Ekologiczne zakupy! Zielone zamówienia publiczne w Europie. Streszczenie

Transkrypt

1 Ekologiczne zakupy! Zielone zamówienia publiczne w Europie Streszczenie

2 Wprowadzenie W niniejszym dokumencie przedstawiono w ogólnym zarysie zielone zamówienia publiczne w Unii Europejskiej (UE). Omówiono w nim pojęcie zielonych zamówień publicznych (ang. green public procurement, GPP) oraz streszczono najważniejsze zasady polityki unijnej i krajowej w tej dziedzinie. Podano przykłady efektów i korzyści związanych z zielonymi zamówieniami publicznymi na podstawie podejścia realizowanego przez instytucje publiczne w całej UE. Przedstawione są także aspekty prawne zielonych zamówień publicznych oraz dotyczące najlepszego wykorzystania środków pieniężnych. Niniejsze streszczenie oparte jest na bardziej szczegółowym podręczniku Ekologiczne zakupy!, który można pobrać ze strony internetowej UE poświęconej GPP ( Dalsze informacje na temat zielonych zamówień publicznych na poziomie europejskim i krajowym są dostępne w źródłach wymienionych na końcu niniejszego dokumentu. Kontekst polityki Unia Europejska aktywnie wspiera i promuje zielone zamówienia publiczne w kontekście swojej polityki na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji. W komunikacie z 2008 r. Zamówienia publiczne na rzecz poprawy stanu środowiska zatwierdzono określone cele dotyczące zielonych zamówień publicznych, ustanawiając szereg środków wsparcia, które ma wdrożyć Komisja Europejska. Ostatnio w strategii Europa 2020 ustalono, że zamówienia publiczne są jednym z najważniejszych sposobów

3 osiągnięcia inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. Dlaczego zielone zamówienia publiczne? Instytucje publiczne w Europie są odpowiedzialne za wydatki w wysokości ponad 2 bilionów EUR rocznie, czyli 19% PKB UE. Stanowi to dla sektora publicznego zarówno szansę, jak i konieczność rozsądnego wykorzystywania siły nabywczej. Zielone zamówienia publiczne można wykorzystywać do ograniczenia bezpośrednich skutków działań publicznych dla środowiska, jednocześnie wpływając na rynek, aby dostarczał bardziej ekologicznych towarów, usług i robót budowlanych. Korzyści płynące z zielonych zamówień publicznych można widzieć w kontekście: realizacji określonych celów i zadań środowiskowych na przykład w zakresie redukcji emisji CO 2, efektywności energetycznej i ochrony zasobów naturalnych; oszczędności kosztów; większego zaufania obywateli, przedsiębiorstw i społeczeństwa obywatelskiego do administracji publicznej; sprzyjania innowacyjności i wspierania rozwoju konkurencyjnych, zielonych towarów i usług oraz poszerzania rynku tych produktów;

4 tworzenia zdrowszych warunków pracy dla pracowników; budowania zdolności organizacji publicznych pod kątem możliwości sprostania w przyszłości wyzwaniom w dziedzinie środowiska i zasobów. Potencjalny wpływ zielonych zamówień publicznych: gdyby cała UE przyjęła takie same kryteria środowiskowe dotyczące oświetlenia i urządzeń biurowych jak miasto Turku w Finlandii, obniżając zużycie energii elektrycznej o 50%, emisje CO 2 ograniczono by o 15 mln ton rocznie. Kontekst prawny W pochodzących z 2004 r. dyrektywach dotyczących zamówień publicznych (2004/18/WE i 2004/17/WE) jednoznacznie zezwala się na uwzględnianie aspektów środowiskowych podczas udzielania zamówień. Podkreślono to już w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w kluczowych sprawach z 2002 r. (Concordia Bus) i 2003 r. (EVN Wienstrom) ustalono zakres uwzględniania kryteriów środowiskowych w przetargach przeprowadzanych na zasadach konkurencyjnych. Instytucje publiczne mogą dążyć do utrzymania wysokich standardów ochrony środowiska przy realizacji swoich zakupów, pod warunkiem że przedmiotowe kryteria są stosowane w sposób sprawiedliwy i przejrzysty. W przepisach UE dotyczących ochrony środowiska przewidziano również obowiązkowe wymogi w zakresie udzielania zamówień w pewnych obszarach, na przykład w odniesieniu do kontroli

5 substancji niebezpiecznych, odpadów i recyklingu, zakupu czystych ekologicznie pojazdów i informatycznych urządzeń biurowych oraz charakterystyki energetycznej budynków (zob. ramka). Obowiązkowe zielone zamówienie publiczne w określonych sektorach: Informatyczne urządzenia biurowe na mocy rozporządzenia w sprawie Energy Star (nr 106/2008) do zakupów informatycznych urządzeń biurowych przez organy administracji centralnej mają zastosowanie minimalne wymagania w zakresie efektywności energetycznej. Pojazdy transportu drogowego na mocy dyrektywy w sprawie ekologicznie czystych pojazdów (2009/33/WE) przy zamówieniach publicznych na pojazdy powyżej wartości progowej określonej w przepisach UE instytucje publiczne muszą brać pod uwagę zużycie energii i emisje. Zapewniona jest wspólna metodyka obliczania kosztów całego cyklu użytkowania. Budynki na mocy dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (2010/31/UE) najpóźniej od 2014 r. we wszystkich nowych projektach budowlanych i w projektach ważniejszych renowacji muszą być stosowane minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej. Do 2019 r. wszystkie nowe budynki zajmowane przez władze publiczne oraz będące ich własnością muszą charakteryzować się niemal ż i ii

6 Rzetelne postępowanie Oprócz uzyskania najlepszej relacji jakości do ceny instytucje publiczne mają obowiązek rzetelnego postępowania przy udzielaniu zamówień publicznych, co oznacza stosowanie zasad obowiązujących na rynku wewnętrznym. Należą do nich zasady przejrzystości, równego traktowania, niedyskryminacji i proporcjonalności. Instytucje zamawiające muszą również unikać tworzenia przeszkód dla konkurencji, na przykład wynikających ze stosowania nadmiernie restrykcyjnych specyfikacji. Zielonych zamówień publicznych można udzielać w sposób w pełni zgodny z wyżej wymienionymi zasadami, a rodzaje podejścia opracowane na szczeblu UE i przez państwa członkowskie odzwierciedlają obowiązujące wymogi prawne. Podręcznik Ekologiczne zakupy! zawiera szczegółowe wytyczne dotyczące sposobu udzielania zielonych zamówień publicznych z poszanowaniem odpowiednich unijnych zasad. Obejmują one każdy z etapów procesu udzielania zamówień. Konsultacje z rynkiem Konsultacje z rynkiem przed wprowadzeniem nowych wymogów w zakresie udzielania zielonych zamówień publicznych są jednym ze sposobów, w jaki zamawiający mogą zdobyć informacje o ewentualnym wpływie na konkurencję. Takie podejście, jak dialog techniczny, może umożliwić zdobycie większej wiedzy na temat dostępnych ekologicznych rozwiązań. Unijne zasady udzielania zamówień dopuszczają takie postępowanie, o ile jest ono rzetelne

7 i przejrzyste. Publikowanie wstępnego ogłoszenia informacyjnego, w którym zapowiada się zamiar zastosowania kryteriów GPP, również może pomóc w przygotowaniu rynku do spełnienia tych wymogów. Opłacalność Ekologiczne zakupy mogą prowadzić do oszczędności, a także do korzyści dla środowiska. Dzięki uwzględnieniu takich czynników, jak zużycie energii i wody, ograniczenie stosowania substancji niebezpiecznych, stosowanie materiałów pochodzących z recyklingu oraz odpowiednie gospodarowanie odpadami, zielone zamówienia publiczne mogą pomóc w osiągnięciu oszczędności w odniesieniu do wielu grup produktów i usług. Ma to miejsce w szczególności, jeżeli w procesie udzielania zamówień zastosuje się podejście oparte na kalkulacji kosztów cyklu życia, uwzględniające wszystkie koszty, jakie zostaną poniesione w cyklu życia produktów, obiektów budowlanych lub usług, a nie tylko cenę ich nabycia. Kalkulacja taka może przynieść oszczędności dzięki umożliwieniu zamawiającym wybrania wariantu, który odpowiada najlepszej wartości w całym jego cyklu życia.

8 Korzyści płynące z zielonych zamówień publicznych: Departament Środowiska, Żywności i Spraw Wiejskich Wlk. Brytanii ocenił skutki pieniężne wdrożenia proponowanych kryteriów GPP w odniesieniu do mebli. Okazało się, że wdrożenie tych kryteriów przez wszystkie departamenty rządowe na szczeblu centralnym i agencje wykonawcze doprowadziłoby w ciągu 11 lat do oszczędności w wysokości 40,7 mln GBP (47,2 mln EUR). Oszczędności te byłyby spowodowane mniejszą emisją gazów cieplarnianych, większym stopniem wykorzystania materiałów pochodzących z recyklingu, wolniejszym tempem wymiany mebli i niższymi kosztami gospodarowania odpadami dzięki ponownemu wykorzystaniu mebli.

9 w niektórych modelach kalkulacji kosztów cyklu życia, oprócz ceny nabycia, użytkowania, konserwacji i usunięcia, uwzględnia się również koszt określonych środowiskowych efektów zewnętrznych, takich jak emisje CO 2. Na przykład w dyrektywie w sprawie ekologicznie czystych pojazdów (2009/33/WE) przewidziano określoną metodykę szacowania kosztów związanych ze zużyciem paliwa oraz emisjami gazów cieplarnianych i cząstek stałych przy zakupie pojazdów transportu drogowego. Inne sektory, w których koszty cyklu życia często wspomagają wybór bardziej ekologicznego wariantu, to oświetlenie wewnętrzne/zewnętrzne, izolacja budynków oraz inne materiały budowlane, sprzęt informatyczny i inne produkty wykorzystujące energię. Na potrzeby kalkulacji kosztów cyklu życia opracowano szereg różnych narzędzi i metod w celu stosowania ich w procesie udzielania zamówień. Szczegółowe informacje na ich temat można znaleźć na końcu niniejszego dokumentu.

10 Korzyści płynące z zielonych zamówień publicznych: W latach dzięki swojemu programowi EcoBuy Wiedeń oszczędził 44,4 mln EUR i ponad ton CO 2. Tworzone są grupy robocze dla każdej grupy produktów i usług oraz opracowywane są kryteria dotyczące głównych skutków. Oszczędności poczyniono na przykład dzięki stosowaniu mniejszych ilości produktów czyszczących i instalacji efektywnego energetycznie osprzętu budowlanego. Do obliczenia oszczędności przyjęto podejście oparte na kosztach cyklu życia.

11 Osiągnięcie docelowych poziomów w zakresie ochrony środowiska Instytucje publiczne na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym w coraz większym stopniu zdają sobie sprawę z konieczności efektywnego wykorzystywania zasobów oraz osiągnięcia określonych celów polityki i docelowych poziomów w zakresie emisji gazów cieplarnianych, energii, wody i odpadów. Użytkowanie gruntów i redukcja zlokalizowanych emisji z transportu również stanowią ważne zagadnienia dla wielu instytucji. Zielone zamówienia publiczne umożliwiają wdrożenie polityki ochrony środowiska w kontekście udzielania zamówień przez sektor publiczny. Przyjęte przez Komisję Europejską podejście do zielonych zamówień publicznych ma na celu w pierwszej kolejności określenie najważniejszego wpływu na środowisko związanego z każdym produktem, usługą lub obiektem budowlanym w oparciu o wyczerpującą analizę cyklu życia, a następnie zaproponowanie kryteriów udzielania zamówień z uwzględnieniem tego wpływu. Zapewnia to przejrzysty związek między działaniami w zakresie zamówień a korzyściami dla środowiska. Potencjalny wpływ zielonych zamówień publicznych: gdyby cały europejski sektor publiczny przyjął wytyczne duńskiego Ministerstwa Środowiska dotyczące samochodów, emisje dwutlenku węgla zostałyby ograniczone o około ton rocznie, a koszty paliwa i koszty operacyjne o jedną trzecią. Gdyby wszystkie samochody użytkowane w Europie spełniały te normy, emisje CO 2 zostałyby ograniczone o 220 mln ton, co znacząco przyczyniłoby się do realizacji europejskiego celu zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych do 2020 r.

12 Co jest potrzebne do udzielania zielonych zamówień publicznych? Wiele instytucji publicznych w Europie przyjęło podejście polegające na ustanowieniu polityki w zakresie zielonych zamówień publicznych lub włączeniu zobowiązań dotyczących udzielania zielonych zamówień publicznych do innych dziedzin polityki. Większość państw członkowskich przyjęła krajowy plan działania dotyczący zielonych zamówień publicznych. Zielone zamówienia publiczne wymagają efektywnej współpracy między różnymi departamentami i pracownikami w obrębie danej organizacji. Ponadto za ważny czynnik przy ustalaniu powodzenia realizacji zielonych zamówień publicznych uważa się na ogół wsparcie na wysokim szczeblu. Aby uzyskać maksymalną efektywność, taka polityka powinna: określać wyraźne cele, sektory priorytetowe i ramy czasowe; określać zakres objętych nią czynności zakupowych; przypisywać ogólny zakres odpowiedzialności za wprowadzenie polityki; przewidywać efektywne przekazywanie informacji na temat polityki i udostępniać odpowiednie wytyczne i szkolenia; uwzględniać mechanizm monitorowania wykonania.

13 Przykład: Rumunia szkoli zamawiających w dziedzinie zielonych zamówień publicznych W 2009 r. rumuńskie Ministerstwo Środowiska i Leśnictwa rozpoczęło realizację programu szkoleniowego dotyczącego zielonych zamówień publicznych, którego celem jest poszerzanie wiedzy o korzyściach dla środowiska wynikających z zielonych zamówień publicznych oraz rozpowszechnianie odpowiednich narzędzi, metod i dobrych praktyk. Wyniki programu szkoleniowego obejmują sprawozdanie dotyczące włączenia kryteriów ekologicznych do dokumentacji przetargowej, powstanie ukierunkowanej na zielone zamówienia publiczne sieci zamawiających w ramach administracji centralnej, podręcznik dla osób prowadzących szkolenie w zakresie GPP oraz przygotowanie 49 osób do prowadzenia szkoleń.

14 Na szczeblu UE stworzono szereg zasobów na potrzeby wdrożenia zielonych zamówień publicznych. Dostępne są one na stronie internetowej UE poświęconej GPP. Przedmiotowa strona internetowa zawiera informacje o polityce i ramach prawnych dotyczących zielonych zamówień publicznych oraz o najnowszych wydarzeniach na szczeblu UE i państw członkowskich, a także analizy dotyczące zielonych zamówień publicznych, materiały szkoleniowe i wiele innych przydatnych zasobów. Zawiera również unijne kryteria GPP i sprawozdania dotyczących zagadnień technicznych w szeregu różnych języków UE. Unijne kryteria GPP obejmują wiele różnych grup produktów i usług powszechnie nabywanych przez instytucje publiczne. Sposoby weryfikowania zgodności z kryteriami zostały wyraźnie określone, aby zapewnić oczekiwaną faktyczną efektywność ekologiczną zakupionych produktów i usług. Kryteria te mogą zostać bezpośrednio włączone do dokumentacji przetargowej. Dzielą się one na dwa rodzaje - podstawowe oraz kompleksowe. Kryteria podstawowe dotyczą najważniejszych aspektów środowiskowych i są przeznaczone do stosowania przy ograniczonej do minimum konieczności dodatkowej weryfikacji lub przy minimalnym wzroście kosztów. Kryteria kompleksowe służą zakupieniu najlepszych dostępnych na rynku produktów przyjaznych środowisku.

15 Dostępne unijne kryteria GPP (od września 2011 r.) w zakresie: papieru do kopiowania i papieru graficznego środków czyszczących i usług w zakresie sprzątania informatycznych urządzeń biurowych budownictwa transportu mebli energii elektrycznej usług gastronomicznych i cateringowych okien, przeszklonych drzwi i świetlików izolacji cieplnej twardych pokryć podłogowych paneli ściennych kogeneracji (CHP) budowy dróg i znaków drogowych oświetlenia ulicznego i sygnalizacji świetlnej telefonów komórkowych Dalsze kryteria są opracowywane i zostaną opublikowane na stronie internetowej UE dotyczącej zielonych zamówień publicznych.

16 Monitorowanie postępów Ocena postępów w realizacji celów w zakresie zielonych zamówień publicznych wymaga funkcjonowania efektywnego systemu monitorowania. Kilka państw członkowskich UE wprowadziło lub wprowadza na szczeblu krajowym systemy monitorowania realizacji zielonych zamówień publicznych, w ramach których można określać szczegółowe procedury gromadzenia informacji. Również Komisja Europejska podejmuje działania związane z monitorowaniem. Poza monitorowaniem liczby i wartości umów związanych z zielonymi zamówieniami publicznymi zaleca się jakościowy przegląd działań związanych z tym rodzajem zamówień, obejmujący przede wszystkim napotykane bariery, działania naprawcze i konieczne dalsze usprawnienia wraz z oceną przyszłych celów.

17 Komisja Europejska monitoruje wdrożenie zielonych zamówień publicznych W 2009 r. Komisja Europejska opublikowała badanie dotyczące poziomu wdrożenia zielonych zamówień publicznych w siedmiu państwach członkowskich (Austrii, Danii, Finlandii, Niemczech, Holandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii) w latach 2006 i W ramach tego badania przeanalizowano stosowanie na różnych poziomach administracji publicznej pierwszego zestawu unijnych kryteriów GPP, które opracowano w odniesieniu do dziesięciu grup produktów/usług. Uwzględniono także analizę wpływu zielonych zamówień publicznych na emisję CO 2 i skutków finansowych. Wyniki badania i szczegółowy opis metodyki opracowanej w celu mierzenia poziomu i wpływu zielonych zamówień publicznych można znaleźć na stronie internetowej poświęconej GPP. W 2011 r. Komisja Europejska zorganizowała kolejne badanie, tym razem dotyczące pomiaru wdrażania zielonych zamówień publicznych we wszystkich 27 państwach członkowskich w odniesieniu do tych samych dziesięciu grup produktów, co w latach 2009 i Wyniki badania również będą dostępne na stronie internetowej poświęconej GPP.

18 Różne rodzaje zamówień wymagają odmiennego podejścia do zielonych zamówień publicznych. Przedstawiono tu najważniejsze elementy realizacji zielonych zamówień publicznych w odniesieniu do budownictwa, informatycznych urządzeń biurowych oraz papieru i wyrobów z drewna wraz z przykładami ich stosowania. Obiekty budowlane Znaczny wpływ sektora budowlanego na środowisko (przykładowo budynki odpowiadają za 36% emisji CO 2 w UE i 40% popytu na energię finalną) powoduje, że jest to ważny obszar w kontekście zielonych zamówień publicznych. Realizacja zielonych zamówień publicznych w sektorze budowlanym może obejmować następujące elementy: kryteria kwalifikacji architektów i inżynierów oparte na doświadczeniu w projektowaniu budownictwa zrównoważonego i dla przedsiębiorców budowlanych w zakresie stosowania odpowiednich środków zarządzania środowiskowego w miejscu budowy; normy minimalne dotyczące charakterystyki energetycznej wraz z dodatkowymi punktami za charakterystykę wykraczającą poza poziom minimalny; preferencyjne traktowanie projektów, w których przewidziane są systemy energii odnawialnej; ograniczenia dotyczące substancji niebezpiecznych zawartych w materiałach budowlanych oraz zachęty do stosowania drewna pozyskanego w zrównoważony sposób i materiałów budowlanych wytworzonych z materiałów pochodzących z recyklingu;

19 zapisy umowne odnoszące się do gospodarowania odpadami i zasobami oraz do transportu materiałów budowlanych na miejsce, mające na celu minimalizowanie wpływu na środowisko. Przykład: na Malcie specyfikacja dotycząca nowego budynku szkolnego obejmowała wymóg samowystarczalności energetycznej poprzez wykorzystanie produkcji energii odnawialnej na miejscu. Oferenci byli w stanie przedstawić różne rozwiązania służące osiągnięciu tego celu. Określone były minimalne poziomy efektywności/efektywności energetycznej i oszczędnego gospodarowania wodą, przy czym w fazie udzielania zamówień dostępne były dodatkowe punkty za jeszcze lepsze wyniki. Zwycięska oferta obejmowała instalację ogniw słonecznych i turbin wiatrowych o całkowitej mocy kwh w ciągu pierwszych dziesięciu miesięcy obowiązywania umowy.

20 Informatyczne urządzenia biurowe Instytucje publiczne są jednym z głównych konsumentów informatycznych urządzeń biurowych, dlatego w tym obszarze istnieje ogromny potencjał dla oszczędności i jednoczesnego wspierania przejścia rynku na wyższe standardy ochrony środowiska. Podejście dotyczące zielonych zamówień publicznych w zakresie urządzeń informatycznych zazwyczaj obejmuje: wymogi efektywności energetycznej w trybie działania, gotowości i wyłączenia. Organy administracji centralnej muszą stosować jako minimum najnowsze kryteria efektywności energetycznej określone w rozporządzeniu UE w sprawie Energy Star. W fazie udzielania zamówienia możliwe jest przyznanie wyższej oceny za sprawność energetyczną przekraczającą określone minimum; projekt zapewniający trwałość i ułatwiający modernizację lub wymianę części, np. łatwo dostępne karty pamięci i łatwość demontażu w celu ułatwienia recyklingu części; ograniczenia dotyczące substancji, które zostały zidentyfikowane jako niebezpieczne dla zdrowia ludzkiego lub dla środowiska; ograniczenia dotyczące poziomu hałasu.

21 Przykład: w 2010 r. rada hrabstwa Sztokholm wprowadziła wymogi w zakresie zielonych zamówień publicznych w odniesieniu do komputerów. Wymogi te obejmowały bardzo niskie zużycie energii, zastosowanie w nowych produktach tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu i wyeliminowanie z nowych komputerów ołowiu, rtęci i fluorowcowanych środków zmniejszających palność. Rada hrabstwa oczekuje, że do końca 2014 r. wpływ jej komputerów na klimat w tym w trakcie fazy użytkowania zmniejszy się o 40%, waga niebezpiecznych substancji zostanie obniżona o osiem milionów kilogramów, a emisje CO 2 ze strony rady hrabstwa zostaną zmniejszone o dwa miliony kilogramów.

22 Papier i wyroby z drewna Produkcja papieru i wyrobów z drewna może wiązać się z dużym obciążeniem pod względem wylesiania, utraty różnorodności biologicznej, zużycia wody i energii oraz zanieczyszczenia chemicznego. Wiele instytucji publicznych włączyło do swoich zakupów papieru i wyrobów z drewna poniższe kryteria: papier wytworzony z włókien odzyskanych w wyniku recyklingu lub z włókien pierwotnych pochodzących z lasów zarządzanych zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju; papier niezawierający w ogóle chloru (TCF) lub niezawierający chloru pierwiastkowego (ECF); dostępne informacje na temat kontroli pochodzenia produktu w celu potwierdzenia legalności źródła pochodzenia całego drewna (zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 995/2010 w sprawie drewna). Może to być potwierdzone systemem certyfikacji prowadzonym przez osoby trzecie (np. FSC, PEFC lub równoważnym) lub zezwoleniem udzielonym w ramach systemu FLEGT; w odniesieniu do mebli - stosowanie zasad ekoprojektu, które umożliwiają adaptację i ponowne wykorzystanie przedmiotów.

23 Przykład: Bułgarskie Ministerstwo Środowiska i Wody postanowiło przy zamawianiu papieru do stosowania w swoim biurze sprecyzować, że zawartość włókien odzyskanych w wyniku recyklingu w tym papierze musi wynosić 100%. Przeprowadzone przed zamówieniem badanie rynku wykazało, że to przejście na papier bardziej przyjazny dla środowiska można przeprowadzić bez wzrostu ceny. W następstwie udanego zamówienia przeprowadzonego przez ministerstwo również bułgarska centralna jednostka zakupująca zawarła umowę ramową na dostarczanie kilku instytucjom publicznym papieru pochodzącego w 100% z recyklingu. Dodatkowe zasoby Stronę internetową UE poświęconą GPP opracowano jako centralny punkt informacji na temat zielonych zamówień publicznych. Można z niej uzyskać dostęp do: wspólnych kryteriów GPP i sprawozdań dotyczących zagadnień technicznych; podręcznika Ekologiczne zakupy! dotyczącego zielonych zamówień publicznych, który zawiera rady dla zamawiających w zakresie prawnych i praktycznych aspektów zielonych zamówień publicznych; punktu informacyjnego o zielonych zamówieniach publicznych, w którym zainteresowane strony mogą bezpośrednio uzyskać odpowiedzi na zapytania; biuletynu informacyjnego zawierającego najnowsze wiadomości o zielonych zamówieniach publicznych i wiele przykładów realizacji zielonych zamówień publicznych w państwach członkowskich;

24 informacji o metodach obliczania kosztów cyklu życia, ekoetykietach i innych źródłach na potrzeby opracowywania kryteriów GPP; wykazu odpowiedzi na często zadawane pytania (FAQ) i glosariusza zawierającego najważniejsze terminy i pojęcia z dziedziny zielonych zamówień publicznych; najnowszych informacji na temat krajowych planów działania i strategii w obszarze zielonych zamówień publicznych; badań, projektów, materiałów wideo, spraw rozpatrywanych przez sądy, ogólnych informacji prawnych i dotyczących polityki oraz materiałów szkoleniowych. Ponadto wiele cennych zasobów internetowych dostępnych jest na krajowych stronach internetowych dotyczących zielonych zamówień publicznych i na stronach sieci europejskich. Linki do tych stron są dostępne na stronie internetowej UE poświęconej GPP: ec.europa.eu/environment/gpp Ilustracje na okładce: The Flying Dutchman/ istockphoto.com, dobrinov/ istockphoto.com, Stephan Köhler (ICLEI) Unia Europejska, 2011 Powielanie dozwolone pod warunkiem podania źródła

25 doi: /8673 Okładka tylna