Leszek Grabowski. Na prawach rękopisu Copyright by Leszek Grabowski Kraków 2014

Transkrypt

1 Leszek Grabowski Detale krakowskich czynszówek i domów. Wybrane drzwi i portale, klamki, okna i obramienia, witraże i figury naścienne. Część IV. Śródmieście, Wesoła, Kleparz, Piasek, Stradom, Podgórze, podmiejska Mogiła. Kraków 2014

2 2 Leszek Grabowski Detale krakowskich czynszówek i domów. Wybrane drzwi i portale, klamki, okna i obramienia, witraże i figury naścienne. Część IV. Śródmieście, Wesoła, Kleparz, Piasek, Stradom, Podgórze, podmiejska Mogiła. Kraków Na prawach rękopisu Copyright by Leszek Grabowski Kraków 2014

3 3 Spis Treści 0. Wstęp 4-5 I. Śródmieście 6-19 II. Wesoła III. Kleparz IV. Piasek V. Stradom VI. Podgórze VII. Podmiejska Mogiła Załącznik Moje opracowania dostępne na forum MBC i Europeany oraz artykuły zamieszczone na łamach Głosu Wielickiego Fot. nr 1 W wiosennym klimacie. ( )

4 4 0. Wstęp Część IV z cyklu: Detale krakowskich czynszówek i domów. Wybrane drzwi i portale, klamki, okna i obramienia, witraże i figury naścienne, to dalsza wybiórcza i trochę przypadkowa penetracja dawnych dzielnic miasta z czasów Wielkiego Krakowa: Śródmieścia (dzielnica I) - rozdział I fot. nr: 2-28, Wesołej (dzielnica VI) - rozdział II fot. nr: 29-42, Kleparza (dzielnica V) rozdział III fot. nr: 43-50, Piasku (dzielnica IV) rozdział IV fot. nr: , któremu w tej części poświęcam szczególnie dużo miejsca i co mi muszą Państwo wybaczyć, jest to po części moja sentymentalna podróż po czasach mego dzieciństwa i młodości, związanych z tym miejscem, Stradomia (dzielnica VII) rozdział V fot. nr , Podgórza (dzielnica XXII) rozdział VI fot. nr: , a na samym końcu, w rozdziale VII, krótka prezentacja detali dawnej zabudowy podkrakowskiej Mogiły, włączonej do Krakowa dopiero po II wojnie światowej, kiedy na części jej terytorium powstał kombinat metalurgiczny Huta im. Lenina i przylegające do niego, wybudowane od podstaw miasto, a potem VI-ta dzielnica Nowa Huta. Nowy cykl, w którym powstały już trzy części, stanowi tematyczne uzupełnienie dla istniejących już zbiorów, głównie z dwóch serii: Drzwi krakowskich kamienic czynszowych i domów podmiejskich i Zabytkowe figury, kapliczki i krzyże przydrożne z rejonu Krakowa i jego okolic, a po części także do trzech innych: Współczesny Kraków w klimacie z fotografii Ignacego Kriegera, Podglądanie starego Krakowa oraz Dawne przedmieścia Krakowa ulatująca przeszłość (szczegółowy wykaz moich licznych opracowań, dostępnych w MBC, znajduje się w załączniku na końcu opracowania). W nowym cyklu szczególną uwagę zwracam na nadal zachowane elementy sieni krakowskich czynszówek: mozaikowe drzwi wewnętrzne i płytki podłogowe oraz ozdobne okna klatek schodowych, które po remontach najczęściej są usuwane i zastępowane przez współczesne substytuty, z reguły całkowicie pozbawione dawnych detali i podziałów. Poza zabytkowym centrum i z reguły zabytkowymi obiektami praktycznie poznikały też ozdobne klamki drzwi wiodących do sieni kamienic i na ich podwórka. Systematycznie znikają drewniane, ozdobne ganki i artystyczna więźba dachowa, nie mówiąc już o masowej wymianie bogato zdobionych okien, wyposażonych w międzyskrzydłowe kolumienki zakończone głowiczkami: doryckimi, jońskimi, czy korynckimi. Okna dawnych kamienic zwykle zastępują całkowicie pozbawione ozdób plastiki, często o przypadkowych podziałach, choć, co trzeba podkreślić, ostatnio zdarzają się też przypadki odtworzenia dawnego ich wyglądu. W tej części czasami odchodzę od niezbyt sztywnych ram programowych cyklu i staram się pokazywać też dawne sklepy i obiekty przeznaczone do handlu, dodając do tego nieco osobistych wspomnień, co dotyczy zwłaszcza mojego Piasku, a co mam nadzieję zostanie mi wybaczone, a także dawne obiekty przemysłowe i wojskowe, jak choćby: zabudowania dawnej Cygar Fabryki z ulicy Dolnych Młynów, czy otoczenie dawnych CK koszar (im. Franciszka Józefa) z ulicy Rajskiej, które niebawem mogą zniknąć bądź bardzo zmienić dawne oblicze.

5 5 Niektóre z dawnych detali, zwykle drzwi czynszówek, kopiuję po raz kolejny, bo warto zachować ich dawny wygląd i w wielu przypadkach dostrzec stopień ich bezprzykładnej dewastacji. Raz jeszcze podkreślam, że celem mojej działalności, całkowicie społecznej i będącej ucieleśnieniem mego hobby oraz miłości do Krakowa, jest zwracanie uwagi na otaczające nas piękno, czy to w postaci małej architektury, czy na przedmioty zdobnictwa artystycznego, które najczęściej znajdują się w zasięgu wzroku bądź na wyciągnięcie ręki, a jednak z reguły są niezauważane bądź niedoceniane i z tego tytułu bezceremonialnie niszczone. Byłbym usatysfakcjonowany, gdyby moje opracowania przyczyniły się do zmiany sposobu myślenia dzisiejszych inwestorów i przyczyniły się powstrzymania niszczycielskiego trendu, a także przywróciły szacunek do tych drobnych dzieł sztuki. Tyle krótkiego wprowadzenia odnośnie merytorycznej zawartości zbioru. Na końcu pozostaje tylko życzyć przyjemnego spędzenia czasu na odkrywaniu otaczającego nas piękna, które nie tylko jest znaczone wspaniałym zabytkami, ale także powszechnie jest obecne i dostępne w galicyjskich kamienicach bądź podmiejskich domach. Fot. nr 1a. Szpetnie nadbudowana o dwa piętra i całkowicie wypruta z dawnego wyposażenia moja kamienica z ulicy Czystej 8, której podwyższenie doprowadziło do bezprzykładnego zaburzenia układu wysokościowego całej pierzei tej ulicy. Jakby na złość ciągle są trudności z jej zasiedleniem, co przynajmniej mnie nie dziwi, bo Stanisław Czyżowski, pierwszy jej właściciel, ze złości musi się przewracać w grobie. ( )

6 6 I. Śródmieście Fot. nr 2 (2-3). Drzwi i portal klasycystycznej w swej obecnej szacie kamienicy z ulicy Kanoniczej 1, kiedyś będącej pałacem Samuela Maciejowskiego. ( ) Fot. nr 3. Klamka do drzwi wejściowych. ( )

7 7 Fot. nr 4 (4-5). Parter zabytkowej kamienicy z ulicy Kanoniczej 2. ( ) Fot. nr 5. Klamka od drzwi wejściowych. ( )

8 8 Fot. nr 6 (6-7). Portal i drzwi zabytkowej kamienicy z ulicy Kanoniczej 6. ( ) Fot. nr 7. Klamka i kołatka w drzwiach tej zabytkowej kamienicy. ( )

9 9 Fot. nr 8 (8-9). Wjazd na teren dominikański od strony ulicy Dominikańskiej. ( ) Fot. nr 9. Tabliczka z czasów Wielkiego Krakowa. ( )

10 10 Fot. nr 10. Nieco późniejsza niż poprzednia tabliczka, zapewne z okresu międzywojennego. ( ) Fot. nr 11 (11-13). Fasada zabytkowej kamienicy z ulicy Stolarskiej 3 ( )

11 11 Fot. nr 12. Zabytkowy, boniowany portal i równie archaiczne drzwi. ( ) Fot. nr 13. Klamka w drzwiach. ( )

12 12 Fot. nr 14 (14-15). Fasada zabytkowej kamienicy Pod Słońcem w Rynku Głównego 43. ( ) Fot. nr 15. Dekoracja parteru, która dobrze oddaje galicyjski klimat. ( )

13 13 Fot. nr 16 (16-18). Kamienica z ulicy Sławkowskiej 20 w trakcie wymiany okien. ( ) Fot. nr 17. Oryginalne okna II-go piętra. ( )

14 14 Fot. nr 18. Nowe plastiki I-go piętra. To już jednak inna jakość. ( ) Fot. nr 19. W galicyjskim klimacie zaułka z ulicy św. Tomasza 17. ( )

15 15 Fot. nr 20 (20-21). Drzwi Hotelu Grand od strony ulicy św. Jana 8/10 (1887). ( ) Fot. nr 21. Raczej nieoryginalna klamka przy drzwiach. ( )

16 16 Fot. nr 22 (22-23). Kamienica czynszowa z ulicy Floriańskiej 35, przebudowana pod koniec XIX-go wieku. ( ) Fot. nr 23. Przywrócone podczas ostatniej renowacji dawne detale okien, co jest rzadkim jak na krakowskie warunki przypadkiem. ( )

17 17 Fot. nr 24 (24-25). Galicyjska kamienica z ulicy Floriańskiej 37. ( ) Fot. nr 25. Okno z głowiczkami jońskimi na kolumnach między skrzydłami. ( )

18 18 Fot. nr 26 (26-28). Kamienica Jana Matejki z ulicy Floriańskiej 41 w swej eklektycznej szacie. ( )

19 19 Fot. nr 27. Eklektyczne drzwi kamienicy. ( ) Fot. nr 28. Zapewne oryginalne klamki w obu skrzydłach drzwi. ( )

20 20 II. Wesoła Fot. nr 29 (29-32). Klasycystyczna kamieniczka z początku XIX-go wieku z ulicy Kopernika 2. To dawny zakład opiekuńczy Dom Bractwa Miłosierdzia. ( ) Fot. nr 30. Drzwi z głowicą jońską w kolumnie oddzielającej oba ich skrzydła. ( )

21 21 Fot. nr 31 (31-32). Oryginalne: klamka i (chyba) kołatka. ( ) Fot. nr 32. ( )

22 22 Fot. nr 33 (33-37). Neorenesansowy gmach Kasyna Wojskowe przy z ulicy Zyblikiewicza 1, wybudowany w latach roku wg projektu Tomasza Prylińskiego. ( ) Fot. nr 34 (34-35). Późniejsza, secesyjna dekoracja daszku nad drzwiami. ( )

23 23 Fot. nr 35. ( ) Fot. nr 36. Drzwi wejściowe do kasyna. ( )

24 24 Fot. nr 37. Klamka w drzwiach wejściowych. ( ) Fot. nr 38 (38-39). Galicyjska kamieniczka z ulicy Librowszczyzna 3, pochodząca z 1905-go roku. ( )

25 25 Fot. nr 39. Ostatnie oryginalne okno na I piętrze. ( ) Fot. nr 40 (40-42). Drzwi międzywojennego ( ) gmachu dawnej Pocztowej Kasy Oszczędności, dziś PKO BP, z ulicy Wielopole ( )

26 26 Fot. nr 41 (41-42). Klamki w drzwiach wejściowych. ( ) Fot. nr 42. ( )

27 27 III. Kleparz Fot. nr 43 (43-48). Eklektyczny gmach dawnej szkoły miejskiej przy Placu Matejki 11, wybudowanej w latach projektu Macieja Moraczewskiego. ( ) Fot. nr 44. Oryginalnie odtworzone detale parteru: drzwi i okna. ( )

28 28 Fot. nr 45. Tabliczki: stara i współczesna. ( ) Fot. nr 46. Tabliczka z czasów przed powstaniem Wielkiego Krakowa, kiedy ten plac zwał się Placem Głównym. ( )

29 29 Fot. nr 47. Bogate w detale okna, wiernie odtworzone. ( ) Fot. nr 48. Klamki w drzwiach wejściowych. ( )

30 30 Fot. nr 49. Plac Matejki 1a. Brama boczna i drzwi do gmachu NBP. Powstał on w latach wo projektu: Kazimierza Wyczyńskiego i Teodora Hoffmana. ( ) Fot. nr 50. Tabliczka z ulicy Krowoderskiej, może nawet z czasów przed utworzeniem Wielkiego Krakowa. ( )

31 31 IV. Piasek Fot. nr 51 (51-55). Dawny gmach Zespołu Szkół Poligraficzno-Księgarskich z ulicy Podwale 6; wcześniej swą siedzibę miała tu szkoła żeńska im. Jotejki. Ponoć są realne plany podwyższenia budynku. ( ) Fot. nr 52. Oryginalne okno fasady. ( )

32 32 Fot. nr 53 (53-55). Ryzalit fasady. ( ) Fot. nr 54. Figura we wnęce drugiego piętra. ( )

33 33 Fot. nr 55. Figura we wnęce pierwszego piętra. ( ) Fot. nr 56 (56-58). Dawny ratusz jurydyki Garbary z Karmelickiej 12. ( )

34 34 Fot. nr 57. Drzwi wejściowe. ( ) Fot. nr 58. Obraz w zwieńczeniu świeżo odnowionej fasady zabytkowego budynku, który powstał w 1780 roku. ( )

35 35 Fot. nr 59 (59-64). Fragment galicyjskiej zabudowy ulicy Karmelickiej w narożu ulic: Karmelickiej (nr: 13-17) i Garbarskiej (nr 26) istniejącej już na początku XIX-go wieku. ( ) Fot. nr 60. ( )

36 36 Fot. nr 61. Brama wjazdowa do kamieniczki z ulicy Karmelickiej 17, której początki sięgają XVII-go wieku. ( ) Fot. nr 62. Podwórko kamienicy pod nr 17, gdzie na cele handlowe wykorzystano dawny warsztat rzemieślniczy (z prawej). ( )

37 37 Fot. nr 63 (63-64). Fragment narożnego budynku od strony ulicy Garbarskiej 26. Fot. nr 64. Przedwojenna tabliczka.

38 38 Fot. nr 65. Wjazd na podwórko obok parterowego budynku pod nr 19. ( ) Fot. nr 66 (66-75). Współczesny wygląd podwórka zakonu Karmelitów, zlokalizowanego na tyłach kamienic z ulicy Karmelickiej: ( )

39 39 Fot. nr 67 (67-68). Figura Matki Boskiej pośrodku podwórka. ( ) Fot. nr 68. ( )

40 40 Fot. nr 69 (69-70). XIX-to wieczne zabudowania wschodniej pierzei karmelickiego podwórka. Jeszcze do lat 90-tych XX-go wieku na pustym placu stała drewniana pracownia fotograficzna Józefa Neidera, która spłonęła. ( ) Fot. nr 70. ( )

41 41 Fot. nr 71 (71-72). Północno-wschodni narożnik podwórka. ( ) Fot. nr 72. Ślad po dawnym zakładzie rzemieślniczym. ( )

42 42 Fot. nr 73. Północna pierzeja podwórka z wyjątkowej urody zabytkową figurą naścienną. ( ) Fot. nr 74 (74-75). Zabytkowa, bo pochodząca z 1753-go roku figura, jeszcze o cechach barokowych, a nad figurą symbol opatrzności bożej. ( )

43 43 Fot. nr 75. ( )

44 44 Fot. nr 76 (76-77). Wrośnięta w pejzaż Piasku piekarnia Pochopienia z ulicy Karmelickiej 23, z tradycjami od 1945-go roku. Sama kamienica (nr: 23-25) pochodzi z 1875-go roku. ( ) Fot. nr 77. Rok założenia J. Pochopień, T. Pochopień, M. Kwiatkowski (?). ( )

45 45 Fot. nr 78 (78-79). Pobliska cukiernia Jacka Gałganka z ulicy Karmelickiej 23, założona w 1945 roku. ( ) Fot. nr 79. Rok założenie ( )

46 46 Fot. nr 80 (80-83). Dawne koszary CK Armii im. Cesarza Franciszka Józefa z ulicy Rajskiej 1-3, wybudowane w latach wg projektu Feliksa Księżarskiego; w czasach PRL stacjonowali tu żołnierze z OTK, zaś obecnie mieści się tutaj Wojewódzka Biblioteka Publiczna. ( )

47 47 Fot. nr 81 (81-83). Dziedziniec dawnych koszar, o którego parkowo-rekreacyjną przyszłość społeczna strona toczy ostry bój z władzami miasta, które chcą tą miejską działkę zabetonować kolejnym blokowiskiem. ( ) Fot. nr 82. W stronę dawnej Rządowej Fabryki Tytoniu i Cygar, uruchomionej w 1872 roku. ( )

48 48 Fot. nr 83. Dziedziniec i budynek dawnych koszar im. Franciszka Józefa widok z ulicy Dolnych Młynów. ( ) Fot. nr 84 (84-86). Pozostałości poideł dla koni na murze granicznym z posesją przy ulicy Karmelickiej 30. ( )

49 49 Fot. nr 85. ( ) Fot. nr 86. ( )

50 50 Fot. nr 87 (87-99). Dawna galicyjska Cygar Fabryka z ulicy Dolnych Młynów, po II wojnie światowej Krakowskie Zakłady Tytoniowe. Dziś los opuszczonych zabudowań jest wielce niepewny i zagrożony. ( ) Fot. nr 88. Widok dawnej Cygar Fabryki od strony ulicy Dolnych Młynów Została ona uruchomiona już w 1872 roku i podlegała pod państwowy monopol. Przez ponad sto lat dawała pracę setkom mieszkańców Piasku. W czasach PRL pracowała na trzy zmiany, które rozpoczynały się o godzinach: szóstej, czternastej i dwudziestej drugiej. M.in. na potrzeby jej pracowników już przed godziną szóstą czynne były pobliskie sklepy kolonialne, m.in. Edwarda Móla. ( )

51 51 Fot. nr 89 (89-90). Widoki budynku fabrycznego od strony bramy wjazdowej z ulicy Dolnych Młynów. ( ) Fot. nr 90.

52 52 Fot. nr 91. Ujęcie budynku frontowego od strony ulicy Czarnowiejskiej. Fot. nr 92 (92-96). Budynki socjalne od strony ulicy Dolnych Młynów.

53 53 Fot. nr 93. Fot. nr 94.

54 54 Fot. nr 94. ( ) Fot. nr 96.

55 55 Fot. nr 97 (97-98). Zapewne dawne garaże bądź magazyny - widok od strony ulicy Czarnowiejskiej. Fot. nr 98 (98-99). Kolejny budynek fabryczny widok z ulicy Czarnowiejskiej.

56 56 Fot. nr 99. Widok wielkiej hali od strony Alei Mickiewicza. Fot. nr 100 ( ). Willa z ulicy Czarnowiejskiej 1 z końca XIX-go wieku, a przed nią usługowa dobudówka o bogatych tradycjach. W lewym fragmencie pawiloniku w czasach PRL urzędował pan Kulczycki blacharz, którego współpracownik nadal prowadzi tu interes, a w prawym wysoki pan Kessler świadczył usługi hydrauliczne, jeszcze w latach 90-tych XX wieku. ( )

57 57 Fot. nr 101. Przez zamurowane drzwi, na prawo od widocznych, w czasach PRL wchodziło się do zakładu fryzjerskiego Jana ( Jasia ) Pilniakowskiego, legendy Piasku. ( ) Fot. nr 102. Dobudowany od tyłu fragment willi, kiedyś drewniany, gdzie w latach 60- tych, w swej sublokatorce na jego II piętrze języka angielskiego uczniów SP nr 6 nauczał pan Matusiak, emerytowany, przedwojenny dyrektor szkoły z Bielska-Białej. ( )

58 58 Fot. nr 103( ). Eklektyczne drzwi kamienicy z ulicy Michałowskiego 13, wybudowanej w 1895 roku wg projektu Karola Scharocha. ( ) Fot. nr 104.Misternie zdobiony fragment skrzydła, równie mozolnie niszczony. ( )

59 59 Fot. nr 105. Element zdobniczy okna nad drzwiami. ( ) Fot. nr 106. Eklektyczne drzwi kamienicy (1895) z ulicy Michałowskiego 11. ( )

60 60 Fot. nr 107 ( ). Bogato kiedyś zdobiona willa z naroża ulic: Kochanowskiego 15 i Grabowskiego 12, gdzie wiele detali zdobniczych niestety zostało usuniętych. ( ) Fot. nr 108. Nieco już uboższy ganek I piętra willi, która powstała przed 1907 rokiem. ( )

61 61 Fot. nr 109. Narożny wykusz, gdzie oryginalne okna w całości zachowały się na I piętrze. ( ) Fot. nr 110 ( ). Oryginalne okna I piętra wykusza. ( )

62 62 Fot. nr 111. Widok fragmentu I piętra od strony ulicy Grabowskiego. ( ) Fot. nr 112 ( ). Drzwi wejściowe kamienicy z ulicy Grabowskiego 10. ( )

63 63 Fot. nr 113. Mozaikowe drzwi wewnętrzne, prowadzące do ogrodu. ( ) Fot. nr 114 ( ). Fragment niskiej zabudowy ulicy Krupniczej (nr: 4-6). ( )

64 64 Fot. nr 115. Mocno zniszczone drzwi spod nr 4, która powstała w XVIII wieku. ( ) Fot. nr 116. Podwórko spod nr 6, gdzie w czasach PRL mieściły się warsztaty: wulkanizacyjny i mechaniczny (Brzezickiego), które już niebawem może zostać zabudowane. A obok, pod nr 6, do dziś trwa słynna cukiernia Michałka. ( )

65 65 Fot. nr 118 ( ). Detale sieni kamienicy z ulicy Krupniczej 8 ( ). ( ) Fot. nr 119 ( ). Mozaikowe drzwi wewnętrzne. ( )

66 66 Fot. nr 120. Lewe skrzydło. ( ) Fot. nr 121. Prawe skrzydło. ( )

67 67 Fot. nr 122 ( ). Drzwi czynszówki z ulicy Krupniczej 11a, wybudowanej ok go roku. ( ) Fot. nr 123 ( ). Drzwi wewnętrzne prowadzące na podwórko. ( )

68 68 Fot. nr 124. Widok od strony podwórka. ( ) Fot. nr 125 ( ). Dawna szkoła miejska z ulicy Studenckiej 13, w latach PRL do 1964-roku mieściła się żeńska 13-tka, potem koedukacyjna. Gmach został wybudowany pod koniec XIX-go wieku ( ) wg projektu Stefana Żołdaniego. ( )

69 69 Fot. nr 126. Zwieńczenie naroża. ( ) Fot. nr 127 ( ). Eklektyczna kamienica Wiktora Barabasza, znanego muzyka i dyrektora szkoły muzycznej z ulicy Studenckiej 14, wybudowana w latach wg projektu Władysława Ekielskiego. ( )

70 70 Fot. nr 128.Drzwi wejściowe do kamienicy i ciekawe elementy ich obramienia. ( ) Fot. nr 129. Kamienica Świszczowskich z ulicy Krupniczej 19, nieco cofnięta w stosunku do ulicy. Powstała w końcu XIX-go wieku (proj. Józef Ochmański). Dobrze oddaje klimat galicyjskiego Piasku, kiedy w jej sąsiedztwie płynęła Młynówka Królewska. ( )

71 71 Fot. nr 130 ( ). Pusta przestrzeń po parterowym domku Witolda Żegocińskiego, znanego malarza ( ), z ulicy Krupniczej 24, który znikł gdzieś w latach 80-tych. ( ) Fot. nr 131. Trójkątny zarys dachu domku na ścianie bocznej Domu Literatów. Kamienica została wybudowana w 1911 roku wg projektu Henryka Lamensdorfa. ( )

72 72 Fot. nr 132 ( ). Galicyjski świat Piasku kamieniczki pod nr: 3 i 5. Ta pierwsza pochodzi z 1802-go roku, a ta druga z 1853-go. ( ) Fot. nr 133. Ciekawie odrestaurowany parter kamienicy spod nr 3, gdzie w czasach PRL znajdowały się: warsztacik szewski Smagowicza (z prawej), czynny do 2010-go roku oraz słynny sklepik ogólnospożywczy Edwarda Móla (gdzie dziś kiosk), legendy tej części Piasku (zapraszam do moich wspomnień), czynny do początku lat 90-tych. ( )

73 73 Fot. nr 134. Tylko przymknąć oczy i już ukazuje się sklepik Edwarda Mola. ( ) Fot. nr 135 ( ). Czynny do dziś ostatni sklepik ze świata Piasku sprzed pół wieku.

74 74 Fot. nr 136. Ten sklepik (Rajska 20) to kolejna legenda. W latach 60-tych prowadziła go Honorata Łakomska, której pomagała jej córka Zofia Biernat (z czasem przejęła ten interes). Aktualnie prowadzą go Halina i Janusz Biernatowie, synowa i syn pani Zofii. Fot. nr 137. Pani Halina i jej wierna klientka ze starszego pokolenia.

75 75 Fot. nr 138 ( ). Ekologiczny asortyment sklepiku i drzewo w kółkach do podpałki w piecach węglowych, kiedyś towar bardzo poszukiwany i rozwożony przez furmanki. Fot. nr 139.Kupujmy w tym sklepiku (m.in. wspaniały żurek), by uratować go od zagłady.

76 76 Fot. nr 140 ( ). Kamienica z ulicy Czystej 3 (1898); drzwi zewnętrzne. ( ) Fot. nr 141. Drzwi wewnętrzne bez kolorowej mozaiki, ale kostka oryginalna. ( )

77 77 Fot. nr 142 ( ). Kamienica z ulicy Czystej 8, gdzie mieszkałem w latach Powstała w 1899 roku wg projektu Leopolda Tlachny. ( ) Fot. nr 143. Karykaturalnie zawężone (po remoncie kamienicy i rozbudowie oficyny) podwórko. Dziś po dobudowie dwóch pięter wygląda ono jak więzienny spacerniak. A kiedyś było tu miejsce na ogród, owocowe drzewa i plac do harcowania. ( )

78 78 Fot. nr 144. Widok od strony podwórka dawnej WRZZ z ulicy Skarbowej 2. ( ) Fot. nr 145. Moje dawne mieszkanie z parteru oficyny znikło po rozbudowie tej części kamienicy. Światło do podwórka dociera teraz z wielkim trudem. ( ).

79 79 Fot. nr 146. Podwórko WRZZ z dawnymi garażami, gdzie swoje Warszawki pucowali i przechowywali kierowcy związkowych notabli. Do dziś nic się tu nie zmieniło. ( ) Fot. nr 147 ( ). Detale sieni kamienicy z ulicy Czystej 10. ( )

80 80 Fot. nr 148. Oryginalne płytki podłogowe, ( ) Fot. nr 149 ( ). Drzwi wewnętrzne prowadzące kiedyś do dużego ogrodu, gdzie bogato rosły drzewa owocowe. ( )

81 81 Fot. nr 150. Kamienica pod nr 10 została wybudowana w 1899 roku. ( ) Fot. nr 151 ( ). Detale bram i sieni czynszówki z ulicy Czystej 15, która powstała w 1891 roku wg projektu Leopolda Tlachny. ( )

82 82 Fot. nr 152 ( ). Oryginalna kostka podłogowa. Identyczną była też wyłożona sień mojej kamienicy pod nr 8. Oczywiście po remoncie bezpowrotnie znikła, jak wszystkie inne detale: mozaikowe drzwi wewnętrzne, okna klatki schodowej i balustrada.( ) Fot. nr 153. Jak długo jeszcze przetrwa ta kostka brukowa? ( )

83 83 Fot. nr 154 ( ). Mozaikowe drzwi wewnętrzne wiodące na podwórko, podobne jak kiedyś w kamienicy pod nr 8. Niestety nieoryginalny dawnych wspomnień czar.( ) Fot. nr 155. Na podwórku kamienicy znajdował się zakład stolarski Białasa. ( )

84 84 Fot. nr 156 ( ). Drzwi i elementy sieni kamienicy z Czystej 17. I jej autorem jest Teodor Tlachna, a data jej powstania rok ( ) Fot. nr 157. ( )

85 85 Fot. nr 158 ( ). Oryginalne wyłożenie sieni. ( ) Fot. nr 159. ( )

86 86 Fot. nr 160. Drzwi wewnętrzne, wiodące na podwórko. W tle mur dawnych zakładów tytoniowych. ( ) Fot. nr 161 ( ). Druga moja kamienica z ulicy Czystej, pod nr 21, gdzie mieszkałem w latach Jakże blisko miałem stąd do AGH. To kolejne dzieło Leopolda Tlachny (również kamienice pod nr: 3 i 8) i tym razem z 1899 roku. ( )

87 87 Fot. nr 162. Drzwi wiodące na pełne (kiedyś) owocowych drzew podwórko. ( ) Fot. nr 163. Mieszkałem na parterze oficyny (dwa okna z lewej). Okna wychodziły na piękny sad, który najwyraźniej przeszkadzał AR, gdy przejmowała ten dom. ( )

88 88 Fot. nr 164 ( ). Potwornie dziś zniszczona eklektyczno-secesyjna kamienica z ulicy Czystej 16. Zdjęcie sprzed czterech lat. Powstała w 1906 roku wg projektu Benjamina Torbe. ( ) Fot. nr 165. Wejście do klatki schodowej, gdzie zachowało się wiele detali. ( )

89 89 Fot. nr 166. Drzwi wejściowe, z elementami secesyjnego zdobnictwa. ( ) Fot. nr 167 ( ). Wahadłowe drzwi wiodące na wysoki parter. ( )

90 90 Fot. nr 168. ( ) Fot. nr 169 ( ). Okno klatki schodowej pomiędzy parterem i pierwszym piętrem. ( )

91 91 Fot. nr 170. ( ) Fot. nr 171 ( ). Okno klatki schodowej pomiędzy piętrami: I i II. Cud, że udało mi się tu dostać, bo kamienica jest trakcie remontu i może była to ostatnia okazja do (niedoskonałego) uwiecznienia tych detali ( )

92 92 Fot. nr 172. ( ) Fot. nr 173. Płytki klatki schodowej bodaj na II piętrze. ( )

93 93 Fot. nr 174 ( ). Płytki podłogowe z pierwszego piętra. ( ) Fot. nr 175. ( )

94 94 Fot. nr 176. Wysoki parter. ( ) Fot. nr 177. Sień kamienicy. ( )

95 95 Fot. nr 178. Niedoceniana w swej urodzie i przez to mocno zaniedbana secesyjna willa z ulicy Czarnowiejskiej 8 z około 1908-go roku. Sorry, takie mamy czasy.( ). Fot. nr 179.

96 96 Fot. nr 180 ( ). Oryginalne okna I-go piętra. Fot. nr 181. ( ) Fot. nr 182. Luźno odnowiona dawna pracownia malarska w poddaszu. ( )

97 97 V. Stradom Fot. nr 183 ( ). Niska zabudowa ulicy św. Gertrudy (nr: 3-5), typowa dla czasów galicyjskich. ( ) Fot. nr 184. Kamieniczki o numerach: 3-4; pochodzą z I poł. XIX-go wieku. ( )

98 98 Fot. nr 185 ( ). Oryginalne okno fasady parterowego domku pod nr 5, który powstał na początku XX-go wieku. ( ) Fot. nr 186. Okna od strony podwórka. ( )

99 99 Fot. nr 187 ( ). Jakimś cudem zachowany neon dawnego kina Wanda z ulicy św. Gertrudy 5a. Samo kino pochodzi z 1912-go roku (projekt Samuela Manbera). ( ) Fot. nr 188. Ileż było pięknych neonów w Krakowie lat 60-tych i 70-tych. ( )

100 100 Fot. nr 189 ( ). Kamienica czynszowa z ulicy św. Gertrudy 12, pochodząca z ok go roku. ( ) Fot. nr 190. Regularnie niszczone eklektyczne drzwi wejściowe. ( )

101 101 Fot. nr 191 ( ). Kolejna czynszówka z ulicy św. Gertrudy 16, zbudowana ok go roku. ( ) Fot. nr 192 ( ). Zrekonstruowane okna z dawnymi głowicami. ( )

102 102 Fot. nr 193. ( ) Fot. nr 194. Drzwi kolejnej czynszówki z ulicy św. Gertrudy 16. ( )

103 103 Fot. nr 195 ( ). Fasada eklektycznego Hotelu Royal (w czasach PRL Hotelu Garnizonowego) z naroża ulic: św. Gertrudy i Grodzkiej. Czteroczęściowy zespół hotelowy (pod nr: 26-29) powstawał w latach od: 1885 do ( ) Fot. nr 196. Zrekonstruowane okna Hotelu z dawnymi detalami. ( )

104 104 Fot. nr 197. Secesyjny daszek nad wejściem do Hotelu Royal. ( ) Fot. nr 198. Raczej współczesna klamka w drzwiach wejściowych. ( )

105 105 Fot. nr 199 ( ). Portal drzwi wejściowych do budynku klasztornego przy kościele Bernardynów (ulica Bernardyńska 2). ( ) Fot. nr 200. Oryginalna klamka. ( )

106 106 Fot. nr 201. Całość zabytkowych drzwi i ich bogate detale. ( ) Fot. nr 202. Tabliczka Stradomskiej kamienicy, pochodząca z czasów Wielkiego Krakowa. ( )

107 107 Fot. nr 203 ( ). Bogate detale drzwi budynku dawnej Żeńskiej Szkoły Wydziałowej z ulicy Bernardyńskiej 7 ( , projekt Maciej Moraczewski). ( ) Fot. nr 204. Oryginalne klamki. ( )

108 108 Fot. nr 205 ( ). Detale kamienicy z ulicy Bernardyńskiej 8, wybudowanej w 1892 roku. Tu eklektyczne drzwi. ( ) Fot. nr 206. Zachowane do dziś, oryginalne okno. ( )

109 109 VI. Podgórze Fot. nr 207 ( ). W galicyjskim klimacie ulicy Zabłocie (nr: 9-11). ( ) Fot. nr 208. Zachowana do dziś dawna zabudowa Zabłocia. Budynek magazynu wojskowego (nr 9a) z ok go roku. ( )

110 110 Fot. nr 209 ( a). Świeżo odrestaurowany budynek dawnej rzezalni miejskiej z ulicy Zabłocie 11. ( ) Fot. nr 209a. Tabliczka na murze rzezalni, informująca o poziomie wody Wisły po wylewie w 1903 roku. ( )

111 111 Fot. nr 210 ( a). Ceglany budynek z naroża ulic: Zabłocie 17 i Przemysłowej 1, zapewne z pocz. XX-go wieku. Po dawnym barze zostało tylko wspomnienie. ( ) Fot. nr 210a. Szybko zanikający klimat dawnego Zabłocia. ( )

112 112 Fot. nr 211. Galicyjska kamieniczka z przełomu XIX-go i XX-go wieku z ulicy Dąbrowskiego 18. Na pierwszym piętrze okna o oryginalnych podziałach. ( ) Fot. nr 212 ( ). Zapewne ponad stuletni relikt dawnej zabudowy Podgórza z ulicy Dąbrowskiego 12. Zachowały się nawet dawne okna. ( )

113 113 Fot. nr 213. Detale drzwi, dziś już usytuowanych poniżej poziomu ulicy. ( ) Fot. nr 214. Jaskółka na poddaszu. ( )

114 114 Fot. nr 215 ( ). Eklektyczny pałacyk ("Kryształ") z ulicy Lwowskiej 30 obiekt wybudowany w latach , według projektu Stanisława Serkowskiego. ( ) Fot. nr 216 ( ). Detale pałacyku. Tu jedynie zachowane, oryginalne okno w bocznej ścianie I-go piętra. Reszta okien po wymianach nie budzi respektu. ( )

115 115 Fot. nr 217. Data budowy pałacu (1891) na zwieńczeniu lewego ryzalitu. ( ) Fot. nr 218. Prawy ryzalit i dawna loggia widokowa. ( )

116 116 VII. Podmiejska Mogiła Fot. nr 219 ( ). Socrealistyczne budynki centrum administracyjnego dawnej HiL. Tu budynek z prawej strony od bramy wjazdowej. ( ) Fot. nr 220 ( ). Budynek z lewej strony od bramy wjazdowej. ( )

117 117 Fot ( ) Fot. nr 222 ( ). Romantyczna willa Rogozińskich z ulicy Klasztornej 2 i jej detale. Obiekt został przebudowany stylu szwajcarskim pod koniec XIX-go wieku. ( )

118 118 Fot Fasada willi. ( ) Fot. nr 224 ( ). Drewniany ganek i ozdobna więźba dachowa. ( )

119 119 Fot. nr 225. Przepiękny ganek, przykład budownictwa kurortowego w stylu szwajcarskim. ( )

120 120 Fot. nr 226. Oryginalne okna. ( ) Fot. nr 227. Ozdobne poszycie dachu lewego ze skrzydeł. ( )

121 121 Fot. nr 228 ( ). Podmiejski dom z sąsiedztwa klasztoru Cystersów, wybudowany ok go roku. ( ) Fot. nr 229. Oryginalne okna domku o charakterze skromnego dworku. ( )

122 122 Fot. nr 230 ( ). Zabytkowy budynek przy dawnym młynie, funkcjonującym kiedyś przy klasztorze Cystersów, w narożu ulic: Klasztornej 11a i Żaglowej. ( ) Fot. nr 231. Oryginalna faktura ścian i okna domu z II połowy XIX-go wieku. ( )

123 123 Fot. nr 232 ( ). Oryginalna chałupa z lat 80-tych XIX-go wieku z ulicy Powiatowej 12. ( ) Fot. nr 233. Oryginalne okna widok od strony podwórka. ( )

124 124 Fot. nr 234 ( ). Podmiejski domek z ulicy Bardosa 50, pochodzący zapewne z początku XX-go wieku, jakich w Mogile coraz mniej. ( ) Fot. nr 235. Oryginalne okna fasady. ( )

125 125 Załącznik Moje opracowania dostępne na forum Małopolskiej Biblioteki Cyfrowej i Europeany oraz artykuły opublikowane na łamach Głosu Wielickiego LESZEK GRABOWSKI (1953) leszek.grabowski@interia.pl Facebook: Grabowski/ Na wzniesieniu nad dawnym kamieniołomem Libana. W tle Kopiec Krakusa i Mój Kraków.

126 126 A. Opracowania dotyczące Krakowa A.1. Wspomnienia 1. Obraz Krakowa lat 60-tych we wspomnieniach z dzieciństwa edycja XIII Moja przygoda z Technikum Energetycznym w Krakowie w latach edycja VI. A.2. Fotografie archiwalne 1. Kraków i jego okolice w fotografii z lat Kraków i Małopolska w fotografii z końca XX wieku. A.3. Albumy o Krakowie I. Współczesny Kraków w klimacie z fotografii Ignacego Kriegera. 1. Część I. Stare Miasto Część II. Kazimierz, Stradom i Podgórze Część III. Obrzeża Starego Miasta i dawne przedmieścia. Kleparz, Biały Prądnik, Krowodrza, Piasek, Nowy Świat, Zwierzyniec i Półwsie, Dębniki, Wesoła, Grzegórzki, Wola Duchacka, Prokocim Część IV. Uzupełnienia. Śródmieście, Piasek, Wesoła, Stradom, Kazimierz i Podgórze. Edycja II Część V. Uzupełnienia krakowski kalejdoskop. Śródmieście, Kleparz, Wesoła, Piasek, Nowy Świat, Półwsie i Zwierzyniec, Stradom, Kazimierz, Podgórze.

127 127 II. Podglądanie starego Krakowa. 1. Część I. Zabytkowe Śródmieście. Wokół Rynku Głównego. Kwiecień 2009 lipiec Część II. Zabytkowe Śródmieście. Dawny Okół i jego przedpole. Kwiecień 2009 lipiec Część III. Wawel i jego okolice, Stradom i Kazimierz. Kwiecień 2009 sierpień Część IV. Podgórze. Przekrój przez rok Kwiecień 2009 lipiec Część V. Podgórze. Sierpień 2010 czerwiec Kamieniołom Libana w marcu III. Dawne przedmieścia Krakowa - ulatująca przeszłość. 1. Część I. Bieżanów, Prokocim, Wola Duchacka. Wersja II Część II. Piaski Wielkie, Kurdwanów, Jugowice Część III. Zakrzówek, Dębniki, Ludwinów Część IV. Zwierzyniec i Półwsie, Przegorzały, Wola Justowska, Czarna Wieś i Kawiory Część V. Łęg, Mogiła, Krzesławice, Bieńczyce. Wersja II 6. Część VI. Uzupełnienia: Prokocim, Wola Duchacka, Rżąka, Piaski Wielkie, Ludwinów, Zakrzówek, Dębniki i Mogiła. Wersja II Część VII. Bronowice Małe i Wielkie, Krowodrza i Biały Prądnik. Wersja II 8. Część VIII. Płaszów, Kosocice i Rajsko Część IX. Uzupełnienia (cd): Bieńczyce, Mogiła, Łęg, Prokocim, Wola Duchacka i Piaski Wielkie Część X. Kobierzyn i Skotniki, Tyniec i Pychowice

128 Część XI. Spacer po południowych i zachodnich obrzeżach Krakowa. Mogiła, Bieżanów, Prokocim i Piaski Wielkie, Wola Duchacka i Kurdwanów, Swoszowice i Jugowice, Łagiewniki, Zakrzówek, Czarna Wieś i Bronowice Małe, Nowa Wieś i Krowodrza Część XII. Biały Prądnik (cd), Czerwony Prądnik, Czyżyny, Rakowice, Mistrzejowice, Zesławice, Grębałów, Bieńczyce (cd), Krzesławice (cd) i Piaski Wielkie (cd) Część XIII. Uzupełnienia: Bieżanów, Rajsko, Swoszowice, Łagiewniki i Pychowice Część XIV. Uzupełnienia: Mogiła, Krzesławice, Rakowice (Wieczysta) i Prokocim Część XV. Czarna Wieś i Kawiory, Wola Justowska i Las Wolski, Półwsie Zwierzynieckie, Zwierzyniec oraz Dębniki i Zakrzówek w zimowej szacie Część XVI. Mogiła (cd), Bronowice Małe (cd), Łobzów, Zakrzówek (cd) i Skotniki Część XVII. Górka Narodowa, Witkowice i Biały Prądnik. Mini dodatekprzykłady dawnego budownictwa wiejskiego z terenu Ziemi Krakowskiej i Polski Południowej Część XVIII. Zwierzyniec (Salwator), Wola Duchacka, Pychowice, Bodzów i Kostrze, Rżąka. Krakowskie i podkrakowskie krajobrazy Część XIX. Umykające krakowskie i podkrakowskie krajobrazy: Bonarka, Płaszów i Podgórze, Prokocim Stary i Nowy, Rżąka, Krzyszkowice, Kosocice i Piaski Wielkie Dawne przedmieścia Krakowa ulatująca przeszłość (część XX). Stara Mogiła, Mydlniki, Chełm i Wola Justowska Część XXI. Umykające krakowskie i podkrakowskie krajobrazy (cd). Łęg, Dębniki, Zakrzówek Część XXII. Umykające krakowskie i podkrakowskie krajobrazy (cd). Wola Duchacka, Piaski Wielkie, Rżąka i Łagiewniki Część XXIII. Umykające krakowskie i podkrakowskie krajobrazy (cd). Zwierzyniec (Salwator i Sikornik) i Las Wolski Część XXIV. Umykające krakowskie i podkrakowskie krajobrazy (cd). Rybitwy, Płaszów, Rżąka, Piaski Wielkie, Wola Duchacka i Zakrzówek.

129 Część XXV. Wola Duchacka, Płaszów, Łagiewniki i Małe Bronowice (cd) Część XXVI. Wola Duchacka, Prokocim, Zwierzyniec, Czarna Wieś i Wola Justowska. Umykające krakowskie i podkrakowskie krajobrazy (cd) Część XXVII. Grzegórzki, Dąbie, Płaszów, Jugowice i Swoszowice Część XXVIII. Jesienny rekonesans po południowych przedmieściach Krakowa Płaszów, Wola Duchacka, Prokocim, Rżąka i Piaski Wielkie Część XXIX. Jesienny rekonesans po ginącym świecie: Ludwinowa, Zakrzówka i Dębnik Część XXX. Zimowa sceneria dawnych przedmieść Krakowa: Krowodrza, Nowa i Czarna Wieś, Zwierzyniec, Bielany, Dębniki i Piaski Wielkie Część XXXI. Łobzów, Krowodrza, Zakrzówek, Pychowice, Łagiewniki i Rżąka Część XXXII. Zwierzyniec, Czarna i Nowa Wieś oraz Łobzów Część XXXIII. Sikornik, Las Wolski, Bielany i Przegorzały Część XXXIV. Stary Prokocim, Piaski Wielkie (Świątniki, Podedworze i Podlesie), Wola Duchacka, Rżąka, obrzeże Płaszowa i Podgórza Część XXXV. Wola Duchacka, Kosocice i Barycz, Płaszów, Rybitwy, Bieńczyce i Olsza Część XXXVI. Wiosenny rekonesans po południowych obrzeżach miasta. Płaszów (Bagry), Stary Prokocim, Wola Duchacka, Piaski Wielkie, Kurdwanów, Kosocice, Łagiewniki, Zakrzówek, Dębniki, Półwsie i Zwierzyniec Część XXXVII. Wola Justowska i Las Wolski, Półwsie i Zwierzyniec, Łagiewniki, Jugowice, Rajsko i Kosocice Część XXXVIII. Wola Duchacka, Piaski Wielkie i Prokocim Część XXXIX. Borek Fałęcki, Bonarka, Dębniki, Zakrzówek, Półwsie i Zwierzyniec, były Obóz Koncentracyjny Płaszów Część XL. Czyżyny, Rybitwy i Ludwinów.

130 Część XLI. Warszawskie, Krowodrza, Nowa Wieś, Czarna Wieś, Półwsie i Zwierzyniec, Kurdwanów i Borek Fałęcki Część XLII. W zimowej scenerii Pleszowa i Mogiły Część XLIII. W jesiennej i zimowej scenerii: Woli Duchackiej, Piasków Wielkich i Rżąki Część XLIV. W jesiennym i zimowym klimacie Prokocimia Część XLV. Płaszów, Olsza i Rakowice Część XLVI. Raz jeszcze Zwierzyniec Część XLVII. Wzdłuż tradycyjnego Zakrzówka i wokół Skał Twardowskiego Część XLVIII. Krowodrza, Półwsie Zwierzynieckie, Zwierzyniec i Sikornik, Wola Justowska i Las Wolski, Dębniki, Zakrzówek, Łagiewniki Część XLIX. Podgórze okolice Bonarki i kamieniołom Libana, teren KL Płaszów na skraju Woli Duchackiej, Wola Duchacka, Prokocim, Piaski Wielkie, Jugowice, Kurdwanów, Kosocice, Rajsko i Barycz Część L. Borek Fałęcki, Kobierzyn, Skotniki i Pychowice Część LI. Stary Płaszów i Bagry, Prokocim, Bieżanów, Piaski Wielkie Część LII. Zakrzówek i Skały Twardowskiego, Wola Duchacka, teren dawnego KL Płaszów i jego obrzeże, Podgórze Kopiec Krakusa, Mały Płaszów i Rybitwy, Bieżanów Część LIII. Krakowski kalejdoskop: Zakrzówek, Borek Fałęcki, Łagiewniki, Kurdwanów, Wola Duchacka, Prokocim, Piaski Wielkie, Kosocice Część LIV. Krowodrza, Łobzów, Nowa Wieś, Czarna Wieś i Zwierzyniec Część LV. Zakrzówek, Ludwinów, Wola Duchacka, Piaski Wielkie i Prokocim Część LVI. Krowodrza, Czarna Wieś, Zwierzyniec, Półwsie Zwierzynieckie, Wola Duchacka, Prokocim, Piaski Wielkie, Rajsko Część LVII. Krzesławice, Dębniki, Zakrzówek, Ludwinów

131 Część LVIII. Łagiewniki, Płaszów, (Przedmieście) Warszawskie Część LIX. Wola Duchacka, Prokocim, Piaski Wielkie, Rżąka, Rajsko Część LX. Wola Justowska, Zwierzyniec, Półwsie Zwierzynieckie (Błonia), Czarna Wieś, Nowy Świat (Kossakówka), Dębniki, Zakrzówek, Bodzów Część LXI. Wola Duchacka, Prokocim, Piaski Wielkie Część LXII. Mogiła, Rakowice, Grzegórzki Część LXIII. Przegorzały, Podgórze, Kosocice, Rajsko i Łagiewniki. IV. Krakowskie panoramy i widoki 1. Część I. Wiosna Część II. Lato Część III. Jesień Część IV. Zima 2011/ Część V. Wiosna Część VI. Lato Część VII. Jesień Część VIII. Ostatnia zima rżąckiego uroczyska, czyli przykład symbiozy człowieka i przyrody po krakowsku Część IX. Zima 2012/13. Krowodrza, Łobzów, Nowa Wieś, Czarna Wieś, Zwierzyniec, Zakrzówek, Ludwinów, Podgórze (Kopiec Krakusa), Wola Duchacka, Piaski Wielkie, Rajsko, Prokocim i Płaszów (Bagry) Część X. Przedwiośnie Edycja II. Krowodrza, Nowa i Czarna Wieś, Zwierzyniec, Podgórze, Wola Duchacka, Borek Fałęcki, Płaszów, Piaski Wielkie, Rżąka, Krzyszkowice.

132 Część XI. Wiosna Rondo Mogilskie, wokół Wisły, Zwierzyniec, Półwsie Zwierzynieckie, Zakrzówek Skały Twardowskiego, Podgórze Kopiec Krakusa, Las Bonarka, Płaszów - Bagry, Wola Duchacka, Prokocim, Piaski Wielkie, rżąckie ugory, Rajsko, Krzyszkowice Część XII. Lato Kopiec Piłsudskiego, Las Wolski, podnóże Kopca Kościuszki, Skały Twardowskiego, dębnicki brzeg Wisły, Krzesławice, Płaszów Bagry, Wola Duchacka (teren dawnego KL Płaszów i Park Duchacki), Piaski Wielkie, rżąckie ugory, Kosocice, Krzyszkowice Część XIII. Jesień Rondo Mogilskie, Las Wolski i Wola Justowska, Czarna Wieś, Zwierzyniec (Sikornik i Kopiec Kościuszki), Półwsie Zwierzynieckie (Błonia), Nowy Świat (Kossakówka), Dębniki, Zakrzówek (okolice Ronda Grunwaldzkiego; Krakowski Fiord), Pychowice, Kostrze i Bodzów, Podgórze (Wzgórze Lasoty; Kopiec Krakusa) Część XIV. Jesień 2013 c.d. Wola Duchacka (teren dawnego KL Płaszów; Park Duchacki i jego okolice), Prokocim, Płaszów Bagry, Piaski Wielkie, Rżąka, Rajsko, Kosocice, Krzyszkowice Chabrowe Wzgórze. Dodatek Migawki z Cmentarza Rakowickiego ( ) Część XV. Zima i przedwiośnie Planty, Wola Justowska i Las Wolski, Przegorzały, Zwierzyniec (Sikornik i Kopiec Kościuszki), Dębniki, Zakrzówek, Pychowice, Krowodrza, Grzegórzki, Rakowice Czyżyny i Mogiła Część XVI. Zima i przedwiośnie c.d. Podgórze (Zabłocie i Kopiec Krakusa), Płaszów (Bagry), Wola Duchacka (KL Płaszów i Park Duchacki), Prokocim, Piaski Wielkie, Rżąka, Krzyszkowice. Dodatek Migawki z Cmentarza Rakowickiego (c.d.). V. Drzwi krakowskich kamienic czynszowych i domów podmiejskich 1. Część I. Piasek i Nowy Świat Część II. Śródmieście, Stradom, Kazimierz, Wesoła, Dębniki i Podgórze 3. Część III. Śródmieście (cd.), Piasek (cd.), podmiejski Kraków Część IV. Śródmieście (cd.), Kleparz, Wesoła (cd.) Część V. Śródmieście, Piasek, Kleparz i Wesoła uzupełnienia.

133 Część VI. Wesoła, Stradom i Kazimierz (cd.) oraz podmiejska Krowodrza Część VII. Piasek, Wesoła, Kazimierz i Podgórze uzupełnienia Część VIII. Piasek uzupełnienia. VI. Detale krakowskich czynszówek i domów. Wybrane drzwi i portale, klamki, okna i obramienia, witraże i figury naścienne. 1. Część I. Zabytkowe Śródmieście Część II. Kleparz, Stradom, Kazimierz, Wesoła, Piasek i Nowy Świat Część III. Kalejdoskop krakowski i Kraków podmiejski. VII. Krakowskie i podkrakowskie jeziora, stawy, rozlewiska i mokradła 1. Część I. Dawna plaża pod Wawelem, Planty, Bronowice Wielkie, Czarna Wieś, Błonia, Zwierzyniec, Mydlniki i Kryspinów, Zakrzówek, Ludwinów, pogranicze Pychowic i Bodzowa, pychowickie łąki, Przegorzały i Bielany, posolvay owskie stawy w Borku Fałęckim, okolice Bonarki, kamieniołom Libana, teren KL Płaszów, Bagry, nabrzeże Wisły w Rybitwach i Płaszowie, Dąbie, łąki mogilskie, Bieńczyce i Olsza Część II. Parki: w Nowym i Starym Prokocimiu, Wola Duchacka, Piaski Wielkie, Rżąka, Krzyszkowice, Rajsko, Kosocice, Barycz i Wieliczka. VI. Liczne albumy o Krakowie i jego okolicach opublikowane na mojej stronie serwisu społecznościowego Facebook:

134 134 B. Opracowania dotyczące Ziemi Gdowskiej B.1. Sagi i historie rodzinne 1. Saga rodu Grabowskich z Bilczyc i Liplasa koło Gdowa. Edycja X 2. Saga rodu Chanków i Kędrynów z Podolan i okolic Gdowa. Edycja VI uzup Szkic do historii badań nad drzewem genealogicznym rodu Chanków z Podolan i okolic Gdowa Notka o rodach: Kaletów Wójcioków, Augustynków Frysiów i Mrozowskich z Bilczyc koło Gdowa. Edycja V uzup. B.2 Albumy o Ziemi Gdowskiej I. Gdów i jego okolice odchodzący świat 1. Część I. Edycja II. Gdów, Bilczyce, Liplas, Podolany, Wola Zręczycka, Jaroszówka, Lipnica Murowana Część II. Gdów, Przebieczany, Marszowice, Jaroszówka, Kobylec, Klęczana, Wola Zręczycka Część III. Edycja II. Wiatowice, Niegowić, Marszowice, Gdów i inne. Szlak Papieski odcinek od Klęczany do Łapanowa Część IV. Edycja II. Bilczyce, Gdów, Podolany, Wola Zręczycka i Zręczyce Część V. Bilczyce, Liplas, Marszowice, Gdów i Grzybowa Część VI. Zagórzany, Gdów, Podolany, Jaroszówka, Wieniec, Nieznanowice, Marszowice, Bilczyce i Łazany Część VII. Lednica Górna, Trąbki, Łazany Bilczyce, Gdów, Marszowice, Wola Zręczycka i Zagórzany Część VIII. Łazany, Gdów, Niegowić, Krakuszowice, Grodkowice, Klęczana, Kobylec i Łapanów 9. Część IX. Nieznanowice, Pierzchów, Cichawa. Szlak Papieski odcinek od Niegowici do granic Klęczany.

135 Część X. Edycja II. Łazany, Bilczyce, Gdów, Pierzchów, Niegowić i Wiatowice Część XI. Jawczyce, Liplas, Gdów, Wola Zręczycka, Kobylec; wybrane archiwalia Część XII. Gdów, Marszowice, Jaroszówka, Kobylec; kilka wyburzonych już chałup z Gdowa, Marszowic i Kobylca. C. Opracowania dotyczące Ziemi Krakowskiej. I. Dawny świat okolic Krakowa C.1. Albumy o Ziemi Krakowskiej 1. Część I. Dobczyce i Dziekanowice Część II. Wieliczka i Rożnowa Część III. Wieliczka i jej okolice (cd). Wieliczka, Czarnochowice, Lednica Górna, Przebieczany, Biskupice, Szczygłów, Surówki Zabłocie Część IV. Wieliczka i jej okolice (cd). Wieliczka, Krzyszkowice, Lednica Górna, Czarnochowice i Śledziejowice Część V. Łapanów i jego okolice. Łapanów, Kobylec, Jaroszówka, Szlak Papieski odcinek od Łapanów do Kobylca Część VI. Dobczyce i ich okolice (cd). Dobczyce i Kornatka 7. Część VII. Mozaika podkrakowska. Edycja II. Puszcza Niepołomicka i jej okolice, Brzesko Nowe, Pleszów, Kościelniki i Górka Kościelnicka, Zielonki, Korzkiew i ich okolice, Rudawa i jej okolice, Wola Zręczycka i Zagórzany, wokół Dobczyc i Podchybie koło Lanckorony. Dodatek Podkarpacie, okolice Rzeszowa: Świlcza, Mrowla i Bratkowice Część VIII. Bochnia i jej okolice. Ziemia Tarnowska. Edycja III. Bochnia, Łapczyca, Lipnica Murowana, Jasień Brzeski, Tarnów i Ładna. Cmentarze wojenne o okresu I-ej wojny światowej z okolic Tarnowa Część IX. Wieliczka i jej okolice (cd). Wokół centrum Wieliczki, Krzyszkowice oraz panoramy z Chabrowego Wzgórza, Śledziejowice i Kokotów.

136 Część X. Wieliczka i jej okolice (cd). Edycja II. Lednica Górna, wokół centrum Wieliczki, Krzyszkowice oraz panoramy z Chabrowego Wzgórza, krajobrazy wokół Baryczy Część XI. Bochnia i jej okolice (cd). Bochnia i Łapczyca Część XII. Wieliczka i jej okolice (cd). Rekonesans wokół wzgórza Pod Baranem Część XIII. Wieliczka i jej okolice (cd.). Migawki z Wieliczki. Jeszcze jeden spacer po dawnych Krzyszkowicach Część XIV. Wieliczka i jej okolice cd. Galicyjskiej Wieliczki ciąg dalszy, Wzgórze Kaim. Edycja II Część XV. Edycja II. Migawki z trasy: Staniątki, Niepołomice, Wola Batorska, Uście Solne, Szczurowa, Żabno, Ujście Jezuickie, Opatowiec, Gręboszów. Cmentarze wojenne i pomniki z okresu I-ej wojny światowej (cd.): Wola Batorska - Sitowiec, Biskupice Radłowskie, Otfinów, Ujście Jezuickie, Gręboszów. Okolice Brzeska i Tarnowa uzupełnienia. D. Przydrożne zabytki sztuki sakralnej z rejonów: Krakowa, jego okolic i Ziemi Krakowskiej I. Zabytkowe figury, kapliczki i krzyże przydrożne z rejonu Krakowa i jego okolic. 1. Część I. Dawne przedmieścia Krakowa i podkrakowskie wsie Część II. Centrum Krakowa w obrębie dawnego rdzenia austriackiej twierdzy Część III. Ziemia Krakowska. Wieliczka, Gdów, Dobczyce i ich okolice Część IV. Centrum Krakowa w obrębie dawnego rdzenia austriackiej twierdzy uzupełnienia Część V. Ziemia Krakowska cd. Wieliczka i jej okolice, Trąbki, Łazany, Gdów i jego okolice, Szlak Papieski: Niegowić Marszowice Klęczana - Kobylec - Łapanów, Łapanów i jego okolice, Niepołomice i ich okolice, Dołęga koło Szczurowej, Kościelniki, Bochnia i jej okolice, Dębno Tarnowskie, Żabno i jego okolice, Wola Pogórska.