczny wskaźnik nie przekraczał ustalonej dla niego wartości granicznej. Badana jednolita część wód osiąga stan chemiczny dobry. Stan jednolitej części wód jezioro Babięty Wielkie oceniono jako dobry. 3

10 Ryc. 1. Plan batymetryczny jeziora Babięty Wielkie z zaznaczonymi stanowiskami badawczymi

11 Mapa 1. Zlewnia całkowita jeziora Babięty Wielkie

12 Mapa 2. Zlewnia bezpośrednia jeziora Babięty Wielkie

13 Tab.1. Ocena stanu ekologicznego jeziora BABIĘTY WIELKIE na podstawie wyników badań z 2014 roku współczynnik Schindlera < 2, jezioro stratyfikowane Kod wg MPHP: Typ abiotyczny: 5a Nr Nazwa wskaźnika wskaźn. 1 Elementy biologiczne 1.1 Fitoplankton wartość Multimetriks fitoplankt.pmpl 1,00 I 1.2 Fitobentos Multimetryczny indeks okrzemkowy OIJ 1.3 Makrofity Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego ESMI Makrobezkręgowce bentosowe biomasa/wskaźnik Jednostka I 0,451 II stanowisko 02 klasa Ichtiofauna wskaźnik LFI Elementy fizykochemiczne 3.1 Grupa wskaźników charakteryzujących stan fizyczny Uwagi Przezroczystość m 3.4 I-II wartość średnia 3.2 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne Tlen rozpuszczony przy dnie latem (j.ns.) mg O 2 /l - - Średnie nasycenie tlenem % 42.4 I-II hypolimnionu (j.s.) Grupa wskaźników charakteryzujących zasolenie wartość latem nad dnem dotyczy jezior stratyfikowanych Przewodność elek. wł. ms/cm 331 I-II wartość średnia 3.5 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki biogenne Azot ogólny mg N/l 0.84 I-II wartość średnia Fosfor ogólny mg P/l I-II wartość średnia Klasa jakości stanu ekologicznego Ocena II klasa jakości wód stan ekologiczny - dobry

14 Tab. 2. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze BABIĘTY WIELKIE (kwiecień 2014 r.) Stanowisko 02, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa osobn/l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Limnothrix redeckeii CHRYSOPHYTA 2 Mallomonas sp BACILLARIOPHYCEAE 3 Fragilaria sp Nitzschia acicularis Okrzemki centryczne Stephanodiscus neoastraea PYRROPHYTA 7 Gymnodinium sp CRYPTOPHYTA 8 Cryptomonas sp Cryptomonas sp Rhodomonas lacustris var. nannoplanktonica Rhodomonas lens CHLOROPHYTA 12 Koliella longiseta RAZEM

15 Tab. 3. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze BABIĘTY WIELKIE (czerwiec 2014 r.) Stanowisko 02, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon sp Oscillatoria sp BACILLARIOPHYCEAE 3 Asterionella formosa Cyclotella sp Fragilaria crotonensis Fragilaria ulna v. acus Tabellaria flocculosa var. asterionelloides PYRROPHYTA 8 Ceratium hirundinella Ceratium sp Gymnodinium helveticum Peridiniales in. det Peridiniales in. det Peridiniales in. det CRYPTOPHYTA 14 Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 15 Eutetramorus sp Staurastrum gracile v. planctonicum RAZEM

16 Tab. 4. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze BABIĘTY WIELKIE (sierpień 2014 r.) Stanowisko 02, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa osobn/l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Anabaena sp Aphanizomenon sp Chroococcales in.det Chroococcales in.det Chroococcus turgidus Merismopedia tenuissima Planktolyngbya sp Planktothrix agardhii Snowella sp CHRYSOPHYTA 10 Bitrichia chodatii Erkenia subaequiciliata Mallomonas sp BACILLARIOPHYCEAE 13 Acanthoceras zachariasii Nitzschia sp Okrzemki centryczne Okrzemki centryczne Rhizosolenia longiseta PYRROPHYTA 18 Ceratium hirundinella Ceratium hirundinella Peridiniales in.det CRYPTOPHYTA 21 Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 23 Ankyra sp Botryococcus braunii Cosmarium sp Elakatothrix genevensis Eudorina sp Eutetramorus sp Monoraphidium irregulare Oocystis sp Pandorina morum Phacotus sp Staurastrum gracile Willea wilhelmii RAZEM

17 Tab. 5. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze BABIĘTY WIELKIE (październik 2014 r.) Stanowisko 02, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon flos-aquae Aphanocapsa sp Planktolyngbya sp Planktothrix agardhii Pseudanabaena sp Snowella sp CHRYSOPHYTA 7 Chrysoflagellata in. det.< Mallomonas sp Mallomonas tonsurata BACILLARIOPHYCEAE 10 Fragilaria crotonensis PYRROPHYTA 11 Ceratium hirundinella Gymnodinium helveticum Peridiniales in. det CRYPTOPHYTA 14 Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 16 Botryococcus braunii Carteria sp Eutetramorus sp Staurastrum gracile v. planctonicum RAZEM

18 Tab. 6. Wykaz zbiorowisk roślinnych jeziora BABIĘTY WIELKIE z uwzględnieniem liczby wystąpień oraz zajmowanych powierzchni (lipiec 2014) Zakres pokrycia odpowiadający skali Powierzchnia zbiorowiska Udział w powierzchni fitolitoralu Liczba Skala B- Lp. Zbiorowiska roślinne wystąpień B* B-B [%] [ha] [%] 1. Nymphaeo albae-nupharetum luteae f. z Nup , Lemnetum minoris 1 r <0, Lemnetum trisulcae 2 r <0, Lemno-Spirodeletum polyrrhizae 1 + 0,1-1, Charetum fragilis 1 r <0, Nitellopsidetum obtusae 6 + 0,1-1, Ceratophylletum demersi 9 1 1,0-5, Elodeetum canadensis 1 r <0, Myriophylletum spicati 3 r <0, Potametum friesi 1 + 0,1-1, Potametum lucentis 9 1 1,0-5, Potametum pectinati 1 r <0, Potametum perfoliati , Ranuncutetum circinati 7 1 1,0-5, Sagittario-Sparganietum emersi f. z Sagittaria 5 + 0,1-1, Lemno-Utricularietum vulgaris 2 r <0, Fontinaletum antipyreticae ,1-1, Lemno-Hydrocharitetum morsus-ranae 3 + 0,1-1, Nymphaeo albae-nupharetum luteae f. z Nym 7 + 0,1-1, Potametum natantis 2 + 0,1-1, Stratiotetum aloidis 9 1 1,0-5, Acoretum calami 4 1 1,0-5, Cicuto-Caricetum pseudocyperi f. z Cicuta viro 2 r <0, Eleocharitetum palustris 2 + 0,1-1, Equisetetum fluviatilis 4 + 0,1-1, Glycerietum maximae 4 + 0,1-1, Zbiorowisko z Lysimachia thyrsiflora L ,1-1, Zbiorowisko z Alisma plantago-aquatica L. 1 r <0, Phragmitetum communis Scirpetum lacustris , Sagittario-Sparganietum emersi f. z Sagittaria 1 + 0,1-1, Sparganietum erecti 9 1 1,0-5, Typhetum latifoliae 5 + 0,1-1, Caricetum acutiformis 3 + 0,1-1, Caricetum ripariae 2 + 0,1-1, Zbiorowisko z Rumex hydrolapathum Hudson 2 r <0, * B-B - skala Brauna-Blanqueta według "Wytycznych do prowadzenia badań terenowych oraz do sposobu zestawiania i przetwarzania danych o makrofitach w jeziorach, A. Kolada, H. Ciecierska, Warszawa, listopad 2009

19 Tab.7. Wyniki badań fizykochemicznych jeziora Babięty Wielkie stanowisko 02 (próbka zlewana) Data badań Warstwa wody m Barwa mgpt/l Przeźroczystość m Przewodność elek. wł. ms/cm Wapń mgca/l Odczyn ph Zasadowość ogólna mval/l Azot amonowy mgn/l Azot Kjeldahla mgn/l Azot azotanowy mgn/l Azot azotynowy mgn/l Azot ogólny mgn/l Fosforany mgp/l Fosfor ogólny mgp/l Krzemionka mgsio 2 /l Chlorofil "a" mg/l

20 Tab.8. Warunki termiczno - tlenowe jeziora Babięty Wielkie stanowisko 02-65,0 m Data Głębokość Temp. Tlen m Nasycenie tlenem o C mg/l % m Głębokość Temp. Tlen Nasycenie tlenem o C mg/l %

21 Tab.8 cd. Warunki termiczno - tlenowe jeziora Babięty Wielkie stanowisko 02-65,0 m Data Głębokość Temp. Tlen Nasycenie Nasycenie Głębokość Temp. Tlen tlenem tlenem m oc mg/l % m oc mg/l %

22 Tab.8 cd. Warunki termiczno - tlenowe jeziora Babięty Wielkie stanowisko 02-65,0 m Data Głębokość Temp. Tlen m Nasycenie tlenem o C mg/l % m Głębokość Temp. Tlen Nasycenie tlenem o C mg/l %

23 Tab.8 cd. Warunki termiczno - tlenowe jeziora Babięty Wielkie stanowisko 02-65,0 m Data Głębokość Temp. Tlen Nasycenie Nasycenie Głębokość Temp. Tlen tlenem tlenem m oc mg/l % m oc mg/l %

24 Tab. 9. Wyniki pomiarów i ocena zanieczyszczeń chemicznych jeziora BABIĘTY WIELKIE (stanowisko 02) Pomiar 1 Pomiar 2 Pomiar 3 Pomiar 4 Pomiar 5 Pomiar 6 Pomiar 7 Pomiar 8 Pomiar 9 Pomiar 10 Pomiar 11 Pomiar 12 Pomiar 13 data data data data data data data data data data data data data poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby Oszacowanie pewności Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Ocena wykonanej oceny 4.1 Substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej Jednostki LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru cząstkowa cząstkowej Alachlor ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Antracen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Atrazyna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzen Difenyloetery bromowane Kadm i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA C chloroalkany ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Chlorfenwinfos ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Chlorpyrifos ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA ,2-dichloroetan (EDC) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Dichlorometan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Di (2-etyloheksyl) ftalan (DEHP) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Diuron Endosulfan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorobenzen (HCB) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorobutadien (HCBD) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorocykloheksan (HCH) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Izoproturon Ołów i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Rtęć i jej związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Naftalen ug/l <LoQ DOBRY WYSOKA Nikiel i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Nonylofenole ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Oktylofenole ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Pentachlorobenzen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Pentachlorofenol (PCP) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) Benzo(a)piren ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzo(b)fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzo(k)fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Bezno(g,h,i)perylen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Indeno(1,2,3-cd)piren ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Symazyna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Związki tributylocyny Trichlorobenzeny (TCB) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trichlorometan (chloroform) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trifluralina ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Ocena DOBRY STAN CHEMICZNY 4.2 Wskaźniki innych substancji zanieczyszczających Tetrachlorometan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Aldryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Dieldryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Endryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Izodryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ a DDT - izomer para-para ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA b DDT całkowity ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trichloroetylen (TRI) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Tetrachloroetylen (PER) ug/l <LoQ DOBRY WYSOKA 3.6 Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne Aldehyd mrówkowy mg/l DOBRY Arsen mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Bar mg/l DOBRY Bor mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Chrom sześciowartościowy mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Chrom ogólny mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Cynk mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Miedź mg/l <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Fenole lotne (indeks fenolowy) mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Węglowodory ropopochodne - indeks olejowy mg/l <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Glin mg/l DOBRY Cyjanki wolne mg/l DOBRY Cyjanki związane Molibden mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Selen mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Srebro mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Tal Tytan mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Wanad mg/l DOBRY Antymon Fluorki mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Beryl mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Kobalt mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Cyna DOBRY STAN/POTENCJ Ał EKOLOGICZNY

25 JEZIORO GANT

26 JEZIORO GANT Położenie jeziora dorzecze: Krutynia Pisa Narew Wisła region fizycznogeograficzny: Pojezierze Mrągowskie Pojezierze Mazurskie wysokość n.p.m.: 131,6 Podstawowe dane morfometryczne powierzchnia zwierciadła wody 75,3 ha głębokość maksymalna 28,3 m głębokość średnia 9,4 m objętość jeziora 7121,6 tys. m 3 powierzchnia zlewni całkowitej 215,8 km 2 Formy Ochrony Obszar Natura 2000: PLH Ostoja Piska i PLB28008 Puszcza Piska strefa ciszy Dane wg mapy MPHP nr jeziora kod punktu pomiarowo-kontrolnego PL01S0302_0211 Jezioro Gant leży około 15 km na południe od Mrągowa, w granicach administracyjnych gminy Piecki. Powierzchnia jeziora wynosi 75,3 ha, głębokość maksymalna 28,3 m. Zbiornik jest objęty strefą ciszy. Jest to jezioro rynnowe, mocno wydłużone z północy na południe. Linia brzegowa jest słabo rozwinięta. Brzegi zbiornika są wysokie, strome (szczególnie w części środkowej), otoczone lasami.

27 Jezioro Gant Przez jezioro przepływa rzeka Krutynia. Dopływa ona od północy z Jeziora Białego (jej odcinek nosi nazwę Dąbrówka), a wypływa na południe jako Gancka Struga. Zlewnia całkowita zajmuje powierzchnię 215,8 km 2 i ma charakter rolniczo-leśny. Zlewnia bezpośrednia, o powierzchni 1,9 km 2, głównie porośnięta jest lasami. W granicach zlewni bezpośredniej nie stwierdzono istotnych źródeł zanieczyszczeń, w pobliżu jeziora nie ma żadnych zabudowań. W okresie letnim przez jezioro odbywa się spływ kajakowy rzeką Krutynią. 1. Klasyfikacja elementów biologicznych Fitoplankton Wyniki badań fitoplanktonu wskazują na postępujący proces eutrofizacji w badanym akwenie. Wskaźniki biologiczne przyjmowały wartości charakterystyczne dla wód żyznych, bogatych w podstawowe pierwiastki biogenne. We wszystkich okresach badawczych produkcja pierwotna była wysoka. W jeziorze obserwowano znaczne ilości organizmów planktonowych, stąd wysokie wartości chlorofilu a od 15,1 µg/l jesienią do 39,4 µg/l w kwietniu. Biomasa fitoplanktonu wynosiła od 5,69 mg/l wczesnym latem do 15,54 mg/l w sierpniu. Jedynie jesienią jej wartość spadła do 2,76 mg/l. Wiosną największą biomasę tworzyły kolonijne złotowiciowce z rodzaju Synura. Towarzyszyły im nitkowate sinice, głównie Limnothrix redeckei. W pozostałych okresach badawczych w jeziorze Gant obserwowano wyraźną dominację nitkowatych sinic, organizmów wskaźnikowych wód eutroficznych. W czerwcu dominowała Planktolyngbya sp., a latem i jesienią Planktothrix agardhii, Limnothrix sp. i Aphanizomenon sp. Na podstawie multimetriksa fitoplanktonowego PMPL, którego wartość wynosiła 3,47 określono stan ekologiczny jeziora Gant jako słaby. Makrofity Badania makrofitów jeziora Gant przeprowadzono w 2011 roku. Wartość multimetriksa fitoplanktonowego (ESMI=0,594) wskazywała na dobry stan ekologiczny. Fitobentos Indeks okrzemkowy IOJ=0,83, wyliczony na podstawie badań wykonanych w 2011 roku, wskazywał na I klasę jakości wód bardzo dobry stan ekologiczny. 2. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych Średnie nasycenie hypolimnionu tlenem było bardzo niskie (1,1%) i nie mieściło się w granicach normy II klasy. Pozostałe wskaźniki fizykochemiczne odpowiadały normom I-II klasy. 3. Klasyfikacja stanu ekologicznego jeziora Gant w oparciu o elementy biologiczne i fizykochemiczne, badane w 2014 roku, oraz elementy biologiczne, dziedziczone z 2011 roku, wskazywała na słaby stan ekologiczny (IV klasa jakości wód). 4. Klasyfikacja stanu chemicznego Wyniki badań substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających, wykonane w 2011 roku, wskazywały na dobry stan chemiczny. Stan jednolitej części wód jezioro Gant określono jako zły. 2

28 Ryc. 1. Plan batymetryczny jeziora Gant z zaznaczonym stanowiskiem badawczym

29 Mapa 1. Zlewnia całkowita jeziora Gant

30 Mapa 2. Zlewnia bezpośrednia jeziora Gant

31 Tab.1. Ocena stanu ekologicznego jeziora GANT na podstawie wyników badań z 2014 roku współczynnik Schindlera > 2, jezioro stratyfikowane Kod wg MPHP: Typ abiotyczny: 6a Nr Nazwa wskaźnika wskaźn. 1 Elementy biologiczne 1.1 Fitoplankton wartość Multimetriks fitoplankt.pmpl 3,47 IV 1.2 Fitobentos Multimetryczny indeks okrzemkowy OIJ 1.3 Makrofity Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego ESMI Makrobezkręgowce bentosowe biomasa/wskaźnik Jednostka 0,83* I* 0,594* II* stanowisko 01 klasa Ichtiofauna wskaźnik LFI Elementy fizykochemiczne 3.1 Grupa wskaźników charakteryzujących stan fizyczny Uwagi Przezroczystość m 1.9 I-II wartość średnia 3.2 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne Tlen rozpuszczony przy dnie latem (j.ns.) mg O 2 /l - - Średnie nasycenie tlenem % 1.1 hypolimnionu (j.s.) Grupa wskaźników charakteryzujących zasolenie poniżej II klasy wartość latem nad dnem dotyczy jezior stratyfikowanych Przewodność elek. wł. ms/cm 340 I-II wartość średnia 3.5 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki biogenne Azot ogólny mg N/l 1.22 I-II wartość średnia Fosfor ogólny mg P/l I-II wartość średnia Klasa jakości Ocena stanu ekologicznego * - na podstawie wyników badań z 2011 roku IV klasa jakości wód stan ekologiczny - słaby

32 Tab. 2. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze GANT (kwiecień 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa osobn/l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Limnothrix redeckeii Planktolyngbya limnetica CHRYSOPHYTA 3 Chrysoflagellata in. det Erkenia subaequiciliata Kephyrion/ Pseudokephyrion Mallomonas sp Pseudopedinella erkensis Synura sp Uroglena sp BACILLARIOPHYCEAE 10 Fragilaria ulna var.acus Nitzschia acicularis Nitzschia palea Okrzemki centryczne Okrzemki centryczne CRYPTOPHYTA 15 Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 17 Chlamydomonas sp Didymocystis sp Golenkinia radiata Koliella longiseta Monoraphidium contortum RAZEM

33 Tab. 3. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze GANT (czerwiec 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon sp Limnothrix redeckei Planktolyngbya sp Pseudanabaena sp EUGLENOPHYTA 5 Trachelomonas sp CHRYSOPHYTA 6 Bitrichia sp Chrysophyta in. det Dinobryon bavaricum Dinobryon sp Dinobryon sociale Erkenia subaequiciliata BACILLARIOPHYCEAE 12 Fragilaria sp Fragilaria sp Rhizosolenia longiseta PYRROPHYTA 15 Gymnodinium helveticum Gymnodinium sp Gymnodinium sp Gymnodinium sp Peridiniales in. det Peridiniales in. det CRYPTOPHYTA 21 Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 23 Botryococcus braunii Elakatothrix sp Koliella sp Monoraphidium contortum Phacotus sp Treubaria sp RAZEM

34 Tab. 4. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze GANT (sierpień 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-4 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa osobn/l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon sp Limnothrix sp Planktolyngbya sp Planktothrix agardhii Pseudanabaena sp CHRYSOPHYTA Dinobryon bavaricum Dinobryon sertularia Erkenia subaequiciliata c.f. Phalansterium digitatum Pseudopedinella erkensis BACILLARIOPHYCEAE 11 Fragilaria ulna var. acus PYRROPHYTA 12 Ceratium hirundinella Gymnodinium sp Peridinium/Peridiniopsis CRYPTOPHYTA 15 Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 17 Koliella sp Phacotus sp Monoraphidium contortum Salpingoeca sp RAZEM

35 Tab. 5. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze GANT (październik 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon sp Aphanocapsa sp Limnothrix redeckeii Limnothrix sp Planktolyngbya sp Planktothrix sp Pseudanabaena sp CHRYSOPHYTA Bitrichia sp Dinobryon bavaricum Erkenia subaequiciliata BACILLARIOPHYCEAE Fragilaria ulna var.acus PYRROPHYTA Gymnodinium sp Peridiniales in. det CRYPTOPHYTA Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA Carteria sp Chlorococcales in. det RAZEM

36 Tab.6. Wyniki badań fizykochemicznych jeziora Gant stanowisko 01 (próbka zlewana) Data badań Warstwa wody m Przeźroczystość m Przewodność elek. wł. ms/cm Odczyn ph Azot amonowy mgn/l Azot Kjeldahla mgn/l Azot azotanowy mgn/l Azot azotynowy mgn/l Azot ogólny mgn/l Fosforany mgp/l Fosfor ogólny mgp/l Chlorofil "a" mg/l

37 Tab.7. Warunki termiczno - tlenowe jeziora Gant stanowisko 01-27,0 m Data Data Głębokość Temp. Tlen m Nasycenie tlenem o C mg/l % m Głębokość Temp. Tlen Nasycenie tlenem o C mg/l %

38 Tab.7 cd. Warunki termiczno - tlenowe jeziora Gant stanowisko 01-27,0 m Data Data Głębokość Temp. Tlen m Nasycenie tlenem o C mg/l % m Głębokość Temp. Tlen Nasycenie tlenem o C mg/l %

39 JEZIORO IŁAWKI

40 JEZIORO IŁAWKI Położenie jeziora dorzecze: Pisa Narew Wisła region fizycznogeograficzny: Kraina Wielkich Jezior Mazurskich Pojezierze Mazurskie wysokość n.p.m.: 122,3 Podstawowe dane morfometryczne powierzchnia zwierciadła wody 123,4 ha głębokość maksymalna 6,5 m głębokość średnia 3,0 m objętość jeziora 3668,6 tys. m 3 powierzchnia zlewni całkowitej 14,7 km 2 Formy Ochrony Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Guber Dane wg mapy MPHP nr jeziora kod punktu pomiarowo-kontrolnego PL01S0302_0214 Jezioro Iławki leży w połowie drogi między Giżyckiem a Kętrzynem, na terenie gminy Kętrzyn. Po jego wschodnim brzegu biegnie granica gminy Ryn. Jezioro ma nieregularny kształt. Niewielka, północna część zbiornika jest odcięta nasypem kolejowym. Brzegi jeziora od wschodu i południa są przeważnie niskie, często podmokłe, pozostałe pagórkowate. Otoczenie stanowią lasy, pola i łąki lub nieużytki po dawnych PGR-ach. Jezioro jest zasilane wieloma małymi ciekami, na ogół okresowymi. Odpływ wód odbywa się w kierunku wschodnim do jeziora Dejguny. Na obszarze zlewni całkowitej, o powierzchni 14,7 km 2, nie ma większych skupisk ludności, a jedynie pojedyncze gospodarstwa. Użytkowanie zarówno zlewni całkowitej, jak i

41 Jezioro Iławki bezpośredniej (pow. 6,5 km 2 ), jest różnorodne występują tu lasy, pola i łąki oraz nieużytki po dawnych PGR-ach. Zbiornik jest wykorzystywany rekreacyjnie w bardzo niewielkim stopniu. Na terenie wokół jeziora nie ma uporządkowanej gospodarki wodno-ściekowej. Istniejące nieliczne zabudowania letniskowe w większości posiadają własne zbiorniki na nieczystości płynne. 1. Klasyfikacja elementów biologicznych Fitoplankton Wyniki badań fitoplanktonu wskazują na znaczne zeutrofizowanie wód badanego akwenu. Produkcja pierwotna była wysoka, wartości biomasy fitoplanktonu wynosiły od 4,87 mg/l w czerwcu do 19,6 mg/l jesienią. Liczebność organizmów była bardzo duża, stąd wysokie wartości chlorofilu a, wynosiły one od 5,9 µg/l wczesnym latem, nawet do 58 µg/l w październiku. Wiosną i wczesnym latem współdominowały ze sobą okrzemki, głównie drobne formy centryczne i kryptofity, z rodzajami Cryptomonas sp. i Rhodomonas sp. Towarzyszyły im złotowiciowce, najliczniej Erkenia subaequiciliata. Latem i jesienią nastąpiły wyraźne zmiany strukturalne w zespole producentów. W tych okresach badawczych zdecydowaną przewagę liczebną uzyskały sinice, ważne wskaźniki trofii. Ich udział w biomasie ogólnej wynosił w sierpniu 76%, a jesienią 43%. Wśród nich najczęściej występowały formy nitkowate Aphanizomenon sp., Limnothrix redeckei, Planktothrix agardii, Pseuanabaena limnetica. Na podstawie multimetriksa fitoplanktonowego PMPL, którego wartość wynosiła 2,68 określono stan ekologiczny jeziora Iławki jako umiarkowany. Makrofity Badanie stanu ekologicznego jeziora Iławki na podstawie makrofitów wykonano w lipcu 2014 roku. Badania jeziora prowadzono w obrębie 14 transektów, w których średnia głębokość zasiedlenia wynosiła 2,4 m, a średnie pokrycie roślinnością 88,6%. Maksymalna głębokość, na jakiej występowały zbiorowiska, sięgała 2,5 m. Powierzchnia pokryta roślinnością stanowiła ok. 26% powierzchni całego jeziora. W obrębie fitolitralu wyróżniono 15 zbiorowisk roślinnych należących do trzech grup ekologicznych: helofitów (zbiorowiska szuwarowe), nimfeidów (zbiorowiska roślin o liściach pływających po powierzchni wody) i elodeidów (zbiorowiska roślin zanurzonych). Największą powierzchnię fitolitoralu tworzyły zbiorowiska szuwarowe helofity ok. 55%, wśród których dominował zespół trzciny pospolitej (Phragmitetum Australis 53,82%). Pozostałe zbiorowiska Typhetum latifoliae (zespół pałki wąskolistnej), Scirpetum lacustris (zespół oczeretu jeziornego), Sparganietum erecti (zespół jeżogłówki gałęzistej), Sagittario- Sparganietum emersi (zespół jeżogłówki pojedynczej) zespół Caricetum acutiformis (zespół turzycy błotnej), zajmowały znacznie mniejsze powierzchnie. Drugą dużą grupą roślin pokrywającą ok. 35,3% fitolitoralu były nimfeidy z dominującą fitocenozą Nupharo- Nymphaeetum albae z przewagą grążela żółtego. Kolejną co do wielkości zajmowanej powierzchni fitolitoralu grupą były elodeidy. Największy udział w tej grupie stanowił zespół rogatka sztywnego (Ceratophyletum demersi). Wszystkie wymienione fitocenozy charakteryzują się wysoką tolerancją w stosunku do trofii. Wartość makrofitowego wskaźnika stanu ekologicznego (ESMI=0,388) wskazuje na umiarkowany stan ekologiczny jeziora. 2

42 Jezioro Iławki Fitobentos Jesienią pobrano próbki do badań fitobentosu okrzemkowego. Wyliczono multimetryczny indeks okrzemkowy IOJ. Jego wartość liczbowa, wynosząca 0,729, określa stan ekologiczny jeziora jako bardzo dobry. 2. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych Elementy fizykochemiczne odpowiadały normom I-II klasy, tylko tlen nad dnem latem występował w ilościach śladowych (0,1 mg O2/l) i nie mieścił się w granicach norm II klasy. 3. Klasyfikacja stanu ekologicznego jeziora Iławki w oparciu o elementy biologiczne i fizykochemiczne wskazywała na stan ekologiczny umiarkowany (III klasa jakości wód). 4. Klasyfikacja stanu chemicznego Analiza wyników badań substancji priorytetowych oraz innych substancji zanieczyszczających w jeziorze Iławki wykazała, że żaden chemiczny wskaźnik nie przekraczał ustalonej dla niego wartości granicznej. Badana jednolita część wód osiąga stan chemiczny dobry. Stan jednolitej części wód jezioro Iławki oceniono jako zły. 3

43 Ryc. 1. Plan batymetryczny jeziora Iławki z zaznaczonymi stanowiskami badawczymi

44 Mapa 1. Zlewnia całkowita jeziora Iławki

45 Mapa 2. Zlewnia bezpośrednia jeziora Iławki

46 Tab.1. Ocena stanu ekologicznego jeziora IŁAWKI na podstawie wyników 2014 roku współczynnik Schindlera > 2, jezioro niestratyfikowane Kod wg MPHP: Typ abiotyczny: 6b Nr Nazwa wskaźnika wskaźn. 1 Elementy biologiczne 1.1 Fitoplankton Multimetriks fitoplankt.pmpl 2,68 III 1.2 Fitobentos Multimetryczny indeks okrzemkowy OIJ 1.3 Makrofity Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego ESMI Makrobezkręgowce bentosowe biomasa/wskaźnik Jednostka stanowisko 01 wartość klasa Uwagi I 0,388 III Ichtiofauna wskaźnik LFI badań z Elementy fizykochemiczne Grupa wskaźników charakteryzujących stan fizyczny Przezroczystość m 1.3 I-II wartość średnia 3.2 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne Tlen rozpuszczony przy dnie latem (j.ns.) mg O 2 /l 0.10 przekracza II klasę Średnie nasycenie tlenem % - hypolimnionu (j.s.) Grupa wskaźników charakteryzujących zasolenie wartość latem nad dnem dotyczy jezior stratyfikowanych Przewodność elek. wł. ms/cm 283 I-II wartość średnia 3.5 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki biogenne Azot ogólny mg N/l 1.68 I-II wartość średnia Fosfor ogólny mg P/l I-II wartość średnia Klasa jakości stanu ekologicznego Ocena III klasa jakości wód stan ekologiczny - umiarkowany

47 Tab. 2. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze IŁAWKI (marzec 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa osobn/l % μm 3 mg/l % CHRYSOPHYTA 1 Chrysococcus sp Chrysophyceae n. det Dinobryon sociale var. americanum Dinobryon suecicum Erkenia subaequiciliata Kephyrion sp Mallomonas acrokomos Ochromonas sp Pseudopedinella erkensis Synura uvella Uroglena sp BACILLARIOPHYCEAE 12 Asterionella formosa Cyclotella sp Fragilaria crotonensis Fragilaria ulna var. acus okrzemki centryczne 5-10 µm Rhizosolenia longiseta Stephanodiscus neoastraea CRYPTOPHYTA 19 Chroomonas sp Cryptomonas sp Rhodomonas lacustris var. nannoplanctonica CHLOROPHYTA 22 Koliella longiseta Monoraphidium komarkovae EUGLENOPHYTA 24 Euglena acus RAZEM

48 Tab. 3. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze IŁAWKI (czerwiec 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Anabaena flos-aquae Microcystis aeruginosa Planktothrix agardhii Woronichinia naegeliana CHRYSOPHYTA 5 Dinobryon divergens Mallomonas caudata Ochromonas sp Pseudokephyrion sp BACILLARIOPHYCEAE 9 Asterionella formosa Aulacoseira granulata Cyclotella sp Fragilaria crotonensis Rhizosolenia longiseta CRYPTOPHYTA 14 Cryptomonas sp Rhodomonas lacustris var. nannoplanct Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 17 Ankyra ancora Ankyra judayi Botryococcus braunii Closterium acutum Coelastrum microporum Dictyosphaerium botrytella Eutetramorus sp Gloeotila turfosa Monoraphidium circinale Oocystis sp Pediastrum duplex Scenedesmus arcuatus Scenedesmus sp Staurastrum sp Tetraedron caudatum RAZEM

49 Tab. 4. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze IŁAWKI (sierpień 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa osobn/l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon sp Aphanocapsa holsatica Cyanodictyon sp Cyanogranis ferruginea Jaaginema sp Limnothrix redekei Microcystis wesenbergii Planktolyngbya limnetica Planktothrix agardhii Snowella lacustris Woronichinia naegeliana BACILLARIOPHYCEAE 12 Acanthoceras zachariasii Aulacoseira granulata Cyclotella sp Fragilaria ulna var. acus Rhizosolenia longiseta DINOPHYCEAE 17 Ceratium furcoides Ceratium hirundinella Peridinium sp CRYPTOPHYTA 20 Cryptomonas sp CHLOROPHYTA 21 Closterium aciculare Coelastrum astroideum Monoraphidium komarkovae Monoraphidium minutum Phacotus lenticularis Planktonema lauterbornii EUGLENOPHYTA 27 Euglena oxyuris RAZEM

50 Tab. 5. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze IŁAWKI (październik 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon flos-aquae Cyanogranis ferruginea Jaaginema sp Limnothrix redekei Planktolyngbya limnetica Planktothrix agardhii Pseudanabaena limnetica CHRYSOPHYTA 8 Erkenia subaequiciliata Mallomonas caudata XANTHOPHYCEAE 10 Goniochloris fallax BACILLARIOPHYCEAE 11 Aulacoseira granulata Aulacoseira italica Cyclotella sp Fragilaria ulna var. acus Nitzschia sp CRYPTOPHYTA 16 Cryptomonas sp Rhodomonas lacustris var. nannoplancto CHLOROPHYTA 18 Closterium acutum Monoraphidium komarkovae Monoraphidium minutum Mougeotia sp Phacotus lenticularis Scenedesmus obtusus Scenedesmus opoliensis Tetraedron minimum RAZEM

51 Tab. 6. Wykaz zbiorowisk roślinnych jeziora IŁAWKI z uwzględnieniem liczby wystąpień oraz zajmowanych powierzchni (lipiec 2014) Liczba Zakres pokrycia odpowiadający skali Powierzchnia zbiorowiska Udział w powierzchni fitolitoralu Lp. Zbiorowiska roślinne wystąpień Skala B-B* B-B [%] [ha] [%] 1. Ceratophylletum demersi 8 1 1,0-5, Myriophylletum spicati 8 1 1,0-5, Potametum lucentis 3 1 1,0-5, Potametum perfoliati 2 r <0, Ranuncutetum circinati 1 r <0, Nymphaeo albae-nupharetum luteae f. z Nuphar lutea (L.) Sibth. & Sm Nymphaeo albae-nupharetum luteae 3 r 7. f. z Nymphaea alba L. <0, Polygonetum natantis 3 1 1,0-5, Cicuto-Caricetum pseudocyperi f. z + r 9. Cicuta virosa L. <0, Phragmitetum communis Scirpetum lacustris 2 + 0,1-1, Sagittario-Sparganietum emersi f. z Sagittaria sagittifolia L. 0,1-1, Sparganietum erecti 1 r <0, Typhetum latifoliae 9 + 0,1-1, Caricetum acutiformis 3 r <0, * B-B - skala Brauna-Blanqueta według "Wytycznych do prowadzenia badań terenowych oraz do sposobu zestawiania i przetwarzania danych o makrofitach w jeziorach, A. Kolada, H. Ciecierska, Warszawa, listopad 2009

52 Tab.7. Wyniki badań fizykochemicznych jeziora Iławki stanowisko 01 (próbka zlewana) Data badań Warstwa wody m Barwa mgpt/l Przeźroczystość m Przewodność elek. wł. ms/cm Wapń mgca/l Odczyn ph Zasadowość ogólna mval/l Azot amonowy mgn/l Azot Kjeldahla mgn/l Azot azotanowy mgn/l Azot azotynowy mgn/l Azot ogólny mgn/l Fosforany mgp/l Fosfor ogólny mgp/l Krzemionka mgsio 2 /l Chlorofil "a" mg/l

53 Tab.8. Warunki termiczno - tlenowe jeziora Iławki stanowisko 01-6,5 m Data Data Głębokość Temp. Tlen m Nasycenie tlenem o C mg/l % m Głębokość Temp. Tlen Nasycenie tlenem o C mg/l % Data Data Głębokość Temp. Tlen Nasycenie Nasycenie Głębokość Temp. Tlen tlenem tlenem m o C mg/l % m o C mg/l %

54 Tab. 9. Wyniki pomiarów i ocena zanieczyszczeń chemicznych jeziora IŁAWKI (stanowisko 01) Pomiar 1 Pomiar 2 Pomiar 3 Pomiar 4 Pomiar 5 Pomiar 6 Pomiar 7 Pomiar 8 Pomiar 9 data data data data data data data data data poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru próby próby próby próby próby próby próby próby próby Pomiar 10 Pomiar 11 Pomiar 12 data data data poboru poboru poboru próby próby próby Oszacowanie pewności Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Ocena wykonanej oceny 4.1 Substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej Jednostki LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru cząstkowa cząstkowej Alachlor ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Antracen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Atrazyna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzen Difenyloetery bromowane Kadm i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA C chloroalkany ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Chlorfenwinfos ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Chlorpyrifos ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA ,2-dichloroetan (EDC) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Dichlorometan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Di (2-etyloheksyl) ftalan (DEHP) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Diuron Endosulfan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorobenzen (HCB) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorobutadien (HCBD) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorocykloheksan (HCH) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Izoproturon Ołów i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Rtęć i jej związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Naftalen ug/l DOBRY WYSOKA Nikiel i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Nonylofenole ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Oktylofenole ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Pentachlorobenzen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Pentachlorofenol (PCP) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) Benzo(a)piren ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzo(b)fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzo(k)fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Bezno(g,h,i)perylen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Indeno(1,2,3-cd)piren ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Symazyna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Związki tributylocyny Trichlorobenzeny (TCB) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trichlorometan (chloroform) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trifluralina ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Ocena DOBRY STAN CHEMICZNY 4.2 Wskaźniki innych substancji zanieczyszczających Tetrachlorometan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Aldryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Dieldryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Endryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Izodryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ a DDT - izomer para-para ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA b DDT całkowity ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trichloroetylen (TRI) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Tetrachloroetylen (PER) ug/l <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA 3.6 Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne Aldehyd mrówkowy mg/l DOBRY Arsen mg/l <LoQ DOBRY Bar mg/l DOBRY Bor mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Chrom sześciowartościowy mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Chrom ogólny mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Cynk mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Miedź mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Fenole lotne (indeks fenolowy) mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Węglowodory ropopochodne - indeks olejowy mg/l <LoQ DOBRY Glin mg/l DOBRY Cyjanki wolne mg/l DOBRY Cyjanki związane Molibden mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Selen mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Srebro mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Tal Tytan mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Wanad mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Antymon Fluorki mg/l DOBRY Beryl mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Kobalt mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Cyna DOBRY STAN/POTENCJ Ał EKOLOGICZNY

55 JEZIORO KOŁOWIN

56 JEZIORO KOŁOWIN Położenie jeziora dorzecze: Krutynia Pisa Narew Wisła region fizycznogeograficzny: Pojezierze Mrągowskie Pojezierze Mazurskie wysokość n.p.m.: 127,6 Podstawowe dane morfometryczne powierzchnia zwierciadła wody 78,2 ha głębokość maksymalna 7,2 m głębokość średnia 4,0 m objętość jeziora 3138,2 tys. m 3 powierzchnia zlewni całkowitej 18,6 km 2 Formy ochrony Obszar Natura 2000: PLB Puszcza Piska i PLH Ostoja Piska Mazurski Park Krajobrazowy Dane wg mapy MPHP nr jeziora kod punktu pomiarowo-kontrolnego PL01S0302_2281 Jezioro Kołowin znajduje się około 15 km na południowy wschód od Mrągowa, w gminie Piecki, powiecie mrągowskim. Zbiornik leży na obszarze objętym Naturą 2000 (PLB Puszcza Piska i PLH Ostoja Piska). Jezioro Kołowin jest śródleśnym, niewielkim (78,2 ha), płytkim zbiornikiem (7,2 m) o wyrównanym dnie i słabo rozwiniętej linii brzegowej. Brzegi jeziora są miejscami wysokie, na niektórych odcinkach płaskie lub łagodnie wzniesione. Jezioro zasilają wody niewielkiego cieku z północnego zachodu, odpływ wód następuje na południe, do Jeziora Mokrego.

57 Jezioro Kołowin Zlewnia całkowita, o powierzchni 18,6 km 2, w przeważającej części porośnięta jest lasami, jedyna miejscowość w obrębie zlewni to Dobry Lasek. Zlewnię bezpośrednią, liczącą 2,1 km 2, w całości pokrywają lasy. Jezioro nie przyjmuje zanieczyszczeń ze źródeł punktowych, nie występuje tu zabudowa rekreacyjna. Z uwagi na śródleśne położenie i oddalenie od większych miejscowości zbiornik nie jest narażony na niekorzystne oddziaływanie antropogeniczne. 1. Klasyfikacja elementów biologicznych Fitoplankton Badania fitoplankonu wykazały dobry stan biocenotyczny w badanym akwenie. We wszystkich okresach limnologicznych produkcja pierwotna była stosunkowo niska. Biomasa fitoplanktonu wynosiła od 0,88 mg/l wiosną do 3,92 mg/l jesienią. Zaobserwowano też, typową dla wód czystych, dużą różnorodność taksonomiczną. Wiosną i wczesnym latem w mikrobiocenozie występowały głównie okrzemki. W kwietniu najczęściej spotykano przedstawicieli rodzaju Fragilaria, a w czerwcu były to głównie drobne formy z grupy Centricae. W sierpniu pojawiły się sinice, wskaźniki wód eutroficznych i to one były grupą dominującą. Wśród nich największą biomasę tworzyły sinice z rodzaju Anabaena i Microcystis. Okrzemki reprezentowały głównie Aulacoseira granula i Asterionella formosa. Jesienią okrzemki i sinice były grupami współdominującymi. Wśród okrzemek najliczniejsze były Aulacoseira granulata, Aulacoseira islandica i okrzemki centryczne. Sinice reprezentowane były głównie przez rodzaje Microcystis i Aphanocapsa. Bardzo duże zróżnicowanie gatunkowe obserwowano wśród zielenic, jednak ich udział ilościowy był znikomy. Na podstawie multimetriksa fitoplanktonowego PMPL, którego wartość wynosiła 0,85, określono stan ekologiczny jeziora Kołowin jako bardzo dobry. Makrofity Badanie makrofitów jeziora Kołowin wykonano w czerwcu. W obrębie zbiornika wyznaczono 9 transektów, w których głębokość występowania roślinności sięgała średnio około 2,9 m. Pokrycie dna roślinnością w transektach wynosiło średnio 84%. Roślinność tworząca fitolitoral jeziora zajmowała 20,9 ha, co stanowiło 26,7% powierzchni całego zbiornika. Wyodrębniono 17 zbiorowisk, wśród których wyróżniono 4 grupy ekologiczne: charofity (31,8%), helofity (28,8%), elodeidy (21,5%) oraz nymfeidy (16,7%). Największy procent pokrycia fitolitoralu zanotowano wśród charofitów, które tworzą zwarte i rozległe podwodne łąki. Zaobserwowano występowanie dwóch zbiorowisk: Charetum tomentosae (19,4%) i Nitellopsidetum obtusae (12,4%). Duży udział zbiorowisk ramienicowych jest bardzo korzystny dla zbiornika, ponieważ oznacza dobry stan ekosystemu wodnego oraz wpływa na wzrost i utrzymanie czystości wód. Drugą pod względem zajmowanej powierzchni grupą ekologiczną były helofity. Dominował wśród nich zespół trzciny pospolitej (Phragmitetum communis), stanowiący ponad 24% powierzchni fitolitoralu. Inne fitocenozy szuwarowe zasiedlające znacznie mniejszą powierzchnię fitolitoralu, to: Scirpetum lacustris, Caricetum acutiformis, Sparganietum erecti, Typhetum latifoliae. Elodeidy były grupą najliczniejszą pod względem zbiorowisk roślinnych (6 fitocenoz). Reprezentowane były głównie przez zbiorowisko rogatka sztywnego (Ceratophylletum demersi) oraz rdestnicy połyskującej (Potametum lucentis), które są charakterystyczne dla wód eutroficznych. Strefę elodeidów tworzyły także zbiorowiska: Myriophylletum spicati, Ranunculetum circinati i Potametum perfoliati. Najmniejszą powierzchnię fitolitoralu zajmowały nymfeidy, z dominującym zbiorowiskiem 2

58 Jezioro Kołowin Nymphaeo albae-nupharetum luteae f. z Nuphar lutea. Zbiorowisko budował grążel żółty (Nuphar lutea) i grzybień biały (Nymphaea alba), jednak wyraźnie dominował Nuphar lutea. Zbiorowisko to jest charakterystyczne dla zarastających zbiorników wodnych i występuje głównie w największych wypłyceniach. Wartość makrofitowego wskaźnika stanu ekologicznego (ESMI=0,598), wskazuje na dobry stan ekologiczny, jednak z uwagi na duży udział łąk ramienicowych (>25%) stan ekologiczny jeziora Kołowin określono jako bardzo dobry (tab. 1). Fitobentos Jesienią pobrano próbki do badań fitobentosu okrzemkowego. Wyliczono multimetryczny indeks okrzemkowy IOJ. Jego wartość liczbowa, wynosząca 0,868, określa stan ekologiczny jeziora jako bardzo dobry. 2. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych Wszystkie oceniane elementy fizykochemiczne potwierdzały dobrą jakość wód odpowiadały normom I-II klasy (tab. 1). 3. Klasyfikacja stanu ekologicznego jeziora Kołowin w oparciu o elementy biologiczne i fizykochemiczne wskazywała na stan ekologiczny bardzo dobry (I klasa jakości wód). 4. Klasyfikacja stanu chemicznego Analiza wyników badań substancji priorytetowych oraz innych substancji zanieczyszczających w jeziorze Kołowin wykazała, że żaden chemiczny wskaźnik nie przekraczał ustalonej dla niego wartości granicznej. Badana jednolita część wód osiąga stan chemiczny dobry. Stan jednolitej części wód jezioro Kołowin oceniono jako dobry. 3

59 Ryc. 1. Plan batymetryczny jeziora Kołowin z zaznaczonymi stanowiskami badawczymi

60 Mapa 1. Zlewnia całkowita jeziora Kołowin

61 Mapa 2. Zlewnia bezpośrednia jeziora Kołowin

62 Tab. 2. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze KOŁOWIN (kwiecień 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa osobn/l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanothece sp CHRYSOPHYTA 2 Dinobryon cylindricum Dinobryon divergens Dinobryon sociale Dinobryon suecium v.longispinum Erkenia subaequiciliata Kephyrion sp Mallomonas tonsurata BACILLARIOPHYCEAE 9 Asterionella formosa Aulacoseira granulata Fragilaria ulna v.acus Fragilaria sp Okrzemki centryczne PYRROPHYTA 14 Gymnodinium helveticum Gymnodinium sp CRYPTOPHYTA 16 Cryptomonas sp Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 19 Bithrichia sp Didymocystis sp Elakatothrix genevensis Kirchneriella sp Koliella longiseta Pseudopedinella sp Scenedesmus armatus Scenedesmus sp RAZEM

63 Tab. 3. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze KOŁOWIN (maj 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Anabaena lemmermannii Aphanocapsa sp Cyanodictyon reticulatum Snowella sp Sphaerocystis sp CHRYSOPHYTA Dinobryon divergens Dinobryon sociale Mallomonas sp BACILLARIOPHYCEAE Asterionella formosa Aulacoseira granulata Fragilaria crotonensis Fragilaria ulna v.acus Melosira varians Okrzemki centryczne Okrzemki centryczne Okrzemki centryczne PYRROPHYTA Ceratium hirundinella Gymnodinium helveticum Peridinium sp Peridinium aciculiferum CRYPTOPHYTA Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA Botryococcus braunii Chlorococcales n.det Crucigenia tetrapedia Didymocystis sp Elakatothrix sp Eutetamorus sp Kirchneriella obesa Nephrocytium sp Oocystis sp Phacotus lenticularis Pseudopedinella erkensis Tetraedron minimum RAZEM

64 Tab. 4. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze KOŁOWIN (sierpień 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa osobn/l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Anabaena flos-aquae Anabaena lemmermannii Anabaena planctonica Anabaena virgei Aphanothece n.det Chroococcus turgidus Limnothrix sp Microcystis aeruginosa Microcystis wesenbergii Planktothrix agardhii Pseudanabaena limnetica Snowella litoralis EUGLENOPHYTA 13 Euglena ehrenbergii CHRYSOPHYTA 14 Dinobryon bavaricum Mallomonas tonsurata BACILLARIOPHYCEAE 16 Acanthoceras zachariasii Asterionella formosa Aulacoseira granulata Fragilaria ulna Fragilaria ulna v.acus Okrzemki centryczne Okrzemki centryczne Navicula sp Nitzschia dissipata Nitzschia sp PYRROPHYTA 26 Ceratium hirundinella CRYPTOPHYTA 27 Cryptomonas sp CHLOROPHYTA 28 Chlamydomonas sp Chlorococcales n.det Characiaceae n.det Closterium acutum Cosmarium sp Crucigenia tetrapedia Dictyosphaerium pulchellum Didymocystis sp Elakatothrix sp Lagerheimia cf. citriformis Pediastrum boryanum Pediastru duplex Pediastrum tetras Phacotus lenticularis Scenedesmus arcuatus Scenedesmus armatus Tetrastrum triangulare RAZEM

65 Tab. 5. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze KOŁOWIN (październik 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Anabaena flos-aquae Aphacapsa sp Aphanizomenon flos-aquae Chroococcus sp Cyanodyction sp Microcystis aeruginosa Microcystis wesenbergii Planktothrix agardhii Pseudanabaena limnetica Snowella litoralis CHRYSOPHYTA 11 Dinobryon bavaricum Dinobryon divergens Erkenia subaequiciliata Kephyrion sp BACILLARIOPHYCEAE 15 Asterionella formosa Aulacoseira granulata Aulacoseira islandica v.helvetica Cocconeis pediculus Fragilaria crotonensis Fragilaria ulna Fragilaria ulna v.acus Okrzemki centryczne Okrzemki centryczne PYRROPHYTA 24 Ceratium hirundinella CRYPTOPHYTA 25 Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 26 Chlorococcales n.det Characiaceae n.det Closterium acutum Closterium aciculare Elakatothrix genevensis Quadrigula closterioides Scenedesmus armatus Staurastrum gracile Tetraedron minimum Tetrastrum triangulare RAZEM

66 Tab. 6. Wykaz zbiorowisk roślinnych jeziora KOŁOWIN z uwzględnieniem liczby wystąpień oraz zajmowanych powierzchni (czerwiec 2014) Zakres pokrycia odpowiadający skali Udział w powierzchni fitolitoralu Powierzchnia Liczba zbiorowiska Lp. Zbiorowiska roślinne wystąpień Skala B-B* B-B [%] [ha] [%] 1. Charetum tomentosae 6 2 5, Nitellopsidetum obtusae 6 2 5, Ceratophylletum demersi 4 2 5, Myriophylletum spicati 8 1 1,0-5, Potametum lucentis 5 2 5, Potametum perfoliati 3 + 0,1-1, Ranuncutetum circinati 3 1 1,0-5, Nymphaeo albae-nupharetum lu 9 2 5, Stratiotetum aloidis 1 r <0, Phragmitetum communis 9 2 5, Scirpetum lacustris 4 1 1,0-5, Sparganietum erecti 2 + 0,1-1, Typhetum latifoliae 1 + 0,1-1, Caricetum acutiformis 1 1 1,0-5, Nymphaeo albae-nupharetum lu 8 1 1,0-5, Lemno-Utricularietum vulgaris 6 + 0,1-1, Lemno-Hydrocharitetum morsus- 1 r <0, * B-B - skala Brauna-Blanqueta według "Wytycznych do prowadzenia badań terenowych oraz do sposobu zestawiania i przetwarzania danych o makrofitach w jeziorach, A. Kolada, H. Ciecierska, Warszawa, listopad 2009

67 Tab.7. Wyniki badań fizykochemicznych jeziora Kołowin stanowisko 01 (próbka zlewana) Data badań Warstwa wody m Barwa mgpt/l Przeźroczystość m Przewodność elek. wł. ms/cm Wapń mgca/l Odczyn ph Zasadowość ogólna mval/l Azot amonowy mgn/l Azot Kjeldahla mgn/l Azot azotanowy mgn/l Azot azotynowy mgn/l Azot ogólny mgn/l Fosforany mgp/l Fosfor ogólny mgp/l Krzemionka mgsio 2 /l Chlorofil "a" mg/l

68 Tab.8. Warunki termiczno - tlenowe jeziora Kołowin stanowisko 01-7,2 m Data Data Głębokość Temp. Tlen m Nasycenie tlenem o C mg/l % m Głębokość Temp. Tlen Nasycenie tlenem o C mg/l % Data Data Głębokość Temp. Tlen Nasycenie Nasycenie Głębokość Temp. Tlen tlenem tlenem m o C mg/l % m o C mg/l %

69 Tab. 9. Wyniki pomiarów i ocena zanieczyszczeń chemicznych jeziora KOŁOWIN (stanowisko 01) Pomiar 1 Pomiar 2 Pomiar 3 Pomiar 4 Pomiar 5 Pomiar 6 Pomiar 7 Pomiar 8 Pomiar 9 Pomiar 10 Pomiar 11 Pomiar 12 Pomiar 13 data data data data data data data data data data data data data poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby Oszacowanie pewności wykonanej Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Ocena oceny 4.1 Substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej Jednostki LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru cząstkowa cząstkowej Alachlor ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Antracen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Atrazyna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzen Difenyloetery bromowane Kadm i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA C chloroalkany ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Chlorfenwinfos ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Chlorpyrifos ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA ,2-dichloroetan (EDC) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Dichlorometan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Di (2-etyloheksyl) ftalan (DEHP) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Diuron Endosulfan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorobenzen (HCB) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorobutadien (HCBD) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorocykloheksan (HCH) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Izoproturon Ołów i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Rtęć i jej związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Naftalen ug/l <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Nikiel i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Nonylofenole ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Oktylofenole ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Pentachlorobenzen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Pentachlorofenol (PCP) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) Benzo(a)piren ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzo(b)fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzo(k)fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Bezno(g,h,i)perylen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Indeno(1,2,3-cd)piren ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Symazyna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Związki tributylocyny Trichlorobenzeny (TCB) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trichlorometan (chloroform) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trifluralina ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Ocena DOBRY STAN CHEMICZNY 4.2 Wskaźniki innych substancji zanieczyszczających Tetrachlorometan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Aldryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Dieldryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Endryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Izodryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ a DDT - izomer para-para ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA b DDT całkowity ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trichloroetylen (TRI) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Tetrachloroetylen (PER) ug/l <LoQ DOBRY WYSOKA 3.6 Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne Aldehyd mrówkowy mg/l <LoQ <LoQ DOBRY Arsen mg/l <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Bar mg/l DOBRY Bor mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Chrom sześciowartościowy mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Chrom ogólny mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Cynk mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Miedź mg/l <LoQ <LoQ DOBRY Fenole lotne (indeks fenolowy) mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Węglowodory ropopochodne - indeks olejowy mg/l <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Glin mg/l DOBRY Cyjanki wolne mg/l <LoQ DOBRY Cyjanki związane Molibden mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Selen mg/l <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Srebro mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Tal Tytan mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Wanad mg/l <LoQ <LoQ DOBRY Antymon Fluorki mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Beryl mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Kobalt mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Cyna DOBRY STAN/POTENCJ Ał EKOLOGICZNY

70 JEZIORO KORTOWSKIE

71 JEZIORO KORTOWSKIE Położenie jeziora dorzecze: Kortówka Łyna Pregoła region fizycznogeograficzny: Pojezierze Olsztyńskie Pojezierze Mazurskie wysokość n.p.m.: 103,6 Podstawowe dane morfometryczne powierzchnia zwierciadła wody 89,7 ha głębokość maksymalna 17,2 m głębokość średnia 5,9 m objętość jeziora tys. m 3 powierzchnia zlewni całkowitej 38,6 km 2 Dane wg mapy MPHP nr jeziora kod punktu pomiarowo-kontrolnego PL08S0302_0053 Jezioro Kortowskie położone jest w granicach miasta Olsztyna, w sąsiedztwie dzielnic mieszkaniowych: Kortowo, Słoneczny Stok i Dajtki; graniczy z terenami Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, który jest jego użytkownikiem. Kortowskie jest zbiornikiem o słabo rozwiniętej linii brzegowej, brzegi zachodnie i wschodnie są miejscami wysokie i strome, pozostałe płaskie bądź łagodnie wzniesione. Do północnej części zbiornika dopływa Kortówka, niewielki dopływ z jeziora Ukiel. Wody jeziora zasilane są również leśnymi strumyczkami (Potok Leśny, Potok Starodworski oraz Potok Parkowy). Jedynym odpływem jest wypływająca u południowych brzegów rzeka Kortówka.

72 Jezioro Kortowskie W zlewni całkowitej, zajmującej obszar 39,5 km 2, przeważają lasy. Znaczący jest również udział obszarów zabudowanych, gruntów ornych i wód, nieco mniejszy stref upraw mieszanych i łąk. Zlewnia bezpośrednia zajmuje obszar około 1 km 2. Zagospodarowanie brzegów zbiornika jest zróżnicowane, znajdują się tu tereny antropogeniczne, rolne oraz lasy (głównie przy południowo-zachodnich obrzeżach). Do północnego brzegu przylegają ogródki działkowe, a do południowo-wschodniego ogrody doświadczalne UWM i miasteczko akademickie z parkiem i przystanią żeglarską. Część południowego brzegu zajmuje plaża. W sezonie letnim na plaży Kortowskiej organizowane jest miejsce wykorzystywane do kąpieli. Dla osób przebywających na plaży znajdują się toalety przenośne podłączone do kolektora odprowadzającego ścieki. Sezonowo na plaży prowadzona jest drobna gastronomia. Przy południowo-wschodnim brzegu zbiornika usytuowany jest budynek przystani. Znajduje się w nim całoroczna restauracja wraz z pokojami gościnnymi dla 8 osób oraz wypożyczalnia sprzętu wodnego, funkcjonująca od maja do września. Budynek przystani podłączony jest do sieci kanalizacji miejskiej. Jezioro Kortowskie, głównie za pośrednictwem dopływów, a częściowo i bezpośrednio, zanieczyszczane jest wodami opadowymi z otaczających je terenów (osiedla Dajtki, części osiedla Słoneczny Stok, miasteczka akademickiego oraz ogrodów działkowych). W przeszłości jezioro zanieczyszczane było ściekami bytowo-gospodarczymi, odprowadzanymi do Kortówki przelewem awaryjnym z kanalizacji sanitarnej przy ulicy I Dywizji, a poprzez Potok Leśny ściekami z części budynków osiedla Dajtki. Potok Parkowy był zanieczyszczany ściekami z pralni i stołówki akademickiej. Na Jeziorze Kortowskim zastosowano metodę rekultywacji zwaną Eksperymentem Kortowskim, stworzonym według koncepcji prof. P. Olszewskiego z 1956 roku. Polega on na odprowadzaniu przeżyźnionych wód hypolimnionu do rzeki Kortówki, a dalej do Łyny. Woda odprowadzana jest rurociągiem, którego wylot znajduje się w najgłębszym miejscu plosa południowego. Eksperyment realizowany jest obecnie przez Zakład Ochrony i Rekultywacji Wód Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. 1. Klasyfikacja elementów biologicznych Fitoplankton Wyniki badań fitoplanktonu wskazują na znaczne zeutrofizowanie wód badanego akwenu. Produkcja pierwotna była wysoka, wartości biomasy fitoplanktonu były wysokie latem i jesienią (w sierpniu - 55,8 mg/l). Liczebność organizmów była bardzo duża, stąd wysokie wartości chlorofilu a, wynosiły one od 7,1 µg/l w czerwcu, nawet do 55,6 µg/l we wrześniu. Na podstawie multimetriksa fitoplanktonowego PMPL, którego wartość wynosiła 3,17, określono stan ekologiczny Jeziora Kortowskiego jako słaby. Makrofity Badania makrofitów Jeziora Kortowskiego przeprowadzono w 2013 roku. Wartość multimetriksa fitoplanktonowego (ESMI=0,536) wskazywała na dobry stan ekologiczny. Fitobentos Indeks okrzemkowy IOJ=0,735, wyliczony na podstawie badań wykonanych w 2013 roku, wskazywał na I klasę jakości wód bardzo dobry stan ekologiczny. 2

73 Jezioro Kortowskie Ichtiofauna Badania ichtiofauny były przeprowadzone przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Wartość jeziorowego indeksu rybnego LFI 0,39 wskazywała na umiarkowany stan ekologiczny. 2. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych Wśród elementów fizykochemicznych przezroczystość (1,6 m) i średnie nasycenie hypolimnionu tlenem (2,1%) przekraczały normy I-II klasy były poniżej stanu dobrego. Pozostałe parametry wskazywały na stan ekologiczny dobry. 3. Klasyfikacja stanu ekologicznego Stan ekologiczny Jeziora Kortowskiego, na podstawie elementów biologicznych i fizykochemicznych, badanych w 2014 roku, oraz elementów biologicznych, dziedziczonych z 2013 roku, oceniono jako słaby (IV klasa jakości wód). 4. Klasyfikacja stanu chemicznego Wyniki badań substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających, wykonanych w 2011 roku, wskazywały na dobry stan chemiczny. Stan jednolitej części wód Jezioro Kortowskie określono jako zły. 3

74 Ryc. 1. Plan batymetryczny Jeziora Kortowskiego z zaznaczonym stanowiskiem badawczym

75 Mapa 1. Zlewnia całkowita Jeziora Kortowskiego

76 Mapa 2. Zlewnia bezpośrednia Jeziora Kortowskiego

77 Tab.1. Ocena stanu ekologicznego Jeziora KORTOWSKIEGO na podstawie wyników badań z 2014 roku współczynnik Schindlera > 2, jezioro stratyfikowane Kod wg MPHP: Typ abiotyczny: 6a Nr Nazwa wskaźnika wskaźn. 1 Elementy biologiczne 1.1 Fitoplankton wartość Multimetriks fitoplankt.pmpl 3,17 IV 1.2 Fitobentos Multimetryczny indeks okrzemkowy OIJ 1.3 Makrofity Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego ESMI Makrobezkręgowce bentosowe biomasa/wskaźnik Jednostka stanowisko 01 klasa 0.77 I* II* Ichtiofauna wskaźnik LFI 0.39 III - Uwagi 3 Elementy fizykochemiczne 3.1 Grupa wskaźników charakteryzujących stan fizyczny Przezroczystość m 1.6 przekracza II klasę wartość średnia 3.2 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne Tlen rozpuszczony przy dnie latem (j.ns.) mg O 2 /l - - Średnie nasycenie tlenem % 2.1 hypolimnionu (j.s.) Grupa wskaźników charakteryzujących zasolenie przekracza II klasę wartość latem nad dnem dotyczy jezior stratyfikowanych Przewodność elek. wł. ms/cm 333 I-II wartość średnia 3.5 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki biogenne Azot ogólny mg N/l 1.14 I-II wartość średnia Fosfor ogólny mg P/l I-II wartość średnia Klasa jakości Ocena stanu ekologicznego * - na podstawie wyników badań z 2013 roku IV klasa jakości wód stan ekologiczny - słaby

78 Tab. 7. Wyniki badań fitoplanktonu w Jeziorze KORTOWSKIM (październik 2014 r.) Stanowisko 02, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon sp Aphanocapsa sp Lemmermanniella sp. pallida Limnothrix redeckei Oscillatoriales in. det Planktolyngbya sp Planktothrix agardhii Pseudanabaena sp CHRYSOPHYTA 9 Dinobrynon bavaricum Dinobrynon sociale Erkenia subaequiciliata Mallomonas sp BACILLARIOPHYCEAE 13 Fragilaria ulna var. acus PYRROPHYTA 14 Ceratium hirundinella Peridiniales in. det CRYPTOPHYTA 16 Cryptomonas sp.(10-15 μm) Cryptomonas sp.(20-25 μm) Cryptomonas sp.(25-30 μm) Cryptomonas sp.(40-45 μm) Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 21 Actinastrum aciculare Ankistrodesmus acicularis Chlamydomonas sp Cosmarium sp Elakatothrix genevensis Koliella sp Lagerheimia genevensis Monoraphidium contortum Monoraphidium mirabile Mougeotia sp RAZEM

79 Tab.8. Wyniki badań fizykochemicznych Jeziora Kortowskiego stanowisko 02 (próbka zlewana) Data badań Warstwa wody m Barwa mgpt/l Przeźroczystość m Przewodność elek. wł. ms/cm Wapń mgca/l Odczyn ph Zasadowość ogólna mval/l Azot amonowy mgn/l Azot Kjeldahla mgn/l Azot azotanowy mgn/l Azot azotynowy mgn/l Azot ogólny mgn/l Fosforany mgp/l Fosfor ogólny mgp/l Krzemionka mg SiO2/l Chlorofil "a" mg/l ,4 11,

80 Tab. 9. Warunki termiczno - tlenowe Jeziora Kortowskiego stanowisko 02-17,2 m Data Data Głębokość Temp. Tlen m Nasycenie tlenem o C mg/l % m Głębokość Temp. Tlen Nasycenie tlenem o C mg/l % Data Data Głębokość Temp. Tlen Nasycenie Nasycenie Głębokość Temp. Tlen tlenem tlenem m o C mg/l % m o C mg/l %

81 Tab. 9 cd. Warunki termiczno - tlenowe Jeziora Kortowskiego stanowisko 02-17,2 m Data Data Głębokość Temp. Tlen m Nasycenie tlenem o C mg/l % m Głębokość Temp. Tlen Nasycenie tlenem o C mg/l %

82 JEZIORO KOWNATKI

83 JEZIORO KOWNATKI Położenie jeziora dorzecze: Szkotówka Działdówka Wkra Narew Wisła region fizycznogeograficzny: Garb Lubawski Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie wysokość n.p.m.: 186,1 Podstawowe dane morfometryczne powierzchnia zwierciadła wody 215,5 ha głębokość maksymalna 31,0 m głębokość średnia 9,4 m objętość jeziora ,3 tys. m 3 powierzchnia zlewni całkowitej 16,8 km 2 Formy ochrony Obszar Chronionego Krajobrazu strefa ciszy Dane wg mapy MPHP nr jeziora kod punktu pomiarowo-kontrolnego PL01S0302_0217 Jezioro Kownatki znajduje się około 15 km na północny zachód od Nidzicy, w gminie Kozłowo, powiecie nidzickim. Zbiornik ma urozmaiconą i rozwiniętą linię brzegową. Brzegi zachodni oraz północny są pagórkowate, odcinkami wysokie i strome, pozostałe zaś są płaskie lub nieco wzniesione. Jezioro przyjmuje wody niewielkiego dopływu z jeziora Konty, odpływ następuje w kierunku południowo-zachodnim ciekiem Szkotówka, która bierze początek w jeziorze Kownatki.

84 Jezioro Kownatki Zlewnia całkowita, o powierzchni 15,7 km 2, jest stosunkowo słabo zalesiona. W jej północnej części leży wieś Turówko, a w południowej, w bliskim sąsiedztwie jeziora miejscowość Kownatki. Struktura użytkowania zlewni bezpośredniej, liczącej 5,6 km 2, jest niekorzystna z punktu widzenia ochrony zbiornika przed nadmiernym użyźnieniem. Dominują w niej grunty orne oraz strefy upraw mieszanych. W pobliżu północno-wschodniego brzegu jeziora znajduje się hotel na około 100 miejsc, a przy południowym brzegu - pole namiotowe wraz z plażą i miejscem do kąpieli. Cały obszar wokół jeziora jest skanalizowany. Zbiornik jest objęty strefą ciszy. 1. Klasyfikacja elementów biologicznych Fitoplankton Badania fitoplanktonu wykazały dobry stan biocenotyczny w badanym akwenie, charakterystyczny dla wód czystych i nieznacznie zanieczyszczonych. W całym okresie badawczym produkcja pierwotna była niska. Biomasa fitoplanktonu wynosiła od 0,99 mg/l w czerwcu do 4,29 mg/l w kwietniu. W wiosennej biocenozie zdecydowanie dominowały okrzemki, a wśród nich Asterionella formosa. Ich udział ilościowy sięgał 80% liczebności ogólnej. Wczesnym latem biomasa fitoplanktonu spadła do 0,99 mg/l. Okrzemki nadal były grupą najliczniejszą. Najczęściej spotykano drobne formy z grupy Centricae. W okresie tym pojawiły się, chociaż jeszcze w nieznacznych ilościach, sinice, organizmy charakterystyczne dla wód żyznych, eutroficznych. Latem to one były grupą dominującą. W okresie tym najczęściej występowała Snowella litoralis i Anabaena flos-aquae. Natomiast jesienią najliczniejszy był Planktothrix agardhii. Towarzyszyły im okrzemki, głównie Asterionella formosa. Na podstawie multimetriksa fitoplanktonowego PMPL, którego wartość wynosiła 1,52 określono stan ekologiczny jeziora Kownatki jako dobry. Makrofity Badanie makrofitów jeziora Kownatki wykonano w lipcu. W obrębie jeziora wyznaczono 15 transektów, w których głębokość występowania roślinności sięgała średnio około 6 m. Pokrycie dna roślinnością w transektach wynosiło ok. 91%. Roślinność porastała powierzchnię 123,7 ha, co stanowi 57,4% powierzchni całego zbiornika. Fitolitoral budowały 4 grupy ekologiczne: charofity (61,1%), helofity (21,8%), elodeidy (15,3%) oraz nymfeidy (1,8%). Wskaźnik zróżnicowania fitocenotycznego był wysoki, w zbiorniku wyodrębniono 23 zbiorowiska roślinne. Największy udział w pokryciu powierzchni fitolitoralu zaobserwowano wśród charofitów, które tworzą zwarte i rozległe łąki podwodne. Spośród występujących zbiorowisk największą powierzchnię zajmowała fitocenoza Charetum tomentosae (37,9%), następnie Chara fragilis (20,5%). Najmniejsze zbiorowiska w tej grupie tworzyła fitocenoza Chara delicatula oraz Nitellopsidetum obtusae. Duży udział zbiorowisk ramienicowych jest bardzo korzystnym zjawiskiem dla zbiornika. Ramienice są organizmami wrażliwymi na wzrost stężenia biogenów, ich obfite występowanie wskazuje na dobry stan ekosystemu wodnego. Drugą pod względem zajmowanej powierzchni grupą ekologiczną były helofity. Dominował wśród nich zespół trzciny pospolitej (Phragmitetum communis), stanowiący ok. 15% powierzchni fitolitoralu. Znaczący udział w budowie szuwaru miały również fitocenozy: Scirpetum lacustris oraz Eleocharitetum palustris. Strefę elodeidów budowało 7 fitocenoz. Dominowało wśród nich zbiorowisko Ranunculetum circinati (9%), znaczny był również udział zbiorowisk: Potametum friesi (2,2%) i 2

85 Jezioro Kownatki Myriophylletum spicati (1,8%). Pozostałe zbiorowiska zajmowały już znacznie mniejsze powierzchnie. Najmniejszą powierzchnię fitolitoralu zajmowały nymfeidy, tworzone głównie przez fitocenozę rdestnicy pływającej (Potametum natantis). Na podstawie wartości makrofitowego wskaźnika stanu ekologicznego (ESMI=0,753) stan ekologiczny jeziora Kownatki określono jako bardzo dobry. Fitobentos Jesienią pobrano próbki do badań fitobentosu okrzemkowego. Wyliczono multimetryczny indeks okrzemkowy IOJ. Jego wartość liczbowa, wynosząca 0,816, określa stan ekologiczny jeziora jako bardzo dobry. 2. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych Elementy fizykochemiczne odpowiadały normom I-II klasy (tab. 1), za wyjątkiem nasycenia hypolimnionu tlenem, które w sierpniu wynosiło tylko 1,1%. Wskaźnik ten jednak pominięto w ocenie, ponieważ deficyty tlenu w hypolimnionie występują w zbiorniku od kilkudziesięciu lat - badania WIOŚ 2002 i 2012 r., a także dane z 1959 r. (Olszewski i inni 1978). Pozostałe parametry nie wskazują na pogarszającą się jakość wód. 3. Klasyfikacja stanu ekologicznego jeziora Kownatki w oparciu o elementy biologiczne i fizykochemiczne (po pominięciu wskaźnika tlenowego) wskazywała na stan ekologiczny dobry (II klasa jakości wód). Wszystkie elementy biologiczne odpowiadają normom I lub II klasy. Zwraca uwagę duży udział zbiorowisk ramienicowych (przeszło 60% fitolitoralu), rzadko spotykany w jeziorach. 4. Klasyfikacja stanu chemicznego Analiza wyników badań substancji priorytetowych oraz innych substancji zanieczyszczających w jeziorze Kownatki wykazała, że żaden chemiczny wskaźnik nie przekraczał ustalonej dla niego wartości granicznej. Badana jednolita część wód osiąga stan chemiczny dobry. Stan jednolitej części wód jezioro Kownatki oceniono jako dobry. 3

86 Ryc. 1. Plan batymetryczny jeziora Kownatki z zaznaczonymi stanowiskami badawczymi

87 Mapa 1. Zlewnia całkowita jeziora Kownatki

88 Mapa 2. Zlewnia bezpośrednia jeziora Kownatki

89 Tab.1. Ocena stanu ekologicznego jeziora KOWNATKI na podstawie wyników z 2014 roku współczynnik Schindlera < 2, jezioro stratyfikowane Kod wg MPHP: Typ abiotyczny: 5a Nr Nazwa wskaźnika wskaźn. 1 Elementy biologiczne 1.1 Fitoplankton wartość Multimetriks fitoplankt.pmpl 1,82 II 1.2 Fitobentos Multimetryczny indeks okrzemkowy OIJ 1.3 Makrofity Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego ESMI Makrobezkręgowce bentosowe biomasa/wskaźnik Jednostka I 0,753 I stanowisko 02 klasa Ichtiofauna wskaźnik LFI Elementy fizykochemiczne 3.1 Grupa wskaźników charakteryzujących stan fizyczny Uwagi badań Przezroczystość m 3.6 I-II wartość średnia 3.2 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne Tlen rozpuszczony przy dnie latem (j.ns.) mg O 2 /l - - Średnie nasycenie tlenem % 1,1* hypolimnionu (j.s.) Grupa wskaźników charakteryzujących zasolenie przekracza II klasę wartość latem nad dnem dotyczy jezior stratyfikowanych Przewodność elek. wł. ms/cm 220 I-II wartość średnia 3.5 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki biogenne Azot ogólny mg N/l 0.88 I-II wartość średnia Fosfor ogólny mg P/l I-II wartość średnia Klasa jakości Ocena stanu ekologicznego * - parametr pominięty w ocenie ogólnej II klasa jakości wód stan ekologiczny - dobry

90 Tab. 2. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze KOWNATKI (kwiecień 2014 r.) Stanowisko 02, warstwa wody 0-5 m Data badania: Lp. Taksony EUGLENOPHYTA osobn/l % μm 3 mg/l % 1 Trchelomonas volvocina CHRYSOPHYTA 2 Chrysoflagellata n.det Erkenia subaequiciliata BACILLARIOPHYCEAE 4 Asterionella formosa Fragilaria crotonensis Fragilaria ulna v.acus Fragilaria ulna Fragilaria sp Okrzemki centryczne Tabellaria flocullosa v.asterionelloides PYRROPHYTA 11 Gymnodinium helveticum Gymnodinium sp CRYPTOPHYTA Liczebność Objętość jednostki Biomasa 13 Cryptomonas sp Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 16 Eutetramorus sp RAZEM

91 Tab. 3. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze KOWNATKI (czerwiec 2014 r.) Stanowisko 02, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Anabaena flos-aquae Aphanocapsa holsatica Chroococcus sp Gomphosphaeria sp Snowella litoralis EUGLENOPHYTA 6 Trachelomonas volvocina CHRYSOPHYTA 7 Dinobryon divergens Mallomonas tonsurata BACILLARIOPHYCEAE 9 Asterionella formosa Fragilaria reicheltii Fragilaria ulna v. acus Tabellaria flocullosa v asterionelloides Okrzemki centryczne Okrzemki centryczne PYRROPHYTA 15 Ceratium hirundinella Ceratium hirundinella CRYPTOPHYTA 17 Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 19 Chlorococcales n.det Chlorococcales n.det Dictyosphaerium pulchellum Elakatothrix genevensis Monoraphidium contortum Oocystis sp Phacotus lenticularis Closterium acutum RAZEM

92 Tab. 4. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze KOWNATKI (sierpień 2014 r.) Stanowisko 02, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa osobn/l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Anabaena affinis Anabaena flos-aquae Aphanizomenon flos-aquae Chroococcus turgidus Limnothrix sp Microcystis sp Planktolyngbya limnetica Planktothrix agardhii Snowella litoralis EUGLENOPHYTA 10 Trachelomonas volvocina CHRYSOPHYTA 11 Dinobryon sociale Dinobryon divergens Erkenia subaequiciliata Kephyrion sp Mallomonas tonsurata BACILLARIOPHYCEAE 16 Fragilaria ulna v. acus Okrzemki centryczne PYRROPHYTA 18 Ceratium hirundinella Ceratium hirundinella CRYPTOPHYTA 20 Cryptomonas sp Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 23 Actinothaenium globosum Chlorococcales n.det Chlorococcales n.det Cosmarium reniformae Crucigenia fenestrata Crucigenia rectangularis Nephrocytium aghardianum RAZEM

93 Tab. 5. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze KOWNATKI (październik 2014 r.) Stanowisko 02, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon flos-aquae Aphanocapsa sp Cyanodyction reticulatum Limnothrix sp Microcystis flos-aquae Planktothrix agardhii Snowella litoralis Woronichinia sp CHRYSOPHYTA Dinobryon sociale Dinobryon divergens Erkenia subaequiciliata Mallomonas tonsurata Pseudopedinella sp BACILLARIOPHYCEAE Acanthoceras zachariasii Asterionella formosa Aulacoseria granulata v.angustissima Fragilaria crotonesis Fragilaria reiheltii Okrzemki centryczne Okrzemki centryczne Tabellaria flocculosa v.aserionelloides CRYPTOPHYTA Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA Botrycoccus braunii Eutetramorus sp Scenedesmus armatus Closterium acutum RAZEM

94 Tab. 6. Wykaz zbiorowisk roślinnych jeziora KOWNATKI z uwzględnieniem liczby wystąpień oraz zajmowanych powierzchni (lipiec 2014) Zakres pokrycia Udział w odpowiada- Powierzchnia powierzchni Liczba jący skali zbiorowiska fitolitoralu Lp. Zbiorowiska roślinne wystąpień Skala B-B* B-B [%] [ha] [%] 1. Lemnetum trisulcae 3 r <0, Charetum delicatulae 5 1 1,0-5, Charetum fragilis , Charetum tomentosae Nitellopsidetum obtusae 4 + 0,1-1, Ceratophylletum demersi 9 + 0,1-1, Elodeetum canadensis 5 + 0,1-1, Myriophylletum spicati 7 1 1,0-5, Potametum friesi ,0-5, Potametum perfoliati 9 1 1,0-5, Ranuncutetum circinati , Fontinaletum antipyreticae 7 + 0,1-1, Nymphaeo albae-nupharetum lu 2 r <0, Polygonetum natantis 2 + 0,1-1, Potametum natantis 2 + 0,1-1, Stratiotetum aloidis 6 + 0,1-1, Acoretum calami 2 + 0,1-1, Eleocharitetum palustris 4 + 0,1-1, Phragmitetum communis , Scirpetum lacustris 8 1 1,0-5, Sparganietum erecti 6 + 0,1-1, Typhetum latifoliae 5 + 0,1-1, * B-B - skala Brauna-Blanqueta według "Wytycznych do prowadzenia badań terenowych oraz do sposobu zestawiania i przetwarzania danych o makrofitach w jeziorach, A. Kolada, H. Ciecierska, Warszawa, listopad 2009

95 Tab.7. Wyniki badań fizykochemicznych jeziora Kownatki stanowisko 02 (próbka zlewana) Data badań Warstwa wody m Barwa mgpt/l Przeźroczystość m Przewodność elek. wł. ms/cm Wapń mgca/l Odczyn ph Zasadowość ogólna mval/l Azot amonowy mgn/l Azot Kjeldahla mgn/l Azot azotanowy mgn/l Azot azotynowy mgn/l Azot ogólny mgn/l Fosforany mgp/l Fosfor ogólny mgp/l Krzemionka mgsio 2 /l Chlorofil "a" mg/l

96 Tab. 9. Wyniki pomiarów i ocena zanieczyszczeń chemicznych jeziora KOWNATKI (stanowisko 02) Pomiar 1 Pomiar 2 Pomiar 3 Pomiar 4 Pomiar 5 data data data data data poboru poboru poboru poboru poboru próby próby próby próby próby Pomiar 6 Pomiar 7 Pomiar 8 Pomiar 9 data data data data poboru poboru poboru poboru próby próby próby próby Pomiar 10 data poboru próby Pomiar 11 data poboru próby Pomiar 12 Pomiar 13 data data poboru poboru próby próby Oszacowanie pewności Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Ocena wykonanej oceny 4.1 Substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej Jednostki LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru cząstkowa cząstkowej Alachlor ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Antracen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Atrazyna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzen Difenyloetery bromowane Kadm i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA C chloroalkany ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Chlorfenwinfos ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Chlorpyrifos ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA ,2-dichloroetan (EDC) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Dichlorometan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Di (2-etyloheksyl) ftalan (DEHP) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Diuron Endosulfan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorobenzen (HCB) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorobutadien (HCBD) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorocykloheksan (HCH) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Izoproturon Ołów i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Rtęć i jej związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Naftalen ug/l <LoQ DOBRY WYSOKA Nikiel i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Nonylofenole ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Oktylofenole ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Pentachlorobenzen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Pentachlorofenol (PCP) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) Benzo(a)piren ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzo(b)fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzo(k)fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Bezno(g,h,i)perylen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Indeno(1,2,3-cd)piren ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Symazyna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Związki tributylocyny Trichlorobenzeny (TCB) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trichlorometan (chloroform) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trifluralina ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Ocena DOBRY STAN CHEMICZNY 4.2 Wskaźniki innych substancji zanieczyszczających Tetrachlorometan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Aldryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Dieldryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Endryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Izodryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ a DDT - izomer para-para ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA b DDT całkowity ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trichloroetylen (TRI) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Tetrachloroetylen (PER) ug/l <LoQ DOBRY WYSOKA 3.6 Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne Aldehyd mrówkowy mg/l DOBRY Arsen mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Bar mg/l <LoQ <LoQ DOBRY Bor mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Chrom sześciowartościowy mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Chrom ogólny mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Cynk mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Miedź mg/l <LoQ <LoQ DOBRY Fenole lotne (indeks fenolowy) mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Węglowodory ropopochodne - indeks olejowy mg/l <LoQ <LoQ DOBRY Glin mg/l <LoQ DOBRY Cyjanki wolne mg/l <LoQ <LoQ DOBRY Cyjanki związane Molibden mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Selen mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Srebro mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Tal Tytan mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Wanad mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Antymon Fluorki mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Beryl mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Kobalt mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Cyna DOBRY STAN/POTENCJ Ał EKOLOGICZNY

97 JEZIORO MAJCZ WIELKI

98 JEZIORO MAJCZ WIELKI Położenie jeziora dorzecze: Pisa Narew Wisła region fizycznogeograficzny: Pojezierze Mrągowskie Pojezierze Mazurskie wysokość n.p.m.: 125,2 Podstawowe dane morfometryczne powierzchnia zwierciadła wody 163,5 ha głębokość maksymalna 16,4 m głębokość średnia 6,0 m objętość jeziora 9862,8 tys. m 3 powierzchnia zlewni całkowitej 27,5 km 2 Formy ochrony Obszar Natura 2000: PLH Ostoja Piska i PLB28008 Puszcza Piska Mazurski Park Krajobrazowy strefa ciszy Dane wg mapy MPHP nr jeziora kod punktu pomiarowo-kontrolnego PL01S0302_2282 Jezioro Majcz Wielki położone jest około 10 km na zachód od Mikołajek, w gminie Piecki, powiecie mrągowskim. Linię brzegową urozmaicają liczne zatoki i półwyspy. W południowej części jeziora znajduje się porośnięta lasem wyspa o powierzchni 1 ha. Brzegi są urozmaicone, na ogół wysokie i pagórkowate, w znacznej części porośnięte lasem. Jezioro Majcz jest zbiornikiem bifurkującym, część wody skierowana jest za pośrednictwem cieku bez nazwy, płynącego w okolicy Nadleśnictwa Strzałowo, do dorzecza Krutyni (Bajkiewicz-Grabowska 1989). Głównym odpływem jest Jorka (nazwa lokalna),

99 Jezioro Majcz Wielki wypływająca z północnego krańca zbiornika i uchodząca do jeziora Inulec. Jezioro jest zasilane od południa ciekiem bez nazwy, dopływającym z jeziora Majcz Mały. W zlewni całkowitej, o powierzchni 27,5 km 2, dominują lasy. Zlewnia bezpośrednia zajmuje obszar 1,1 km 2 i w niej również przeważają lasy. Na granicy zlewni bezpośredniej znajdują się zabudowania Leśnictwa Strzałowo, a w bliskim sąsiedztwie, na zachód od jeziora wieś Lipowo. Zbiornik nie posiada punktowych źródeł zanieczyszczeń i nie został zagospodarowany rekreacyjnie. W pobliżu Nadleśnictwa Strzałowo znajduje się nad nim jedno miejsce do kąpieli. 1. Klasyfikacja elementów biologicznych Fitoplankton Badania biologiczne wykazały dobry stan biocenotyczny w badanym akwenie, charakterystyczny dla wód czystych i nieznacznie zanieczyszczonych. We wszystkich okresach limnologicznych w jeziorze stwierdzono niską produkcję pierwotną. Wartości biomasy fitoplanktonu wynosiły od 0,38 mg/l w sierpniu do 3,51 mg/l w czerwcu. Również struktura gatunkowa w zespole producentów była zbliżona. Obserwowano dużą różnorodność taksonomiczną. Wiosną najliczniej występowały okrzemki Asterionella formosa, Nitzschia sp. Fragilaria ulna. Towarzyszyły im bruzdnice z rodzaju Gymnodinium, kryptofity i złotowiciowce. Wczesnym latem najczęściej spotykano okrzemki z grupy Centricae, jednak największą biomasę tworzyły kolonijne sinice Microcystis aeruginosa, Cyanodyction sp.i Aphanocapsa sp. W okresie jesiennym najliczniejsze były kryptofity z rodzajami Cryptomonas i Rhodomonas, występowały też złotowiciowce i okrzemki. Na podstawie multimetriksa fitoplanktonowego PMPL, którego wartość wynosiła 0,47, określono stan ekologiczny jeziora Majcz Wielki jako bardzo dobry. Makrofity Badania makrofitów wykonano w lipcu 2014 roku. Do badań wyznaczono 13 transektów. Maksymalna głębokość, na jakiej występowały zbiorowiska, sięgała 5,5 m. Średnia głębokość zasiedlenia wynosiła 4,5 m w głąb jeziora. Powierzchnia pokryta roślinnością stanowiła około 34% powierzchni całego jeziora. Średnie pokrycie roślinnością w obrębie transektów wynosiło 85%. W obrębie fitolitoralu wyróżniono 22 zbiorowiska roślinne. Najliczniejszą grupą były helofity ok. 38% fitolitoralu, wśród których dominował zespół trzciny pospolitej (Phragmitetum australis 21%) oraz pałki wąskolistnej (Typhetum latifoliae 14%). Mniejszą powierzchnię zajmowały m.in.: Scirpetum lacustris (zespół oczeretu jeziornego), Eleocharitetum palustris (zespół ponikła błotnego), Typhetum latifoliae (zespół pałki wąskolistnej). Drugą pod względem zajmowanej powierzchni grupą ekologiczną były charofity, zajmujące około 28% fitolitoralu. Ramienice należą do organizmów związanych z czystym środowiskiem wodnym. Wykazując dużą wrażliwość na pogorszenie się stanu jakościowego wód, uznane zostały za czułe bioindykatory. Wśród trzech wyodrębnionych w jeziorze Majcz Wielki zbiorowisk ramienic, największą powierzchnię zajmowało Charetum tomentosae (15,7%) oraz Nitellopsidetum obtusae (12,4%). Znacznie mniejszy udział miało zbiorowisko Charetum fragilis (0,4%). Grupą roślin sąsiadującą bezpośrednio z ramienicami były elodeidy (rośliny zakorzenione w podłożu o długich ulistnionych łodygach). Strefę elodeidów tworzyło 8 zbiorowisk, zajmujących łącznie około 20% fitolitoralu. Największy udział miały tu zbiorowiska: Potametum lutentis (6,2%), Lemno-Utricularietum vulgaris (4,5%), Ceratophyletum demersi (4,2%), Ranuncutetum circinati (3,1%) oraz Potametum perfoliati (1,5%). Najmniejszy powierzchniowo udział w budowie fitolitoralu miały nimfeidy (13,8%). W tej strefie zdecydowanie dominowało zbiorowisko Nymphaeo albae-nupharetum luteae f. z Nuphar lutea 2

100 Jezioro Majcz Wielki (forma z grążelem żółtym) oraz Nymphaeo albae-nupharetum luteae f. z Nymphaea alba. Powierzchnie pozostałych zbiorowisk były małe i nie przekraczały 1% fitolitoralu. Wartość makrofitowego wskaźnika stanu ekologicznego (ESMI=0,780) wskazywała na bardzo dobry stan ekologiczny jeziora. Fitobentos Jesienią pobrano próbki do badań fitobentosu okrzemkowego. Wyliczono multimetryczny indeks okrzemkowy IOJ. Jego wartość liczbowa, wynosząca 0,89, określa stan ekologiczny jeziora jako bardzo dobry. Ichtiofauna Badania ichtiofauny były przeprowadzone przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Wartość jeziorowego indeksu rybnego LFI 0,64 wskazywała na dobry stan ekologiczny, jednak była bliska granicy stanu bardzo dobrego. 2. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych Elementy fizykochemiczne odpowiadały normom I-II klasy, poza nasyceniem hypolimnionu tlenem (1,7%). Jednak wskaźnik ten został pominięty w ocenie ze względu na słabą dynamikę wód jeziora i brak pełnego wymieszania wód wiosną. 3. Klasyfikacja stanu ekologicznego Stan ekologiczny jeziora Majcz Wielki, na podstawie elementów biologicznych i fizykochemicznych, przy pominięciu wskaźnika tlenowego oraz jeziorowego indeksu rybnego, oceniono jako bardzo dobry (I klasa jakości wód). 4. Klasyfikacja stanu chemicznego Analiza wyników badań substancji priorytetowych oraz innych substancji zanieczyszczających w jeziorze Majcz Wielki wykazała, że żaden chemiczny wskaźnik nie przekraczał ustalonej dla niego wartości granicznej. Badana jednolita część wód osiąga stan chemiczny dobry. Stan jednolitej części wód jezioro Majcz Wielki oceniono jako dobry. 3

101 Ryc. 1. Plan batymetryczny jeziora Majcz Wielki z zaznaczonymi stanowiskami badawczymi

102 Mapa 1. Zlewnia całkowita jeziora Majcz Wielki

103 Mapa 2. Zlewnia bezpośrednia jeziora Majcz Wielki

104 Tab.1. Ocena stanu ekologicznego jeziora MAJCZ WIELKI na podstawie wyników badań z 2014 roku współczynnik Schindlera > 2, jezioro stratyfikowane Kod wg MPHP: Typ abiotyczny: 6a Nr Nazwa wskaźnika wskaźn. 1 Elementy biologiczne 1.1 Fitoplankton wartość Multimetriks fitoplankt.pmpl 0,47 I 1.2 Fitobentos Multimetryczny indeks okrzemkowy OIJ 1.3 Makrofity Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego ESMI Makrobezkręgowce bentosowe biomasa/wskaźnik Jednostka I 0,78 I stanowisko 01 klasa Ichtiofauna wskaźnik LFI 0.64 II* - 3 Elementy fizykochemiczne 3.1 Grupa wskaźników charakteryzujących stan fizyczny Uwagi Przezroczystość m 4.6 I-II wartość średnia 3.2 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne Tlen rozpuszczony przy dnie latem (j.ns.) mg O 2 /l - - Średnie nasycenie tlenem % 1,7** hypolimnionu (j.s.) Grupa wskaźników charakteryzujących zasolenie przekracza II klasę wartość latem nad dnem dotyczy jezior stratyfikowanych Przewodność elek. wł. ms/cm 276 I-II wartość średnia 3.5 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki biogenne Azot ogólny mg N/l 0.80 I-II wartość średnia Fosfor ogólny mg P/l I-II wartość średnia Klasa jakości stanu ekologicznego Ocena * - przyjęto I klasę - wartość LFI jest bliska granicy klasy I ** - parametr pominięty w ocenie ogólnej I klasa jakości wód stan ekologiczny - bardzo dobry

105 Tab. 2. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze MAJCZ WIELKI (kwiecień 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanocapsa delikatissima EUGLENOPHYTA 2 Trachelomonas sp CHRYSOPHYTA 3 Dinobryon cylindricum Dinobryon sociale Dinobryon suecicum Erkenia subaequiciliata Kephyrion/ Pseudokephyrion Mallomonas tonsurata Mallomonas sp Pseudopedinella erkensis Pseudotetraedriella kamillae BACILLARIOPHYCEAE 12 Asterionella formosa Fragilaria ulna var. acus Fragilaria ulna var. ulna Nitzschia sp Rhizosolenia longiseta PYRROPHYTA 17 Gymnodinium helveticum Gymnodinium sp Gymnodinium sp Gymnodinium sp CRYPTOPHYTA 21 Cryptomonas sp. (15-20) Cryptomonas sp. (20-25) Cryptomonas sp. (30-35) Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 25 Monoraphidium contortum RAZEM

106 Tab. 3. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze MAJCZ WIELKI (czerwiec 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Anabaena sp Aphanocapsa sp Aphanothece sp Chroococcus sp Cyanodictyon sp Microcystis aeruginosa Snowella sp CHRYSOPHYTA 8 Mallomonas sp Tetraedriella jovetii BACILLARIOPHYCEAE 10 Asterionella formosa Cyclotella sp Fragilaria crotonensis Fragilaria ulna var. acus Rhizosolenia longiseta PYRROPHYTA 15 Ceratium hirundinella Gymnodinium helveticum CRYPTOPHYTA 17 Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 19 Botryococcus braunii Chlorococcales in. det Cosmarium sp Dicellula sp Oocystis sp Phacotus sp Sphaerocystis planctonica Tetraedron minimum RAZEM

107 Tab. 4. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze MAJCZ WIELKI (sierpień 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa osobn/l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Anabaena sp Chroococcales in.det Chroococcus turgidus Radiocystis sp Snowella sp CHRYSOPHYTA 6 Dinobryon crenulatum Erkenia subaequiciliata Pseudopedinella erkensis Tetraedriella jovetii BACILLARIOPHYCEAE 10 Fragilaria crotonensis Fragilaria ulna var.acus PYRROPHYTA 12 Ceratium hirundinella CRYPTOPHYTA 13 Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 15 Phacotus sp RAZEM

108 Tab. 5. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze MAJCZ WIELKI (październik 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon sp Aphanocapsa sp Planktothrix sp CHRYSOPHYTA 4 Chrysoflagellat in det. < Dinobryon divergens Dinobryon sociale Dinobryon spirale Erkenia subaequiciliata Kephyrion/ Pseudokephyrion Mallomonas tonsurata Mallomonas sp Pseudopedinella erkensis BACILLARIOPHYCEAE 13 Acanthoceras zachariasii Asterionella formosa Fragilaria crotonensis Fragilaria reicheltii Fragilaria ulna var. acus Rhizosolenia longiseta CRYPTOPHYTA 19 Cryptomonas sp. (20-25) Cryptomonas sp. (30-35) Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 22 Botryococcus braunii Botryococcus braunii RAZEM

109 Tab.6. Wykaz zbiorowisk roślinnych jeziora MAJCZ WIELKI z uwzględnieniem liczby wystąpień oraz zajmowanych powierzchni (czerwiec 2014) Zakres pokrycia odpowiadający skali Udział w powierzchni fitolitoralu Powierzchnia Liczba zbiorowiska Lp. Zbiorowiska roślinne wystąpień Skala B-B* B-B [%] [ha] [%] 1. Nymphaeo albae-nupharetum lu , Charetum fragilis 4 + 0,1-1, Charetum tomentosae , Nitellopsidetum obtusae , Ceratophylletum demersi 9 1 1,0-5, Elodeetum canadensis 1 r <0, Myriophylletum spicati 1 + 0,1-1, Najadetum marinae 1 r <0, Potametum lucentis , Potametum perfoliati 6 1 1,0-5, Ranuncutetum circinati 8 1 1,0-5, Lemno-Utricularietum vulgaris ,0-5, Fontinaletum antipyreticae 1 r <0, Nymphaeo albae-nupharetum lu 8 1 1,0-5, Potametum natantis 6 + 0,1-1, Stratiotetum aloidis 2 + 0,1-1, Eleocharitetum palustris 2 + 0,1-1, Phragmitetum communis , Scirpetum lacustris 7 1 1,0-5, Typhetum angustifoliae 8 2 5, Typhetum latifoliae 2 + 0,1-1, Caricetum ripariae 4 + 0,1-1, * B-B - skala Brauna-Blanqueta według "Wytycznych do prowadzenia badań terenowych oraz do sposobu zestawiania i przetwarzania danych o makrofitach w jeziorach, A. Kolada, H. Ciecierska, Warszawa, listopad 2009

110 Tab.7. Wyniki badań fizykochemicznych jeziora Majcz Wielki stanowisko 01 (próbka zlewana) Data badań Warstwa wody m Barwa mgpt/l Przeźroczystość m Przewodność elek. wł. ms/cm Wapń mgca/l Odczyn ph Zasadowość ogólna mval/l Azot amonowy mgn/l Azot Kjeldahla mgn/l Azot azotanowy mgn/l Azot azotynowy mgn/l Azot ogólny mgn/l Fosforany mgp/l Fosfor ogólny mgp/l Krzemionka mgsio 2 /l Chlorofil "a" mg/l

111 Tab.8. Warunki termiczno - tlenowe jeziora Majcz Wielki stanowisko 01-16,4 m Data Data Głębokość Temp. Tlen m Nasycenie tlenem o C mg/l % m Głębokość Temp. Tlen Nasycenie tlenem o C mg/l %

112 Tab.8 cd. Warunki termiczno - tlenowe jeziora Majcz Wielki stanowisko 01-16,4 m Data Data Głębokość Temp. Tlen m Nasycenie tlenem o C mg/l % m Głębokość Temp. Tlen Nasycenie tlenem o C mg/l %

113 Tab. 9. Wyniki pomiarów i ocena zanieczyszczeń chemicznych jeziora MAJCZ WIELKI (stanowisko 01) Pomiar 1 Pomiar 2 Pomiar 3 Pomiar 4 Pomiar 5 Pomiar 6 Pomiar 7 Pomiar 8 Pomiar 9 Pomiar 10 Pomiar 11 Pomiar 12 Pomiar 13 data data data data data data data data data data data data data poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru poboru próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby Oszacowanie pewności wykonanej Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Ocena oceny 4.1 Substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej Jednostki LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru cząstkowa cząstkowej Alachlor ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Antracen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Atrazyna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzen Difenyloetery bromowane Kadm i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA C chloroalkany ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Chlorfenwinfos ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Chlorpyrifos ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA ,2-dichloroetan (EDC) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Dichlorometan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Di (2-etyloheksyl) ftalan (DEHP) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Diuron Endosulfan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorobenzen (HCB) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorobutadien (HCBD) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorocykloheksan (HCH) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Izoproturon Ołów i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Rtęć i jej związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Naftalen ug/l DOBRY WYSOKA Nikiel i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Nonylofenole ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Oktylofenole ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Pentachlorobenzen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Pentachlorofenol (PCP) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) Benzo(a)piren ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzo(b)fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzo(k)fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Bezno(g,h,i)perylen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Indeno(1,2,3-cd)piren ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Symazyna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Związki tributylocyny Trichlorobenzeny (TCB) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trichlorometan (chloroform) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trifluralina ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Ocena DOBRY STAN CHEMICZNY 4.2 Wskaźniki innych substancji zanieczyszczających Tetrachlorometan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Aldryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Dieldryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Endryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Izodryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ a DDT - izomer para-para ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA b DDT całkowity ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trichloroetylen (TRI) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Tetrachloroetylen (PER) ug/l DOBRY WYSOKA 3.6 Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne Aldehyd mrówkowy mg/l DOBRY Arsen mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Bar mg/l DOBRY Bor mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Chrom sześciowartościowy mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Chrom ogólny mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Cynk mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Miedź mg/l <LoQ <LoQ DOBRY Fenole lotne (indeks fenolowy) mg/l <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Węglowodory ropopochodne - indeks olejowy mg/l <LoQ DOBRY Glin mg/l DOBRY Cyjanki wolne mg/l <LoQ DOBRY Cyjanki związane Molibden mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Selen mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Srebro mg/l <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Tal Tytan mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Wanad mg/l <LoQ DOBRY Antymon Fluorki mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Beryl mg/l <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Kobalt mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Cyna DOBRY STAN/POTENCJ Ał EKOLOGICZNY

114 JEZIORO MOKRE

115 JEZIORO MOKRE Położenie jeziora dorzecze: Krutynia Pisa Narew Wisła region fizycznogeograficzny: Pojezierze Mrągowskie Pojezierze Mazurskie wysokość n.p.m.: 124,9 Podstawowe dane morfometryczne powierzchnia zwierciadła wody 841,0 ha głębokość maksymalna 51,0 m głębokość średnia 12,7 m objętość jeziora ,0 tys. m 3 powierzchnia zlewni całkowitej 588,6 km 2 Formy ochrony Obszar Natura 2000: PLH Ostoja Piska i PLB28008 Puszcza Piska Mazurski Park Krajobrazowy strefa ciszy Dane wg mapy MPHP nr jeziora kod punktu pomiarowo-kontrolnego PL01S0302_3115 Jezioro Mokre znajduje się około 18 km na południe od Mrągowa, w gminie Piecki. Jest ono jednym z największych akwenów Pojezierza Mrągowskiego. Położone jest na obszarze Natura 2000 (PLH Ostoja Piska i PLB28008 Puszcza Piska). W sąsiedztwie jeziora znajduje się kilka rezerwatów przyrody: Krutynia rezerwat krajobrazowy, Zakręt rezerwat

116 Jezioro Mokre torfowiskowy, Królewska sosna rezerwat leśny i Czaplisko Ławny Lasek rezerwat ornitologiczny. Jezioro objęte jest strefą ciszy. Jezioro Mokre jest zbiornikiem rynnowym o urozmaiconej, dobrze rozwiniętej linii brzegowej. W jego obrębie znajduje się pięć wysp, z których trzy leżą w części środkowej, natomiast pozostałe dwie w zatoce południowej. Jezioro otaczają rozległe lasy Puszczy Piskiej. Brzegi jeziora są przeważnie wysokie i strome. Mokre jest zbiornikiem o typie leszczowym. Prowadzona jest na nim gospodarka rybacka. Przez jezioro przepływa rzeka Krutynia. Wpływa do Jeziora Mokrego od strony południowo-zachodniej jako Spychowska Struga, a wypływa z części północno-wschodniej do Jeziora Krutyńskiego. Jezioro Mokre zasilane jest również od zachodu Nawiadką, odprowadzającą wody z pobliskich jezior (Mojtyny, Nawiady, Kiełbonki) oraz od północy Gałkówką z jeziora Kołowin. Zlewnia całkowita jeziora jest rozległa, zajmuje powierzchnię 588,6 km 2. Zlewnia bezpośrednia, o powierzchni 4,9 km 2, jest w znacznej mierze zalesiona. Na terenie zlewni bezpośredniej położona jest wieś Zgon. Jezioro jest intensywnie użytkowane rekreacyjnie i turystycznie. Położone jest na często uczęszczanym szlaku kajakowym Krutyni. W granicach zlewni bezpośredniej znajdują się trzy ośrodki wypoczynkowe oraz 6 pól namiotowych. Jeden z ośrodków (w Cierzpiętach) posiada własną oczyszczalnię, odprowadzającą ścieki do ziemi. Pozostałe obiekty turystyczne są skanalizowane. Na jakość wód mogą mieć wpływ ścieki z oczyszczalni w Spychowie, odprowadzane do dopływu Mokrego (Spychowskiej Strugi poniżej Jeziora Spychowskiego). 1. Klasyfikacja elementów biologicznych Fitoplankton Wyniki badań fitoplanktonu wskazują na postępujący proces eutrofizacji w badanym akwenie. We wszystkich okresach badawczych w jeziorze obserwowano znaczne ilości organizmów planktonowych. Stąd wysokie wartości chlorofilu a : od 10,8 mg/l w czerwcu do 29,3 mg/l w kwietniu. Największą biomasę fitoplanktonu zanotowano wiosną. Wynosiła ona 20,59 mg/l. Wiosenna mikrobiocenoza miała charakter wybitnie okrzemkowy. Udział tej grupy taksonomicznej sięgał prawie 100% liczebności ogólnej. Stwierdzono wyraźną dominację drobnych form z grupy Centricae. Wczesnym latem biomasa fitoplanktonu spadła do wartości 5,52 mg/l. Nadal grupą dominującą były okrzemki centryczne. Latem biomasa fitoplanktonu wynosiła 7,67 mg/l. Zmieniła się natomiast jego struktura gatunkowa. W okresie tym największy udział, sięgający nawet 77% biomasy ogólnej, miały sinice. Wśród nich najczęściej spotykano formy nitkowate z rodzaju Limnothrix i Aphanizomenon. Towarzyszyły im, chociaż w znacznie mniejszych ilościach, duże bruzdnice Ceratium hirundinella i Peridinium sp. Jesienią w zespole producentów sinice stanowiły prawie 100% liczebności ogólnej. Nadal dominowały formy nitkowate Limnothrix sp. i Pseudanabaena sp. Na podstawie multimetriksa fitoplanktonowego PMPL, którego wartość wynosiła 3,16, określono stan ekologiczny Jeziora Mokrego jako słaby. Makrofity Badanie makrofitów Jeziora Mokrego wykonano pod koniec lipca. W obrębie zbiornika wyznaczono 30 transektów, w których głębokość występowania roślinności sięgała średnio ok. 3,4 m. Pokrycie dna roślinnością w transektach wynosiło średnio 84%. Zbiorowiska tworzące fitolitoral jeziora zajmowały 109,6 ha, co stanowiło ok. 13% powierzchni całego zbiornika. Wskaźnik zróżnicowania fitocenotycznego był wysoki; zaobserwowano 25 zbiorowisk 2

117 Jezioro Mokre roślinnych. Wyróżniono 4 grupy ekologiczne: helofity (57,4%), elodeidy (28,6%), nymfeidy (7,6 %) oraz charofity (5,7%). Największy procent pokrycia fitolitoralu zanotowano wśród helofitów. Dominował wśród nich zespół trzciny pospolitej (Phragmitetum communis), stanowiący ponad 33% powierzchni fitolitoralu. Inne fitocenozy szuwarowe występujące w fitolitoralu, to: Scirpetum lacustris, Sparganietum erecti, Typhetum angustifoliae oraz Typhetum latifoliae. Wymieniona roślinność charakterystyczna jest dla wód eutroficznych. Grupą najliczniejszą pod względem zbiorowisk roślinnych (10 fitocenoz) były elodeidy rośliny całkowicie zanurzone, których łodygi często wznoszą się od dna aż do powierzchni wody. Wśród zbiorowisk tej strefy dominował zespół rogatka sztywnego (Ceratophylletum demersi 14,3%). Zaobserwowano także występowanie fitocenozy: Fontinaletum antipyreticae (5,1%), Potametum lucentis (3,2%), Potametum perfoliati (2%) oraz Ranunculetum circinati (2%). Nymfeidy zajmowały ok. 7% fitolitoralu. Dominującym zbiorowiskiem w tej grupie był Nymphaeo albae-nupharetum luteae f. z Nuphar lutea. Pozostałe zbiorowiska zasiedlały powierzchnię poniżej 1%. Najmniejszą powierzchnię fitolitoralu zajmowały łąki ramienicowe, tworzone głównie przez Charetum tomentosae i Nitellopsidetum obtusae. Charofity są roślinami rozwijającymi się przy samym dnie, tworzącymi zwarte i rozległe zbiorowiska. Wykazują dużą wrażliwość na wzrost żyzności i mętności wody. Na podstawie makrofitowego wskaźnika stanu ekologicznego (ESMI=0,569), stan ekologiczny zbiornika określono jako dobry. Fitobentos Jesienią pobrano próbki do badań fitobentosu okrzemkowego. Wyliczono multimetryczny indeks okrzemkowy IOJ. Jego wartość liczbowa, wynosząca 0,879, określa stan ekologiczny jeziora jako bardzo dobry. 2. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych Elementy fizykochemiczne odpowiadały normom I-II klasy, tylko nasycenie hypolimnionu tlenem było poniżej II klasy (1%). 3. Klasyfikacja stanu ekologicznego Jeziora Mokrego w oparciu o elementy biologiczne i fizykochemiczne wskazywała na stan ekologiczny słaby (IV klasa jakości wód). 4. Klasyfikacja stanu chemicznego Analiza wyników badań substancji priorytetowych oraz innych substancji zanieczyszczających w Jeziorze Mokrym wykazała, że żaden chemiczny wskaźnik nie przekraczał ustalonej dla niego wartości granicznej. Badana jednolita część wód osiąga stan chemiczny dobry. Stan jednolitej części wód Jezioro Mokre oceniono jako zły. 3

118 Ryc. 1. Plan batymetryczny Jeziora Mokrego z zaznaczonymi stanowiskami badawczymi

119 Mapa 1. Zlewnia całkowita Jeziora Mokrego

120 Mapa 2. Zlewnia bezpośrednia Jeziora Mokrego

121 Tab.1. Ocena stanu ekologicznego JEZIORA MOKREGO na podstawie wyników badań z 2014 roku współczynnik Schindlera > 2, jezioro stratyfikowane Kod wg MPHP: Typ abiotyczny: 6a Nr Nazwa wskaźnika wskaźn. 1 Elementy biologiczne 1.1 Fitoplankton wartość Multimetriks fitoplankt.pmpl 3,16 IV 1.2 Fitobentos Multimetryczny indeks okrzemkowy OIJ 1.3 Makrofity Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego ESMI Makrobezkręgowce bentosowe biomasa/wskaźnik Jednostka I 0,569 II stanowisko 02 klasa Ichtiofauna wskaźnik LFI Elementy fizykochemiczne 3.1 Grupa wskaźników charakteryzujących stan fizyczny Uwagi Przezroczystość m 1.8 I-II wartość średnia 3.2 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne Tlen rozpuszczony przy dnie latem (j.ns.) mg O 2 /l - - Średnie nasycenie tlenem % 1.0 hypolimnionu (j.s.) Grupa wskaźników charakteryzujących zasolenie poniżej II klasy wartość latem nad dnem dotyczy jezior stratyfikowanych Przewodność elek. wł. ms/cm 276 I-II wartość średnia 3.5 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki biogenne Azot ogólny mg N/l 1.19 I-II wartość średnia Fosfor ogólny mg P/l I-II wartość średnia Klasa jakości stanu ekologicznego Ocena IV klasa jakości wód stan ekologiczny - słaby

122 Tab. 2. Wyniki badań fitoplanktonu w Jeziorze MOKRYM (kwiecień 2014 r.) Stanowisko 02, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Limnothrix sp Limnothrix redekei Pseudoanabaena limnetica CHRYSOPHYTA 4 Dinobryon sociale BACILLARIOPHYCEAE 5 Asterionella formosa Fragilaria sp Fragilaria ulna v.acus Fragilaria ulna v.acus Fragilaria crotonensis Okrzemki centryczne Okrzemki centryczne PYRROPHYTA 12 Gymnodinium helveticum CRYPTOPHYTA 13 Cryptomonas sp Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 16 Koliella longiseta Monoraphidium contortum RAZEM

123 Tab. 3. Wyniki badań fitoplanktonu w Jeziorze MOKRYM (czerwiec 2014 r.) Stanowisko 02, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon flos-aquae Limnothrix sp Limnothrix redekei Pseudoanabaena sp BACILLARIOPHYCEAE 5 Asterionella formosa Fragilaria ulna acus Okrzemki centryczne Okrzemki centryczne PYRROPHYTA 9 Ceratium hirundinella Ceratium furcoides CRYPTOPHYTA 11 Cryptomonas sp Cryptomonas sp CHLOROPHYTA 13 Elakatothrix genevensis Monoraphidium contortum Nephrocytium agardhianum Oocystis sp Phacotus lenticularis Scenedesmus sp Staurastrum gracile Tetraedron minimum RAZEM

124 Tab. 4. Wyniki badań fitoplanktonu w Jeziorze MOKRYM (sierpień 2014 r.) Stanowisko 02, warstwa wody 0-4 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa osobn/l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon flos-aquae Aphanizomenon gracile Aphanizomenon issatschenkoi Limnothrix sp Pseudanabaena sp CHRYSOPHYTA 6 Dinobryon bavaricum BACILLARIOPHYCEAE 7 Fragilaria crotonensis Fragilaria ulna v. acus Okrzemki centryczne PYRROPHYTA 10 Ceratium hirundinella Ceratium furcoides Peridinium sp Peridinium sp.(typu willei) CRYPTOPHYTA 14 Cryptomonas sp Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 17 Koliella longiseta Phacotus lenticularis Pseudopedinella ercensis Pteromonas sp Tetraedron minimum RAZEM

125 Tab. 5. Wyniki badań fitoplanktonu w Jeziorze MOKRYM (październik 2014 r.) Stanowisko 02, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon sp Limnothrix sp Limnothrix redeckei Planktolyngbya limnetica Planktothrix agardhii Pseudanabaena sp CHRYSOPHYTA 7 Erkenia subaequciliata BACILLARIOPHYCEAE 8 Fragilaria ulna v. acus CRYPTOPHYTA 9 Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 11 Koliella longiseta RAZEM

126 Tab. 6. Wykaz zbiorowisk roślinnych JEZIORA MOKREGO z uwzględnieniem liczby wystąpień oraz zajmowanych powierzchni (lipiec 2014) Zakres Powierzchnia Udział w Liczba pokrycia zbiorowiska powierzchni Lp. Zbiorowiska roślinne wystąpień Skala B-B* odpowiada- [ha] fitolitoralu 1. Lemnetum trisulcae 1 r <0, Charetum fragilis ,1-1, Charetum tomentosae ,0-5, Nitellopsidetum obtusae ,0-5, Ceratophylletum demersi , Myriophylletum spicati 9 1 1,0-5, Najadetum marinae 3 + 0,1-1, Potametum friesi 3 r <0, Potametum lucentis ,0-5, Potametum perfoliati ,0-5, Potametum filiformis f. z Potamo 1 r <0, Ranuncutetum circinati ,0-5, Sagittario-Sparganietum emersi f 4 + 0,1-1, Lemno-Utricularietum vulgaris ,1-1, Fontinaletum antipyreticae , Nymphaeo albae-nupharetum lu , Potametum natantis 1 + 0,1-1, Stratiotetum aloidis 4 + 0,1-1, Eleocharitetum palustris 2 + 0,1-1, Phragmitetum communis Scirpetum lacustris , Zbiorowisko z Sium latifolium L. 1 r <0, Sparganietum erecti 4 + 0,1-1, Typhetum angustifoliae 9 2 5, Typhetum latifoliae 4 + 0,1-1, * B-B - skala Brauna-Blanqueta według "Wytycznych do prowadzenia badań terenowych oraz do sposobu zestawiania i przetwarzania danych o makrofitach w jeziorach, A. Kolada, H. Ciecierska, Warszawa, listopad 2009

127 Tab.7. Wyniki badań fizykochemicznych Jeziora Mokrego stanowisko 02 (próbka zlewana) Data badań Warstwa wody m Barwa mgpt/l Przeźroczystość m Przewodność elek. wł. ms/cm Wapń mgca/l Odczyn ph Zasadowość ogólna mval/l Azot amonowy mgn/l Azot Kjeldahla mgn/l Azot azotanowy mgn/l Azot azotynowy mgn/l Azot ogólny mgn/l Fosforany mgp/l Fosfor ogólny mgp/l Krzemionka mgsio 2 /l Chlorofil "a" mg/l

128 Tab.8. Warunki termiczno - tlenowe Jeziora Mokrego stanowisko m Data Data Głębokość Temp. Tlen m Nasycenie tlenem o C mg/l % m Głębokość Temp. Tlen Nasycenie tlenem o C mg/l %

129 Tab.8 cd. Warunki termiczno - tlenowe Jeziora Mokrego stanowisko m Data Data Głębokość Temp. Tlen m Nasycenie tlenem o C mg/l % m Głębokość Temp. Tlen Nasycenie tlenem o C mg/l %

130 Tab. 9. Wyniki pomiarów i ocena zanieczyszczeń chemicznych Jeziora MOKREGO (stanowisko 02) Pomiar 1 Pomiar 2 Pomiar 3 Pomiar 4 Pomiar 5 Pomiar 6 Pomiar 7 Pomiar 8 Pomiar 9 Pomiar 10 Pomiar 11 Pomiar 12 Pomiar 13 data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby Oszacowanie pewności Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Ocena wykonanej oceny 4.1 Substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej Jednostki LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru cząstkowa cząstkowej Ocena Alachlor ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Antracen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Atrazyna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzen Difenyloetery bromowane Kadm i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA C chloroalkany ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Chlorfenwinfos ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Chlorpyrifos ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA ,2-dichloroetan (EDC) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Dichlorometan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Di (2-etyloheksyl) ftalan (DEHP) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Diuron Endosulfan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorobenzen (HCB) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorobutadien (HCBD) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorocykloheksan (HCH) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Izoproturon Ołów i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Rtęć i jej związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Naftalen ug/l DOBRY WYSOKA Nikiel i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Nonylofenole ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA DOBRY STAN Oktylofenole ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA CHEMICZNY Pentachlorobenzen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Pentachlorofenol (PCP) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) Benzo(a)piren ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzo(b)fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzo(k)fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Bezno(g,h,i)perylen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Indeno(1,2,3-cd)piren ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Symazyna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Związki tributylocyny Trichlorobenzeny (TCB) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trichlorometan (chloroform) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trifluralina ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA 4.2 Wskaźniki innych substancji zanieczyszczających Tetrachlorometan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Aldryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Dieldryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Endryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Izodryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ a DDT - izomer para-para ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA b DDT całkowity ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trichloroetylen (TRI) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Tetrachloroetylen (PER) ug/l <LoQ DOBRY WYSOKA 3.6 Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne Aldehyd mrówkowy mg/l <LoQ <LoQ DOBRY Arsen mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Bar mg/l DOBRY Bor mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Chrom sześciowartościowy mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Chrom ogólny mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Cynk mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Miedź mg/l DOBRY Fenole lotne (indeks fenolowy) mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Węglowodory ropopochodne - indeks olejowy mg/l <LoQ <LoQ DOBRY Glin mg/l DOBRY Cyjanki wolne mg/l <LoQ DOBRY Cyjanki związane Molibden mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Selen mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Srebro mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Tal Tytan mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Wanad mg/l DOBRY Antymon Fluorki mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Beryl mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Kobalt mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Cyna DOBRY STAN/POTENCJ Ał EKOLOGICZNY

131 JEZIORO RAŃSKIE

132 JEZIORO RAŃSKIE Położenie jeziora dorzecze: Krutynia Pisa Narew Wisła region fizycznogeograficzny: Pojezierze Mrągowskie Pojezierze Mazurskie wysokość n.p.m.: 145,2 m Podstawowe dane morfometryczne powierzchnia zwierciadła wody 291,3 ha głębokość maksymalna 7,8 m głębokość średnia 3,8 m objętość jeziora ,7 tys. m 3 powierzchnia zlewni całkowitej 26,7 km 2 Dane wg mapy MPHP nr jeziora kod punktu pomiarowo-kontrolnego PL01S0302_0222 Jezioro Rańskie położone jest niecałe 20 km na północ od Szczytna, na terenie gminy Dźwierzuty, w powiecie szczycieńskim. Jest to płytki zbiornik (gł. maks. 7,8 m) o powierzchni 291,3 ha. Posiada dobrze rozwiniętą linię brzegową i dwie wyspy o łącznej powierzchni 2,4 ha. Brzeg północny i wschodnia część południowego są wysokie i strome, pozostałe płaskie i podmokłe. Jezioro Rańskie jest zbiornikiem przepływowym. Od strony północnej dopływa ciek z okolic wsi Kałęczyn. Odpływ wód następuje na wschód w kierunku jeziora Babięty Wielkie. Zlewnia całkowita zajmuje powierzchnię 26,7 km 2 i dominują w niej pola uprawne. Zlewnia bezpośrednia, o powierzchni 7,2 km 2, ma również charakter rolniczy. W obrębie zlewni bezpośredniej położone są trzy miejscowości: Rańsk, Zalesie i Targowska Wólka. Jezioro jest wykorzystywane rekreacyjnie. Znajduje się nad nim około 40 domków letniskowych i około 50 działek rekreacyjnych niezabudowanych. Miejscowości zlokalizowane nad jeziorem oraz

133 Jezioro Rańskie zabudowa letniskowa wyposażone są w sieć kanalizacyjną, ścieki są odprowadzane do oczyszczalni w Dźwierzutach. Jezioro jest objęte strefą ciszy. 1. Klasyfikacja elementów biologicznych Fitoplankton Badania biologiczne wykazały nieznaczne zanieczyszczenie wód Jeziora Rańskiego. W okresie prowadzonych badań produkcja pierwotna była stosunkowo niska i wynosiła od 1,29 mg/l w czerwcu do 5,97 w sierpniu. Obserwowano dużą różnorodność taksonomiczną. Również struktura gatunkowa w zespole producentów była zbliżona. We wszystkich okresach limnologicznych w jeziorze występowały okrzemki, głównie drobne nanoplanktonowe formy z grupy Centricae. Towarzyszyły im kryptofity z rodzajami Cryptomoonas i Rhodomonas, a także złotowiciowce, wśród których najczęściej spotykana była Erkenia subaequiciliata, a wiosną drobne Chrysoflagellata. W okresie letnim w badanym akwenie pojawiły się sinice, wskaźniki wód eutroficznych. Ich udział w biomasie ogólnej sięgał 38%. Najliczniejszy był Aphanizomenon sp., Anabaena sp. i Aphanocapsa sp. Na podstawie multimetriksa fitoplanktonowego PMPL, którego wartość wynosi 1,37, określono stan ekologiczny jeziora jako dobry. Makrofity Badania makrofitów Jeziora Rańskiego przeprowadzono w 2011 roku. Wartość multimetriksa fitoplanktonowego (ESMI=0,333) wskazywała na umiarkowany stan ekologiczny. Fitobentos Indeks okrzemkowy IOJ=0,57, wyliczony na podstawie badań wykonanych w 2011 roku, wskazywał na III klasę jakości wód umiarkowany stan ekologiczny. Ichtiofauna Badania ichtiofauny wykonano w 2011 roku. Wskaźnik LFI=0,54 odpowiadał II klasie jakości wód (dobry stan ekologiczny). 2. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych Wszystkie elementy fizykochemiczne odpowiadały normom I-II klasy. 3. Klasyfikacja stanu ekologicznego Jeziora Rańskiego w oparciu o elementy biologiczne i fizykochemiczne, badane w 2014 roku, oraz elementy biologiczne, dziedziczone z 2011 roku, wskazywała na umiarkowany stan ekologiczny (III klasa jakości wód). 4. Klasyfikacja stanu chemicznego Wyniki badań substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających, wykonane w 2011 roku, wskazywały na dobry stan chemiczny. Stan jednolitej części wód Jezioro Rańskie określono jako zły. 2

134 Ryc. 1. Plan batymetryczny Jeziora Rańskiego z zaznaczonym stanowiskiem badawczym

135 Mapa 1. Zlewnia całkowita Jeziora Rańskiego

136 Mapa 2. Zlewnia bezpośrednia Jeziora Rańskiego

137 Tab.1. Ocena stanu ekologicznego JEZIORA RAŃSKIEGO na podstawie wyników badań z 2014 roku (z uwzględnieniem elementów biologicznych z 2011 r.) współczynnik Schindlera > 2, jezioro niestratyfikowane Kod wg MPHP: Typ abiotyczny: 6b Nr Nazwa wskaźnika wskaźn. 1 Elementy biologiczne 1.1 Fitoplankton wartość Multimetriks fitoplankt.pmpl 1,37 II 1.2 Fitobentos Multimetryczny indeks okrzemkowy OIJ 1.3 Makrofity Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego ESMI Makrobezkręgowce bentosowe biomasa/wskaźnik Jednostka 0,57* III* 0,333* III* stanowisko 01 klasa Ichtiofauna wskaźnik LFI 0,54* II* - 3 Elementy fizykochemiczne 3.1 Grupa wskaźników charakteryzujących stan fizyczny Uwagi Przezroczystość m 2.2 I-II wartość średnia 3.2 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne Tlen rozpuszczony przy dnie latem (j.ns.) mg O 2 /l 7.20 I-II Średnie nasycenie tlenem % - - hypolimnionu (j.s.) Grupa wskaźników charakteryzujących zasolenie wartość latem nad dnem dotyczy jezior stratyfikowanych Przewodność elek. wł. ms/cm 330 I-II wartość średnia 3.5 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki biogenne Azot ogólny mg N/l 0.98 I-II wartość średnia Fosfor ogólny mg P/l I-II wartość średnia Klasa jakości Ocena stanu ekologicznego * - na podstawie wyników badań z 2011 roku III klasa jakości wód stan ekologiczny - umiarkowany

138 Tab. 2. Wyniki badań fitoplanktonu w Jeziorze RAŃSKIM (kwiecień 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CHRYSOPHYTA 1 Chrysoflagellata in. det Erkenia subaequiciliata Kephyrion/ Pseudokephyrion Dichotomococcus sp BACILLARIOPHYCEAE 5 Asterionella formosa Cyclotella sp Cyclotella sp Fragilaria sp Fragilaria ulna var. acus Okrzemki centryczne (5-10) Stephanodiscus rotula PYRROPHYTA 12 Gymnodinium sp Peridiniales n. det CRYPTOPHYTA 14 Cryptomonas sp.(15-20) Cryptomonas sp.(20-25) Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 17 Didymocystis sp RAZEM

139 Tab. 3. Wyniki badań fitoplanktonu w Jeziorze RAŃSKIM (czerwiec 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Anabaena sp Aphanocapsa sp Romeria sp EUGLENOPHYTA 4 Trachelomonas sp CHRYSOPHYTA 5 Dinobryon divergens Erkenia subaequiciliata Mallomonas sp Mallomonas tonsurata BACILLARIOPHYCEAE 9 Acanthoceras zachariasii Asterionella formosa Aulacoseira granulata Cyclotella sp./ Stephanodiscus sp Nitzschia acicularis Nitzschia sp Fragilaria crotonensis Fragilaria ulna var. ulna PYRROPHYTA 17 Ceratium hirundinella Peridinium sp CRYPTOPHYTA 19 Cryptomonas sp. ( ) Cryptomonas sp. ( ) Cryptomonas sp. ( ) Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 23 Chlorophyceae in. det Dictyosphaerium sp RAZEM

140 Tab. 4. Wyniki badań fitoplanktonu w Jeziorze RAŃSKIM (sierpień 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa osobn/l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Anabaena sp Aphanocapsa sp Aphanizomenon sp Chroococcus sp CHRYSOPHYTA 5 Dinobryon sertularia Erkenia subaequiciliata Kephyrion/Pseudokephyrin BACILLARIOPHYCEAE 8 Acanthoceras zachariasii Aulacoseira granulata Aulacoseira sp Nitzschia acicularis Nitzschia c.f. palea Fragilaria ulna var.acus Okrzemki centryczne Stephanodiscus hantzschii CRYPTOPHYTA 16 Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 17 Elakatothrix sp Eudorina sp Golenkinia sp Oocystis sp Scenedesmus sp Tetrastrum triangulare Diploeca elongata RAZEM

141 Tab. 5. Wyniki badań fitoplanktonu w Jeziorze RAŃSKIM (wrzesień 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon flos-aque Microcystis flos-aque Microcystis wesenbergii EUGLENOPHYTA 4 Euglena sp CHRYSOPHYTA 5 Dinobryon sertularia Erkenia subaequiciliata Mallomonas sp BACILLARIOPHYCEAE 8 Acanthoceras zachariasii Asterionalla formosa Aulacoseira granulata Fragilaria ulna var. acus Fragilaria ulna var. acus Fragilaria ulna var. acus Fragilaria ulna var. acus Fragilaria ulna v. ulna Fragilaria crotonensis Okrzemki centryczne Okrzemki centryczne PYRROPHYTA 19 Ceratium hirundinella CRYPTOPHYTA 20 Cryptomonas sp Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 23 Scenedesmus armatus Lagerheimia ciliata Oocystis sp RAZEM

142 Tab.6. Wyniki badań fizykochemicznych Jeziora Rańskiego stanowisko 01 (próbka zlewana) Data badań Warstwa wody m Przeźroczystość m Przewodność elek. wł. ms/cm Odczyn ph Azot amonowy mgn/l Azot Kjeldahla mgn/l Azot azotanowy mgn/l Azot azotynowy mgn/l Azot ogólny mgn/l Fosforany mgp/l Fosfor ogólny mgp/l Chlorofil "a" mg/l

143 Tab. 7. Warunki termiczno - tlenowe Jeziora Rańskiego stanowisko 01-7,8 m Data Data Głębokość Temp. Tlen m Nasycenie tlenem o C mg/l % m Głębokość Temp. Tlen Nasycenie tlenem o C mg/l % Data Data Głębokość Temp. Tlen Nasycenie Nasycenie Głębokość Temp. Tlen tlenem tlenem m o C mg/l % m o C mg/l %

144 JEZIORO SKANDA

145 JEZIORO SKANDA Położenie jeziora dorzecze: Kanał Klebarski Kiermas Wadąg Łyna Pregoła region fizycznogeograficzny: Pojezierze Olsztyńskie Pojezierze Mazurskie wysokość n.p.m.: 123,0 Podstawowe dane morfometryczne powierzchnia zwierciadła wody 51,1 ha głębokość maksymalna 12,0 m głębokość średnia 5,8 m objętość jeziora 2963,8 tys. m 3 powierzchnia zlewni całkowitej 1,6 km 2 Dane wg mapy MPHP nr jeziora kod punktu pomiarowo-kontrolnego PL08S0302_3027 Jezioro Skanda leży w granicach administracyjnych Olsztyna, na jego południowowschodnich obrzeżach, obok drogi krajowej nr 53 Olsztyn Szczytno. Jest to niewielki akwen (pow. 51,1 ha) o głębokości maksymalnej 12 m. Linia brzegowa jest dość dobrze rozwinięta, z licznymi zatokami i półwyspami. W zachodniej części leży wyspa o powierzchni 3,3 ha. Brzegi jeziora są urozmaicone, przeważnie wysokie, miejscami strome, szczególnie w części zachodniej, w pozostałych miejscach łagodnie wzniesione lub płaskie. W części północnej do jeziora dopływa niewielki, funkcjonujący okresowo ciek. Odpływ wód następuje na północ do Kanału OZOS i dalej Kanału Klebarskiego. Ze względu na okresowość dopływu i odpływu i ich niewielki udział w wymianie wody w jeziorze, jest ono przeważnie uznawane za zbiornik hydrologicznie zamknięty.

146 Jezioro Skanda Zlewnia całkowita, będąca jednocześnie zlewnią bezpośrednią, zajmuje powierzchnię 1,6 km 2. Dominują w niej pola uprawne i łąki, w pobliżu zachodnich brzegów lasy, a dalej w zachodniej części zlewni znajdują się obszary zabudowane (część Osiedla Mazurskiego). Głównym źródłem zanieczyszczenia jeziora jest jego intensywne użytkowanie rekreacyjne - nad jeziorem znajduje się kąpielisko miejskie oraz dzika plaża. Istotne są również spływy z terenów rolnych oraz zanieczyszczenia rozproszone z dwóch nieskanalizowanych gospodarstw, położonych w bliskim sąsiedztwie jeziora, od strony północnej. 1. Klasyfikacja elementów biologicznych Fitoplankton Wyniki badań biologicznych wskazują na znaczne zeutrofizowanie wód badanego akwenu. Podstawowe wskaźniki biologiczne przyjmowały wartości charakteryzujące wody żyzne, bogate w podstawowe substancje biogenne. W całym cyklu badawczym obserwowano masowy rozwój organizmów planktonowych, stąd wysokie wartości chlorofilu a, od 32 mg/l w czerwcu do 50,3 mg/l w październiku. Biomasa fitoplanktonu wynosiła od 4,32 mg/l wiosną do 16,17 mg/l w czerwcu. We wszystkich okresach limnologicznych w jeziorze dominowały nitkowate sinice ważne wskaźniki trofii. Ich udział w biomasie ogólnej utrzymywał się na poziomie 80-95%. Wśród nich najczęściej występował Planktothrix agardhii, Aphanizomenon flos-aquae, Pseudanabaena sp. i Limnothrix redeckei. Spotykano również przedstawicieli innych grup taksonomicznych, jednak ich udział ilościowy był znikomy. Na podstawie multimetriksa fitoplanktonowego PMPL, którego wartość wynosiła 4,49 określono stan ekologiczny jeziora Skanda jako zły. Makrofity Badanie makrofitów jeziora Skanda przeprowadzono pod koniec czerwca 2014 r. Wyznaczono 8 transektów, w których głębokość występowania roślinności sięgała średnio 2 m. Średnie pokrycie dna roślinnością w transektach było duże (88,8%). Roślinność porastała powierzchnię 5,2 ha, co stanowi ok. 10% powierzchni całego zbiornika. Wskaźnik zróżnicowania fitocenotycznego był niski. Zaobserwowano 10 zbiorowisk roślinnych. W obrębie fitolitoralu wyróżniono 3 grupy ekologiczne: helofity (85,8%), elodeidy (9,0 %) oraz nymfeidy (5,1%). Wśród grup ekologicznych zdecydowanie dominowały helofity (rośliny zakorzenione w dnie i wznoszące się ponad wodę pędami wegetatywnymi i owocującymi). Strefę helofitów budował głównie zespół trzciny pospolitej (Phragmitetum communis), stanowiący ponad 75% powierzchni fitolitoralu. Inne fitocenozy szuwarowe występujące w tej strefie, to: Caricetum acutiformis (6,5%) oraz Scirpetum lacustris (3,9%). Jest to roślinność związana z siedliskiem eutroficznym. Drugą co do wielkości zajmowanej powierzchni grupę stanowiły elodeidy. Reprezentowane były głównie przez dwa zespoły: rogatka sztywnego (Ceratophylletum demersi) oraz rdestnicy przeszytej (Potametum perfoliati). Najmniejszą powierzchnię fitolitoralu zajmowały nymfeidy (ok. 5% powierzchni fitolitoralu). Większość tej powierzchni stanowiły zbiorowiska: rdestnicy pływającej (Potametum natantis) oraz grążela żółtego (Nymphaeo albae- Nupharetum luteae f. z Nuphar lutea), który wykazuje szeroką tolerancję w stosunku do trofii oraz ma znaczący udział w procesach wypłycania i zarastania zbiorników wodnych. Na podstawie makrofitowego wskaźnika stanu ekologicznego (ESMI=0,294), stan ekologiczny zbiornika określono, jako umiarkowany. 2

147 Jezioro Skanda Fitobentos Jesienią pobrano próbki do badań fitobentosu okrzemkowego. Wyliczono multimetryczny indeks okrzemkowy IOJ. Jego wartość liczbowa, wynosząca 0,842, określa stan ekologiczny jeziora jako bardzo dobry. 2. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych Średnie stężenie fosforu ogólnego, stężenie azotu ogólnego oraz przewodność elektrolityczna właściwa odpowiadały normom I-II klasy. Widzialność krążka Secchiego (1,1 m) oraz średnie nasycenie hypolimnionu tlenem (1,2%) były bardzo niskie i nie mieściły się w granicach norm I-II klasy. 3. Klasyfikacja stanu ekologicznego jeziora Skanda w oparciu o elementy biologiczne i fizykochemiczne wskazywała na stan ekologiczny zły (V klasa jakości wód). 4. Klasyfikacja stanu chemicznego Analiza wyników badań substancji priorytetowych oraz innych substancji zanieczyszczających w jeziorze Skanda wykazała, że żaden chemiczny wskaźnik nie przekraczał ustalonej dla niego wartości granicznej. Badana jednolita część wód osiąga stan chemiczny dobry. Stan jednolitej części wód jezioro Skanda oceniono jako zły. 3

148 Ryc. 1. Plan batymetryczny jeziora Skanda z zaznaczonymi stanowiskami badawczymi

149 Mapa 1. Zlewnia całkowita jeziora Skanda

150 Mapa 2. Zlewnia bezpośrednia jeziora Skanda

151 Tab.1. Ocena stanu ekologicznego JEZIORA SKANDA na podstawie wyników 2014 roku współczynnik Schindlera > 2, jezioro stratyfikowane Kod wg MPHP: Typ abiotyczny: 5a Nr Nazwa wskaźnika wskaźn. 1 Elementy biologiczne 1.1 Fitoplankton wartość Multimetriks fitoplankt.pmpl 4,49 V 1.2 Fitobentos Multimetryczny indeks okrzemkowy OIJ 1.3 Makrofity Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego ESMI Makrobezkręgowce bentosowe biomasa/wskaźnik Jednostka I 0,294 II stanowisko 01 klasa Ichtiofauna wskaźnik LFI Uwagi badań z 3 Elementy fizykochemiczne 3.1 Grupa wskaźników charakteryzujących stan fizyczny Przezroczystość m 1.1 poniżej II klasy wartość średnia 3.2 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne Tlen rozpuszczony przy dnie latem (j.ns.) mg O 2 /l - - Średnie nasycenie tlenem % 1.2 hypolimnionu (j.s.) Grupa wskaźników charakteryzujących zasolenie poniżej II klasy wartość latem nad dnem dotyczy jezior stratyfikowanych Przewodność elek. wł. ms/cm 320 I-II wartość średnia 3.5 Grupa wskaźników charakteryzujących warunki biogenne Azot ogólny mg N/l 1.37 I-II wartość średnia Fosfor ogólny mg P/l I-II wartość średnia Klasa jakości stanu ekologicznego Ocena V klasa jakości wód stan ekologiczny - zły

152 Tab. 6. Wykaz zbiorowisk roślinnych jeziora SKANDA z uwzględnieniem liczby wystąpień oraz zajmowanych powierzchni (czerwiec 2014) Zakres pokrycia Udział w odpowiada- Powierzchnia powierzchni Liczba jący skali zbiorowiska fitolitoralu Lp. Zbiorowiska roślinne wystąpień Skala B-B* B-B [%] [ha] [%] 1. Ceratophylletum demersi 1 1 1,0-5, Myriophylletum spicati 2 + 0,1-1, Potametum perfoliati 3 1 1,0-5, Nymphaeo albae-nupharetum lu 2 1 1,0-5, Potametum natantis 4 1 1,0-5, Stratiotetum aloidis 1 + 0,1-1, Phragmitetum communis 8 5 > Scirpetum lacustris 2 1 1,0-5, Caricetum acutiformis 5 2 5, * B-B - skala Brauna-Blanqueta według "Wytycznych do prowadzenia badań terenowych oraz do sposobu zestawiania i przetwarzania danych o makrofitach w jeziorach, A. Kolada, H. Ciecierska, Warszawa, listopad 2009

153 Tab. 9. Wyniki pomiarów i ocena zanieczyszczeń chemicznych jeziora SKANDA (stanowisko 01) Pomiar 1 Pomiar 2 Pomiar 3 Pomiar 4 Pomiar 5 Pomiar 6 Pomiar 7 Pomiar 8 Pomiar 9 Pomiar 10 Pomiar 11 Pomiar 12 Pomiar 13 data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru data poboru próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby próby Oszacowanie pewności Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Ocena wykonanej oceny 4.1 Substancje priorytetowe w dziedzinie polityki wodnej Jednostki LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru LoQ pomiaru cząstkowa cząstkowej Ocena Alachlor ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Antracen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Atrazyna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzen Difenyloetery bromowane Kadm i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA C chloroalkany ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Chlorfenwinfos ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Chlorpyrifos ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA ,2-dichloroetan (EDC) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Dichlorometan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Di (2-etyloheksyl) ftalan (DEHP) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Diuron Endosulfan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorobenzen (HCB) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorobutadien (HCBD) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Heksachlorocykloheksan (HCH) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Izoproturon Ołów i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Rtęć i jej związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Naftalen ug/l <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Nikiel i jego związki ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Nonylofenole ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA DOBRY STAN Oktylofenole ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA CHEMICZNY Pentachlorobenzen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Pentachlorofenol (PCP) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) Benzo(a)piren ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzo(b)fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Benzo(k)fluoranten ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Bezno(g,h,i)perylen ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Indeno(1,2,3-cd)piren ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Symazyna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Związki tributylocyny Trichlorobenzeny (TCB) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trichlorometan (chloroform) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trifluralina ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA 4.2 Wskaźniki innych substancji zanieczyszczających Tetrachlorometan ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Aldryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Dieldryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Endryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ Izodryna ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ a DDT - izomer para-para ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA b DDT całkowity ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Trichloroetylen (TRI) ug/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY WYSOKA Tetrachloroetylen (PER) ug/l <LoQ DOBRY WYSOKA 3.6 Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne Aldehyd mrówkowy mg/l <LoQ DOBRY Arsen mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Bar mg/l <LoQ <LoQ DOBRY Bor mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Chrom sześciowartościowy mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Chrom ogólny mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Cynk mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Miedź mg/l <LoQ <LoQ DOBRY Fenole lotne (indeks fenolowy) mg/l <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Węglowodory ropopochodne - indeks olejowy mg/l <LoQ <LoQ DOBRY Glin mg/l DOBRY Cyjanki wolne mg/l <LoQ <LoQ DOBRY Cyjanki związane Molibden mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Selen mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Srebro mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Tal Tytan mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Wanad mg/l <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Antymon Fluorki mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Beryl mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Kobalt mg/l <LoQ <LoQ <LoQ <LoQ DOBRY Cyna DOBRY STAN/POTENCJ Ał EKOLOGICZNY

154 Tab. 2. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze SKANDA (marzec 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanocapsa sp Limnothrix redeckei Limnothrix sp Planktothrix agardhii Pseudanabaena limnetica CHRYSOPHYTA Chrysoflagellata n.det Erkenia subaequiciliata BACILLARIOPHYCEAE Asterionella formosa Fragilaria ulna v.acus Okrzemki centryczne Rhizosolenia longiseta PYRROPHYTA Gymnodinium sp CRYPTOPHYTA Cryptomonas sp Cryptomonas sp Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA Koliella longiseta Micractinium pusillum Monoraphidium arcuatum Monoraphidium contortum RAZEM

155 Tab. 3. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze SKANDA (czerwiec 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon flos-aquae Limnothrix redeckei Limnothrix sp Merismopedia sp Planktothrix agardhii Pseudanabaena limnetica Pseudanabaena sp CHRYSOPHYTA 8 Dinobryon bavaricum Dinobryon sociale BACILLARIOPHYCEAE 10 Okrzemki centryczne CRYPTOPHYTA 11 Cryptomonas sp CHLOROPHYTA 12 Phacotus lenticularis RAZEM

156 Tab. 4. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze SKANDA (sierpień 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-3 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa osobn/l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon flos-aquae Limnothrix redeckei Limnothrix sp Planktothrix agardhii Pseudanabaena limnetica BACILLARIOPHYCEAE 6 Okrzemki centryczne PYRROPHYTA 7 Ceratium hirundinella Peridinium sp CRYPTOPHYTA 9 Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 11 Crucigenia tetrapedia Didymocystis sp Phacotus lenticularis Staurastrum chaetoceras RAZEM

157 Tab. 5. Wyniki badań fitoplanktonu w jeziorze SKANDA (październik 2014 r.) Stanowisko 01, warstwa wody 0-5 m Data badania: Objętość Liczebność Lp. Taksony jednostki Biomasa jedn./l % μm 3 mg/l % CYANOPROKARYOTA 1 Aphanizomenon flos-aquae Limnothrix redeckei Limnothrix sp Planktothrix agardhii Pseudanabaena limnetica CHRYSOPHYTA 6 Dinobrynon sociale Erkenia subaequiciliata Mallomonas tonsurata BACILLARIOPHYCEAE 9 Fragilaria sp Fragilaria uln. v.acus Okrzemki centryczne CRYPTOPHYTA 12 Cryptomonas sp Cryptomonas sp Rhodomonas sp CHLOROPHYTA 15 Ancistrodesmus falcatus Didymocystis sp Koliella longiseta Monoraphidium arcuatum Monoraphidium contortum Scenedesmus armatus RAZEM

158 Tab.7. Wyniki badań fizykochemicznych jeziora Skanda stanowisko 01 (próbka zlewana) Data badań Warstwa wody m Barwa mgpt/l Przeźroczystość m Przewodność elek. wł. ms/cm Wapń mgca/l Odczyn ph Zasadowość ogólna mval/l Azot amonowy mgn/l Azot Kjeldahla mgn/l Azot azotanowy mgn/l Azot azotynowy mgn/l Azot ogólny mgn/l Fosforany mgp/l Fosfor ogólny mgp/l Krzemionka mgsio 2 /l Chlorofil "a" mg/l

159 Tab.8. Warunki termiczno - tlenowe jeziora Skanda stanowisko m Data Data Głębokość Temp. Tlen m Nasycenie tlenem o C mg/l % m Głębokość Temp. Tlen Nasycenie tlenem o C mg/l % Data Data Głębokość Temp. Tlen Nasycenie Nasycenie Głębokość Temp. Tlen tlenem tlenem m o C mg/l % m o C mg/l %

160 JEZIORO WUKŚNIKI

161 JEZIORO WUKŚNIKI Położenie jeziora dorzecze: Miłakówka Pasłęka region fizycznogeograficzny: Pojezierze Olsztyńskie Pojezierze Mazurskie wysokość n.p.m.: 118 m Podstawowe dane morfometryczne powierzchnia zwierciadła wody 117,1 ha głębokość maksymalna 68,0 m głębokość średnia 23,4 m objętość jeziora ,9 tys. m 3 powierzchnia zlewni całkowitej 4,8 km 2 Formy ochrony Obszar Natura 2000: PLH Jezioro Wukśniki strefa ciszy Dane wg mapy MPHP nr jeziora kod punktu pomiarowo-kontrolnego PL01S0302_0232 Wukśniki to najgłębsze jezioro Pojezierza Mazurskiego (68,0 m), położone w powiecie ostródzkim, gminie Miłakowo. Akwen leży około 5 km na południowy wschód od Miłakowa. Zbiornik znajduje się w strefie chronionego krajobrazu i jest objęty strefą ciszy. Leży także w obszarze Natura 2000 (obszar siedliskowy, o znaczeniu dla Wspólnoty OZW Jezioro Wukśniki). Brzegi jeziora są przeważnie pagórkowate, wysokie, miejscami nawet strome. Jezioro

162 Jezioro Wukśniki posiada kilka niewielkich dopływów, często wysychających w okresie letnim. Odpływ następuje ku północnemu wschodowi, do jeziora Mildzie. Powierzchnia zlewni całkowitej jeziora jest mała, zbliżona do zlewni bezpośredniej. Zdecydowanie przeważają w niej tereny użytkowane rolniczo z dominacją pól uprawnych. Przy południowo-wschodnim brzegu jeziora występują lasy. Najbliżej położoną miejscowością są Mysłaki Małe, zlokalizowane ok. 1 km. na północ od jeziora. Wieś nie jest skanalizowana nieczystości gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych. Jezioro nie odbiera ścieków z punktowych źródeł zanieczyszczeń. Jest użytkowane rekreacyjnie, choć nie ma nad nim ośrodków wypoczynkowych czy zabudowy rekreacyjnej. Nad jeziorem znajduje się pole namiotowe na miejsc oraz miejsce wykorzystywane do kąpieli, bez parkingu i infrastruktury sanitarnej, wyposażone tylko w toalety przenośne typu toi toi. Na otaczających jezioro łąkach i pastwiskach odbywa się intensywny wypas bydła. 1. Klasyfikacja elementów biologicznych Fitoplankton Na podstawie indeksu fitoplanktonowego PMPL, którego wartość wynosiła 1,06, określono stan ekologiczny jeziora Wukśniki jako dobry. Makrofity Badania makrofitów jeziora wykonano w obrębie 11 transektów, w których średnia głębokość występowania roślinności wynosiła 5 m, a średnie pokrycie roślinnością 82,3%. Maksymalna głębokość, na jakiej występowały zbiorowiska, sięgała 6 m. Powierzchnia pokryta roślinnością stanowiła około 14% powierzchni całego jeziora. W obrębie fitolitralu wyróżniono 17 zbiorowisk roślinnych należących do czterech grup ekologicznych: helofitów (zbiorowiska szuwarowe), nimfeidów (zbiorowiska roślin o liściach pływających po powierzchni wody), elodeidów (zbiorowiska roślin zanurzonych) i charofitów (zbiorowiska tworzące łąki ramieniowe). Największą powierzchnię fitolitoralu zajmowały helofity (ok. 64%), wśród których dominował zespół trzciny pospolitej (Phragmitetum Australis 41,95%). Mniejszą powierzchnię zajmowały m.in.: Typhetum angustifoliae (zespół pałki wąskolistnej), Equisetetum fluviatilis (zespół skrzypu bagiennego). Drugą dużą grupą roślin, pokrywającą ok. 43,5% fitolitoralu, były elodeidy, z czego największy udział stanowił zespół rogatka sztywnego (Ceratophylletum demersi), wywłócznika kłosowego (Myriophylletum spicati), rdestnicy przeszytej (Potametum perfoliati) oraz zdrojka pospolitego (Fontinaletum antipyreticae). Kolejną strefą, zajmującą około 20% fitolitoralu, były nimfeidy z dominującą fitocenozą Nupharo-Nymphaeetum albae z przewagą grążela żółtego i Stratiotetum aloidis (Osoka aloesowata). Najmniejszy udział wśród grup ekologicznych stanowiły charofity, poniżej 1% powierzchni jeziora pokrytej roślinnością i reprezentowane były przez jedno zbiorowisko: Nitellopsidetum obtusae (Krynicznica tępa). Wartość makrofitowego wskaźnika stanu ekologicznego (ESMI=0,668) wskazuje na dobry stan ekologiczny jeziora. Fitobentos Indeks okrzemkowy IOJ=0,882 wskazywał na I klasę jakości wód bardzo dobry stan ekologiczny. Ichtiofauna 2

163 Jezioro Wukśniki Badania ichtiofauny były przeprowadzone przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Wartość jeziorowego indeksu rybnego LFI 1,0 wskazywała na bardzo dobry stan ekologiczny. 2. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych Wartości wszystkich wskaźnikow fizykochemicznych mieściły się w granicach norm I i II klasy. 3. Klasyfikacja stanu ekologicznego Stan ekologiczny jeziora Wukśniki na podstawie elementów biologicznych i fizykochemicznych oceniono jako dobry (II klasa jakości wód). 4. Klasyfikacja stanu chemicznego Wyniki badań substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających, wykonanych w 2011 roku, wskazywały na dobry stan chemiczny. Stan jednolitej części wód jezioro Wukśniki określono jako dobry. 3

164 Ryc. 1. Plan batymetryczny jeziora Wukśniki z zaznaczonymi stanowiskami badawczymi

165 Mapa 1. Zlewnia całkowita jeziora Wukśniki

166 Mapa 2. Zlewnia bezpośrednia jeziora Wukśniki