PRODUKCJA BIOMASY DROśDśY YARROWIA LIPOLYTICA Z TŁUSZCZÓW ODPADOWYCH PO SMAśENIU PRODUKTÓW PRZEKĄSKOWYCH

Transkrypt

1 Biotechnologia 3(1-2) 2004, PRODUKCJA BIOMASY DROśDśY YARROWIA LIPOLYTICA Z TŁUSZCZÓW ODPADOWYCH PO SMAśENIU PRODUKTÓW PRZEKĄSKOWYCH Izabela Musiał, Waldemar Rymowicz, Agnieszka Kita Akademia Rolnicza we Wrocławiu Streszczenie. Celem pracy było zbadanie zdolności droŝdŝy Y. lipolytica A-101 do wzrostu w podłoŝach zawierających substraty tłuszczowe zdegradowane w procesie smaŝenia. W hodowlach zastosowano cztery rodzaje tłuszczów roślinnych jako źródło węgla, tj. oleje: słonecznikowy, rzepakowy, palmowy oraz tłuszcz modyfikowany (frytura). W badaniach wykorzystywano tłuszcze świeŝe oraz o róŝnym stopniu zdegradowania w procesie smaŝenia produktów przekąskowych w temperaturze 180 C. DroŜdŜe Y. lipolytica A-101 utylizowały wszystkie badane substraty. Badany szczep droŝdŝy wykazywał najlepszy wzrost w podłoŝu zawierającym olej rzepakowy. Na takim substracie uzyskano najwyŝszy plon biomasy, produktywność i wydajność biomasy, odpowiednio: 28,0 g s.m. dm -3, 1,9 g dm -3 h -1 i 0,94 g g -1. W hodowlach produkcji biomasy, w których uŝyto olej słonecznikowy, olej palmowy i fryturę uzyskano niŝsze wartości produktywności i wydajności biomasy, a wartości tych parametrów technologicznych obniŝały się wraz ze stopniem zdegradowania substratu w procesie smaŝenia. Stopień degradacji uŝytych substratów tłuszczowych nie miał zasadniczego wpływu na zawartość białka w biomasie droŝdŝy Y. lipolytica A-101, którego ilość wahała się w granicach od 26% w hodowli z olejem palmowym do 31% w hodowli z olejem rzepakowym. Słowa kluczowe: biomasa droŝdŝy, Yarrowia lipolytica, tłuszcze odpadowe, SCP WPROWADZENIE Tłuszcze roślinne od kilku dekad wypierają z rynku światowego droŝsze, mniej wydajne tłuszcze pochodzenia zwierzęcego. Ze względu na róŝnorodność surowcową i moŝliwości technologiczne tłuszcze roślinne znalazły zastosowanie nie tylko jako tłuszcze spoŝywcze do bezpośredniego spoŝycia, ale jako składniki wielu produktów. Jednym z popularnych kierunków wykorzystania tłuszczów roślinnych jest smaŝenie. Jako medium smaŝalnicze uŝywane są najczęściej olej palmowy i jego frakcje, a takŝe Adres do korespondencji Corresponding author: Izabela Musiał, Katedra Biotechnologii i Mikrobiologii śywności, Akademia Rolnicza we Wrocławiu, ul. C.K. Norwida 25, Wrocław, izmus@ozi.ar.wroc.pl

2 76 I. Musiał i in. uwodornione oleje: rzepakowy, sojowy oraz słonecznikowy. Coraz częściej wykorzystuje się równieŝ wysokooleinowe oleje płynne o podwyŝszonej stabilności termooksydatywnej [Rossel 2003]. Podczas smaŝenia tłuszcz spełnia przede wszystkim rolę medium grzejnego. Długotrwałe ogrzewanie i smaŝenie róŝnorodnych produktów powoduje jego degradację związaną z przemianami oksydacyjnymi, hydrolitycznymi oraz polimeryzacyjnymi. Powstałe w wyniku tych przemian produkty nie tylko pogarszają właściwości organoleptyczne tłuszczów smaŝalniczych, ale obniŝają ich wartość Ŝywieniową, a nawet wykazują właściwości toksyczne [Billek 2002, Szukalska 2003, Ziemlański i Budzyńska-Topolowska 1991]. Zmiana stylu Ŝycia i coraz większy udział produktów gotowych lub produktów wymagających szybkiego przygotowania, np. przez smaŝenie, wpływają na zwiększanie produkcji produktów smaŝonych. SmaŜenie stosowane jest zarówno na skalę przemysłową, jak i w zakładach małej gastronomii, sieci lokali fast food oraz w gospodarstwach domowych. Powstałe produkty odpadowe w postaci zuŝytych tłuszczów sma- Ŝalniczych stanowią narastający problem. Odpady te stanowią duŝe obciąŝenie dla środowiska naturalnego. Wody powierzchniowe zanieczyszczone tłuszczami wydzielają nieprzyjemne zapachy i powodują wzrost zapotrzebowania na tlen. W biologicznych oczyszczalniach ścieków powodują wypływanie osadu czynnego i powstawanie piany. W systemach kanalizacyjnych stwarzają zagroŝenie eksploatacyjne, osadzając się na ściankach rur przyczyniają się do ich zapychania, korozji i emisji nieprzyjemnych zapachów. Ścieki zawierające duŝe ilości substancji tłuszczowych wytwarzane są w zakładach przemysłu mięsnego, ubojniach, masarniach, przy produkcji frytek, czipsów, niektórych konserw warzywnych, rybnych, a takŝe w obiektach gastronomicznych, takich jak restauracje, stołówki i garmaŝerie [Janitz 1996, Krygier 1996, Rowiński 1996]. Jednym ze sposobów zagospodarowania odpadów tłuszczowych jest ich mikrobiologiczna degradacja, w wyniku której wyselekcjonowane drobnoustroje prowadzą biotransformację lipidów do substancji potrzebnych do własnego wzrostu [Bednarski i in. 2003]. Otrzymana w takich procesach biomasa komórkowa moŝe byćźródłem cennego białka mikrobiologicznego (Single Cell Protein SCP). Mikroorganizmy uŝyte do produkcji SCP z substratów tłuszczowych powinny syntetyzować lipazy zewnątrz- lub wewnątrzkomórkowe i degradować kwasy tłuszczowe w szerokim zakresie stęŝeń. Spośród wielu rodzajów droŝdŝy, które były wykorzystywane do produkcji biomasy komórkowej w podłoŝach zawierających tłuszcze, droŝdŝe z gatunku Yarrowia lipolytica są szczególnie predestynowane do takich środowisk [Musiał i Rymowicz 2002(a), Musiał i Rymowicz 2002(b)]. Celem podjętych badań jest ocena moŝliwości zastosowania róŝnych tłuszczów roślinnych po smaŝeniu produktów przekąskowych do produkcji biomasy droŝdŝy Y. lipolytica. MATERIAŁ I METODY BADAŃ Mikroorganizm. Do badań wykorzystano szczep droŝdŝy Y. lipolytica A-101 pochodzący z Katedry Biotechnologii i Mikrobiologii śywności AR we Wrocławiu, wyselekcjonowany jako najlepszy producent biomasy komórkowej z surowego oleju rzepakowego [Musiał i Rymowicz 2002(b)]. Zapas kultury przechowywano na skosach YM pod parafiną w temperaturze 4 C. Acta Sci. Pol.

3 Produkcja biomasy droŝdŝy Yarrowia lipolytica Substrat tłuszczowy. Do produkcji biomasy droŝdŝy zastosowano tłuszcze roślinne świeŝe oraz po 8 i 40 godzinach smaŝenia produktów przekąskowych w temperaturze 180 C: olej słonecznikowy (OS), olej rzepakowy (OR), olej palmowy (OP) oraz fryturę (PM). SPOSÓB PROWADZENIA HODOWLI Hodowle inokulacyjne. Prowadzono w kolbach stoŝkowych o pojemności 300 cm 3 zawierających 30 cm 3 podłoŝa YM, na wstrząsarce rotacyjnej typu G-10 firmy New Brunswick przy obrotach 160 obr. min -1, w temperaturze 30 C przez 72 godziny. Hodowle okresowe. Proces produkcji biomasy droŝdŝowej prowadzono w bioreaktorze typu Bioflo III, zawierającym 1000 cm 3 podłoŝa produkcyjnego o składzie [g dm -3 ]: (NH 4 ) 2 SO 4 5,0; KH 2 PO 4 0,34; MgSO 4 7H 2 O 0,14; YE (Difco) 1,0; Bacto-pepton (Difco) 0,75; 25,0 substratu dodawanego w dwóch porcjach (na początku hodowli 15 g dm -3, po 5 lub 6 godzinach hodowli pozostałe 10 g dm -3 ). W czasie 12-godzinnej hodowli okresowej utrzymywano temperaturę 30 C, szybkość obrotową mieszadła 750 rpm, napowietrzanie 1 vvm i ph 3,5, które regulowano automatycznie przy uŝyciu 30% KOH. METODY ANALITYCZNE Biomasę (X) i tłuszcz resztkowy (S) oznaczano wagowo. W tym celu 10 cm 3 pobieranej zawiesiny komórek poddawano dwukrotnej ekstrakcji eterem naftowym (2x 2,5 cm 3 ), próbę wirowano (5000 obr min -1, 5 min), po oddzieleniu frakcji wodnej od eterowej, frakcję eterową przenoszono do naczynek wagowych i odparowywano w temperaturze 50 C, a następnie dosuszano w temperaturze 105 C do stałej masy. Biomasę separowano na filtrze membranowym Millipore o porowatości 0,45 µ m, przemywano wodą destylowaną i suszono do stałej masy w temperaturze 105 C. Białko komórkowe oznaczano metodą biuretową [Stewart 1975]. WYNIKI I DYSKUSJA W hodowlach droŝdŝy Y. lipolytica A-101, w podłoŝach zawierających substraty tłuszczowe, końcowy plon biomasy zaleŝny był zarówno od rodzaju uŝytego substratu, jak i stopnia jego zdegradowania (tab. 1). NajwyŜszy stęŝenie biomasy (od 28,3 do 28,5 g s.m. dm -3 ) uzyskiwano w hodowlach zawierających w podłoŝu olej rzepakowy, a stopień zdegradowania substratu nie miał znaczącego wpływu na końcowy poziom biomasy. W hodowlach tych stęŝenie niezutylizowanego tłuszczu resztkowego było niskie i wynosiło od 0,5 do 1,7 g s.m. dm -3. Surowy olej rzepakowy uŝywany był w procesach okresowych i ciągłych produkcji biomasy z udziałem róŝnych rodzajów droŝdŝy. We wcześniejszych badaniach autorów w procesie ciągłym, z takim samym substratem, przy D=0,15 h -1 uzyskano podobne stęŝenie biomasy (26,0 g s.m. dm -3 ) [Musiał i Rymowicz 2002(a)], Kramarz [1992] w procesie okresowym z udziałem droŝdŝy Trichosporon cutaneum uzyskał 23,1 g s.m. dm -3. Biotechnologia 3(1-2) 2004

4 78 I. Musiał i in. Tabela 1. Plon biomasy (X) droŝdŝy Y. lipolytica A-101 i stęŝenie substratu (S) po zakończeniu hodowli okresowych w podłoŝach z substratami tłuszczowymi o róŝnym stopniu degradacji Table 1. Biomass (X) of Y. lipolytica A-101 yeast and residual substrate (S) concentration from batch cultures in medium with different degree of lipid substrates degradation Substrat Substrate ŚwieŜy Fresh Po 8 h smaŝenia After 8h frying Po 40 h smaŝenia After 40h frying Olej rzepakowy Rapeseed oil X [g s.m. dm -3 ] [g d.w. dm -3 ] S [g dm -3 ] Olej słonecznikowy Sunflower oil X S [g s.m. dm -3 ] [g dm -3 ] [g d.w. dm -3 ] Olej palmowy Palm oil X [g s.m. dm -3 ] [g d.w. dm -3 ] S [g dm -3 ] Frytura PM modified oil PM X [g s.m. dm -3 ] [g d.w. dm -3 ] 28,5 0,5 23,9 4,4 17,9 6,2 20,5 5,5 16,6 7,9 17,1 6,5 16,0 10,0 28,3 1,7 11,9 10,7 14,9 7,1 13,0 4,3 S [g dm -3 ] Stopień zdegradowania oleju słonecznikowego miał znaczący wpływ na stęŝenie biomasy, które było w zakresie od 11,9 do 23,9 g s.m. dm -3. NajwyŜszy plon biomasy uzyskano w hodowli zawierającej świeŝy olej słonecznikowy. DroŜdŜe Y. lipolytica A-101 charakteryzowały się słabszymi uzdolnieniami do utylizacji oleju palmowego i frytury niŝ oleju rzepakowego i słonecznikowego. W procesach hodowli, w których jedynym źródłem węgla i energii był olej palmowy, stęŝenie biomasy wynosiło od 14,9 do 17,9 g s.m. dm -3, a w podłoŝu zawierającym fryturę kształtował się na poziomie od 13,0 do 20,5 g s.m. dm -3. Zaobserwowano, Ŝe wraz ze wzrostem stopnia zdegradowania oleju palmowego i frytury poziom biomasy końcowej znacznie się obniŝał i droŝdŝe coraz słabiej przyswajały substrat tłuszczowy. Miało to wpływ na stęŝenie niewykorzystanego tłuszczu resztkowego w płynie pohodowlanym, który był w zakresie od 4,3 do 10,0 g dm -3. W pracach innych autorów świeŝy olej palmowy był dobrym substratem do produkcji biomasy droŝdŝy z gatunku Candida rugosa. W zaleŝności od stosowanego systemu hodowlanego stęŝenie biomasy wynosiło od 15 do 50 g s.m. dm -3 [Riaublanc i in. 1992]. W procesach biotechnologicznych, w tym takŝe w procesie produkcji biomasy mikroorganizmów, takie parametry biotechnologiczne jak szybkość produkcji biomasy oraz wydajność produkcji biomasy są wielkościami, które charakteryzują proces i wskazują, czy dany proces moŝe być brany pod uwagę jako atrakcyjny z ekonomicznego punktu widzenia. Szybkość objętościowa produkcji biomasy Qx droŝdŝy Y. lipolytica A-101 w 12-godzinnych hodowlach okresowych kształtowała się w zakresie od 0,7 do 1,9 g dm - 3 h -1 (rys. 1A). Na wielkość tego parametru miał wpływ rodzaj substratu tłuszczowego oraz stopień jego degradacji. NajwyŜszą produktywność biomasy 1,9 g dm -3 h -1 uzyskano w hodowlach zawierających świeŝy olej rzepakowy. Degradacja tego substratu w czasie 40-godzinnego smaŝenia spowodowała około 15% obniŝenie tego parametru. Wartości te były podobne lub wyŝsze od uzyskiwanych przez innych autorów. W zaleŝności od uŝytego rodzaju droŝdŝy i substratu tłuszczowego wielkość szybkości Acta Sci. Pol.

5 Produkcja biomasy droŝdŝy Yarrowia lipolytica produkcji biomasy wynosiła od 0,7 do 6,0 g dm -3 h -1 [Kramarz 1992, Riaublanc 1992]. W hodowlach z pozostałymi substratami wartość Qx malała wraz ze wzrostem stopnia wysmaŝenia substratu, w największym stopniu w hodowlach zawierających w podłoŝu olej słonecznikowy. Wydajność produkcji biomasy droŝdŝy zaleŝy zasadniczo od uŝytego źródła węgla w podłoŝu produkcyjnym i wynosi od 0,45 w podłoŝach z węglowodanami i alkoholami; 1,1 w podłoŝach z n-parafinami i osiąga wartość 1,24 g g -1 z substratów tłuszczowych [Boze 1995, Kramarz 1992]. Rodzaj substratu tłuszczowego oraz stopień jego degradacji miały zasadniczy wpływ na wydajność produkcji biomasy (Yx/s) przez uŝyty szczep droŝdŝy Y. lipolytica A-101 (rys. 1B). NajwyŜsze wartości Yx/s uzyskiwano w hodowlach ze świeŝym i zdegradowanym olejem rzepakowym, odpowiednio 0,94 i 0,83 g g -1. We wszystkich hodowlach wraz ze wzrostem stopnia degradacji substratów stwierdzono obniŝenie wydajności produkcji biomasy. W hodowlach, w których zastosowano olej słonecznikowy, palmowy i fryturę, wydajność biomasy kształtowała się na zbliŝonym poziomie i wynosiła: dla substratów świeŝych od 0,69 do 0,87 g g -1, a dla substratów zdegradowanych 8-godzinnym smaŝeniem od 0,65 do 0,66 g g -1. NajniŜsze wydajności produkcji biomasy stwierdzono w procesach, w których uŝyto substratów zdegradowanych w trakcie 40-godzinnego smaŝenia, które były w zakresie od 0,45 do 0,59 g g -1. Tylko wydajności biomasy w hodowlach ze świeŝymi substratami były zbliŝone do wyników uzyskanych w procesach opisanych przez innych autorów [Boze i in. 1995, Kramarz 1992, Montet i in. 1983]. ObniŜenie szybkości produkcji biomasy i wydajności produkcji biomasy wraz ze wzrostem stopnia degradacji substratu moŝe być wyjaśnione zmianami jakościowymi i ilościowymi zachodzącymi w czasie długotrwałego smaŝenia. Największe obniŝenie szybkości produkcji biomasy zaobserwowano w hodowlach z olejem słonecznikowym, który najszybciej ulegał niekorzystnym przemianom podczas smaŝenia. Związane to było przede wszystkim z wysoką zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych (głównie kwasu linolowego), szczególnie podatnych na utlenianie. Z kolei olej palmowy, a takŝe róŝnego typu frytury, ze względu na wysoką zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych (nawet do 90%) charakteryzują się dobrą stabilnością termooksydatywną. Tłuszcze te mogą być uŝywane jako media smaŝalnicze przez znacznie dłuŝszy czas w porównaniu z olejami płynnymi, zachowując odpowiednie właściwości. Wysoka zawartość kwasów nasyconych wpływa jednak na konsystencję tych tłuszczów, które w temperaturze pokojowej przyjmują zazwyczaj postać stałą, co utrudnia ich wykorzystanie w procesie produkcji droŝdŝy. UŜycie takich substratów w procesie biosyntezy wymaga nakładu energii celem zmiany ich postaci stałej na płynną. Ponadto fakt, Ŝe najlepsze parametry procesów X, Yx/s, Qx uzyskano w hodowlach, w których jako jedyne źródło węgla i energii zastosowano olej rzepakowy, dla którego to substratu szczep droŝdŝy Y. lipolytica A-101 został wyselekcjonowany, wskazują moŝliwość poprawy efektów utylizacji pozostałych substratów przez dobór odpowiedniego mikroorganizmu. Wakelin i Forster [1997] wykazali, Ŝe poprawę biodegradacji tłuszczów moŝna uzyskać w wyniku zastosowania mieszanych kultur drobnoustrojów, wstępnie zaadaptowanych do utylizacji tłuszczów. Biotechnologia 3(1-2) 2004

6 80 I. Musiał i in. A 2 Produktywność biomasy Biomass productivity [gxdm -1 xh -1 ] 1,5 1 0,5 0 OR OS OP PM B 1 Wydajność biomasy Biomass yield [gxg -1 ] 0,75 0,5 0,25 0 OR OS OP PM świeŝy - fresh po 8h smaŝenia - after 8h frying po 40h smaŝenia - after 40h frying Rys. 1. Wpływ rodzaju substratu tłuszczowego na produktywność (A) i wydajność biomasy (B) droŝdŝy Y. lipolytica A-101 w hodowlach periodycznych (OR olej rzepakowy, OS olej słonecznikowy, OP olej palmowy, PM frytura) Fig. 1. Effect of kind of lipid substrates on the productivity (A) and the biomass Y. lipolytica A-101 yield (B) in batch cultures (OR rapeseed oil, OS sunflower oil, OP palm oil, PM modified oil) Wysoka zawartość białka w biomasie droŝdŝowej ma wpływ na jej walory Ŝywieniowe. Według PN-81/A [11] droŝdŝe paszowe powinny zawierać od 40 do 52% białka w suchej masie. W przeprowadzonych badaniach zawartość białka w biomasie droŝdŝy Y. lipolytica A-101, w zaleŝności od uŝytego substratu, wahała się w granicach od 26 do 31% (rys. 2). Najwięcej białka zawierała biomasa droŝdŝy uzyskana podczas hodowli w podłoŝu z olejem rzepakowym, powyŝej 30%, najmniej z hodowli na Acta Sci. Pol.

7 Produkcja biomasy droŝdŝy Yarrowia lipolytica podłoŝu z olejem palmowym. Degradacja substratów w wyniku smaŝenia nie wpływała znacząco na zawartość białka w biomasie droŝdŝy Y. lipolytica A-101. Według danych literaturowych zawartość białka ogólnego w biomasie droŝdŝy wyprodukowanych z substratów tłuszczowych jest niŝsza niŝ z substratów węglowodanowych i kształtuje się w granicach od 34 do 45% [Lee i in. 1993, Montet i in. 1983, Petkov i in. 2002]. 30 Białko Protein [%] OR OS OP PM świeŝy - fresh po 8h smaŝenia - after 8h frying po 40h smaŝenia - after 40h frying Rys. 3. Zawartość białka w biomasie droŝdŝy Y. lipolytica A-101 wyprodukowanej z róŝnych substratów tłuszczowych (OR - olej rzepakowy, OS olej słonecznikowy, OP olej palmowy, PM frytura) Fig. 3. Content of the protein content in biomass of Y. lipolytica A-101 yeast produced on various lipid substrates (OR rapeseed oil, OS sunflower oil, OP palm oil, PM modified oil) O walorach biomasy droŝdŝowej jako dodatku do pasz świadczy nie tylko wysoka zawartość w niej białka, ale takŝe jego skład aminokwasowy, od którego zaleŝy wartość biologiczna białka. We wcześniejszych badaniach autorów stwierdzono, Ŝe białko droŝdŝy Y. lipolytica A-101 charakteryzowało się wysoką wartością biologiczną wynoszącą około 80%, co wynikało z wysokiej zawartości w nim lizyny i fenyloalaniny [Petkov i in. 2002]. WNIOSKI 1. Tłuszcze roślinne, o róŝnym stopniu degradacji, pozostałe po procesach smaŝenia produktów przekąskowych mogą być zagospodarowane jako substrat do produkcji droŝdŝy Y. lipolytica. Stopień degradacji substratów tłuszczowych nie wpływał na zawartość białka ogólnego w biomasie badanych droŝdŝy, którego ilość bez względu na stopień degradacji tłuszczu wynosiła około 30%. Biotechnologia 3(1-2) 2004

8 82 I. Musiał i in. 2. Wzrost degradacji substratu, wynikający z procesów smaŝenia, miał wpływ na obniŝenie podstawowych parametrów technologicznych w procesie produkcji biomasy droŝdŝy Y. lipolytica, takich jak plon biomasy oraz produktywność i wydajność biomasy. PIŚMIENNICTWO Bednarski W., Adamczak M., Krzemieniowski M., Biotechnologia utylizacji tłuszczów z produktów ubocznych, odpadów i ścieków przemysłu spoŝywczego i gastronomicznego. Przemysł SpoŜywczy, 7, Billek G Health aspects of thermooxidized oils and fats. European Journal of Lipid Science and Technology, 102, Boze H., Moulin G., Galzy P., Biomass in Biotechnology. Vol.9, ed. Rehm H.J. and Reed G., Weinheim. Janitz W., SmaŜenie (1). Przegląd Gastronomiczny, 4, 8 9. Kramarz M., Badania nad wykorzystaniem roślinnych substratów tłuszczowych do produkcji biomasy droŝdŝy paszowych w skali przemysłowej. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, 626, Krygier K., Tłuszcze w gastronomii. Przegląd Gastronomiczny, 7, 3 4. Lee C., Yamakawa T., Kodama T., Rapid growth of a termotolerant yeast on palm oil. World Journal of Microbiology and Biotechnology, 9, Montet D., Ratomahenina R., Ba A., Pina M., Graille J. Galzy P., Production of Single Cell Protein from Vegetable Oils. Journal Ferment. Technol., 4(61), Musiał I., Rymowicz W., 2002(a). Charakterystyka produkcji single-cell-biomass z oleju rzepakowego w róŝnych systemach hodowlanych. InŜynieria i Aparatura Chemiczna, 3, Musiał I., Rymowicz W., 2002(b). Selekcja szczepów Yarrowia lipolytica do produkcji biomasy z surowców i produktów ubocznych przemysłu tłuszczowego. Mat. Konf. Wykorzystanie droŝdŝy w przetwórstwie Ŝywności tradycja i przyszłość. Wrocław, 6 7 czerwca, 65. Petkov K., Rymowicz W., Musiał I., Kinal S., Biel W., Wartość odŝywcza białka droŝdŝy Yarrowia lipolytica uzyskanych na róŝnych substratach tłuszczowych. Zootechnica, 44 (227), PN-81/A-79006, DroŜdŜe paszowe suszone. Riaublanc A., Boze H., Demuynck M., Moulin G., Ratomahenina R., Graille P., Optimatisation of biomass production from palm oil culture using Candida rugosa. Fat. Sci. Technol., 2, Rossel J.B., Developments in oils for commercial frying. Lipid Technology, 1, 5 8. Rowiński J., Polski rynek tłuszczów i olejów na tle rynku światowego. Przemysł SpoŜywczy, 7, Rymowicz W., Kinal S., Wojtatowicz M., Musiał I., Bodarski R., Charakterystyka biomasy droŝdŝy Y. lipolytica wyprodukowanej na substratach tłuszczowych. Biotechnologia, 3 (38), Stewart K., Methods in Cell Biology, Ed. Prescott D.M., New York, 12 (8), Szukalska E., Wybrane zagadnienia utleniania tłuszczów. Tłuszcze jadalne, 1-2(38), Wakelin N.G., Forster C.F., An investigation into microbial removal of fats, oils and greases. Bioresource Technology, 59, Ziemlański Ś., Budzyńska-Topolowska J., Ocena Ŝywieniowa tłuszczów utlenionych. Przemysł SpoŜywczy, 4, Acta Sci. Pol.

9 Produkcja biomasy droŝdŝy Yarrowia lipolytica THE BIOMASS PRODUCTION BY YARROWIA LIPOLYTICA YEAST GROWING ON USED FRYING FATS Summary. The aim of the work was to examine the growth of Y. lipolytica A-101 yeast in batch culture using media containing frying fats. Four different vegetable fats were used as a carbon source: sunflower oil, palm oil, rapeseed oil and modified oil (PM). Frying fats varied by the degree of degradation: fresh fats, used fats after 8h and 40h of snacks frying at 180 o C. The yeast of Y. lipolytica A-101 grew on all substrates. The best growing was observed in the medium containing rapeseed oil, giving biomass higher than 28.0 g d.w dm -3 and high biomass productivity from 1.6 to 1.9 g dm -3 h -1. The biomass yields in processes were quite high and ranged from 0.83 to 0.94 g g -1. Those parameters were lower in other cultures and decreased with the degree of degradation of frying fats. Total protein content of yeast and dry matter were similar in all cultures, ranging from 26% for biomass obtained in medium with palm oil to 31% for biomass obtained in medium with rapeseed oil. The content of protein in biomass didn t depend on the degree of degradation of fats within frying. Key words: yeast biomass, Yarrowia lipolytica, frying fat, SCP Zaakceptowano do druku Accepted for print: Biotechnologia 3(1-2) 2004