Strefa Komfortu Psychologicznego

Transkrypt

1 Pod Patronatem Stowarzyszenia Psychologów i Psychoterapeuów Rodzinnych Rozłóż koszty leczenie na raty Strefa Komfortu Psychologicznego W numerze: Leczenie alkoholizmu Leczenie anoreksji i bulimii Siecioholizm zaburzenie XXI w. Uzależnienie od hazardu Dlaczego rodzice zabijają własne dzieci? Czy warto na studia przyjmować na podstawie testów? Pismo Psychologiczne nr 2 Kraków 2013

2 Spis Treści Dlaczego rodzice zabijają własne dzieci?... 4 Anoreksja (jadłowstręt psychiczny)... 6 Bulimia (Bulimia nervosa) Alkoholizm, choroba alkoholowa, uzależnienie od alkoholu Uzależnienie od internetu i komputera lub siecioholizm - nowe zaburzenie psychiczne XXI wieku Czym jest uzależnienie od hazardu? Czy warto przyjmować na studia na podstawie testów?

3 Krakowski Ośrodek Psychoterapii i Coachingu ReMed Ul. Wójtowska 3, pok Kraków Pod Patronatem Stowarzyszenia Psychologów i Psychoterapeutów Rodzinnych Opracowanie i korekta: Anna Rekel (jeżeli nie zaznaczono inaczej). Niniejsza publikacja służy jedynie do celów poglądowych, a informacje zawarte w niej nie są podstawą do diagnozowania, leczenia, samoleczenia i roszczeń z jakiegokolwiek tytułu. ISBN Copyright by Wydawnictwo Psychologiczne RD & Anna Rekel. All rights reserved. Wydawnictwo Psychologiczne RD Kraków

4 Dlaczego rodzice zabijają własne dzieci? Dzieci zabijane są w każdej społeczności. Dzieciobójstwo może występować z czterech przyczyn: 1. Gdy kobieta nie ma męża. W niektórych społecznościach kobiety nie są w stanie wychować dzieci bez wsparcia mężczyzny. 2. Gdy noworodek jest zdeformowany, rodzice nie podejmują trudu wychowywania kalekiego dziecka. 3. Gdy urodzą się bliźnięta (matka wtedy nie ma wystarczającej ilości mleka dla dwojga dzieci). 4. Gdy noworodek zagraża starszemu dziecku (jeden poród nastąpił szybko po drugim). Zabójstwo zapobiega rywalizacji pomiędzy noworodkiem a starszym dzieckiem o mleko matki. Najczęściej młode kobiety na całym świecie zabijają swoje dzieci, gdy ich ojciec nie zapewni im małżeństwa. Niewątpliwie jednak zjawisko zabójstw dzieci przez samotne matki jest uwarunkowane kulturowo. Akceptacja dzieci pozamałżeńskich oraz dobra pomoc socjalna, np. w Szwecji, z pewnością zapobiega zabójstwom. Dziecko nie jest w każdym razie tak bezpieczne w objęciach swojej matki, jak można by oczekiwać. Niektórzy podkreślają, iż zbyt mało uwagi poświęca się nienawiści, jaką rodzice odczuwają do swoich dzieci. Szczególnie dotyczy to ojców. Ci, którzy we własnym dzieciństwie doznali wrogości, obojętności, nieustannej krytyki i przemocy od własnych rodziców, nie potrafią inaczej traktować swoich synów. 4

5 Rzadziej podobne postawy można obserwować u ojców w stosunku do córek, gdyż rodzice bardziej kochają dzieci płci przeciwnej. Pomiędzy rodzicami i dziećmi tej samej płci często istnieje rywalizacja. U ojców ujawnia się podświadome pragnienie zniszczenia swojego syna. Agresja w stosunku do dziecka może się zrodzić po jego urodzeniu, w pierwszych miesiącach życia. Wiele matek całkowicie koncentruje się na dziecku i jego potrzebach. Ojciec dziecka w ich życiu emocjonalnym zaczyna odgrywać mniejszą rolę. Czasem niechęć ojca do dziecka wynika głównie z zazdrości o uczucia matki. Dlatego też w prymitywnych plemionach otacza się szczególną opieką mężczyznę, którego żona rodzi dziecko, kompensuje się brak uwagi kobiety, jaki musiałby znieść po jej porodzie. Szczególnie krytyczny w relacjach ojca i syna jest okres dorastania dziecka. Ojciec wówczas zazwyczaj przeżywa kryzys przełomu życia, dokonuje się zmiana hierarchii systemu wartości z towarzyszącym jej niepokojem. Jednocześnie rodzą się problemy z rodzicami, którzy mogą już wchodzić w starość. W klimacie własnego kryzysu i różnych trudności związanych ze starzejącymi się rodzicami, ojciec obserwuje syna właśnie osiągającego pełnię swoich możliwości seksualnych. 5

6 Anoreksja (jadłowstręt psychiczny) Anoreksja (jadłowstręt psychiczny) jest, podobnie jak bulimia, zaburzeniem odżywiania się. Polega ono na ograniczeniu masy ciała wyraźnie poniżej norm przyjętych w odniesieniu do wieku i wzrostu, przy jednoczesnej nieprawidłowej ocenie własnego wyglądu i współistnieniu lęku przed przebraniem na wadze, co powoduje drastyczne obniżenie przyjmowania jedzenia. Jest to bardzo groźna choroba, która może doprowadzić do zmian w układzie nerwowym, a nawet do śmierci. W dużej mierze jest chorobą kobiet, ale też w jakimś stopniu mężczyzn - manoreksja. Objawy: Zwolnienie czynności serca, spadek ciśnienia krwi i temperatury ciała; Występowanie obwodowych obrzęków; Pojawienie się na ciele owłosienia pod postacią meszku; Wypadanie włosów na głowie; Suchość skóry z tendencją do żółtego podbarwienia; Osłabienie siły mięśiowej z zanikami mięśni; Bóle brzucha, możliwość stanów zapalnych przewodu pokarmowego; Zanik miesiączki u kobiet; 6

7 Podwyższenie stężenia cholesterynu ogólnego. Przyczyny anoreksji: Czynniki osobowościowe; Czynniki biologiczne; Czynniki rodzinne; Czynniki społeczno-kulturowe. Leczenie Postępowanie terapeutyczne powinno być wielokierunkowe z zachowaniem odpowiedniej hierarchii ważności celów. W przypadkach znaczącego niedoboru masy ciała (poniżej 75 % wagi należnej) zaleca się leczenie szpitalne. Chorzy z mniejszym niedoborem masy ciała mogą być leczeni w warunkach ambulatoryjnych, np. w prywatnych klinikach, gabinetach lekarskich, ośrodkach psychoterapii, oddziałach dziennych, w domu pacjenta etc. Faza I Podstawowym celem w fazie pierwszej jest zapobieganie możliwemu zagrożeniu życia, wynikających ze zmian metabolicznych powstałych na skutek głodzenia się. Dopiero zlikwidowaniu tego zagrożenia należy rozpocząć leczenie psychoterapią uzwględniajace przyczyny zaburzenia i zapobiegające nawrotom, a ostatnim czasem modnym i skutecznym w niektórych przypadkach staje się coaching. Proces leczenia anoreksji może zawierać następujące elementy: Uzyskanie stopniowego przyrostu masy ciała; Leczenie powikłań somatycznych; Utrwalenie motywacji do leczenia; 7

8 Edukacja w zakresie odżywania; Korekta zachowań związanych z jedzeniem; Korekta objawów psychosomatycznych zaburzeń samooceny, obrazu ciała, zaburzeń nastroju; Wsparcie i psychoterapia rodzin; Psychoterapia grupowa; Zapobieganie nawrotom. Uzyskiwanie stopniowego przyrostu masy ciała powinno obejmować wartości od 1 do 1,5 kg na tydzień u chorych hospitalizowanych lub 0,5-1 kg na tydzień u osób leczonych w warunkach ambulatoryjnych w klinikach, gabinetach lekarskich, ośrodkach psychoterapii, gabinetach dietetycznych etc. Stosowna dieta w pierwszym tygodniu powinna zawierać kcal/kg m.c. i mieć półpłynną konsystencję. W następnych tygodniach dieta powinna zawierać kcal/kg m.c. lub nawet kcal/kg m.c. Do mierzenia masy ciała wykorzystują się nowoczesne specjalne urządzenia, tzw. analizatory masy ciała. Zalecane i bardzo często stosowane w praktyce jest zawieranie kontraktu psychoterapeutycznego z osobą leczoną,w którym ustala się zasady, częstotliwość leczenia psychoterapią, normy przyrostu ciała etc. Faza II W drugiej fazie leczenia głównie stosuje się: Psychoterapia indywidualna; Psychoterapia rodzinna; Psychoedukacja; 8

9 Psychodietetyka; Farmakoterapia; Psychoterapia ma na celu korektę procesów psychologicznych, nieprawidłowości rodzinnych oraz leczenie powikłań psychopatologicznych i somatycznych. Zalecane formy terapii to indywidualne, grupowa, rodzinne. Dietetyk układa indywidualny dostosowany do stanu zdrowia pacjenta jadłospis. Leczenie farmakologiczne stosuje się w przypadkach współtowarzyszących objawów depresyjnych, obsesyjnokompulsyjnych lub lękowych. 9

10 Bulimia (Bulimia nervosa) Bulimia podobnie jak anoreksja jest zaburzeniem odżywiania, dotyka przede wszystkim młode kobiety w wieku lat. Może jednak występować u młodszych jak i znacznie starszych osób. Diagnoza Do rozpoznania bulimii konieczne jest stwierdzenie wszystkich następujących objawów: 1) Stałe zaabsorbowanie jedzeniem i nie powstrzymywanie pragnienia jedzenia; pacjent miewa epizody żarłoczności, polegających na pochłanianiu olbrzymich ilości jedzenia w krótkim czasie i z niewielkimi przerwami; 2) Pacjent próbuje przeciwdziałać tuczącym skutkom pokarmów, stosując co najmniej jedną z następujących metod: prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających, okresowe głodówki, stosowanie leków tłumiących łaknienie, preparatów tarczycy lub środków moczopędnych; chory ze współistniejącą cukrzycą może zaniechać przyjmowania insuliny; 10

11 3) Obraz psychopatologicznej dotyczy chorobliwej obawy przed otyłością; pacjent określa nieprzekraczalne granice masy ciała, znacznie poniżej przedchorobowej lub optymalnej według lekarza; często choć nie zawsze w wywiadzie stwierdza się epizod jadłowstrętu psychicznego; okres dzielący te dwa zaburzenia wynosi od kilku miesięcy do wielu lat. Powikłania medyczne bulimii: Zaburzenia elektrolitów, hiperchloremia, hipokaliemia; Zaburzenia metaboliczne; Niedobory witamin; Uszkodzenia tylnej ściany gardła i przełyku; Erozja szkliwa zębów przez kwas solny, powiększenie ślinianek przyusznych; Nasilone rozstępy skórne; Biegunki i zaparcia wynikające z nadużywania srodków przeczyszczających; Niedrożność porażenna jelit; Osłabienie, bóle głowy; Neuropatie, miopatie, czasami napady drgawkowe. 11

12 Zmiany psychiczne u osób cierpiących na bulimię: zmęczenie ospałość zły nastrój niepokój niechęć do samego siebie stany depresyjne poczucie wstydu i upokorzenia psychiczne uzależnienie od środków przeczyszczających i odwadniających Leczenie Psychoterapia indywidualna; Psychoterapia rodzinna; Psychoedukacja; Psychoterapia grupowa; Psychodietetyka; Farmakoterapia. Leczenie bulimii jest zwykle długotrwałe, stąd tendencja do łączenia psychoterapii i farmakoterapii. W leczenie powinna być włączona rodzina, jeśli pacjentka jest młodsza i mieszka z rodzicami lub partner pacjentki. 12

13 Alkoholizm, choroba alkoholowa, uzależnienie od alkoholu, toksykomania alkoholowa Zaburzenie polegające na utracie kontroli nad ilością spożywanego alkoholu. Spożywanie zazwyczaj w dużych dawkach alkoholu przez alkoholika jest spowodowane przymusem o charakterze psychicznym i somatycznym, i nie podlega jego woli. Główne objawy uzależnienia: Silna, natrętna potrzeba spożywania alkoholu; Trudności z kontrolowaniem picia alkoholu (np. trudności w unikaniu rozpoczęcia picia, trudności w zakończeniu picia albo problemy z kontrolowaniem picia do wcześniej założonego poziomu); Objawy abstynencyjne (drżenia mięśniowe, nadciśnienie tętnicze, tachykardia, nudności, wymioty, biegunki, bezsenność, rozszerzenie źrenic, wysuszenie śluzówek, 13

14 wzmożona potliwość, zaburzenia snu, nastrój drażliwy lub obniżony, lęk); Zwiększona tolerancja alkoholu (ta sama dawka alkoholu nie przynosi oczekiwanego efektu, potrzeba spożywania większych dawek alkoholu dla wywołania oczekiwanego efektu); Zawężenie repertuaru zachowań związanych z piciem alkoholu do 1-2 wzorców; Postępujące zaniedbywanie alternatywnych do picia przyjemności, zachowań i zainteresowań; Picie alkoholu mimo oczywistej wiedzy o jego szczególnej szkodliwości dla zdrowia pijącego. 14

15 Skutki Alkoholizmu: Zaburzenia życia rodzinnego Problemy w kontaktach z ludźmi Problemy finansowe Przemoc wobec bliskich Problemy z prawem (karalność) Przewlekły alkoholizm prowadzi do chorób psychicznych, ciężkich schorzeń wątroby, nerek, żołądka, serca etc. Alkoholizm zwiększa przestępczość, sprzyja szerzeniu się chorób wenerycznych i ujemnie wpływa na potomstwo. Nadużywanie alkoholu jest powodem powstawania problemów w rodzinach oraz ich rozpadu. Stadia choroby alkoholowej: Faza wstępna prealkoholowa, trwająca od kilku miesięcy do kilku lat, zaczyna się od konwencjonalnego stylu picia. Człowiek odkrywa, że picie alkoholu nie tylko daje przyjemne doznania, ale także łagodzi przykre stany emocjonalne. Wzrasta tolerancja na alkohol. Faza ostrzegawcza zaczyna się w momencie pojawienia się luk pamięciowych. Faza krytyczna rozpoczyna się od utraty kontroli nad piciem. 15

16 Faza przewlekła zaczyna się wraz z wystąpieniem wielodniowych ciągów. Leczenie uzależnienia od alkoholu: Psychoterapia indywidualna; Psychoterapia grupowa; Psychoterapia rodzinna; Farmakoterapia. W leczeniu alkoholizmu skuteczna jest psychoterapia grupowa oraz indywidualna, a także różne odmiany grup wsparcia, coachingu etc. W leczeniu uzależnienia od alkoholu stosuje się również farmakoterapię. Leki od alkoholizmu dostępne na receptę. Rozłóż koszty leczenia na raty 16

17 Uzależnienie od internetu i komputera lub siecioholizm - nowe zaburzenie psychiczne XXI w. Rozróżnia się kilka odmian tego typu uzależnień: Erotomania internetowa - polega głównie na oglądaniu filmów i zdjęć z materiałami pornograficznymi lub rozmowach na chatach o tematyce seksualnej. Zjawisko to bardzo groźne, gdy na materiały o treści pornograficznej trafiają osoby małoletnie lub z zaburzeniami w sferze emocjonalnej. Socjomania internetowa - uzależnienie od internetowych portalów społecznościowych. Osoba nawiązuje nowe kontakty tylko poprzez sieć, ma zachwiane relacje człowiek-człowiek w kontaktach poza siecią, pojawiają się zaburzenia mowy, następuje zanik komunikacji niewerbalnej. Uzależnienie od sieci - innymi słowy uzależnienie od internetu. 17

18 Przeciążenie informacyjne - udział w wielu listach dyskusyjnych jednocześnie. Uzależnienie od komputera - uzależnienie od komputera, który nie koniecznie musi być podłączony do internetu. Dla uzależnionej osoby często nie ważne, co robi przy komputerze. Wpływ na rodzinę siecioholizmu: Jedną z form uzależnienia występujących w rodzinie jest uzależnienie od gier. Inną formą jest uzależnienie od komunikacji synchronicznej. W tę formę patologii popadają częściej nastolatkowie i młodzież. Groźną dla stabilności związku małżeńskiego formą uzależnienia jest erotomania internetowa. Przemoc obecna w grach komputerowych, wpływa również niekorzystnie na osoby z nieukształtowanym w pełni światopoglądem. Takie uzależnienie ma poważne negatywne skutki psychologiczne, społeczne i fizjologiczne na osób uzależnionych i ich rodzin. 18

19 Czym jest uzależnienie od hazardu? Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 uzależnienie od hazardu jest to nienormalne zachowanie lub utrata kontroli nad popędami, czyli zaburzenie, które polega na częstym, powtarzającym się uprawianiu hazardu, który zaczyna kontrolować życie chorego i prowadzi do zaniedbania jego społecznych, zawodowych i rodzinnych zobowiązań. Komu grozi uzależnienie od hazardu? W największej grupie ryzyka są mężczyźni i kobiety w wieku około 30 lat, mieszkający w dużych miastach. Pierwsze przejawy uzależnienia często pojawiają się już w wieku młodzieńczym. Bardzo często takie osoby są mocno zadłużone, znajdują się w grupie z ryzykiem popełnienia samobójstwa i często mają za sobą czyny przestępcze, popełniane w celu zdobycia środków do gry. Większość hazardzistów jest także uzależnionych od alkoholu lub narkotyków. 19

20 Jakie są skutki uzależnienia od hazardu? Proces uzależnienia wpływa na wszystkie aspekty życia, a chory ma bardzo ograniczone możliwości kontrolowania swoich zachowań: problemy finansowe; problemy rodzinne; problemy zdrowotne; problemy z prawem etc. W miarę rozwoju choroby, chory, chcąc odrobić straty, gra na coraz wyższych stawkach i wpada w pułapkę gonitwy. Zwiększa się izolacja społeczna. Pojawia się poczucie winy i wstydu, a chory zaczyna ukrywać swoje uzależnienie, a jego zachowanie może doprowadzić do aktów przemocy celem zdobycia środków do gry. W końcu chory wpada w ogromne długi, traci wsparcie swoich najbliższych, traci pracę, mogą ojawic się próby samobójcze, wchodzi na drogę przestępstwa. Mogą pojawić się wrzody, bóle głowy lub zawały serca. Leczenie: Psychoterapia indywidualna i rodzinna; Coaching; Farmakoterapia. 20

21 W leczeniu uzależnień od hazardu skuteczna jest psychoterapia i coaching oraz farmakoterapia. Efektywna jest zarówno psychoterapia indywidualna jak i grupowa. 21

22 Czy warto przyjmować na studia na podstawie testów? Coraz więcej uniwersytetów i szkół wyższych, również w Polsce, decyduje się na rekrutację kandydatów na studia na podstawie testów. Stosuje się różne metody rekrutacji, od testów wiadomości z określonej dziedziny (na przykład historii, biologii), poprzez testy wiedzy ogólnej, aż po testy umiejętności studiowania i sprawności rozumowania. Rodzi to pytania o sens takiego postępowania i związane z tym zagrożenia. Według E. Nęcka, decyzje o stosowaniu testów w procesie rekrutacji są w dużej mierze podyktowane względami praktycznymi. Autor pisz, że jeśli o przyjęcie na wyjątkowo obiegane kierunki stara się do dwudziestu kandydatów na jedno miejsce, tradycyjny egzamin ustny musiałby trwać kilka miesięcy. Ponadto rzetelność ocen dokonywanych przez komisje rekrutacyjne na podstawie krótkiej rozmowy kwalifikacyjnej jest zwykle niepokojąco niska. Można zgodzić się z autorem artykułu, że przesłuchiwanie setek kandydatów wymaga czasu i komfortowych warunków, których komisje zwykle nie mają. Opierają się więc często na pierwszym wrażeniu, ulegając wszelkim możliwym pułapkom psychologicznym, związanym z ocenianiem ludzi. Z tego punktu widzenia testy wydają się niezastąpione. Jednak krytycy testów stawią zarzuty, że rekrutacja na podstawie testów nie jest sprawiedliwa, rzetelna i trafna. Niesprawiedliwa, bo premiuje osoby umiejące zdawać testy i dobrze do nich przygotowane, a niekoniecznie najlepsze z punktu widzenia założonego profilu studenta i absolwenta danego kierunku. Nierzetelna, bo warunki zdawania egzaminu testowego bywają żenujące. Nietrafna, bo sprawności 22

23 ocenione przy użyciu testów w żaden sposób nie wiążą się z wymaganiami stawianymi studentom danego kierunku. E. Nęcka pisze dalej, że w sporach na ten temat często używa się argumentu, iż trafność testów rekrutacyjnych można ocenić, porównując uzyskane w nich wyniki z wynikami egzaminów na studiach. Jego zdaniem, kandydaci, którzy osiągnęli lepszy wynik w teście rekrutacyjnym, powinni otrzymywać wyższe oceny z przedmiotów akademickich. W przeciwnym razie testy należałoby uznać za nietrafne, a zatem niewskazane. W argumentacji tego rodzaju zapomina się o tym, że nawet brak korelacji między wynikiem testu a ocenami na studiach nie dyskwalifikowałby testów jako trafnej metody selekcji. Kandydaci przyjęci na studia są już bardzo wyselekcjonowani, ponieważ zdali trudny egzamin wstępny. W tak wyselekcjonowanej próbce wariancja w zakresie sprawności intelektualnych może być znacząco zredukowana: wszyscy przyjęci są zdolni lub bardzo zdolni, a różnice między nimi w zakresie poziomu inteligencji mogą być pominięte. W tej sytuacji należałoby wręcz oczekiwać braku istotnej korelacji między wynikami uzyskanymi w teście kwalifikacyjnym a ocenami na studiach. O sukcesie studenta może w tej sytuacji decydować nie inteligencja, lecz pilność, sumienność, zainteresowania i inne cechy osobiste. W gruncie rzeczy, aby ocenić trafność testu kwalifikacyjnego, należałoby przeprowadzić bardzo ryzykowny eksperyment. Połowę studentów trzeba by przyjąć na podstawie testów, a połowę - na podstawie losowania bezzwrotnego z puli wszystkich kandydatów. Wniosek o braku trafności testów jako kryterium selekcji na studia można by przyjąć dopiero wtedy, gdyby okazało się, że nie ma związków korelacyjnych między wynikami uzyskanymi w teście a ocenami na studiach nie tylko w grupie wyselekcjonowanej, ale także w grupie 23

24 wylosowanej. Takiego eksperymentu nikt rozsądny nie zgodzi się przeprowadzić ze względów społecznych i prawnych, ale bez niego wszelkie dyskusje na temat ograniczonej trafności testów rekrutacyjnych wydają się pozbawione sensu. Mimo to pewne argumenty na rzecz trafności testów rekrutacyjnych udało się zgromadzić. Jak pisze E. Nęcka, porównano oceny z egzaminów w sesji zimowej studentów pierwszego roku psychologii w roku akademickim 1993/1994 z wynikami tych samych egzaminów w roku akademickim 1992/1993. Studenci, którzy zaczynali studia w roku 1992, zostali przyjęci na podstawie tradycyjnego egzaminu pisemnego i ustnego z kilku przedmiotów szkolnych, natomiast studentów, którzy zaczynali studia w roku 1993, przyjęto na podstawie egzaminu testowego, uzupełnionego ustną rozmową kwalifikacyjną. Okazało się, że oceny w pierwszej sesji egzaminacyjnej na studia były znacząco lepsze w wypadku studentów przyjętych na podstawie egzaminu testowego. Obliczono również związek między wynikiem egzaminu wstępnego (tradycyjnego lub testowego) a średnią ocen ze wszystkich lat studiów. Okazało się, że wynik tradycyjnego egzaminu wstępnego nie pozostaje w jakiejkolwiek relacji ze średnią ocen ze studiów. Natomiast współczynniki korelacji miedzy średnią ocen a wynikami egzaminu testowego były wprawdzie niskie, ale statystycznie istotne. Podobne wyniki przyniosła analiza danych dotyczących studentów pedagogiki. Co więcej, stwierdzono bardzo wysokie wskaźniki rzetelności egzaminu testowego. Wskaźnik Spearmana-Browna informuje nas o tym, czy parzyste i nieparzyste pozycje testu w takim samym stopniu przyczyniają się do ogólnego wyniku testu. Inne miary rzetelności nie były dostępne, podobnie jak miary rzetelności egzaminu tradycyjnego. Jednak uzasadnione wydają się opinie, że jest ona dość 24

25 niska. Komisja egzaminacyjna albo przychyla się do oceny egzaminatora z przedmiotu, albo dopasowuje ocenę do ogólnego wrażenia wywieranego przez kandydata. Okazało się więc, że wartość predykcyjna testów rekrutacyjnych jest wyższa niż wartość predykcyjna tradycyjnego egzaminu wstępnego, i to mimo znacznego ograniczenia wariancji w grupie studentów wyselekcjonowanych na podstawie testów. Zdaniem autora, nie można tego jednak sprawdzić z przyczyn etycznych i prawnych. Na podstawie: E. Nęcka, Inteligencja... Gdańsk

26 Pismo psychologiczne Strefa Komfortu Psychologicznego zostało wydane pod patronatem Stowarzyszenia Psychologów i Psychoterapeutów Rodzinnych Konsultacji z zakresu psychologii udzieliła psycholog, psychoterapeuta mgr Anna Rekel Publikacja sfinansowana przez: Rozłóż koszty leczenia na raty