Źródła, konteksty i założenia edukacji antydyskryminacyjnej. Subiektywna historia edukacji antydyskryminacyjnej w Polsce.

Transkrypt

1 Źródła, konteksty i założenia edukacji antydyskryminacyjnej. Subiektywna historia edukacji antydyskryminacyjnej w Polsce. Agata Teutsch Autonomia, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej

2 Kontekst historyczny niewolnictwo, kolonizacja i Apartheid systemy polityczne oparte na ideologiach rasistowskich i antysemickiej, ideologii Narodowego Socjalizmu/nazizmu i inne totalitarne systemy (np. stalinowski) doświadczenie planowych, masowych, zorganizowanych eksterminacji grup narodowych i etnicznych (m.in. Holocaust i Porajmos) I i II wojna światowa.

3 Jak to jest możliwe, że do tego doszło, jak temu zapobiec? Konieczne są m.in. działania edukacyjne których celem będzie m.in. zapobieżenie dyskryminacji, przemocy motywowanej uprzedzeniami, naruszeniom praw człowieka, zbrodniom z nienawiści, zbrodniom przeciwko ludzkości, eksterminacji.

4 Edukacja antydyskryminacyjna czerpie z dorobku, wartości: ruchów emancypacyjnych: ruch przeciwko kolonizacji i rasizmowi, Ruch Czarnych, feministyczny, LGBT pedagogiki krytycznej, teorii wyzwolenia ruchów na rzecz demokratyzacji w krajach byłego bloku socjalistycznego

5 Edukacje bliskie Edukacja przeciwko rasizmowi i antysemityzmowi Edukacja/pedagogika krytyczna Edukacja o prawach człowieka Edukacja dla demokracji Edukacja na rzecz pokoju, przeciwko konfliktom Edukacja na rzecz równości płci Edukacja przeciwko homofobii Edukacja globalna Edukacja międzykulturowa Edukacja na rzecz różnorodności Edukacja przeciwko przemocy motywowanej uprzedzeniami, zbrodniom z nienawiści Zarządzanie różnorodnością

6 Edukacja antydyskryminacycjna Cechą charakterystyczną jest kształtowanie postaw poprzez budowanie/ pogłębianie świadomości i wiedzy na temat natury uprzedzeń mechanizmów związanych z budowaniem relacji międzygrupowych, w tym relacji mniejszość - większość, funkcjonowaniem systemów społecznych opartych na relacjach dominacji i podległości, władzy, na przywilejach i ograniczeniach w dostępie do zasobów, stereotypach, uprzedzeniach i dyskryminacji (poziomy: indywidualny, interpersonalny, kulturowy, instytucjonalny/strukturalny), konsekwencji stereotypów i uprzedzeń oraz przyzwolenia na dyskryminację - piramida nienawiści oraz wzmacnianie umiejętności związanych z zapobieganiem i reagowaniem na stereotypy i dyskryminację (działanie, rola świadka). Dotyczy wszystkich przesłanek, ponieważ widzi wspólny korzeń oraz przyjmuje założenie o niezbywalności i niepodzielności praw człowieka.

7 Edukacja Antydyskryminacyjna może być skierowana do: Ofiar dyskryminacji (rozpoznanie dyskryminacji i jej strukturalnego mechanizmu, zdobycie wiedzy i odzyskanie praw, głosu - empowerment) Świadków dyskryminacji (rozpoznawanie dyskryminacji, wzmacnianie własnej odwagi cywilnej, reagowanie, wsparcie osób które doświadczają dyskryminacji) Sprawców (zrozumieć swoją odpowiedzialność, wyrazić żal/skruchę, zaangażować się w przeciwdziałanie). In the end, we will remember not the words of our enemies, but the silence of our friends. Martin Luter King Z punktu widzenia ofiar rola świadków jest decydująca.

8 Wybrane, uzupełniające się podejścia w edukacji antydyskryminacyjnej I. Nikt nie rodzi się z uprzedzeniami. Uczymy się być rasistami, to znaczy, że możemy się także uczyć, jak nimi nie być Jane Elliot. Ćwiczenie niebieskoocy/brązowoocy powstało by pozwolić zrozumieć uczniom ze szkoły w białym średnioklasowym środowisku w USA dlaczego doszło do zamachu na Martina Lutera Kinga. II. Anti-bias wyrasta z oporu przeciwko dyskryminacji rasowej i Apartheidowi III. Betzavta metoda edukacyjna odnosząca się do demokracji bezpośredniej, związana z działaniami na rzecz pokoju i porozumienia palestyńsko - izraelskiego IV. Nie w naszym imieniu ruch przeciw przestępstwom z nienawiści w szczególności wobec osób LGBT

9 Historia edukacji antydyskryminacyjnej w Polsce

10 Konteksty Odwilż po-zimnowojenna, demokratyzacja bloku wschodniego, opozycja demokratyczna, w tym ruch Solidarność (Szkoła Praw Człowieka Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka) Ruch feministyczny (jako jeden z pierwszych wyraźnych ruchów emancypacyjnych) (Szkoły praw kobiet, szkoły liderek, szkoła trenerek WenDo Fundacja Centrum Praw Kobiet, Fundacja Ośrodek Informacji Środowisk Kobiecych, Fundacja Kobieca efka) Przygotowania do wstąpienia do Unii Europejskiej - edukacja dotycząca prawa antydyskryminacyjnego (zw. z procesem aqui communautare)

11 Kalendarium wydarzeń związanych z historia EA w Polsce (bardzo niepełny wybór) Od 1990 roku - Szkoła Praw Człowieka Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka Warsztaty dla trenerów/ek prowadzone w ramach Projekt Twinningowego PHARE 2002 Wzmacniane Polityki Antydyskryminacyjnej w Polsce prowadzonego wspólnie przez Pełnomocnik Rządu do Spraw Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn reprezentującego polskie władze i austriackiego partnera Instytut Praw Człowieka im. Ludwiga Boltzmanna (Ludwig Boltzmann Institute of Human Rights).

12 Kalendarium c.d Warsztaty na temat przeciwdziałania dyskryminacji. Podręcznik dla trenerów Pierwszy podręcznik antydyskryminacyjny został opracowany w oparciu o wiedzę i doświadczenie austriackiej organizacji pozarządowej ZARA Zivilcourage und Anti-Rassismus-Arbeit. Osoby z Polski, które go współtworzyły: Dariusz Grzemny (Rada Europy), Izabela Podsiadło Dacewicz (CODN), Piotr Skrzypczak (Amnesty International), Łukasz Bojarski (PSEP) szkolenia dla administracji publicznej i inspektoratów pracy, wymiaru sprawiedliwości, policji w ramach ww programu 2004 przystąpienie Polski do UE 2005 stworzenie i uruchomienie programu Nikt nie rodzi się z uprzedzeniami edukacja przeciw dyskryminacji i przeciwdziałanie dyskryminacji w edukacji obchodzimy 10 lecie! Program realizowany od 2007 przez fundację Autonomia (wcześniej w ramach KONSOLi).

13 Kalendarium c.d powstaje fundacja Autonomia, której jednym z głównych filarów jest edukacja antydyskryminacyjna Autonomia kontynuuje program Nikt nie rodzi się z uprzedzeniami (łącznie realizowane są 4 edycje), upowszechnienie Niebieskookich i modelu warsztatu antydyskryminacyjnego, cykle szkoleniowe dla ok. 80 trenerów i trenerek Akademia Treningu Antydyskryminacyjnego, w ramach której zostaje przeszkolonych łącznie ok. 50 osób, podsumowaniem projektu jest wydanie publikacji Edukacja Antydyskryminacyjna podręcznik trenerski 2009 ponad 20 osób zaangażowanych w edukację antydyskryminacyjną w ramach działań w różnych organizacjach zakłada Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej powstanie Koalicji Edukacji Antydyskryminacyjnej (aktualnie 55 organizacji, koordynowana przez TEA), jeden z postulatów to włączenie EA do systemu edukacji formalnej Aktualne tematy: włączanie i rozszerzanie perspektywy: antyhomofobiczna, przeciwko ableizmowi, transfobii, antyrasistowska przeciwko romofobii i in.

14 Program edukacji antydyskryminacyjnej Nikt nie rodzi się z uprzedzeniami ma 10 lat! Główne cele programu to: upowszechnienie wiedzy na temat uprzedzeń i dyskryminacji ze względu na płeć, orientację seksualną, pochodzenie etniczne, wiek, sprawność i z innych przyczyn włączenie kwestii przeciwdziałania uprzedzeniom i dyskryminacji do działań edukacyjnych. uwrażliwienie na przejawy dyskryminacji wzmocnienie postawy obywatelskiej i odwagi cywilnej w występowaniu przeciwko aktom dyskryminacji i przemocy

15 Program "Nikt nie rodzi się z uprzedzeniami" zakłada istnienie wspólnych korzeni i powiązań między różnymi formami, podłożami i przejawami uprzedzeń i dyskryminacji. Takie ujęcie, wskazujące na problem budowania relacji społecznych w oparciu o system dominacji (władzy) i podległości, pozwala skuteczniej przeciwdziałać nierównościom i dyskryminacji.

16 Założenia programu edukacji antydyskryminacyjnej Nikt nie rodzi się z uprzedzeniami nie ma ludzi wolnych od uprzedzeń i stereotypów seksizm, rasizm, homofobia i inne uprzedzenia są nabyte, a nie wrodzone uprzedzenia i dyskryminacja dotyczą nas wszystkich bez względu na to czy należymy do grupy dyskryminowanej, czy też nie uprzedzenia są multiplikowane m.in. w procesie edukacji, dlatego tak ważne jest by proces ten uczynić jak najbardziej wolnym od uprzedzeń i przejawów dyskryminacji prawo zakazujące dyskryminacji nie działa samo z siebie, często też przed dyskryminacją nie chroni niedyskryminowanie nie wystarcza, milcząc i nie reagując aktywnie na przejawy dyskryminacji podtrzymujemy obecny stan rzeczy dzięki autorefleksji, zdobyciu wiedzy na temat mechanizmów władzy, wykluczania i dyskryminacji, dzięki krytycznemu spojrzeniu na kulturę, w której się wychowałyśmy/liśmy i codziennej antydyskryminacyjnej praktyce możemy się ich "oduczyć".

17 Dziękuję za uwagę. Zachęcam do kontaktu: Agata Teutsch