Leszek Grabowski. Dawne przedmieścia Krakowa ulatująca przeszłość. Część LVII. Krzesławice, Dębniki, Zakrzówek i Ludwinów.

Transkrypt

1 Leszek Grabowski Dawne przedmieścia Krakowa ulatująca przeszłość. Część LVII. Krzesławice, Dębniki, Zakrzówek i Ludwinów. Kraków 2013

2 2 Leszek Grabowski Dawne przedmieścia Krakowa ulatująca przeszłość. Część LVII. Krzesławice, Dębniki, Zakrzówek i Ludwinów. Kraków Na prawach rękopisu Copyright by Leszek Grabowski Kraków 2013

3 3 Spis Treści 0. Wstęp 4 6 I. Krzesławice 7 35 II. Dębniki III. Zakrzówek IV. Ludwinów Załącznik. Moje opracowania dostępne na forum MBC i artykuły opublikowane na łamach Głosu Wielickiego Fot. nr A. Na Kopcu Piłsudskiego. ( )

4 4 0. Wstęp Część LVII (57) z cyklu: Dawne przedmieścia Krakowa ulatująca przeszłość, swym zasięgiem terytorialnym obejmuje byłe podmiejskie wsie: Krzesławice (rozdz. I fot. nr: 1-50), Dębniki (rozdz. II fot. nr: 51-75), Zakrzówek (rozdz. III fot. nr: ) i Ludwinów (rozdz. IV fot. nr: ). Krzesławice były wsią znaną już w średniowieczu, wymienianą w księgach od XIII-go wieku. Pod koniec XVIII-go wieku jej właścicielem był Hugo Kołłątaj, potem rodzina Kirchmajerów, a od roku 1876-go Jan Matejko i potem jego rodzina. W 1949 roku Krzesławice zostały włączone w obszar Nowej Huty, początkowo planowanej, jako oddzielne miasto, lecz już w 1951 roku, wraz z sąsiednimi wsiami tworzącymi jej obszar zostały włączone do Krakowa i wówczas stały się jego LVIII (58) dzielnicą katastralna, wchodząc w skład VI dzielnicy administracyjnej Nowa Huta. Spora część krzesławickich gruntów została przejęta pod budowę kombinatu metalurgicznego Huty im. Lenina. Po unicestwieniu starej Mogiły, gdzie powstaje droga S- 7, Krzesławice są dziś bodaj najlepiej zachowanym żywym skansenem w bliskości Krakowa, który jednak szybko zanika. To moja któraś z rzędu wizyta w tym miejscu na przestrzeni ostatnich kilku lat, która dokumentuje ten godny napiętnowania niszczycielski proces dawnej kultury materialnej okolic Krakowa. Centralny trakt dawnej wsi, funkcjonujący w formie ulicówki, stanowi ulica Wańkowicza, w czasach PRL Kruczkowskiego, przy której zlokalizowane są najciekawsze obiekty tej autentycznej enklawy: najbardziej zabytkowe chałupy, swymi korzeniami sięgające XIX-go wieku, dworek Jana Matejki, wybudowany przez Kirchmajerów w 1826 roku, gdzie dziś mieści się muzeum mistrza, XVII-to wieczny kościółek p.w. Jana Chrzciciela, przeniesiony tu z Jawornika koło Myślenic i odrestaurowany w latach , dawny budynek szkoły, wybudowany przez Jana Matejkę pod koniec XIX-go wieku (dziś mieści się tu środowiskowy Klub Krzesławice), wiejskie kapliczki, a także ceglany młyn, funkcjonujący kiedyś na pobliskiej rzece Dłubni. Dębniki to również wieś o średniowiecznej metryce, a pierwsze o niej wzmianki pochodzą z połowy XIII-go wieku. Centralny punkt tej podmiejskiej osady, plac targowy zwany początkowo Placem Dębnickim (jego obecna nazwa Rynek Dębnicki, pochodzi z 1912-go roku), został utworzony pod koniec XIX-go wieku. Duże znaczenie dla rozwoju tej wsi i powstania na jej obszarze nowego układu drożnego, miało wybudowanie na Wiśle w 1888 mostu tzw. kolei cyrkumwalacyjnej, która biegła po wale dawnego rdzenia Twierdzy i łączyła stacje kolejowe w Łobzowie i Bonarce, a także rozbudowa Twierdzy Kraków, w tym budowa na jej terenie szańca ziemnego piechoty St IV, który znajdował niedaleko wału wiślanego, na przedłużeniu ulicy Szwedzkiej. Od 1910 roku, kiedy zlikwidowano wspomniane powyżej połączenie kolejowe, most ten, zwany Dębnickim, został przekształcony na drogowy i stał się ważnym elementem układu komunikacyjnego Krakowa.

5 5 Dębniki zostały włączone do Wielkiego Krakowa w 1909 roku, kiedy utworzyły jego XI dzielnicę katastralną, ale nadal tętniły swoim własnym, podmiejskim życiem, a ich zabudowa przypominała typowe, galicyjskie miasteczko. Może kilka zdań o historii prezentowanych w zbiorze ulic. Ulica Kilińskiego istniała już pod koniec XIX-go wieku, kiedy Dębniki stanowiły jeszcze gminę podmiejską i od samego początku posiadała obecną nazwę. Kiedyś ulica ta miała dłuższy przebieg, który jednak został skrócony na skutek wybudowania w latach 70-tych nowego węzła drogowego, z Rondem i Mostem Grunwaldzkim. Ulica Barska powstała w połowie XIX-go wieku, co miało związek z rozbudową Twierdzy Kraków i była stopniowo przedłużana w kierunku Podgórza, do którego granic dotarła na początku XX-go wieku. Obecną nazwę otrzymała w 1912 roku, a więc wkrótce po włączeniu Dębnik w obręb Wielkiego Krakowa. Do dziś zachowały się jej dwa fragmenty: początkowy, kończący się na Rondzie Grunwaldzkim i drugi za Rondem, kończący się przy ulicy Konopnickiej. Jej dawny przebieg został częściowo wchłonięty przez rozbudowywaną ulicę Konopnickiej i zaburzony inwestycjami z lat 70-tych XX-go wieku, kiedy powstały: Hotel Forum i Rondo Grunwaldzkie. We fragmencie ulicy przylegającym dziś do Ronda zachowały się efektowne wille z końca XIX-go i początku XX-go wieku, zaprojektowane głównie przez Romana Bandurskiego, w tym jego własna. Ulice: Barska i Kilińskiego to rzadki już dziś przykład podmiejskiej, zwartej zabudowy z końca XIX-go i początku XX-go wieku, którą należałoby objąć zabytkową ochroną. A tymczasem jest już plan wybudowania na małej łączce przylegającej z jednej strony do zachowanego fragmentu ulicy Kilińskiego, a z drugiej do Ronda Grunwaldzkiego, 30-to metrowego giganta, który pospołu z innym molochem Centrum Kongresowym, miałby tworzyć (wg Pani Wiceprezydent Elżbiety Koterby) nową bramę wjazdową do Krakowa, co jest pomysłem nazbyt radykalnym, mając na uwadze choćby sąsiedztwo Wawelu i Skałki oraz niską zabudowę Dębnik. Również i Zakrzówek był wsią o XIII-to wiecznym rodowodzie. Jego najbardziej znaną częścią, związaną z legendą o mistrzu Twardowskim, który tu miał mieć swoją alchemiczną pracownię, są wapienne Skały Twardowskiego. Wokół tego wzniesienia już od dawnych czasów powstawały kamieniołomy, a najbardziej znanym był zamknięty na początku lat 80-tych zeszłego wieku gigant, pracujący od końca XIX-go wieku na rzecz zakładów sodowych Solvay, w miejscu którego utworzył się przepiękny zbiornik wodny, zwany przeze mnie Krakowskim Fiordem. Ulica Twardowskiego została wytyczona w latach w związku z rozbudową Twierdzy Kraków w jej początkowym okresie, kiedy powstały szańce ziemnie na Skałach Twardowskiego (FS 28 i FS 29). Początkowa nazywana Drogą Główną Zakrzowiecką, swoją obecną nazwę otrzymała w 1912 roku, wkrótce po przyłączeniu Zakrzówka do Wielkiego Krakowa, co miało miejsce w 1909 roku. Pod koniec XIX-go wieku powstał tu istniejący do dziś dwór Batków, właścicieli znacznej części zakrzowieckich gruntów, połączony z folwarkiem i lokalną karczmą.

6 6 Ulica Marii Konopnickiej, biegnąca przez Dębniki, a następnie w strefie granicznej pomiędzy Zakrzówkiem i Ludwinowem, powstała w 1911 roku w miejscu nasypu dawnej kolei cyrkumwalacyjnej. Jej nazwa, początkowo dotycząca fragmentu przy samym Moście Dębnickim, została zatwierdzona w 1912 roku. Dalszy jej ciąg powstawał etapami: w 1922 roku sięgnęła ona do dzisiejszego Ronda Grunwaldzkiego (ówczesnej ulicy Barskiej), a w 1929 roku została przedłużona w okolice uzdrowiska Antoniego Matecznego i sieci drożnej Podgórza. Skrajna część Zakrzówka, na granicy z Dębnikami i Ludwinowem, ulega gwałtownym przeobrażeniem i na przestrzeni ostatnich lat szybko zatraciła resztki swego podmiejskiego klimatu. Ostatnio, od 2011-go roku, przy Rondzie Grunwaldzkim trwa budowa Centrum Kongresowego, budowlanego molocha, a na Ludwinowie, w miejscu Hotelu Forum ma powstać ogromne osiedle mieszkaniowe, które całkowicie przysłoni roztaczające się z terenu Zakrzówka panoramy w kierunkach: Wawelu, Kazimierza i Podgórza. Zatem moja sesja ma celu utrwalenie resztek dawnego stanu tego obszaru za pięć dwunasta przed całkowitym zabetonowaniem, połączonym z masowym wycinaniem drzew, co w Krakowie XXI-go wieku stało się niemal standardem. W ten sposób realizowana jest krótkowzroczna wizja dogęszczania przestrzeni miejskich, realizowana przez ekipę Prezydenta Jacka Majchrowskiego. Zarejestrowane w albumie obrazy wkrótce, bądź w niedługiej przyszłości, staną się już archiwalnymi, a ja będę miał jedynie gorzką satysfakcję, że udało mi się je utrwalić i zachować dla przyszłych pokoleń. Może za kilka, czy kilkanaście lat znów zmieni się nastawienie władz i mieszkańców Krakowa do nikomu niepotrzebnych dziś staroci, ale wtedy nie będzie już co odnawiać. Fot. nr B. Być może już niedługo ten widok stanie się nieaktualny. ( )

7 7 I. Krzesławice Fot. nr 1. Raczej współczesny krzyż z ulicy Wąwozowej, w narożu z ulicą PCK. ( )

8 8 Fot. nr 2. Ulicą PCK w stronę ulicy Wańkowicza. ( )

9 9 Fot. nr 3 (3-4). Relikt dawnej zabudowy z ulicy PCK (nr 1?). ( ) Fot. nr 4. ( )

10 10 Fot. nr 5 (5-8). Raczej współczesna kapliczka na styku ulic: Wańkowicza i PCK. ( )

11 11 Fot. nr 6. ( )

12 12 Fot. nr 7. ( )

13 13 Fot. nr 8. ( ) Fot. nr 9 (9-11). Zarośnięta winem ruina starej chałupy z ulicy Krasnowolskiego 1 (?). ( )

14 14 Fot. nr 10. ( ) Fot. nr 11. ( )

15 15 Fot. nr 12 (12-19). Chyba najlepiej zachowana chałupa z terenu dawnych Krzesławic; obiekt zapewne XIX-to wieczny, raczej spod nr 81 przy ulicy Wańkowicza, choć na tabliczce widnieje nr 51. ( ) Fot. nr 13 (13-15). Widoki od strony ulicy Krasnowolskiego. ( )

16 16 Fot. nr 14. ( ) Fot. nr 15. ( )

17 17 Fot. nr 16. Nr 81, czy 51?. ( )

18 18 Fot. nr 17 (17-19). Fasada chałupy od strony ulicy PCK. ( ) Fot. nr 18. Wańkowicza d. Kruczkowskiego 151( )

19 19 Fot. nr 19.( ) Fot. nr 20. Nowo wybudowany dom z ulicy Wańkowicza 160, który stoi w miejscu wiekowej chałupy (fot. nr 21). ( )

20 20 Fot. nr 21. Nieistniejący już antyk spod nr 160. ( ) Fot. nr 22 (22-24). Oryginalna chałupa z ulicy Wańkowicza 122. ( )

21 21 Fot. nr 23. ( ) Fot. nr 24. ( )

22 22 Fot. nr 25 (25-26). Skromny, podmiejski dworek z ulicy Wańkowicza 80. ( ) Fot. nr 26. ( )

23 23 Fot. nr 27 (27-29). Bliska oryginałowi chałupa spod nr 68 (?). ( ) Fot. nr 28. ( )

24 24 Fot. nr 29. ( ) Fot. nr 30 (30-32). Skrzyżowanie ulic: Wańkowicza i Łempickiego. Na cyplu stoi współcześnie odnowiony krzyż, pierwotnie z 4-go maja 1839-go roku. ( )

25 25 Fot. nr 31. ( )

26 26 Fot. nr 32. ( ) Fot. nr 33. Drewniana chałupa z ulicy Łempickiego 1. ( )

27 27 Fot. nr 34 (34-35). Oryginalna połówka tradycyjnie bielonej chałupy z ulicy Łempickiego 11. ( ) Fot. nr 35. To zapewne kolejny relikt z końca XIX-go wieku. ( )

28 28 Fot. nr 36 (36-37). XVII-to wieczny kościółek p.w. Jana Chrzciciela, przeniesiony tu w latach 80-tych zeszłego wieku z Jawornika koło Myślenic. ( )

29 29 Fot. nr 37. ( ) Fot. nr 38 (38-42). Dawny budynek szkoły z ulicy Wańkowicza 17, wybudowany przez Jana Matejkę pod koniec XIX-go wieku, gdzie dziś mieści się środowiskowy Klub Krzesławice. ( )

30 30 Fot. nr 39 (39-40). Fasada od strony ulicy Wańkowicza. ( ) Fot. nr 40. ( )

31 31 Fot. nr 41. Widok od strony podwórka. ( ) Fot. nr 42. ( )

32 32 Fot. nr 43. Chałupa z ulicy Wańkowicza 52 (?). ( ) Fot. nr 44 (44-47). Budynek dawnego młyna, który stoi w bliskości Dłubni (pod nr 1 przy ulicy Wańkowicza). ( )

33 33 Fot. nr 45. ( ) Fot. nr 46. ( )

34 34 Fot. nr 47. ( ) Fot. nr 48. Mętny nurt Dłubni. ( )

35 35 Fot. nr 49 (49-50). Nowohucki zalew zasilany wodami Dłubni widoki z Alei Solidarności. ( ) Fot. nr 50. ( )

36 36 II. Dębniki Fot. nr 51 (51-52). Końcowy fragment ulicy Kilińskiego o numerach: 11-17). Placyk na pierwszym planie wkrótce ma zostać zbudowany 30-to metrowym gigantem. ( ) Fot. nr 52. ( )

37 37 Fot. nr 53 (53-59). Oryginalny domek podmiejski pod nr 13. Wg właściciela to obiekt około 120-to letni, a stojąca obok kilkudziesięcioletnia lipa została zasadzona po narodzinach męskiego członka rodu. ( )

38 38 Fot. nr 54. Chroniony prawem podmiejski oryginał. ( )

39 39 Fot. nr 55. Tabliczka z czasów Wielkiego Krakowa. ( ) Fot. nr 56. Oryginalna mozaika nad drzwiami. ( )

40 40 Fot. nr 57. Płaskorzeźba z lewej części domu. ( ) Fot. nr 58. Ten sam motyw z części środkowej. ( )

41 41 Fot. nr 59. Oryginalne okno. ( )

42 42 Fot. nr 60. Początkowy fragment zabudowy ulicy Kilińskiego o numerach: ( ) Fot. nr 61. Bliski oryginałowi podmiejski domek spod nr 3. ( )

43 43 Fot. nr 62 (62-65). Willa Romana Bandurskiego, znanego krakowskiego architekta z ulicy Barskiej 30. Środkowa część pochodzi z 1907-go roku, zaś lewe jej skrzydło z 1911-go roku. ( )

44 44 Fot. nr 63. ( )

45 45 Fot. nr 64. ( )

46 46 Fot. nr 65. Lewe skrzydło willi Romana Bandurskiego. ( )

47 47 Fot. nr 66. Eklektyczna willa aptekarza Mieczysława Masłowskiego z ulicy Barskiej 26, wybudowana wg projektu Romana Bandurskiego. ( )

48 48 Fot. nr 67. Secesyjna willa Władysława Zapałowicza, inspektora c.k. kolei z ulicy Barskiej 24, wybudowana w 1909 roku wg projektu Romana Bandurskiego. ( )

49 49 Fot. nr 68 (68-71). Fragment niskiej zabudowy ulicy Barskiej; nr: ( ) Fot. nr 69 (69-71). Fragment ulicy Barskiej o numerach: 29 do 37. Pod nr 31 kamieniczka Tomasza Móla ( ), ostatniego wójta gminy Dębniki. Zapewne tutaj mieszkał też Edward Mól (Mol), znany sklepikarz z ulicy Dolnych Młynów 3. ( )

50 50 Fot. nr 70. ( ) Fot. nr 71. ( )

51 51 Fot. nr 72. Fragment zabytkowej kamieniczki pod nr 29. ( ) Fot. nr 73. Eklektyczne drzwi kamieniczki z ulicy Barskiej 35. ( )

52 52 Fot. nr 74. Willa Stefana Marko, dyrektora zakładów garbarskich na Ludwinowie, z ulicy Zduńskiej 18. Powstała w 1921 wg projektu Janusza Zarzyckiego. ( )

53 53 Fot. nr 75. Ulica Zduńska od 16 do 6 (w kierunku ulicy Konopnickiej). Druga jej połowa, dochodząca do ulicy Zamkowej, została przecięta przez ulicę Konopnickiej. ( )

54 54 III. Zakrzówek Fot. nr 76. Fragment Kazimierza ponad ulicą Konopnickiej widok z obrzeża Osiedla Podwawelskiego, spod Hotelu Hilton Garden Inn. ( ) Fot. nr 77. Panorama Wawelu spod Hotelu Hilton Garden Inn. ( )

55 55 Fot. nr 78 (78-79). Panorama Wawelu widok dogorywającej z łąki, zlokalizowanej na styku ulic: Barskiej i Konopnickiej. ( ) Fot. nr 79. ( )

56 56 Fot. nr 80 (80-81). Łąka pomiędzy fragmentem ulicy Barskiej i Hotelem Hilton Garden Inn. ( ) Fot. nr 81. ( )

57 57 Fot. nr 82 (82-87). Fragmentu międzywojennej zabudowy ulicy Barskiej o numerach: Ruina fasady od strony Hotelu Garden Inn. ( )

58 58 Fot. nr 83 (83-85). Ujęcia od strony ulicy Konopnickiej. ( ) Fot. nr 84. ( )

59 59 Fot. nr 85. ( ) Fot. nr 86 (86-87). Ujęcia od strony ulicy Na Ustroniu. ( )

60 60 Fot. nr 87. ( ) Fot. nr 89 (89-95). Podmiejska figura Matki Boskiej drzemiąca pośród resztek sadu, obejmującego przestrzeń między ulicami: Barską i Konopnickiej. ( )

61 61 Fot. nr 90 (90-94). Widok z Wawelem w tle, który niebawem prawdopodobnie zostanie przesłonięty przez nową zabudowę, mającą powstać w miejscu i w sąsiedztwie Hotelu Forum. ( )

62 62 Fot. nr 91. ( )

63 63 Fot. nr 92. ( ) Fot. nr 93. ( )

64 64 Fot. nr 94. ( )

65 65 Fot. nr 95 (95-96). Widok w kierunku zespołu klasztornego Paulinów na Skałce. ( ) Fot. nr 96. ( )

66 66 Fot. nr 97 (97-100). Fragment przebudowywanego odcinka ulicy Barskiej o numerach: Kamienica pod nr 63 została właśnie wyburzona. ( ) Fot. nr 98. Nowy budynek (z lewej) na tyłach kamienicy pod nr 61. ( )

67 67 Fot. nr 99. Dwa antyki pod nr 57 i 59 i nowy budynek pod nr 61. ( ) Fot. nr 100. Fragment o numerach: i willa pod nr 60. W tle plac budowy Centrum Kongresowego. ( )

68 68 Fot. nr 101 ( ). Resztki pacyfikowanych terenów zielonych w sąsiedztwie ulicy Na Ustroniu. ( ) Fot. nr 102. Niewielka ulica Na Ustroniu. ( )

69 69 Fot. nr 103. Okolica ulicy Wierzbowej po masowej wycince drzew. ( ) Fot. nr 104 ( ). Ostatni rodzynek dawnej zabudowy z ul. Wierzbowej 5.( )

70 70 Fot. nr 105. ( ) Fot. nr 106 ( ). Obrzeże ulicy Bułhaka i Centrum Kongresowego po masowej wycince drzew. ( )

71 71 Fot. nr 107. ( ) Fot. nr 108. ( )

72 72 Fot. nr 109. ( ) Fot. nr 110. ( )

73 73 Fot. nr 111. Plac budowy Centrum Kongresowego widok z ulicy Konopnickiej. ( ) Fot. nr 112 ( ). Zanikanie klimatu dawnego Zakrzówka. W tle nowo powstający gigant Centrum Kongresowego. ( )

74 74 Fot. nr 113. Zabytkowa kapliczka z przełomu XVII-go i XVIII-go wieku, dawna latarnia strzegąca rozstaju lokalnych dróg bądź latarnia umarłych z pobliskiego cmentarza cholerycznego, przeniesiona tu niedawno z sąsiedztwa ulicy Bułhaka. ( )

75 75 Fot. nr 114. ( )

76 76 Fot. nr 115. ( ) Fot. nr 116. Gigant Centrum Kongresowego widok od strony Dębnik. ( )

77 77 Fot. nr 117. Stary i nowy świat Zakrzówka wzdłuż ulicy Bułhaka. ( ) Fot. nr 118 ( ). Ostały jeszcze fragment podmiejskiej zabudowy początkowego dziś odcinka ulicy Twardowskiego o numerach: ( )

78 78 Fot. nr 119. ( ) Fot. nr 120 ( ). Z gigantem nowo powstającego Centrum Kongresowego w tle. ( )

79 79 Fot. nr 121. ( ) Fot. nr 122 ( ). W klimacie galicyjskiego Zakrzówka. Ruina podmiejskiego domku spod nr 16. ( )

80 80 Fot. nr 123. ( ) Fot. nr 124. ( )

81 81 Fot. nr 125. Tabliczka z czasów Wielkiego Krakowa. ( ) Fot. nr 126 ( ). Dawny dwór Batków, kiedyś właścicieli sporej fragmentu Zakrzówka, z ul. Twardowskiego 25 i przylegająca do niego dawna karczma. Z tyłu zabudowania dawnego folwarku. ( )

82 82 Fot. nr 127 ( ). Fasada dworu, pochodzącego z końca XIX-go wieku. ( )

83 83 Fot. nr 128. ( )

84 84 Fot. nr 129. Zwieńczenie fasady. ( ) Fot. nr 130. Widok od strony ulicy Mieszczańskiej. ( )

85 85 IV. Ludwinów Fot. nr 131 ( ). Zamknięty 10 lat temu Hotel Forum, wybudowany pod koniec lat 80-tych w miejscu stadionu RKS Garbarnia widok z Ronda Grunwaldzkiego. ( ) Fot. nr 132 ( ). Widok od strony Osiedla Podwawelskiego. ( )

86 86 Fot. nr 133. Hotel Forum od strony Ludwinowa. ( )

87 87 Załącznik Moje opracowania dostępne na forum Małopolskiej Biblioteki Cyfrowej i Europeany oraz artykuły opublikowane na łamach Głosu Wielickiego LESZEK GRABOWSKI (1953) leszek.grabowski@interia.pl Facebook: Grabowski/ Na wzniesieniu nad dawnym kamieniołomem Libana. W tle Kopiec Krakusa i Mój Kraków.

88 88 A. Opracowania dotyczące Krakowa A.1. Wspomnienia 1. Obraz Krakowa lat 60-tych we wspomnieniach z dzieciństwa. Edycja XII uzup Moja przygoda z Technikum Energetycznym w Krakowie w latach Edycja VI. A.2. Fotografie archiwalne 1. Kraków i jego okolice w fotografii z lat Kraków i Małopolska w fotografii z końca XX-go wieku. A.3. Albumy o Krakowie I. Współczesny Kraków w klimacie z fotografii Ignacego Kriegera. 1. Część I. Stare Miasto Część II. Kazimierz, Stradom i Podgórze Część III. Obrzeża Starego Miasta i dawne przedmieścia. Kleparz, Biały Prądnik, Krowodrza, Piasek, Nowy Świat, Zwierzyniec i Półwsie, Dębniki, Wesoła, Grzegórzki, Wola Duchacka, Prokocim Część IV. Uzupełnienia. Śródmieście, Piasek, Wesoła, Stradom, Kazimierz i Podgórze. Edycja II Część V. Uzupełnienia krakowski kalejdoskop. Śródmieście, Kleparz, Wesoła, Piasek, Nowy Świat, Półwsie i Zwierzyniec, Stradom, Kazimierz, Podgórze.

89 89 II. Podglądanie starego Krakowa. 1. Część I. Zabytkowe Śródmieście. Wokół Rynku Głównego. Kwiecień 2009 lipiec Część II. Zabytkowe Śródmieście. Dawny Okół i jego przedpole. Kwiecień 2009 lipiec Część III. Wawel i jego okolice, Stradom i Kazimierz. Kwiecień 2009 sierpień Część IV. Podgórze. Przekrój przez rok Kwiecień 2009 lipiec Część V. Podgórze. Sierpień 2010 czerwiec Kamieniołom Libana w marcu III. Dawne przedmieścia Krakowa - ulatująca przeszłość. 1. Część I. Bieżanów, Prokocim, Wola Duchacka. Edycja II Część II. Piaski Wielkie, Kurdwanów, Jugowice Część III. Zakrzówek, Dębniki, Ludwinów Część IV. Zwierzyniec i Półwsie, Przegorzały, Wola Justowska, Czarna Wieś i Kawiory Część V. Łęg, Mogiła, Krzesławice, Bieńczyce. Edycja II 6. Część VI. Uzupełnienia: Prokocim, Wola Duchacka, Rżąka, Piaski Wielkie, Ludwinów, Zakrzówek, Dębniki i Mogiła. Edycja II Część VII. Bronowice Małe i Wielkie, Krowodrza i Biały Prądnik. Edycja II 8. Część VIII. Płaszów, Kosocice i Rajsko Część IX. Uzupełnienia (cd): Bieńczyce, Mogiła, Łęg, Prokocim, Wola Duchacka i Piaski Wielkie Część X. Kobierzyn i Skotniki, Tyniec i Pychowice

90 Część XI. Spacer po południowych i zachodnich obrzeżach Krakowa. Mogiła, Bieżanów, Prokocim i Piaski Wielkie, Wola Duchacka i Kurdwanów, Swoszowice i Jugowice, Łagiewniki, Zakrzówek, Czarna Wieś i Bronowice Małe, Nowa Wieś i Krowodrza Część XII. Biały Prądnik (cd), Czerwony Prądnik, Czyżyny, Rakowice, Mistrzejowice, Zesławice, Grębałów, Bieńczyce (cd), Krzesławice (cd) i Piaski Wielkie (cd) Część XIII. Uzupełnienia: Bieżanów, Rajsko, Swoszowice, Łagiewniki i Pychowice Część XIV. Uzupełnienia: Mogiła, Krzesławice, Rakowice (Wieczysta) i Prokocim Część XV. Czarna Wieś i Kawiory, Wola Justowska i Las Wolski, Półwsie Zwierzynieckie, Zwierzyniec oraz Dębniki i Zakrzówek w zimowej szacie Część XVI. Mogiła (cd), Bronowice Małe (cd), Łobzów, Zakrzówek (cd) i Skotniki Część XVII. Górka Narodowa, Witkowice i Biały Prądnik. Mini dodatekprzykłady dawnego budownictwa wiejskiego z terenu Ziemi Krakowskiej i Polski Południowej Część XVIII. Zwierzyniec (Salwator), Wola Duchacka, Pychowice, Bodzów i Kostrze, Rżąka. Krakowskie i podkrakowskie krajobrazy Część XIX. Umykające krakowskie i podkrakowskie krajobrazy: Bonarka, Płaszów i Podgórze, Prokocim Stary i Nowy, Rżąka, Krzyszkowice, Kosocice i Piaski Wielkie Dawne przedmieścia Krakowa ulatująca przeszłość (część XX). Stara Mogiła, Mydlniki, Chełm i Wola Justowska Część XXI. Umykające krakowskie i podkrakowskie krajobrazy (cd). Łęg, Dębniki, Zakrzówek Część XXII. Umykające krakowskie i podkrakowskie krajobrazy (cd). Wola Duchacka, Piaski Wielkie, Rżąka i Łagiewniki Część XXIII. Umykające krakowskie i podkrakowskie krajobrazy (cd). Zwierzyniec (Salwator i Sikornik) i Las Wolski Część XXIV. Umykające krakowskie i podkrakowskie krajobrazy (cd). Rybitwy, Płaszów, Rżąka, Piaski Wielkie, Wola Duchacka i Zakrzówek.

91 Część XXV. Wola Duchacka, Płaszów, Łagiewniki i Małe Bronowice(cd) Część XXVI. Wola Duchacka, Prokocim, Zwierzyniec, Czarna Wieś i Wola Justowska. Umykające krakowskie i podkrakowskie krajobrazy (cd) Część XXVII. Grzegórzki, Dąbie, Płaszów, Jugowice i Swoszowice Część XXVIII. Jesienny rekonesans po południowych przedmieściach Krakowa Płaszów, Wola Duchacka, Prokocim, Rżąka i Piaski Wielkie Część XXIX. Jesienny rekonesans po ginącym świecie: Ludwinowa, Zakrzówka i Dębnik Część XXX. Zimowa sceneria dawnych przedmieść Krakowa: Krowodrza, Nowa i Czarna Wieś, Zwierzyniec, Bielany, Dębniki i Piaski Wielkie Część XXXI. Łobzów, Krowodrza, Zakrzówek, Pychowice, Łagiewniki i Rżąka Część XXXII. Zwierzyniec, Czarna i Nowa Wieś oraz Łobzów Część XXXIII. Sikornik, Las Wolski, Bielany i Przegorzały Część XXXIV. Stary Prokocim, Piaski Wielkie (Świątniki, Podedworze i Podlesie), Wola Duchacka, Rżąka, obrzeże Płaszowa i Podgórza Część XXXV. Wola Duchacka, Kosocice i Barycz, Płaszów, Rybitwy, Bieńczyce i Olsza Część XXXVI. Wiosenny rekonesans po południowych obrzeżach miasta. Płaszów (Bagry), Stary Prokocim, Wola Duchacka, Piaski Wielkie, Kurdwanów, Kosocice, Łagiewniki, Zakrzówek, Dębniki, Półwsie i Zwierzyniec Część XXXVII. Wola Justowska i Las Wolski, Półwsie i Zwierzyniec, Łagiewniki, Jugowice, Rajsko i Kosocice Część XXXVIII. Wola Duchacka, Piaski Wielkie i Prokocim Część XXXIX. Borek Fałęcki, Bonarka, Dębniki, Zakrzówek, Półwsie i Zwierzyniec, były Obóz Koncentracyjny Płaszów Część XL. Czyżyny, Rybitwy i Ludwinów.

92 Część XLI. Warszawskie, Krowodrza, Nowa Wieś, Czarna Wieś, Półwsie i Zwierzyniec, Kurdwanów i Borek Fałęcki Część XLII. W zimowej scenerii Pleszowa i Mogiły Część XLIII. W jesiennej i zimowej scenerii: Woli Duchackiej, Piasków Wielkich i Rżąki Część XLIV. W jesiennym i zimowym klimacie Prokocimia Część XLV. Płaszów, Olsza i Rakowice Część XLVI. Raz jeszcze Zwierzyniec Część XLVII. Wzdłuż tradycyjnego Zakrzówka i wokół Skał Twardowskiego Część XLVIII. Krowodrza, Półwsie Zwierzynieckie, Zwierzyniec i Sikornik, Wola Justowska i Las Wolski, Dębniki, Zakrzówek, Łagiewniki Część XLIX. Podgórze okolice Bonarki i kamieniołom Libana, teren KL Płaszów na skraju Woli Duchackiej, Wola Duchacka, Prokocim, Piaski Wielkie, Jugowice, Kurdwanów, Kosocice, Rajsko i Barycz Część L. Borek Fałęcki, Kobierzyn, Skotniki i Pychowice Część LI. Stary Płaszów i Bagry, Prokocim, Bieżanów, Piaski Wielkie Część LII. Zakrzówek i Skały Twardowskiego, Wola Duchacka, teren dawnego KL Płaszów i jego obrzeże, Podgórze Kopiec Krakusa, Mały Płaszów i Rybitwy, Bieżanów Część LIII. Krakowski kalejdoskop: Zakrzówek, Borek Fałęcki, Łagiewniki, Kurdwanów, Wola Duchacka, Prokocim, Piaski Wielkie, Kosocice Część LIV. Krowodrza, Łobzów, Nowa Wieś, Czarna Wieś i Zwierzyniec Część LV. Zakrzówek, Ludwinów, Wola Duchacka, Piaski Wielkie i Prokocim Część LVI. Krowodrza, Czarna Wieś, Zwierzyniec, Półwsie Zwierzynieckie, Wola Duchacka, Prokocim, Piaski Wielkie, Rajsko.

93 93 IV. Krakowskie panoramy i widoki 1. Część I. Wiosna Część II. Lato Część III. Jesień Część IV. Zima 2011/ Część V. Wiosna Część VI. Lato Część VII. Jesień Część VIII. Ostatnia zima rżąckiego uroczyska, czyli przykład symbiozy człowieka i przyrody po krakowsku Część IX. Zima 2012/13. Krowodrza, Łobzów, Nowa Wieś, Czarna Wieś, Zwierzyniec, Zakrzówek, Ludwinów, Podgórze (Kopiec Krakusa), Wola Duchacka, Piaski Wielkie, Rajsko, Prokocim i Płaszów (Bagry) Część X. Przedwiośnie Edycja II. Krowodrza, Nowa i Czarna Wieś, Zwierzyniec, Podgórze, Wola Duchacka, Borek Fałęcki, Płaszów, Piaski Wielkie, Rżąka, Krzyszkowice Część XI. Wiosna Rondo Mogilskie, wokół Wisły, Zwierzyniec, Półwsie Zwierzynieckie, Zakrzówek Skały Twardowskiego, Podgórze Kopiec Krakusa, Las Bonarka, Płaszów - Bagry, Wola Duchacka, Prokocim, Piaski Wielkie, rżąckie ugory, Rajsko, Krzyszkowice Część XII. Lato Kopiec Piłsudskiego, Las Wolski, podnóże Kopca Kościuszki, Skały Twardowskiego, dębnicki brzeg Wisły, Krzesławice, Płaszów Bagry, Wola Duchacka (teren dawnego KL Płaszów i Park Duchacki), Piaski Wielkie, rżąckie ugory, Kosocice, Krzyszkowice

94 94 V. Drzwi krakowskich kamienic czynszowych i domów podmiejskich 1. Część I. Piasek i Nowy Świat Część II. Śródmieście, Stradom, Kazimierz, Wesoła, Dębniki i Podgórze 3. Część III. Śródmieście (cd.), Piasek (cd.), podmiejski Kraków Część IV. Śródmieście (cd.), Kleparz, Wesoła (cd.) Część V. Śródmieście, Piasek, Kleparz i Wesoła uzupełnienia Część VI. Wesoła, Stradom i Kazimierz (cd.) oraz podmiejska Krowodrza Część VII. Piasek, Wesoła, Kazimierz i Podgórze uzupełnienia Część VIII. Piasek uzupełnienia. VI. Krakowskie i podkrakowskie jeziora, stawy, rozlewiska i mokradła 1. Część I. Dawna plaża pod Wawelem, Planty, Bronowice Wielkie, Czarna Wieś, Błonia, Zwierzyniec, Mydlniki i Kryspinów, Zakrzówek, Ludwinów, pogranicze Pychowic i Bodzowa, pychowickie łąki, Przegorzały i Bielany, posolvay owskie stawy w Borku Fałęckim, okolice Bonarki, kamieniołom Libana, teren KL Płaszów, Bagry, nabrzeże Wisły w Rybitwach i Płaszowie, Dąbie, łąki mogilskie, Bieńczyce i Olsza Część II. Parki: w Nowym i Starym Prokocimiu, Wola Duchacka, Piaski Wielkie, Rżąka, Krzyszkowice, Rajsko, Kosocice, Barycz i Wieliczka. VII. Liczne albumy o Krakowie i jego okolicach opublikowane na mojej stronie serwisu społecznościowego Facebook:

95 95 B. Opracowania dotyczące Ziemi Gdowskiej B.1. Sagi i historie rodzinne 1. Saga rodu Grabowskich z Bilczyc i Liplasa koło Gdowa. Edycja IX 2. Saga rodu Chanków i Kędrynów z Podolan i okolic Gdowa. Edycja VI 3. Szkic do historii badań nad drzewem genealogicznym rodu Chanków z Podolan i okolic Gdowa Notka o rodach: Kaletów Wójcioków, Augustynków Frysiów i Mrozowskich z Bilczyc koło Gdowa. Edycja V B.2 Albumy o Ziemi Gdowskiej I. Gdów i jego okolice odchodzący świat 1. Część I. Edycja II. Gdów, Bilczyce, Liplas, Podolany, Wola Zręczycka, Jaroszówka, Lipnica Murowana Część II. Gdów, Przebieczany, Marszowice, Jaroszówka, Kobylec, Klęczana, Wola Zręczycka Część III. Edycja II. Wiatowice, Niegowić, Marszowice, Gdów i inne. Szlak Papieski odcinek od Klęczany do Łapanowa Część IV. Edycja II. Bilczyce, Gdów, Podolany, Wola Zręczycka i Zręczyce Część V. Bilczyce, Liplas, Marszowice, Gdów i Grzybowa Część VI. Zagórzany, Gdów, Podolany, Jaroszówka, Wieniec, Nieznanowice, Marszowice, Bilczyce i Łazany Część VII. Lednica Górna, Trąbki, Łazany Bilczyce, Gdów, Marszowice, Wola Zręczycka i Zagórzany Część VIII. Łazany, Gdów, Niegowić, Krakuszowice, Grodkowice, Klęczana, Kobylec i Łapanów 9. Część IX. Nieznanowice, Pierzchów, Cichawa. Szlak Papieski odcinek od Niegowici do granic Klęczany Część X. Edycja II. Łazany, Bilczyce, Gdów, Pierzchów, Niegowić i Wiatowice.

96 Część XI. Jawczyce, Liplas, Gdów, Wola Zręczycka, Kobylec; wybrane archiwalia Część XII. Gdów, Marszowice, Jaroszówka, Kobylec; kilka wyburzonych już chałup z Gdowa, Marszowic i Kobylca. C. Opracowania dotyczące Ziemi Krakowskiej. I. Dawny świat okolic Krakowa C.1. Albumy o Ziemi Krakowskiej 1. Część I. Dobczyce i Dziekanowice Część II. Wieliczka i Rożnowa Część III. Wieliczka i jej okolice (cd). Wieliczka, Czarnochowice, Lednica Górna, Przebieczany, Biskupice, Szczygłów, Surówki Zabłocie Część IV. Wieliczka i jej okolice (cd). Wieliczka, Krzyszkowice, Lednica Górna, Czarnochowice i Śledziejowice Część V. Łapanów i jego okolice. Łapanów, Kobylec, Jaroszówka, Szlak Papieski odcinek od Łapanów do Kobylca Część VI. Dobczyce i ich okolice (cd). Dobczyce i Kornatka 7. Część VII. Mozaika podkrakowska. Edycja II. Puszcza Niepołomicka i jej okolice, Brzesko Nowe, Pleszów, Kościelniki i Górka Kościelnicka, Zielonki, Korzkiew i ich okolice, Rudawa i jej okolice, Wola Zręczycka i Zagórzany, wokół Dobczyc i Podchybie koło Lanckorony. Dodatek Podkarpacie, okolice Rzeszowa: Świlcza, Mrowla i Bratkowice Część VIII. Bochnia i jej okolice. Ziemia Tarnowska. Edycja III. Bochnia, Łapczyca, Lipnica Murowana, Jasień Brzeski, Tarnów i Ładna. Cmentarze wojenne o okresu I-ej wojny światowej z okolic Tarnowa Część IX. Wieliczka i jej okolice (cd). Wokół centrum Wieliczki, Krzyszkowice oraz panoramy z Chabrowego Wzgórza, Śledziejowice i Kokotów Część X. Wieliczka i jej okolice (cd). Edycja II. Lednica Górna, wokół centrum Wieliczki, Krzyszkowice oraz panoramy z Chabrowego Wzgórza, krajobrazy wokół Baryczy.

97 Część XI. Bochnia i jej okolice (cd). Bochnia i Łapczyca Część XII. Wieliczka i jej okolice (cd). Rekonesans wokół wzgórza Pod Baranem Część XIII. Wieliczka i jej okolice (cd.). Migawki z Wieliczki. Jeszcze jeden spacer po dawnych Krzyszkowicach Część XIV. Edycja II. Wieliczka i jej okolice cd. Galicyjskiej Wieliczki ciąg dalszy, Wzgórze Kaim Część XV. Edycja II. Migawki z trasy: Staniątki, Niepołomice, Wola Batorska, Uście Solne, Szczurowa, Żabno, Ujście Jezuickie, Opatowiec, Gręboszów. Cmentarze wojenne i pomniki z okresu I-ej wojny światowej (cd.): Wola Batorska - Sitowiec, Biskupice Radłowskie, Otfinów, Ujście Jezuickie, Gręboszów. Okolice Brzeska i Tarnowa uzupełnienia. D. Przydrożne zabytki sztuki sakralnej z rejonów: Krakowa, jego okolic i Ziemi Krakowskiej I. Zabytkowe figury, kapliczki i krzyże przydrożne z rejonu Krakowa i jego okolic. 1. Część I. Dawne przedmieścia Krakowa i podkrakowskie wsie Część II. Centrum Krakowa w obrębie dawnego rdzenia austriackiej twierdzy Część III. Ziemia Krakowska. Wieliczka, Gdów, Dobczyce i ich okolice Część IV. Centrum Krakowa w obrębie dawnego rdzenia austriackiej twierdzy uzupełnienia Część V. Ziemia Krakowska cd. Wieliczka i jej okolice, Trąbki, Łazany, Gdów i jego okolice, Szlak Papieski: Niegowić Marszowice Klęczana - Kobylec - Łapanów, Łapanów i jego okolice, Niepołomice i ich okolice, Dołęga koło Szczurowej, Kościelniki, Bochnia i jej okolice, Dębno Tarnowskie, Żabno i jego okolice, Wola Pogórska.

98 98 E. Artykuły w Głosie Wielickim 1. Nr 1 (styczeń 2009) Odchodzący świat. 2. Nr 2 (luty 2009) Negatyw na szklanej płytce. 3. Nr 10 (październik 2009) Zapomniany mieszkaniec Bilczyc ; o Franciszku Augustynku Antonim Wichurze - w setną rocznicę jego narodzin. 4. Nr 12 (grudzień 2009) Bilczyce z lat mego dzieciństwa 5. Nr 1 (styczeń 2010) Bajeczna chałupa mojej babki z Bilczyc. Część Nr 2 (luty 2010) Bajeczna chałupa mojej babki z Bilczyc. Część Nr 3 (marzec 2010) Bajeczna chałupa mojej babki z Bilczyc. Część Nr 4 (kwiecień 2010) Gdów z lat mojego dzieciństwa - początku lat 60-tych XX-go wieku. Część Nr 5 (maj 2010) Gdów z lat mojego dzieciństwa - początku lat 60-tych XX-go wieku. Część Nr 6 (czerwiec 2010) Tradycja nazw i przezwisk z dawnych Bilczyc. Część Nr 7 (lipiec 2010) Tradycja nazw i przezwisk z dawnych Bilczyc. Część Nr 8 (sierpień 2010) Moja prababka Magdusia. Część Nr 10 (październik 2010) Moja prababka Magdusia. Część Nr 1 (styczeń 2011). Wspomnienie Marcina Ciężarka. 15. Nr 2 (luty 2011). Jan Kaczmarczyk zapomniana ofiara zbrodni katyńskiej. 16. Nr 3 (marzec 2012). Moja Babcia Bogdzina. 17. Nr 9 (wrzesień 2012). Z dziejów dworu w Bilczycach. Artykuł z Wiadomości ( ) O mnie. Barbara Bączek. Dokumentalista z sercem Dziennik Polski ( ) O mnie. Paulina Polak. Fotografuje taki Kraków, który powoli przechodzi do przeszłości.