Procedury wymiany informacji między przemysłem i uczelniami w regionie łódzkim

Transkrypt

1 Człowiek najlepsza inwestycja EUREKA system wspomagania współpracy biznesowo technologicznej Projekt realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VIII Regionalne Kadry Gospodarki, Działanie 8.2. Transfer wiedzy, Podziałanie Wsparcie dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw Procedury wymiany informacji między przemysłem i uczelniami w regionie łódzkim Nazwa projektodawcy: Transition Technologies S.A. Numer umowy: UDA-POKL /11 1

2 SPIS TREŚCI I. WSTĘP... 7 II. ZBIÓR PROCEDUR WSPÓŁPRACY POMIĘDZY UCZELNIAMI A PRZEDSIĘBIORSTWAMI METODY TRANSFERU TECHNOLOGII Sprzedaż wyników prac badawczo-rozwojowych Udzielenie licencji na wyniki prac badawczo-rozwojowych Wniesienie wyników prac badawczo-rozwojowych do spółki Korzyści i ryzyka wynikające z różnych modeli komercjalizacji technologii Komercjalizacja wiedzy za granicą na przykładach fińskich i niemieckim Przykład Finlandii Przykład Niemiec PRAWNE PROCEDURY ZWIĘKSZJĄCE BEZPIECZEŃSTWO WSPÓŁPRACY POMIĘDZY UCZELNIAMI A BIZNESEM Ochrona własności intelektualnej Prawa autorskie Patent Koszty ochrony patentowej Zasięg terytorialny Patentu Polska procedura patentowa Zgłoszenie wynalazku do opatentowania za granicą Procedury służące uzyskaniu ochrony patentowej za granicą Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa Regulacje prawne dotyczące uczelni jako jednostek komercjalizujących wiedzę Inkubatory akademickie, Centra Transferu Technologii Tworzenie spółek celowych Regulamin zarządzania wynikami badań powstałymi w jednostce naukowej Oświadczenie twórców wynalazku pracowniczego Umowa o wspólności prawa do patentu

3 Umowa o współpracy w zakresie ochrony i komercjalizacji własności przemysłowej Umowa o zachowaniu poufności Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Umowa licencyjna Umowa sprzedaży III. JEDNOSTKI TRANSFERU TECHNOLOGII W ŁÓDZKICH UCZELNIACH WYŻSZYCH SPÓŁKA CELOWA CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII POLITECHNIKI ŁÓDZKIEJ DZIAŁ TRANSFERU TECHNOLOGII POLITECHNIKI ŁÓDZKIEJ CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO CENTRUM INNOWACJI AKCELERATOR TECHNOLOGII FUNDACJA UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO CENTRUM INNOWACJI I TRANSFERU TECHNOLOGII UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W ŁODZI CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII AKADEMII SZTUK PIĘKNYCH W ŁODZI IV. JEDNOSTKI WSPOMAGAJĄCE WSPÓŁPRACĘ W ZAKRESIE TRANSFERU TECHNOLOGII MIĘDZY UCZELNIAMI A PRZEMYSŁEM PARKI TECHNOLOGICZNE INKUBATORY TECHNOLOGICZNE POZOSTAŁE JEDNOSTKI WSPOMAGAJĄCE WSPÓŁPRACĘ W ZAKRESIE TRANSFERU TECHNOLOGII MIĘDZY UCZELNIAMI A PRZEMYSŁEM W REGIONIE ŁÓDZKIM Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce Łódzka Izba Przemysłowo-Handlowa Regionalna Izba Gospodarcza Łódź Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A V. SUCCESS STORIES DOBRE PRAKTYKI W KOMERCJALIZACJI WIEDZY I TECHNOLOGII PRZYKŁADY POLSKICH SPÓŁEK SPIN-OFF, SPIN-OUT DZIAŁAJĄCYCH W REGIONIE ŁÓDZKIM PRZYKŁADY EUROPEJSKICH SPÓŁEK SPIN OFF

4 3. ASYSTENT INNOWACJI - PRZYKŁAD PROJEKTU WSPIERAJĄCEGO INNOWACYJNE POMYSŁY INNOWACJA KLUCZEM DO SUKCESU PRZYKŁAD PROJEKTU WSPIERAJĄCEGO INNOWACYJNE POMYSŁY PROJEKT PROFESJONALNE USŁUGI PROINNOWACYJNE GWARANCJĄ SUKCESU W BIZNESIE POMOST MIĘDZY ŚWIATEM BIZNESU A NAUKĄ BROKERZY INNOWACJI NOWE MOŻLIWOŚCI, NOWE PERSPEKTYWY VI. PLATFOMA EUREKA SKUTECZNE NARZĘDZIE WSPOMAGAJĄCE WSPÓŁPRACĘ BIZNESU Z NAUKĄ ZAUFANIE A KOMERCJALIZACJA BARIERY KOMERCJALIZACJI BADAŃ NAUKOWYCH CZYM JEST PLATFORMA EUREKA? Ogólna zasada działania platformy EUREKA Źródła danych ISTNIEJĄCE ZBIORY DANYCH ROZWIĄZANIA PODOBNE I KONKURENCYJNE DLACZEGO WARTO ZAKTUALIZOWAĆ SWÓJ PROFIL W PLATFORMIE EUREKA? DLA KOGO JEST PLATFORMA EUREKA? VII. WYKORZYSTANIE PLATFORMY EUREKA WE WSPÓŁPRACY NAUKA-BIZNES OCZEKIWANIA PRZEDSTAWICIELI NAUKI I BIZNESU W OPARCIU O WYNIKI PROWADZONYCH BADAŃ WYKORZYSTANIE PLATFORMY EUREKA SPOSOBY NAWIĄZYWANIA WSPÓŁPRACY I ZASADY REALIZACJI WSPÓLNYCH PROJEKTÓW ORAZ ICH STANDARYZACJA ZAPOBIEGANIE WYSTĘPOWANIU SYTUACJI RYZYKOWNYCH PRZY REALIZACJI PROJEKTÓW NAUKA - BIZNES. DZIAŁANIA NAPRAWCZE PRZY WYSTĄPIENIU RYZYKA W PROJEKCIE VIII. PRZEDSTAWIENIE DZIAŁANIA SYSTEMU EUREKA DLA UŻYTKOWNIKÓW I ODBIORCÓW OPIS DZIAŁANIA SYSTEMU Automatyczne nadawanie semantyki Automatyczna aktualizacja profilu kompetencyjnego Automatyczny profil semantyczny publikacji naukowych Niezależność od języka polskiego i angielskiego

5 1.5. Automatyczne profile jednostek naukowych i przemysłowych Podsumowanie INTERFEJS SYSTEMU Publiczny profil użytkownika Zakładka wiedza Zakładka współpracownicy Zakładka podobne Zakładka rekomendacje Systemowy profil użytkownika Profil własny zalogowanego użytkownika Zakładka obserwowane Zakładka oferty FUNKCJONALNOŚĆ SYSTEMU Wyszukiwanie i nawigacja Autentykacja użytkowników Rejestracja Wyświetlenie formularza danych identyfikacyjnych Wypełnienie pól formularza przez niezalogowanego użytkownika Walidacja danych przesłanych przez serwis Wybór zdjęcia profilowego Wyświetlenie użytkowników automatycznie skorelowanych Utożsamienie osoby rejestrującej się z użytkownikami syntetycznymi Wyświetlenie formularza końcowego Wysłanie wiadomości Utworzenie konta użytkownika (kontroler) Wyświetlenie profilu użytkownika Potwierdzenie rejestracji Ścieżki alternatywne dla procesu rejestracji Logowanie Wyświetlenie formularza logowania Wypełnienie formularza danymi autentykacyjnymi Walidacja danych logowania

6 Ścieżki alternatywne dla procesu logowania IX. WDRAŻANIE PROCEDUR WYMIANY INFORMACJI MIĘDZY PRZEMYSŁEM I UCZELNIAMI W REGIONIE ŁÓDZKIM LITERATURA PUBLIKACJE REGULAMINY I UCHWAŁY UCZELNI AKTY PRAWNE Europejskie prawo własności przemysłowej Międzynarodowe prawo własności przemysłowej STRONY INTERNETOWE

7 I. WSTĘP Niniejsza publikacja powstała w ramach projektu EUREKA system wspomagania współpracy biznesowo technologicznej współfinansowanego z pieniędzy Unii Europejskiej i Budżetu Państwa w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki Priorytetu VIII Regionalne kadry gospodarki, działanie 8.2 Transfer wiedzy, poddziałanie Wsparcie dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw. Celem projektu jest wzmocnienie współpracy przedsiębiorców z sektorem nauki, poprzez określenie procedur i metod pozyskiwania danych i nawiązywania współpracy pomiędzy uczelniami i przedsiębiorstwami, w oparciu o funkcjonalności platformy EUREKA, oraz nawiązywanie współpracy na niższych szczeblach zarządzania w sferze nauki i przedsiębiorstw. W oddanej w Państwa ręce publikacji przedstawiono między innymi: zbiór procedur współpracy pomiędzy uczelniami a przedsiębiorstwami, w tym: metody transferu technologii jednostek badawczych do przemysłu, prawne procedury zwiększające bezpieczeństwo współpracy pomiędzy uczelniami a biznesem oraz przykłady dobrych praktyk komercjalizacji wiedzy za granicą; jednostki zajmujące się transferem technologii w łódzkich uczelniach wyższych, wewnętrze akty prawne sankcjonujące własność intelektualną technologii powstałych w łódzkich uczelniach, jednostki wspomagające transfer technologii w województwie łódzkim, success stories jako przykłady dobrych praktyk w komercjalizacji wiedzy i technologii zarówno Polsce, jak i za granicą, wykorzystanie platformy EUREKA w nawiązywaniu współpracy nauka - biznes i zasady realizacji wspólnych projektów oraz ich standaryzację, sposoby zapobiegania występowaniu sytuacji ryzykownych przy realizacji projektów nauka biznes, działania naprawcze przy wystąpieniu ryzyka w projekcie, instrukcję obsługi platformy EUREKA. Jesteśmy przekonani, że zebrane w jednym miejscu procedury transferu technologii łódzkich jednostek badawczych, wsparte dodatkowo, innowacyjnymi, niespotykanymi dotychczas na lokalnym rynku możliwościami wyszukiwania danych i osób, zawarte w platformie 7

8 EUREKA, ułatwią przedstawicielom przemysłu znalezienie bezpośredniego kontaktu do pracowników jednostek badawczych oraz pozwolą na znalezienie intersujących rozwiązań technologicznych mających zastosowanie w łódzkich przedsiębiorstwach. Ponadto liczymy, że z platformy i opracowanych procedur korzystać będą pracownicy jednostek badawczych w poszukiwaniu partnerów do wspólnych badań i projektów wdrożeniowych. Warto podkreślić, że w latach pierwszeństwo w finansowaniu projektów z funduszy strukturalnych UE, jak i programów ramowych będą mieć projekty, w których współpracować będą różne jednostki badawcze wraz z przedsiębiorstwami. Życzymy, aby zarówno publikacja, jak i powstała platforma EUREKA pomogły Państwu w znalezieniu najlepszych partnerów do realizacji innowacyjnych projektów. 8

9 II. ZBIÓR PROCEDUR WSPÓŁPRACY POMIĘDZY UCZELNIAMI A PRZEDSIĘBIORSTWAMI 1. METODY TRANSFERU TECHNOLOGII Komercjalizacja wyników badań naukowych jest to proces umożliwiający twórcy osiąganie korzyści ekonomicznych z tytułu wdrożenia wyników prowadzonych prac naukowych lub badawczo rozwojowych do praktyki gospodarczej. Komercjalizacja, w praktyce to nic innego, jak znalezienie środków na uruchomienie nowego procesu technologicznego, produkcji nowego wyrobu w firmie istniejącej lub też powołanie zupełnie nowej firmy, ze wszystkimi konsekwencjami tych działań. Proces komercjalizacji technologii można przedstawić graficznie. Rys.1. Procedury komercjalizacji technologii Procedury transferu technologii (Źródło: J. Skrzypek (red), Finansowanie projektów innowacyjnych. Poradnik dla przedsiębiorców przedstawicieli środowiska akademickiego, Kraków 2007) Komercjalizacja technologii rozpoczyna się w momencie zgłoszenia przez naukowca/twórcę do odpowiedniej jednostki (najczęściej do centrum transferu technologii) faktu dokonania wynalazku. W jednostce tej dokonywana jest identyfikacja możliwości rynkowych wynalazku, 9

10 polegająca na znalezieniu instytucji (najczęściej przedsiębiorstwa), które byłyby zainteresowane wdrożeniem innowacji na rynku. Kolejną częścią procesu komercjalizacji jest ochrona własności intelektualnej. W przypadku produktów innowacyjnych ważne jest, aby rozpatrzyć możliwość uzyskania ochrony patentowej. Posiadając już chronione prawo materialne do powstałej innowacji należy przejść do etapu transferu technologii. Etap ten bywa najczęściej poprzedzony działaniami marketingowymi nowatorskiego rozwiązania i promocją wśród potencjalnych odbiorców. Znalezienie podmiotu posiadającego odpowiedni potencjał infrastrukturalny i finansowy znacznie zwiększa szansę na powodzenie procesu wdrożenia innowacji na rynek i czerpania z tego tytułu zysków. W celu opracowania produktu lub usługi bazującej na innowacyjnej technologii niezbędne jest przetestowanie jego koncepcji, a także wykonanie technicznej analizy wdrożenia. Pierwszą weryfikacją koncepcji biznesowej, przed rozpoczęciem rzeczywistego procesu produkcyjnego, jest zazwyczaj wykonanie prototypu. Ostatnim etapem cyklu komercjalizacji, który zakończył się sukcesem jest uzyskanie przychodów z wdrożonego produktu lub usługi i budowanie potencjału kapitałowego, który może być wykorzystany na dalsze badania. (Źródło: Własność w transferze technologii. Rola własności intelektualnej w transferze technologii, październik 2013) Na powodzenie transferu technologii mają wpływ następujące czynniki: 1. Dojrzałość technologii Transfer gotowych rozwiązań wiąże się z mniejszym ryzykiem niepowodzenia wdrożenia. W przypadku rozwiązań mniej dojrzałych zachodzi konieczność przeprowadzenia rzetelnej i szczegółowej analizy szans rynkowych komercjalizowanego rozwiązania. Z drugiej strony proces transferu niedojrzałej technologii może przynieść korzyści związane z wymianą wiedzy pomiędzy zaangażowanymi podmiotami. 2. Innowacyjność w znaczeniu innowacyjności rynkowej - Nawet najbardziej innowacyjne z punktu widzenia nauki rozwiązanie, może okazać się nieatrakcyjne dla potencjalnego nabywcy, jeśli nie przyniesie mu konkretnych korzyści. 3. Zapotrzebowanie (popyt) na daną technologię Jest to czynnik zewnętrzny, niezależny lub też zależny w małym stopniu od twórcy rozwiązania. W celu 10

11 dostosowania technologii do potrzeb i wymagań odbiorców, jeszcze przed wprowadzeniem technologii do obrotu, konieczne jest przeprowadzanie rzetelnych badań rynkowych danego rozwiązania. (Źródło: Procedury transferu technologii, Komercjalizacja może przyjmować formę komercjalizacji pośredniej lub bezpośredniej. Komercjalizacja bezpośrednia angażuje twórcę w proces komercjalizacji. Sprowadza się do utworzenia spółki celowej dla realizacji procesu komercjalizacji, której współudziałowcem jest sam twórca, bądź też jednostka naukowa, w której innowacja powstała. W komercjalizacji pośredniej twórca innowacji dokonuje jej komercjalizacji w formie sprzedaży prawa własności do innowacji podmiotowi, który chce tę innowację wprowadzić na rynek. (Źródło: Praca zbiorowa, Komercjalizacja wyników badań naukowych. Praktyczny Poradnik, Opracowanie na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2013, str. 37) W chwili obecnej istnieją trzy prawne procedury transferu technologii: 1. Sprzedaż wyników prac badawczo-rozwojowych, 2. Udzielenie licencji na wyniki prac badawczo-rozwojowych, 3. Wniesienie wyników prac badawczo-rozwojowych do spółki. Dwie pierwsze procedury są przykładami komercjalizacji pośredniej, trzecia to komercjalizacja bezpośrednia Sprzedaż wyników prac badawczo-rozwojowych Sprzedaż jest najprostszą metodą transferu technologii między uczelniami a przemysłem. Wiele prac badawczych jest zlecana przez przemył do jednostek B+R z założeniem całkowitego przejęcia praw do wyników badań. Niejednokrotnie wyniki badań objęte są klauzulą tajności i naukowcy wykonujący tego typu badania nie mogą ich opublikować (co często obniża ocenę pracownika w jednostce). Najczęściej zlecenia takie przyjmowane są bezpośrednio przez instytuty, katedry, czy też zakłady, a wiec podstawowe jednostki Uczelni. Przedsiębiorca niepotrafiący określić do jakiej jednostki powinien się zgłosić, pomoc otrzyma 11

12 w Centrach Transferu Technologii. Adresy CTT działających na łódzkich uczelniach znajdą Państwo w dalszej części publikacji. Prace wykonywane nie na zlecenie, a przeznczone przez jednostki do sprzedaży umieszczane są w bazach zarządzanych przez Centra Transferu Technologii. Przykładem takiej bazy jest baza Działu Transferu Technologii Politechniki Łódzkiej znajdująca się pod adresem Często bazy te kopiowane są także na stronach Parków Technologicznych. Warto podkreślić, że zanim nastąpi sprzedaż prac badawczo-rozwojowych muszą one zostać wycenione (np. przez rzeczoznawcę specjalizującego się w wycenie praw materialnych i prawnych). Podsumowując, sprzedaż praw do wyników prac badawczo-rozwojowych wiąże się z jednorazowym przypływem gotówki do jednostki naukowej. Prawa do wynalazku, technologii, wyników, etc., przechodzą na kupującego. Z jednej strony kupujący może szybciej rozpocząć proces wdrożenia rynkowego (zazwyczaj proces udzielania licencji, czy też powstawania spółek odpryskowych trwa dłużej), z drugiej zaś ponosi całe ryzyko związane z komercyjnym sukcesem lub porażką rynkową Udzielenie licencji na wyniki prac badawczo-rozwojowych Udzielanie licencji jest metodą bardziej skomplikowaną, zmuszającą do trwałej relacji między licencjobiorcą a jednostką badawczą. Dla jednostki rozkłada ona zysk na określony czas, pozawala za to na utrzymanie kontroli nad wynalazkiem, czy też technologią. Regulacje dotyczące sposobu udzielania licencji zawarte są w następujących aktach prawnych: Ustawie z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, ze zmianami). Ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, ze zmianami) Ustawie z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin (Dz. U. z 2003 r. Nr 137, poz. 1300, ze zmianami) 12

13 Umowie Międzynarodowej z 14 lipca 1967 r. Akt sztokholmski zmieniający Konwencję paryską o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883 r. zmienioną w Brukseli dnia 14 grudnia 1900 r., w Waszyngtonie dnia 2 czerwca 1911 r., w Hadze dnia 6 listopada 1925 r., w Londynie dnia 2 czerwca 1934 r., w Lizbonie dnia 31 października 1958 r., sporządzony w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. (Dz. U. z 1975 r. Nr 9, poz. 51, ze zmianami) Traktacie o stosunkach handlowych i gospodarczych między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki, sporządzony w Waszyngtonie dnia 21 marca 1990 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 97, poz. 467, ze zmianami) Licencją w rozumieniu prawa jest urzędowe zezwolenie na wykonywanie jakieś czynności objętej reglamentacją. W prawie wynalazczym licencją nazywamy umowę zawieraną przez uprawnionego do korzystania z przedmiotu umowy (licencjodawca) z innym podmiotem, któremu to licencjodawca udziela upoważnienia do korzystana z przedmiotu umowy (licencjobiorca). Licencje możemy podzielić na wyłączne, niewyłączne, pełne, ograniczone i otwarte. Licencja wyłączna uprawnia licencjobiorcę do wyłącznego korzystania z przedmiotu licencji Jednostka badawcza, naukowiec nie może udzielić licencji innym podmiotom. Licencja niewyłączna uprawnia jednostkę badawczą do udzielenia prawa do używania przedmiotu licencji także innym podmiotom. Licencja pełna uprawnia licencjobiorcę do pełnego korzystania z rozwiązania (w takim samym stopniu jak licencjodawcę) oraz modyfikowania całości przedmiotu licencji. Licencji ograniczona - ogranicza zakres wykorzystania przedmiotu licencji. Licencja otwarta licencjodawca zgłasza gotowość udzielenia licencji w Urzędzie Patentowym, dzięki czemu uzyskuje możliwość wnoszenia mniejszych opłat. Dotyczy ona wynalazków i wzorów użytkowych zgłaszanych w Urzędzie Patentowym. 13

14 Wskazane powyżej rodzaje licencji nie maja charakteru rozłącznego i mogą występować w kilku wariantach łącznie np. licencja niewyłączna może być pełna lub ograniczona. Źródłem zysków (korzyści) dla licencjodawcy są przede wszystkim opłaty z tytułu licencji. Określenie ich wysokości zależy od zdolności danej innowacji do generowania zysków, która z kolei jest pochodną pięciu podstawowych uwarunkowań: zasięgu geograficznego uzyskanej ochrony patentowej determinującego faktyczne rozmiary rynków docelowych (popyt), na których można sprzedawać wdrożone rozwiązanie, jakości ochrony prawnej na poszczególnych rynkach i skuteczności egzekucji prawa, wielkości dodatkowych nakładów, jakie musza być poniesione, aby innowację wprowadzić na rynek, możliwości dalszego doskonalenia innowacji dającej szanse na uzyskiwanie kolejnych przewag konkurencyjnych spodziewanej rentowności produktu. Konkretne stawki opłat licencyjnych uzależnione są od branży, której dotyczą. (Źródło: Praca zbiorowa, Komercjalizacja wyników badań naukowych. Praktyczny Poradnik, Opracowanie na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2013, str. 47) W przypadku udzielania licencji, podobnie jak przy sprzedaży udziałów, konieczna jest wycena przedmiotu transferu. Watro podkreślić, że umowa o udzielnie licencji może zakładać, że licencjobiorca może udzielać sublicencji innym podmiotom, z których % wpływów ma obowiązek odprowadzić do jednostki pierwotnie udzielającej licencji. W tabeli poniżej zestawiono korzyści i ryzyka zarówno dla twórców innowacji, jak i dla licencjobiorcy. 14

15 Tabela 1. Komercjalizacja pośrednia bilans korzyści i ryzyk. TWÓRCA INNOWACJI możliwość dalszego skoncentrowania się na pracy badawczo-rozwojowej (doskonalenie wynalazku, podjęcie innych kierunków badań) KORZYŚCI LICENCJOBIORCA oszczędność na inwestycjach w B+R dostęp do innowacji, której się nie wytworzyło brak konieczności angażowania własnych środków w komercjalizację innowacji uzyskanie dodatkowych korzyści ekonomicznych dochody z opłat licencyjnych można wykorzystać na finansowanie ochrony wynalazku lub dalsze badania RYZYKA powstanie konkurencyjnego wynalazku, który obniży dochodowość istniejącego rozwiązania spadek wpływów z licencji na skutek złego zarządzania firmą licencjobiorcy błędna ocena potencjału rynkowego danej innowacji konieczność zaangażowania własnych środków finansowych w urynkowienie innowacji (Źródło: P. Tamowicz, Jak skomercjalizować pomysł? Poradnik dla twórców, Opracowanie na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, Gdańsk 2009, str. 6) Podsumowując udzielając licencji możemy określić zasady na jakich licencjobiorca korzysta z przedmiotu licencji, określić wielkość opłat licencyjnych (można założyć np. opłatę początkową, opłaty miesięczne, czy też % od zysku, przychodu ze sprzedaży), określamy także czas w jakim licencjobiorca korzysta z przedmiotu licencji. Umowa licencji musi być zawarta w formie pisemnej. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania jest fakt, że prawa do przedmiotu licencji pozostają u licencjodawcy. 15

16 1.3. Wniesienie wyników prac badawczo-rozwojowych do spółki Możliwe jest wniesienie wyników prac do istniejącej już spółki, lub też założenie nowej spółki (spin-off, spin-out). Przedsiębiorstwo typu spin off to nowe przedsiębiorstwo, które zostało założone przez co najmniej jednego pracownika instytucji naukowej lub badawczej, albo studenta bądź absolwenta Uczelni, w celu komercjalizacji innowacyjnych pomysłów (wiedzy) lub technologii. Przedsiębiorstwo spin off jest zwykle niezależne osobowo i kapitałowo od swojej Uczelni, jednak często z nią współpracuje na zasadach rynkowych. Przedsiębiorstwo typu spin out różni się tym od spin off, iż jest zwykle niezależne pod względem organizacyjnym od jednostki macierzystej (np. uczelni) oraz posiadające niezależne źródła finansowania. (Źródło: wrzesień 2013.) Warto podkreślić że przed wniesieniem praw do spółki muszą być one wycenione, a jeśli ich wartość przekroczy EURO to wniesienie ich do spółki wymaga zgody Ministra Skarbu. Nowa spółka przejmuje zazwyczaj całkowite prawa do technologii, a udziały w niej obejmują zarówno jednostki badawcze, twórcy technologii (w zależności od przysługujących im praw do technologii oraz wnoszonych udziałów), jak i inne podmioty (np. wnoszące kapitał początkowy). Przykłady spółek spin-off: Pharmena Ichem Novasome Immunolab BTT Automatyka Opticon Nanotechnology EURx ActoGenix Google 16

17 Sukces firmy spin-off lub spin-out zależy od: (Źródło: B. Gierczak, Działalność typu spin off/spin out, Przedsiębiorczość akademicka, październik 2013) dostępności środków finansowych, mocnego fundamentu naukowego (instytucjonalnej bazy naukowej), zasobów wiedzy zarówno technologicznej, jak i biznesowej, skoncentrowania się na konkretnej aplikacji i niszy rynkowej, doświadczenia biznesowego. Okres rozwoju przedsiębiorstwa akademickiego można podzielić na cztery etapy: etap badań i rozwoju (seed) wiąże się z wydatkami, podczas gdy projekt nie przynosi żadnych dochodów; wprowadzenie (start-up) - produkt wchodzi na rynek i zaczyna generować niewielkie wpływy, które jednak przewyższane są przez koszty realizacji przedsięwzięcia; wzrost (growth) okres dynamicznej zwyżki wpływów generowanych dzięki sprzedaży produktu, który został zaakceptowany przez rynek. W tym momencie przekraczany zostaje próg rentowności, a więc sprzedaż finansuje wydatki operacyjne związane z produkcją; dojrzałość (maturity) okres, w ramach którego generowana jest nadwyżka bieżących wpływów nad kosztami, również skumulowana nadwyżka wpływów nad wydatkami przewyższa wartość nakładów początkowych i w związku z tym projekt zaczyna zarabiać na czysto. (Źródło: A. Tomtas Ander (red.), ABC przedsiębiorczości akademickiej, Praca zbiorowa dla Fundacji Rozwoju Regionów ProRegio, Poznań 2009, str.10) Podsumowując, zysk z tego typu komercjalizacji obarczony jest największym ryzkiem, gdyż wiąże się on z niepewnością rynkowego sukcesu przedsięwzięcia. Nowa spółka może szybciej reagować na potrzeby nabywców i posiadając prawa do technologii dostosowywać ją do potrzeb rynkowych. W dalszej perspektywie firmy spin-off i spin-out są najbardziej dochodową drogą komercjalizacji myśli naukowej. Wartość opracowanej technologii, która staje się podstawą stworzenia firmy jest o wiele większa, niż sprzedaż samego pomysłu lub udzielenie licencji. (Źródło: 17

18 akademicka.b4ngo.pl, wrzesień 2013) Do założenia spółki i wdrożenia na rynek nowego produktu lub usługi niezbędny jest kapitał. Tu można zarówno zaleźć przykłady korzystania z finansowania zewnętrznego (fundusze inwestycyjne, projekty UE, centra start-upów, etc.), jak i przykłady wnoszenia kapitału zakładowego przez założycieli spółki (jednostki badawcze, wynalazcy, etc.). Niewątpliwe często w tego typu rozwiązaniach następuje konflikt interesów, gdy naukowcy muszą decydować o podziale czasu, jaki spędzają na Uczelni i jaki inwestują w rozwój nowej spółki Korzyści i ryzyka wynikające z różnych modeli komercjalizacji technologii Porównując metody komercjalizacji technologii warto wziąć pod uwagę następujące zmienne: ponoszone ryzyko, wielkość zaangażowania naukowca, czas otrzymania wynagrodzenia, zysk. I tak sprzedając technologię otrzymamy szybki zastrzyki gotówki (będzie on jednak mniejszy niż w przypadku licencji) i nie ponosimy ryzyka związanego niepowodzeniem rynkowym technologii. Ponadto schemat ten nie wymaga zaangażowania czasu naukowca. Nie mamy jednak wpływu na dalszy rozwój wynalazku, technologii i nie uczestniczymy w dalszych potencjalnych zyskach z jej rozwoju. Udzielając licencji zyski otrzymujemy po pewnym czasie (szybciej jednak niż w przypadku dywidendy z nowo utworzonej spółki); własność technologii pozostaje cały czas po stronie licencjodawcy; ryzyko związane z niepowodzeniem rynkowym jest nie mniejsze, niż w przypadku tworzenia nowej spółki; przychód z praw licencyjnych najczęściej wiąże się z sukcesem rynkowym technologii; posiadamy kontrolę nad dalszym procesem rozwoju i uczestniczymy w potencjalnych zyskach z tego tytułu. Niewątpliwie największe zyski może przynieść nowa firma. Ta forma komercjalizacji wymaga jednak dużego zaangażowania naukowca oraz wiąże się z największym ryzykiem. Często 18

19 wymaga ona dodatkowo kapitału niezbędnego do uruchomienia działalności, a wiec dodatkowych udziałowców lub tez zaangażowania własnych środków. Rys. 2. Zależność korzyść finansowa - ryzyko w poszczególnych metodach komercjalizacji (Źródło: M. Olszewski, A. Beck, Komercjalizacja osiągnięć naukowych. Przewodnik, Nauka nr 4/2007, str. 86) 1.5. Komercjalizacja wiedzy za granicą na przykładach fińskich i niemieckim Polska w rankingach innowacyjności zajmuje 24 miejsce na 27 krajów Unii (Źródło: Raport Innovation Union Scoreboard 2013 IUS) i miejsce na 34 kraje OECD (Źródło: Raport Science, Technology and Industry Scoreboard 2011) W 2011 roku wydatki na działalność B+R w Polsce stanowiły tylko 0,77 proc. PKB, przy średniej dla Unii Europejskiej na poziomie 1,26 proc. W tym samym czasie liderzy w tej dziedzinie przeznaczyli odpowiednio: 3,78 proc. PKB (Finlandia), 3,37 proc. PKB (Szwecja), 3,09 proc. PKB (Dania) i 2,84 proc. PKB (Niemcy). (Źródło: Dane Eurostat) 19

20 Przykład Finlandii W Finlandii wprowadzono pierwszy ponad ministerialny system zarządzania nauką (Fińska Rada Nauki i Technologii). Większość wydatków na uczelniach przeznacza się na badania mające zastosowanie przemysłowe. Dodatkowo ogromny nacisk kładzie się na rozwój i wzmacnianie współpracy zarówno między różnymi jednostkami badawczymi, jak i między nauką a biznesem. Dzięki temu większość badań prowadzonych na uczelniach finansowana jest przez konkretne przedsiębiorstwa, a co ważniejsze wyniki prac naukowców znajdują praktyczne zastosowanie w przemyśle. Ciekawym elementem fińskiego sytemu edukacji jest fakt, że studentów, właściwie od początku rozpoczęcia nauki na uczelni, edukuje się w zakresie innowacyjności - większość egzaminów i kolokwiów ma formę projektów badawczych. Warto podkreślić, że system B+R wzmacniają zarówno dobre kontakty osób zaangażowanych po obu stronach (biznesu i nauki), jak i uwarunkowania prawne oraz polityczne. System innowacyjności ma charakter otwartej debaty, gdzie na równym szczeblu rozmawiają ze sobą przedstawiciele nauki, biznesu i polityki. Dzięki takiemu podejściu udało się w społeczeństwie fińskim wykształcić kulturę innowacyjności. Do najważniejszych instytucji wspierających przedsiębiorczość i innowacyjność w Finlandii należą: Finnish Innovation Fund for Reseachr and Developement, (SITRA) - fundacja publiczna, utworzona w 1967 roku, wspierająca innowacyjność i promująca zrównoważony rozwój i konkurencyjność. Finnish Funding Agency for Technology and Innovation, (TEKES) agencja finansująca innowacyjne badania oraz ich wdrożenia. Academy of Finland - agencja finansująca badania naukowe, szkolenia kadry naukowej, stypendia dla naukowców oraz wymianę międzynarodową. Podsumowując system Fiński jest jednym z najlepiej działających systemów na świecie, gdzie z roku na rok zwiększa się nakłady na B+R (liczone % PKB). W Finlandii jest także największy w Europie odsetek przedsiębiorstw prowadzących badania rozwojowe. Ponadto kluczem do sukcesu są dobre kontakty interpersonalne osób odpowiedzialnych za współpracę uczelni i przemysłu oraz społeczna świadomość przedsiębiorczości i innowacyjności. 20

21 Przykład Niemiec Innym przykładem dobrze działającej współpracy nauki z przemysłem są Niemcy. W kraju tym ponad połowa produkcji przemysłowej związana jest z rozwojem technologii. W 2011 roku udział wydatków na badania i rozwój w Niemczech wyniósł 2,88 % PKB, jest to 74,6 mld euro. Dzięki temu Niemcy są na 8 pozycji w świecie pod względem angażowania środków w badania i rozwój (Źródło: Dane Eurostat). Środki te pochodzą głównie z gospodarki, która corocznie przekazuje dwie trzecie finansów, inwestowanych w rozwój nauki. (Źródło: Niemiecki system wspierania innowacji i transferu technologii jest jednym z najbardziej rozbudowanych systemów w UE. Podzielony jest na poziomy federalny i regionalny. Prace badawcze są w Niemczech prowadzone przez wiele różnych instytucji prywatnych i publicznych. Instytucje publiczne to głownie uczelnie wyższe. Natomiast do prywatnych instytucji badawczo-naukowych o charakterze niekomercyjnym należą cztery duże organizacje: Towarzystwo Wspierania Nauki im. Maxa Plancka (MPG) Towarzystwo Wspierania Badań Stosowanych im. Josepha Fraunhofera (FhG) Wspólnota Niemieckich Centrów Badawczych im. Hermanna von Helmholtza (HGF) Wspólnota Naukowa im. Gottfrieda Wilhelma Leibniza (WGL) Szkoły wyższe, obok kształcenia młodych naukowców, mają za zadanie prowadzenie badań, przy czym badania uniwersyteckie kładą nacisk na metodologię i szerokie ujęcie tematów, zaś wyższe szkoły zawodowe koncentrują się na badaniach stosowanych. Sami Niemcy chętnie podkreślają, iż sukcesy technologiczne zawdzięczają swoim doskonale wykształconym inżynierom oraz ich umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy - w Niemczech kładzie się największy nacisk na naukę praktyczną oraz kontekst biznesowy. (Źródło: Ciekawy jest sposób finansowania instytucji prowadzących prace B+R. Instytucje publiczne finansowane są nie tylko ze źródeł państwowych, lecz również przy udziale innych środków - w tym pochodzących z gospodarki. Natomiast prywatne prace naukowo-badawcze finansowane są nie tylko ze środków prywatnych, ale również po części ze środków publicznych. Istotne wsparcie dla obszaru B+R stanowią też Ramowe Programy Badań Naukowych Komisji Europejskiej oraz cały szereg fundacji. Przykładem jest chociażby 21

22 Stowarzyszenie Fundatorów na Rzecz Nauki Niemieckiej (Stifterverband für die Deutsche Wissenschaft e.v) będące wspólnym przedsięwzięciem środowisk gospodarczych na rzecz promocji niemieckiej nauki i badań naukowych. Stowarzyszenie to zrzesza ok. 450 fundacji i zarządza majątkiem w wysokości 2,35 mld euro. Inne przykłady fundacji to między innymi: Fundacja im. Roberta Boscha, Fundacja Volkswagena, Niemiecka Fundacja Federalna Środowiska, Fundacja Klausa Tschiry, Fundacja Bertelsmanna oraz Niemiecka Fundacja Badań nad Pokojem. (Źródło: W Niemczech publiczne środki na działalność B+R rozdziela Wspólna Konferencja Naukowa (GWK), której członkami są ministrowie federalni i ministrowie poszczególnych landów. Wsparcie badań z budżetu państwa opiera się na dwóch filarach: wsparciu dla instytucji i wsparciu projektów. Finansowanie projektów związane jest z celową pomocą dla specyficznych przedsięwzięć badawczych na konkretnym polu badawczym. Projekty finansowane są w ramach programów, a beneficjentami są szkoły wyższe, placówki badawcze, ale także przedsiębiorstwa. Wsparcie udzielane instytucjom nie dotyczy pojedynczych przedsięwzięć badawczych, lecz ogólnej działalności i inwestycji realizowanych przez dane instytucje, które otrzymują pomoc finansową z budżetu federalnego lub po części z budżetu federalnego i budżetu landów. Służy to utrzymaniu wysokiego poziomu i strategicznego ukierunkowania działalności naukowo-badawczej w Niemczech. (Źródło: Ustrój federalny Republiki Federalnej Niemiec stwarza zarówno federacji, jak i landom możliwości finansowania - w zakresie ich kompetencji - badań naukowych bez potrzeby uchwalania odrębnych ustaw o wspieraniu badań. Federacja i landy współpracują ze sobą przy udzielaniu wsparcia instytucjom i programom naukowo-badawczym, które mają znaczenie ponadregionalne. Podsumowując, system niemiecki w porównaniu z systemem fińskim jest dużo bardziej rozdrobniony i skomplikowany. Związane jest to z rozdziałem polityki regionalnej i federalnej w Niemczech. 22

23 2. PRAWNE PROCEDURY ZWIĘKSZJĄCE BEZPIECZEŃSTWO WSPÓŁPRACY POMIĘDZY UCZELNIAMI A BIZNESEM Zasady komercjalizacji badań naukowych regulują następujące akty prawne: Polskie akty prawne: Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r (Dz. U. 2005, nr 164, poz. 1365, z późniejszymi zmianami) Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U nr 84 poz. 455); Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. 1994, Nr 24, poz. 83, z późniejszymi zmianami); Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, z późniejszymi zmianami) Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r., Nr 153, poz z późniejszymi zm.) Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U nr 90 poz. 631) Wewnętrzne regulaminy uczelni dotyczące zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz prawami własności przemysłowej oraz zasad komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych; Europejskie prawo własności przemysłowej Rozporządzenie Rady (WE) Nr 40/94 z dnia 20 grudnia 1993 w sprawie wspólnotowego znaku towarowego (tzw. CTM) Rozporządzenie Rady (WE) Nr 6/2002 z dnia 12 grudnia 2001 w sprawie wzorów wspólnotowych (tzw. RCD) 23

24 Konwencja o udzieleniu patentów europejskich (Konwencja o patencie europejskim), sporządzona w Monachium dnia 5 października 1973 wraz z Protokołami stanowiącymi jej integralną część ( Dz. U. z 2004 r. z 2004 r., Nr 79, poz. 737) Międzynarodowe prawo własności przemysłowej Akt sztokholmski zmieniający Konwencję paryską o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883 r. sporządzony w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. ( Dz. U. z 1975 r., Nr 9, poz. 51) Układ o współpracy patentowej sporządzony w Waszyngtonie dnia 19 czerwca 1970 r., poprawiony dnia 2 października 1979 r. i zmieniony dnia 3 lutego 1984 r. ( Dz. U. z 1991 r., Nr 70, poz. 303) Porozumienie madryckie o międzynarodowej rejestracji znaków z dnia 14 kwietnia 1891 r. zmienione dnia 2 października 1979 r. (Dz. U. z 1993 r., Nr 116, poz. 514) 2.1. Ochrona własności intelektualnej Jedną z najistotniejszych kwestii związanych z komercjalizacją technologii jest ochrona własności intelektualnej. To o czym należy pamiętać to fakt, że tworząc innowację najpierw dokonujemy zgłoszenia patentowego, a dopiero później publikujemy, czy też komercjalizujemy pomysł. Podstawą do uzyskania patentu jest zgłaszanie nowego rozwiązania, czyli takiego, które nie zostało wcześniej upublicznione. Nawet w przypadku, kiedy naukowiec sam opublikował wyniki swoich badań, a później złożył zgłoszenie patentowe, to jego rozwiązanie nie jest już nowe. (Źródło: Praca zbiorowa, Komercjalizacja wyników badań naukowych. Praktyczny Poradnik, Opracowanie na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2013, str. 70) Kluczowym elementem procesu komercjalizacji jest wybór formy ochrony własności intelektualnej. Od formy prawnej własności intelektualnej zależy model współpracy pomiędzy partnerami oraz sposób przeprowadzenia komercjalizacji. Forma ochrony własności intelektualnej pociąga za sobą zarówno konsekwencje prawne, jak i finansowe oraz determinuje zakres odpowiedzialności partnerów naukowych i biznesowych oraz poziom ochrony wyników prac naukowych. 24

25 Główne formy prawne własności intelektualnej z punktu widzenia prowadzenia działalności naukowo-badawczej to prawa autorskie oraz patent Prawa autorskie Podstawowym źródłem prawnym odnoszącym się do utworu jest Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. 1994, Nr 24, poz. 83, z późniejszymi zmianami). Zgodnie z przepisem art. 1 w/w ustawy, przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe); plastyczne; fotograficzne; lutnicze; wzornictwa przemysłowego; architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne; muzyczne i słowno-muzyczne; sceniczne, sceniczno- muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne; audiowizualne (w tym filmowe). Przy czym ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. Warto zapamiętać, że zgodnie z Ustawą, utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. (Źródło: Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. - Dz. U. 1994, Nr 24, poz. 83, z późniejszymi zmianami). Nie ma zatem konieczności rejestracji, umieszczania oznaczeń ani decyzji organu administracji, aby powstała ochrona utworu. Istotne jest, aby utwór spełniał ustawowe przesłanki. W myśl ustawy, prawo autorskie dzieli się na prawa: 25

26 osobiste, które zgodnie z art. 16 nie są ograniczone w czasie i nie podlegają zrzeczeniu się lub zbyciu. Autor ma prawo do: autorstwa utworu; oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo; nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania; decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności; nadzoru nad sposobem korzystania z utworu. majątkowe art. 17, które daje twórcy wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszelkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Prawa te można przenosić, dziedziczyć lub obciążać. Istnieje również możliwość umownego upoważnienia osoby trzeciej do korzystania z utworu (umowa licencyjna) art. 41. Zgodnie z art. 53 Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Autorskie prawa majątkowe gasną po 70 latach od śmierci twórcy lub, w przypadku współtwórców, po upływie 70 lat od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych - art. 36. Jeśli utwór został wytworzony w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, to pracodawca w momencie przyjęcia utworu nabywa autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron art. 12. Ponadto, zgodnie z art. 14 ust 1, w przypadku utworów naukowych, stworzonych w ramach wykonywania obowiązków służbowych, wynikających ze stosunku pracy, instytucji naukowej przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego pracownika. Pierwszeństwo to wygasa, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od daty dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą umowy o wydanie utworu, albo jeżeli w okresie dwóch lat od daty jego przyjęcia utwór nie został opublikowany. Instytucja naukowa może, bez odrębnego wynagrodzenia, korzystać z materiału naukowego zawartego w utworze, o którym mowa w art.1 ust. 1, oraz udostępniać ten utwór osobom trzecim, jeżeli to wynika z uzgodnionego przeznaczenia utworu lub zostało postanowione w umowie. (Źródło: Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. - Dz. U. 1994, Nr 24, poz. 83, z późniejszymi zmianami) 26

27 Patent Podstawowym źródłem prawnym odnoszącym się do ochrony wynalazku jest Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, ze zmianami). Reguluje ona stosunki związane z własnością i ochroną dóbr intelektualnych, które wymagają specjalnych procedur koniecznych, aby taką ochronę uzyskać. Procedury te związane są z obowiązkiem rejestracji oraz, w pewnych przypadkach, procedur badawczych, mających potwierdzić autorstwo, oryginalność i cechy nowości rozwiązania, itp. (Źródło: Praca zbiorowa, Komercjalizacja wyników badań naukowych. Praktyczny Poradnik, Opracowanie na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2013, str. 72) Ww. Ustawa nie zawiera ogólnej definicji wynalazku. Bazując na treści art tej ustawy możliwe jest jednak stworzenie definicji wynalazku podlegającego ochronie patentowej. Zgodnie z art. 24 Ustawy Prawo własności przemysłowej: Patent jest prawem wyłącznym udzielanym na wynalazek bez względu na dziedzinę techniki który jest nowy, posiada poziom wynalazczy i nadaje się do przemysłowego stosowania. Art wynalazek uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki, przy czym przez stan techniki rozumie się wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób. Za część stanu techniki uważa się również informacje zawarte w zgłoszeniach wynalazków lub wzorów użytkowych, korzystających z wcześniejszego pierwszeństwa, nieudostępnione jeszcze do wiadomości powszechnej. Ważne jest, aby przed datą zgłoszenia tego rozwiązania do opatentowania jego istota nie została udostępniona do wiadomości powszechnej w jakiejkolwiek formie, szczególnie w formie publikacji naukowej. W przeciwnym razie ujawnienie istoty wynalazku spowoduje utratę przez wynalazek cechy nowości, od której uzależnione jest przyznanie mu ochrony patentowej. (Źródło: A. Śnieżko, Jak chronić wynalazki w Polsce, w Europie i na świecie. Podstawowe pojęcia i procedury, publikacja WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Czernicki, Śnieżko Spółka partnerska 27

28 Art wynalazek uważa się za posiadający poziom wynalazczy, jeżeli wynalazek ten nie wynika dla znawcy, w sposób oczywisty, ze stanu techniki; Art.27 - wynalazek uważany jest za nadający się do przemysłowego stosowania, jeżeli według wynalazku może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystywany sposób, w rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, nie wykluczając rolnictwa. (Źródło: Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej - Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, ze zmianami) Należy podkreślić, że samo odkrycie naukowe nie może być przedmiotem wynalazku. Przedmiotem wynalazku może być natomiast rozwiązanie techniczne wykorzystujące dane odkrycie. (Źródło: A. Śnieżko, Jak chronić wynalazki w Polsce, w Europie i na świecie. Podstawowe pojęcia i procedury, publikacja WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Czernicki, Śnieżko Spółka partnerska Za wynalazki, w rozumieniu art. 24, nie uważa się w szczególności: 1) odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych; 2) wytworów o charakterze jedynie estetycznym; 3) planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier; 4) wytworów, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki; 5) programów do maszyn cyfrowych; 6) przedstawienia informacji. (Źródło: Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej - Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, ze zmianami) Zgodnie z art. 11 prawo do patentu powstaje na rzecz jego twórcy, a w szczególnych wypadkach na rzecz innych podmiotów - z chwilą stworzenia wynalazku. Jest to podmiotowe prawo do ubiegania się o ochronę patentową wynalazku poprzez zgłoszenie go do opatentowania w Urzędzie Patentowym. Prawo do ubiegania się o patent przysługuje twórcy wynalazku, a w przypadku, gdy wynalazek powstał w ramach wykonywania obowiązków służbowych wynikających ze stosunku pracy lub innej umowy, np. umowy o dzieło lub umowy zlecenia, prawo to przysługuje odpowiednio: pracodawcy, zamawiającemu, zleceniodawcy. Prawo do uzyskania patentu na wynalazek, prawa ochronnego na wzór użytkowy albo prawa z rejestracji wzoru przemysłowego jest zbywalne 28

29 i podlega dziedziczeniu Umowa o jego przeniesienie wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności art. 12 Ustalenie podmiotu, któremu przysługuje prawo do ubiegania się o patent może nastąpić również w drodze umowy pomiędzy zainteresowanymi stronami art. 11, ust. 4 (Źródło: Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej - Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, ze zmianami) Prawo patentowe zapewnia wynalazcy okresową i terytorialną ochronę. Zgodnie z art. 63 Ustawy Prawo własności przemysłowej uzyskując patent nabywa się prawo wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Zakres przedmiotowy patentu określają zastrzeżenia patentowe, zawarte w opisie patentowym. Opis wynalazku i rysunki mogą służyć do wykładni zastrzeżeń patentowych. Czas trwania patentu wynosi 20 lat od daty dokonania zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym. (Źródło: Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej - Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, ze zmianami) Patent jest zbywalnym i podlegającym dziedziczeniu podmiotowym prawem wyłącznym, udzielanym przez Urząd Patentowy kraju, w którym ubiegamy się o przyznanie patentu, po zakończeniu procedury o charakterze administracyjnym. (Źródło: A. Śnieżko, Jak chronić wynalazki w Polsce, w Europie i na świecie. Podstawowe pojęcia i procedury, publikacja WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Czernicki, Śnieżko Spółka partnerska Każda ze stosowanych obecnie procedur patentowych przewiduje ujawnienie istoty rozwiązania poprzez opublikowanie informacji o dokonanym zgłoszeniu patentowym. W Polsce publikacja skrótu opisu patentowego następuje po 18 miesiącach od daty zgłoszenia, a w szczególnych wypadkach, na wniosek zgłaszającego, po 12 miesiącach. Wiedza o tym, jak funkcjonuje dane rozwiązanie, staje się powszechnie dostępna. W zamian za ujawnienie istoty wynalazku wynalazcy zapewnia się prawną ochronę jego interesów. Patent stanowi gwarancję dla uprawnionego, że pomimo publicznego ujawnienia wynalazku, nikt nie będzie mógł go używać czy kopiować bez uprzedniej zgody uprawnionego. Zapewnia nie tylko ochronę, ale też uzyskanie korzyści materialnych w przypadku wdrożenia wynalazku. (Źródło: Praca zbiorowa, Komercjalizacja wyników badań naukowych. Praktyczny Poradnik, Opracowanie na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa 29

30 Mazowieckiego, Warszawa 2013, str. 72) Ujawnienie istoty wynalazku jest korzystne nie tylko z punktu widzenia państwa, ale i całej wspólnoty międzynarodowej. Wynalazek staje się częścią stanu techniki, może stanowić przedmiot badań naukowych i punkt wyjścia dla kolejnych wynalazków, może być również udoskonalany przez innych wynalazców. Jego ujawnienie stymuluje zatem rozwój gospodarczy. (Źródło: A. Śnieżko, Jak chronić wynalazki w Polsce, w Europie i na świecie. Podstawowe pojęcia i procedury, publikacja WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Czernicki, Śnieżko Spółka partnerska Koszty ochrony patentowej Decydując się na ochronę patentową wynalazku należy liczyć się z koniecznością poniesienia określonych kosztów. Są to między innymi: opłaty urzędowe wnoszone na kolejnych etapach postępowania zgłoszeniowego; opłaty związane z utrzymaniem patentu w mocy (20-letni okres ochrony patentowej dzieli się na krótsze, kilkuletnie bądź roczne, okresy ochronne, za które wnosi się opłaty); koszty obsługi prawnej zgłoszenia patentowego i patentu. koszty tłumaczeń przyznanie patentu jest związane z tłumaczeniem zgłoszenia na język urzędowy kraju, w którym ubiegamy się o ochronę. Uprawniony do patentu może zrezygnować z utrzymywania swojego prawa w mocy m.in. poprzez niewpłacenie opłaty urzędowej za kolejny okres ochronny. Wysokość opłat urzędowych za postępowanie zgłoszeniowe oraz utrzymanie patentu każdy kraj ustala indywidualnie. (Źródło: A. Śnieżko, Jak chronić wynalazki w Polsce, w Europie i na świecie. Podstawowe pojęcia i procedury, publikacja WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Czernicki, Śnieżko Spółka partnerska Zasięg terytorialny Patentu Rozpatrując uzyskanie ochrony patentowej wynalazku należy zastanowić się nad zasięgiem terytorialnym, jakiego ma ta ochrona dotyczyć. Często ochrona wynalazku obejmująca swoim zasięgiem jedynie państwo, z którego pochodzi zgłaszający, jest niewystarczająca. Aby 30

31 w pełni zabezpieczyć interesy majątkowe konieczne jest uzyskanie analogicznej ochrony w innych państwach, szczególnie tych, w których istnieje potencjał rynkowy na wynalazek. Zgodnie z art. 40 Ustawy Prawo własności przemysłowej, wynalazek, na który polska osoba prawna bądź obywatel polski, mający miejsce zamieszkania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, chce uzyskać patent za granicą, może być zgłoszony za granicą w celu uzyskania ochrony dopiero po zgłoszeniu go w Urzędzie Patentowym. (Źródło: Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej - Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, ze zmianami) Oznacza to, że dla uzyskania ochrony wynalazku w innych państwach konieczne jest rozpoczęcie procedury patentowej w Polsce Polska procedura patentowa Zgłoszenia wynalazku w celu uzyskania patentu dokonuje się poprzez wniesienie do Urzędu Patentowego RP następujących dokumentów art. 31: 1. podania o udzielenie patentu, 2. opisu wynalazku ujawniającego jego istotę, 3. zastrzeżeń patentowych, 4. skrótu opisu, a w razie potrzeby 5. rysunków. Zaleca się, aby aplikację patentową wynalazca przygotował przy współpracy z rzecznikiem patentowym. Zgodnie z art. 32, jeżeli zgłaszający nie jest twórcą wynalazku, powinien w podaniu wskazać twórcę i podstawę swego prawa do uzyskania patentu. (Źródło: Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej - Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, ze zmianami) Zakres żądanej ochrony zdefiniowany jest w zastrzeżeniach patentowych. Zgodnie z art. 33, zastrzeżenia patentowe ( ) powinny być w całości poparte opisem wynalazku i określać w sposób zwięzły, lecz jednoznaczny, przez podanie cech technicznych rozwiązania, zastrzegany wynalazek oraz zakres żądanej ochrony patentowej. (Źródło: Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej - Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, ze zmianami) Zgłoszenie uważa się za dokonane w dniu, w którym wpłynęło w formie pisemnej do Urzędu Patentowego. Ustawa dopuszcza również możliwość przesłania 31

32 zgłoszenia do Urzędu Patentowego faksem, pod warunkiem dostarczenia oryginału zgłoszenia patentowego w ciągu 30 następnych dni. Urząd Patentowy bada zgłoszenie pod względem formalnym i merytorycznym. Badanie merytoryczne dotyczy tych cech zgłoszonego rozwiązania, których istnienie jest warunkiem uznania go za wynalazek, a zatem: nowości, poziomu wynalazczego i możliwości przemysłowego stosowania. Art. 46., ust 1 W uzasadnionych przypadkach Urząd Patentowy, sprawdzając, czy spełnione zostały ustawowe warunki wymagane do uzyskania patentu, może wezwać zgłaszającego postanowieniem do nadesłania w wyznaczonym terminie, pod rygorem umorzenia postępowania, dokumentów i wyjaśnień dotyczących tego zgłoszenia oraz do wprowadzenia określonych poprawek lub uzupełnień w dokumentacji zgłoszenia, a także do nadesłania rysunków, które nie są niezbędne do zrozumienia wynalazku, jeżeli jest to potrzebne dla należytego przedstawienia wynalazku lub konieczne z innych względów. Zgodnie z art.47 Ustawy Urząd Patentowy, dla każdego zgłoszenia wynalazku podlegającego ogłoszeniu, zobowiązany jest sporządzić sprawozdanie o stanie techniki, obejmujące wykaz publikacji, które będą brane pod uwagę przy ocenie zgłoszonego wynalazku. Sprawozdanie to przekazywane jest zgłaszającemu. (Źródło: Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej - Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, ze zmianami) Po upływie 18 miesięcy od daty zgłoszenia wynalazku, a niekiedy wcześniej po 12 miesiącach, Urząd Patentowy publikuje w Biuletynie Urzędu Patentowego informację o dokonanym zgłoszeniu patentowym. Zamieszcza w niej m.in. tytuł wynalazku i skrót opisu, a gdy jest to wskazane również rysunek. (Źródło: A. Śnieżko, Jak chronić wynalazki w Polsce, w Europie i na świecie. Podstawowe pojęcia i procedury, publikacja WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Czernicki, Śnieżko Spółka partnerska Od dnia ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku osoby trzecie mogą zapoznać się z opisem zgłoszeniowym wynalazku. Osoby te mogą do czasu wydania decyzji w sprawie udzielenia patentu zgłaszać do Urzędu Patentowego uwagi co do istnienia okoliczności uniemożliwiających jego udzielenie art. 44. (Źródło: Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej - Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, ze zmianami). W razie stwierdzenia braku takich przeszkód Urząd Patentowy wydaje decyzję o udzieleniu patentu. Zgodnie z art. 52 ust.2 Udzielenie patentu następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochrony. W razie nieuiszczenia opłaty w wyznaczonym terminie, Urząd Patentowy stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzieleniu patentu. (Źródło: Ustawa 32

33 z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej - Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, ze zmianami) W przypadku otrzymania decyzji odmawiającej udzielenia patentu zgłaszający może złożyć w Izbie Odwoławczej, składającej się z ekspertów Urzędu Patentowego, wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Procedura patentowa w Polsce nie należy do najkrótszych - decyzja o udzieleniu patentu wydawana jest dopiero po upływie 4-5 lat od daty zgłoszenia. Udzielone patenty podlegają wpisowi do rejestru patentowego. art. 53. (Źródło: Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej - Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, ze zmianami) Zgłoszenie wynalazku do opatentowania za granicą Należy pamiętać, że w przypadku wszelkich praw podmiotowych na dobrach niematerialnych obowiązuje zasada terytorialności. Jest to fundamentalna zasada prawa własności przemysłowej i intelektualnej, zgodnie z którą istniejące w poszczególnych krajach prawa, chroniące pojedyncze dobro są od siebie całkowicie niezależne. Zatem prawo udzielone w jednym kraju, określane jest prawem tego kraju i nie jest w żaden sposób uzależnione od analogicznych praw w innych krajach. Fakt posiadania prawa wyłącznego w Polsce w żaden sposób nie wpływa na sytuację prawną w pozostałych krajach. (Źródło: R. Witek, Ochrona i komercjalizacja wyników badań uzyskiwanych we współczesnych naukach przyrodniczych, WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Śnieżko i Partnerzy, Warszawa 2008, str. 8, Zgodnie z art. 4 Konwencji Paryskiej o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883 roku, której Polska jest stroną, zgłaszający ma 12 miesięcy, liczonych od daty złożenia zgłoszenia w polskim Urzędzie Patentowym, na podjęcie decyzji, co do ewentualnego ubiegania się o ochronę wynalazku za granicą. Każdy, kto dokonał prawidłowego zgłoszenia wynalazku do opatentowania w jednym z państw Konwencji korzysta, w celu dokonania zgłoszenia w innych państwach Konwencji, z 12-miesięcznego terminu pierwszeństwa. Oznacza to, że na wartość zgłoszenia dokonanego w innym państwie przed upływem 12 miesięcy od daty pierwszego prawidłowego zgłoszenia nie mają wpływu zaistniałe w tym okresie fakty, które w zwykłych warunkach szkodziłyby zdolności patentowej wynalazku, 33

34 takie jak: zgłoszenie przez inny podmiot tego samego rozwiązania do opatentowania, czy ujawnienie istoty wynalazku. W przypadku zgłoszenia wynalazku do opatentowania za granicą po upływie 12- miesięcznego okresu pierwszeństwa, pierwsze prawidłowe zgłoszenie wynalazku dokonane w Polsce szkodzić będzie nowości wynalazku badanego w oparciu o procedury zagraniczne. (Źródło: A. Śnieżko, Jak chronić wynalazki w Polsce, w Europie i na świecie. Podstawowe pojęcia i procedury, publikacja WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Czernicki, Śnieżko Spółka partnerska Procedury służące uzyskaniu ochrony patentowej za granicą Ubiegając się o ochronę wynalazku za granicą, korzystając z 12-miesięcznego terminu pierwszeństwa, zgłaszający może skorzystać z jednej z trzech procedur: zgłoszenie w innych państwach i wszczęcie postępowania zgłoszeniowego w oparciu o ich krajowe procedury patentowe, zgłoszenie wynalazku w Europejskim Urzędzie Patentowym, celem uzyskania ochrony w państwach będących stronami Konwencji o patencie europejskim z dnia 5 października 1973 roku, zgłoszenie wynalazku w Międzynarodowym Biurze Własności Przemysłowej (WIPO) w Genewie w trybie PCT (Patent Cooperation Treaty), w oparciu o przepisy Układu o Współpracy Patentowej z 19 czerwca 1970 roku. Zgłoszenie wynalazku w innych państwach w oparciu o ich procedury krajowe Decydując się na procedurę zgłaszania wynalazku do ochrony w trybie krajowym należy, przed upływem 12-miesięcznego terminu pierwszeństwa, dopełnić wszelkich formalności zgłoszeniowych. Wiąże się to między innymi z koniecznością wniesienia opłaty za zgłoszenia i złożenia w Urzędach Patentowych państw żądanej ochrony tłumaczenia dokumentacji patentowej na języki urzędowe obowiązujące w tych państwach. Procedura patentowa obowiązująca w każdym z państw żądanej ochrony najczęściej w odmienny sposób określa wymagania formalne, jakim odpowiadać powinno zgłoszenie patentowe. W każdym z państw osobno przeprowadzone są poszukiwania patentowe i badania wynalazku pod 34

35 względem merytorycznym, a często również postępowania sprzeciwu, wszczynane na wniosek osób trzecich, po opublikowaniu ogłoszenia o zgłoszeniu. Korespondencja z Urzędem Patentowym każdego z państw prowadzona jest w jego języku urzędowym. Wszystko to znacznie komplikuje proces uzyskania ochrony w oparciu o zagraniczne procedury krajowe. Dokonanie zgłoszenia za granicą w oparciu o procedury krajowe państw żądanej ochrony jest opłacalne w przypadku, gdy chcemy uzyskać ochronę w jednym, dwóch lub trzech państwach. W przypadku, gdy jesteśmy zainteresowani uzyskaniem ochrony w większej liczbie państw korzystniejsze okazuje się dokonanie zgłoszenia międzynarodowego w trybie PCT lub zgłoszenia europejskiego. (Źródło: A. Śnieżko, Jak chronić wynalazki w Polsce, w Europie i na świecie. Podstawowe pojęcia i procedury, publikacja WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Czernicki, Śnieżko Spółka partnerska Rys. 3. Uzyskanie ochrony patentowej za granicą z wykorzystaniem procedur krajowych (Źródło: Opracowano na podstawie A. Śnieżko, Jak chronić wynalazki w Polsce, w Europie i na świecie. Podstawowe pojęcia i procedury, publikacja WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Czernicki, Śnieżko Spółka partnerska 35

36 Europejska procedura patentowa Na terenie Europy wynalazki można chronić, wykorzystując procedurę regionalną, poprzez zgłoszenie w Europejskim Urzędzie Patentowym (EPO) w Monachium. W tym przypadku na podstawie jednego zgłoszenia patentowego, po przeprowadzeniu jednego ujednoliconego postępowania zgłoszeniowego, możliwe jest uzyskanie patentu jednocześnie w państwach będących stronami Konwencji o patencie europejskim. Procedura zgłoszenia jest bardzo podobna do procedury obowiązującej w Polsce. Zgłoszenia dokonuje się bezpośrednio w EPO w jednym z jego języków urzędowych: angielskim, niemieckim lub francuskim, wyznaczając jednocześnie państwa, w których żąda się ochrony. Następnie przeprowadzane są kolejno: badanie formalne i poszukiwania patentowe kończące się publikacją ogłoszenia o zgłoszeniu i sprawozdania z poszukiwań. Po przeprowadzeniu badania zdolności patentowej wynalazku EPO uzgadnia ze zgłaszającym ostateczną redakcję zgłoszenia. Zgłaszający wnosi tłumaczenia zastrzeżeń na pozostałe języki urzędowe EPO, uiszcza opłatę za udzielenie patentu i druk opisu. Następnie EPO wydaje decyzję o udzieleniu patentu i publikuje opis w Biuletynie EPO. W terminie 9 miesięcy od daty publikacji przeciwko udzielonemu patentowi może zostać złożony sprzeciw. Rozpoczyna on procedurę sprzeciwową, która może skutkować unieważnieniem decyzji EPO o udzieleniu patentu europejskiego. Od decyzji kończącej postępowanie zgłoszeniowe lub sprzeciwowe może zostać złożone odwołanie do Izby Odwoławczej EPO. Patent europejski obowiązuje we wskazanych państwach pod warunkiem wniesienia po udzieleniu patentu tłumaczeń opisu patentowego na ich języki urzędowe. Udzielenie patentu europejskiego skutkuje ochroną identyczną, jak w przypadku patentów udzielonych w oparciu o procedury krajowe. (Źródło: A. Śnieżko, Jak chronić wynalazki w Polsce, w Europie i na świecie. Podstawowe pojęcia i procedury, publikacja WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Czernicki, Śnieżko Spółka partnerska 36

37 Rys. 4. Uzyskanie ochrony patentowej za granicą z wykorzystaniem procedury europejskiej (Źródło: Opracowano na podstawie A. Śnieżko, Jak chronić wynalazki w Polsce, w Europie i na świecie. Podstawowe pojęcia i procedury, publikacja WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Czernicki, Śnieżko Spółka partnerska Procedura PCT (Patent Cooperation Treaty) Ochronę wynalazku za granicą można uzyskać również w trybie PCT (Patent Cooperation Treaty), którym zarządza Światowa Organizacja Własności Intelektualnej. Dokonując zgłoszenia w WIPO (World Intellectual Property Organization) można uzyskać ochronę w wybranych państwach świata. Schemat postępowania w celu uzyskania ochrony w trybie PCT przedstawia się następująco: zgłoszenie międzynarodowe do krajowego Urzędu Patentowego (w przypadku Polski Urząd Patentowy RP). Zgłoszenie zawierające: podanie, opis, zastrzeżenia, rysunki oraz skrót opisu, powinno być sporządzone w jednym z języków urzędowych Międzynarodowego Organu Poszukiwań, którym w przypadku Polski jest EPO. W podaniu należy wskazać kraje, w których zgłaszający ubiega się o ochronę. Urząd 37

38 przyjmujący zatrzymuje jeden egzemplarz zgłoszenia, drugi egzemplarz przekazuje do Międzynarodowego Biura w Genewie, trzeci służący do celów poszukiwań - przekazuje do EPO. poszukiwanie międzynarodowe zmierzające do ustalenia, czy wynalazek jest nowy, czy cechuje go poziom wynalazczy i czy nadaje się do przemysłowego stosowania, zakończone stosownym sprawozdaniem, publikacja międzynarodowa, niezwłocznie po upływie 18 miesięcy od daty pierwszeństwa zgłoszenia, przy czym zgłaszający może żądać wcześniejszej publikacji, przekazanie, w terminie nieprzekraczającym 30 miesięcy liczonych od daty pierwszeństwa, zgłoszenia oraz sprawozdania z poszukiwania międzynarodowego do urzędów patentowych krajów, w których zgłaszający chce uzyskać ochronę, badanie merytoryczne zgłoszenia przez ww. urzędy patentowe (faza krajowa procedury PCT), w wyniku którego zapadają suwerenne decyzje każdego z krajowych urzędów o ewentualnym udzieleniu patentu. (Źródło: L. Bieguński, Ochrona własności przemysłowej. Poradnik przedsiębiorcy, Warszawa 2004, str. 23) Tryb PCT ma dla zgłaszającego wiele korzyści. Prosta jest procedura wyznaczenia państw żądanej ochrony wystarczy zakreślić odpowiedni punkt w formularzu zgłoszeniowym. Ponadto, w 12-miesięcznym terminie pierwszeństwa dokonywane jest jedno zgłoszenie, przygotowywana jedna dokumentacja, w jednym języku. Przy większej liczbie państw żądanej ochrony, koszty postępowania w trybie PCT są niższe niż suma kosztów procedur krajowych. Najkorzystniejszym elementem procedury PCT jest opóźnienie momentu podjęcia przez zgłaszającego decyzji co do wejścia w fazę krajową do 30 miesięcy liczonych od daty pierwszeństwa. W tym czasie, również w oparciu o międzynarodowe badanie wstępne, zgłaszający może się przekonać o wartości zgłoszonego rozwiązania. Może zrezygnować z ubiegania się o jego ochronę przynajmniej w odniesieniu do niektórych państw. Opóźnieniu ulega również termin wniesienia opłat krajowych. (Źródło: A. Śnieżko, Jak chronić wynalazki w Polsce, w Europie i na świecie. Podstawowe pojęcia i procedury, publikacja WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Czernicki, Śnieżko Spółka partnerska 38

39 Rys. 5. Uzyskanie ochrony patentowej za granicą z wykorzystaniem procedury PCT (Patent Cooperation Treaty) (Źródło: Opracowano na podstawie A. Śnieżko, Jak chronić wynalazki w Polsce, w Europie i na świecie. Podstawowe pojęcia i procedury, publikacja WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Czernicki, Śnieżko Spółka partnerska Tryb EURO-PCT Oprócz przedstawionych form ubiegania się o ochronę patentową za granicą dodatkowo istnieje możliwość korzystania z trybu zwanego EURO-PCT. Tryb ten łączy w sobie elementy procedury europejskiej i procedury PCT. Zamiast fazy krajowej PCT obejmuje fazę regionalną. Zgłoszenie międzynarodowe po zakończeniu fazy międzynarodowej przekazywane jest do EPO i rozpatrywane w trybie procedury europejskiej, która może zakończyć się udzieleniem patentu europejskiego w krajach Konwencji o patencie europejskim. (Źródło: A. Śnieżko, Jak chronić wynalazki w Polsce, w Europie i na świecie. Podstawowe pojęcia i procedury, publikacja WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Czernicki, Śnieżko Spółka partnerska 39

40 Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa Nie we wszystkich przypadkach warto korzystać z możliwości uzyskania patentu. Tym bardziej, że procedury związane z uzyskaniem ochrony patentowej wynalazku są skomplikowane, długie oraz wiążą się ze znacznymi kosztami. Dodatkowo patent chroni prawa majątkowe wynalazcy jedynie przez 20 lat. Ten, komu przysługuje prawo do wynalazku może, zamiast ochrony patentowej, zdecydować się na formę ochrony swojego rozwiązania, polegającą na nieujawnianiu jego istoty nikomu spoza swojego przedsiębiorstwa. W takim przypadku istota wynalazku pozostaje tajemnicą przedsiębiorstwa, a w razie bezprawnego jej ujawnienia lub wykorzystania przez inny podmiot, ochrona interesów majątkowych przedsiębiorstwa, do którego należał wynalazek, dochodzona jest w oparciu o przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji lub przepisy prawa cywilnego. Warunkiem zachowania wynalazku w tajemnicy jest wpisanie do umów o pracę odpowiednich klauzul zobowiązujących pracowników do zachowania tajemnicy również po wygaśnięciu stosunku pracy. Podobne klauzule muszą się znaleźć w umowach zawieranych z innymi współpracownikami oraz z tymi podmiotami gospodarczymi, których przedstawiciele mają dostęp do danych dotyczących funkcjonowania wynalazku. Decydując się na tą formę ochrony wynalazku należy zdawać sobie sprawę z tego, że zachowanie istoty wynalazku w tajemnicy nie jest łatwe. Wyprodukowane w oparciu o wynalazek towary, już po ich wprowadzeniu do obrotu, poddawane są szczegółowej analizie przez przedstawicieli przedsiębiorstw konkurencyjnych. Istota wynalazku stanowiącego tajemnicę produkcyjną przedsiębiorstwa może zostać odczytana z produktów, a sam wynalazek zastosowany w produkcji innego przedsiębiorstwa lub, co gorsza, zgłoszony na jego rzecz do opatentowania. Ochrona wynalazku polegająca na nieujawnianiu jego istoty na zewnątrz ma duże szanse powodzenia jedynie w przypadku, gdy cech wynalazku nie można odczytać z wprowadzanych na rynek produktów. Jednak i w tym przypadku istota wynalazku może zostać ujawniona przez pracownika opuszczającego przedsiębiorstwo lub przez nielojalnego współpracownika lub kontrahenta. 40

41 Zatem w przypadku, gdy ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa na zewnątrz stanowi realne zagrożenie, lepszym rozwiązaniem jest zgłoszenie wynalazku do Urzędu Patentowego i uzyskanie patentu na ten wynalazek. (Źródło: A.Śnieżko, Jak chronić wynalazki w Polsce, w Europie i na świecie. Podstawowe pojęcia i procedury, publikacja WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Czernicki, Śnieżko Spółka partnerska Regulacje prawne dotyczące uczelni jako jednostek komercjalizujących wiedzę Ustrój i zasady funkcjonowania uczelni (publicznych i niepublicznych) reguluje Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r (Dz.U. 2005, nr 164, poz z późniejszymi zmianami). Uczelnie, zgodnie z prawem posiadają osobowość prawną i mogą prowadzić działalność gospodarczą. Działalność gospodarcza prowadzona przez uczelnie musi być oddzielona organizacyjnie i finansowo od działalności edukacyjnej i oświatowej, w formie określonej w uchwalonym przez senat uczelni statucie. Uczelnie, w celu wykorzystania swojego potencjału intelektualnego i technicznego oraz transferu wyników prac B+R do gospodarki, mogą prowadzić akademickie inkubatory przedsiębiorczości oraz centra transferu technologii. Dopuszcza się prowadzenie ich w formie jednostki ogólnouczelnianej, fundacji lub spółki handlowej. Centra transferu technologii tworzy się w celu sprzedaży lub nieodpłatnego przekazywania wyników prac rozwojowych do gospodarki. W celu komercjalizacji wyników B+R uczelnia, zgodnie z nowelizacją ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 18 marca 2011 r., powinna utworzyć spółkę celową, której głównym zadaniem jest obejmowanie udziałów w spółkach kapitałowych lub tworzenie spółek kapitałowych, zajmujących się wdrożeniem wyników badań naukowych lub prac rozwojowych prowadzonych na uczelni. (Źródło: M. Barszcz (red.), Komercjalizacja B+R dla praktyków, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Warszawa 2013, str. 37) Skuteczna komercjalizacja wymaga pozyskiwania praw własności przemysłowej, np. patentów. Ze względu na charakter pracy na uczelni i fakt, że naukowcy muszą publikować, proces pozyskiwania ochrony wynalazku powinien odbywać się sprawnie. Naukowiec zgłasza pomysł, uczelnia decyduje o tym, czy ubiegać się o patent 41

42 i po ewentualnym złożeniu wniosku do urzędu patentowego naukowiec może publikować wyniki swoich badań. (Źródło: Praca zbiorowa, Komercjalizacja wyników badań naukowych. Praktyczny Poradnik, Opracowanie na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2013, str. 74) Na rysunkach zamieszczonych na kolejnej stronie przedstawiono: Rys. 6 ogólny schemat nabycia praw do wyników prac R+B przez Państwową Jednostkę Badawczą Rys. 7 schemat ochrony nabytych praw do wyników prac R+B. Rys. 6. Przygotowanie komercjalizacji. Nabycie praw do wyników prac B+R aspekty prawne (Źródło: M. Barszcz (red.), Komercjalizacja B+R dla praktyków, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Warszawa 2013, str. 20) 42

43 Rys. 7. Przygotowanie komercjalizacji. Ochrona wyników prac B+R aspekty prawne (Źródło: M. Barszcz (red.), Komercjalizacja B+R dla praktyków, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Warszawa 2013, str. 20) Inkubatory akademickie, Centra Transferu Technologii Zasady tworzenia i działania inkubatorów akademickich i Działów Transferu Technologii określa Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 roku. Pełne brzmienie zapisów w Ustawie dotyczących tych kwestii przedstawiono poniżej. (Źródło: Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Dz. U. 2005, Nr 164, poz. 1365, Prawo o szkolnictwie wyższym) Art W celu lepszego wykorzystania potencjału intelektualnego i technicznego uczelni oraz transferu wyników prac naukowych do gospodarki, uczelnie mogą prowadzić akademickie inkubatory przedsiębiorczości oraz centra transferu technologii. 2. Akademicki inkubator przedsiębiorczości tworzy się w celu wsparcia działalności gospodarczej środowiska akademickiego lub pracowników uczelni i studentów będących przedsiębiorcami. 3. Akademicki inkubator przedsiębiorczości utworzony: 43

44 1) w formie jednostki ogólnouczelnianej działa na podstawie regulaminu zatwierdzonego przez senat uczelni; 2) w formie spółki handlowej lub fundacji działa w oparciu o odpowiednie dokumenty ustrojowe. 4. Centrum transferu technologii tworzy się w celu sprzedaży lub nieodpłatnego przekazywania wyników badań i prac rozwojowych do gospodarki. 5. Centrum transferu technologii utworzone: 1) w formie jednostki ogólnouczelnianej działa w oparciu o regulamin zatwierdzony przez senat uczelni; 2) w formie spółki handlowej lub fundacji działa w oparciu o odpowiednie dokumenty ustrojowe. 6. W akademickim inkubatorze przedsiębiorczości lub centrum transferu technologii, utworzonych w formie ogólnouczelnianych jednostek organizacyjnych, tworzy się rady nadzorujące, których skład i kompetencje określone są odpowiednio w ich regulaminach. 7. Dyrektora akademickiego inkubatora przedsiębiorczości lub centrum transferu technologii, działających w formie ogólnouczelnianych jednostek organizacyjnych, powołuje rektor po zasięgnięciu opinii senatu uczelni, spośród kandydatów przedstawionych przez rady nadzorujące tych jednostek Tworzenie spółek celowych Dopiero znowelizowane Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawa o stopniach i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, z dn. 18 marca 2011 roku, pozwala uczelniom tworzyć spółki celowe. Do obowiązującej wcześniej Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r. dodano Art. 86a, Art. 86b, Art.86c, które regulują kwestie tworzenia spółek celowych przez uczelnie, oraz kwestie związane z zarządzaniem prawami autorskimi. Przyznanie uczelniom prawa do tworzenia spółek celowych umożliwiło bezpośrednią komercjalizację badań powstających na uczelniach. Zgodnie z Ustawą spółka tego typu może być powołana przez jedną bądź kilka uczelni publicznych lub prywatnych. Do jej zadań należy w szczególności obejmowanie udziałów w spółkach kapitałowych lub tworzenie spółek kapitałowych, które powstają w celu wdrożenia wyników 44

45 badań naukowych lub prac rozwojowych prowadzonych w uczelni. Kolejne punkty art. 86a stanowią o możliwości powierzenia spółce celowej zarządzania prawami własności przemysłowej należącymi do uczelni w zakresie jej komercjalizacji. Uczelnia może przekazać spółce celowej w formie aportu wyniki badań naukowych i prac rozwojowych, a w szczególności uzyskane dotąd prawa własności przemysłowej. Powstała na uczelni spółka celowa zarządza zatem należącymi do uczelni prawami własności intelektualnej, udziałami firm powstałych w celu komercjalizacji wiedzy wytworzonej na uczelni oraz zachęca prywatnych i publicznych inwestorów do obejmowania udziałów w tych firmach. Pełne brzmienie zapisów dotyczących tworzenia spółek celowych przez uczelnie wyższe z Ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym przedstawiono poniżej. (Źródło: Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw Dz. U. Nr. 84. poz. 455, str. 5129) Art. 86a. 1. Uczelnia, w celu komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych tworzy spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółkę akcyjną, zwaną dalej spółką celową. Spółkę celową tworzy rektor za zgodą senatu uczelni lub innego organu kolegialnego uczelni. Do zadań spółki celowej należy w szczególności obejmowanie udziałów w spółkach kapitałowych lub tworzenie spółek kapitałowych, które powstają w celu wdrożenia wyników badań naukowych lub prac rozwojowych prowadzonych w uczelni. 2. Rektor, w drodze umowy, może powierzyć spółce celowej zarządzanie prawami własności przemysłowej uczelni w zakresie jej komercjalizacji. 3. Uczelnia w celu realizacji zadań określonych w ust. 1 i 2 przekazuje spółce celowej w formie aportu wyniki badań naukowych i prac rozwojowych, w szczególności uzyskane prawa własności przemysłowej. 4. Wypłaconą dywidendę spółki celowej uczelnia przeznacza na działalność statutową uczelni. 45

46 Art. 86b. 1. Spółka celowa może zostać utworzona przez kilka uczelni publicznych albo kilka uczelni niepublicznych. 2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, każda z uczelni może powierzyć spółce celowej zadania określone w art. 86a ust. 1 i 2 w drodze odrębnej umowy, zawartej między rektorem uczelni a spółką celową Regulamin zarządzania wynikami badań powstałymi w jednostce naukowej Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw, zobligowała uczelnie do tworzenia wewnętrznych regulaminów zarządzania prawami własności intelektualnej. Regulaminy te stanowią główną regulację prawną dotyczącą ochrony i komercjalizacji wyników badań prowadzonych w uczelniach. Zgodnie z ustawą art. 86c, regulamin uchwala Senat, a w przypadku uczelni niepublicznej organ wskazany w statucie. Regulamin taki powinien: określać jakie przedmioty własności intelektualnej podlegają szczególnej ochronie i ustalać zasady uzyskiwania ochrony właściwe dla różnych przedmiotów, ustalać stosunki własnościowe pomiędzy jednostką, a twórcami w odniesieniu do praw majątkowych do wszystkich przedmiotów własności intelektualnej, określać podstawowe zasady korzystania przez jednostkę z posiadanych przez nią praw majątkowych do przedmiotów własności intelektualnej, ustalać procedury dotyczące ochrony własności intelektualnej wskazując jednocześnie osoby odpowiedzialne za ich wykonywanie i zarządzanie ogółem praw posiadanych przez jednostkę, ustalać zasady, które powinny obowiązywać w kształtowaniu relacji z podmiotami zewnętrznymi. (Źródło: Praca zbiorowa, Komercjalizacja wyników badań naukowych. Praktyczny Poradnik, Opracowanie na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2013, str. 75) 46

47 Poniżej zamieszczono dokładne brzmienie art. 86c Ustawy prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r (Dz.U. 2005, nr 164, poz z późniejszymi zmianami) Art. 86c. Senat, a w przypadku uczelni niepublicznej organ wskazany w statucie, uchwala regulamin zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz prawami własności przemysłowej oraz zasad komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych, który określa: 1. prawa i obowiązki uczelni, pracowników oraz studentów i doktorantów w zakresie ochrony i korzystania z praw autorskich i praw pokrewnych oraz praw własności przemysłowej; 2. zasady wynagradzania twórców; 3. zasady i procedury komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych; 4. zasady korzystania z majątku uczelni wykorzystywanego do komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych oraz świadczenia usług naukowo -badawczych. (Źródło: Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r - Dz. U. 2005, nr 164, poz z późniejszymi zmianami) Na Rys. 8 przedstawiono, na przykładzie Politechniki Łódzkiej, schemat zarządzania prawami intelektualnymi powstającymi na uczelni. Oczywiście na każdej uczelni procedury dotyczące zarządzania własnością intelektualną są inne - powinny być one określone wewnętrznych regulaminach uczelni. 47

48 Rys. 8. Procedura zarządzania prawami własności intelektualnej na Politechnice Łódzkiej. (Źródło: Załącznik nr 2 do Regulaminu zarządzania prawami własności intelektualnej oraz zasad komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych w PŁ z dnia 30 stycznia 2013 r.) 48

49 Oświadczenie twórców wynalazku pracowniczego W przypadku zespołów projektowych, aby uniknąć nieporozumień warto jest ustalić udział procentowy każdego z członków zespołu spisując Oświadczenie twórców wynalazku pracowniczego. Poniżej przedstawiono przykład takiego oświadczenia. Jest to oświadczenie obowiązujące w PAN. Oczywiście każda uczelnia oraz jednostka naukowo-badawcza posiada własne wzory Oświadczeń. (Źródło: Wzór Regulaminu korzystania z wyników pracy intelektualnej powstałych w placówce naukowej PAN - Załącznik Wzór oświadczenia twórców wynalazku pracowniczego, październik 2013) OŚWIADCZENIE TWÓRCÓW WYNALAZKU PRACOWNICZEGO My niżej podpisani, zgodnie oświadczamy, że jesteśmy jedynymi twórcami wynalazku pt.:.. szczegółowo opisanego w dokumencie stanowiącym załącznik do tego oświadczenia, albo będącego przedmiotem zgłoszenia patentowego nr, przy czym nasz udział w jego dokonaniu został określony w poniższej tabeli: Twórca (imię, nazwisko, adres) Udział (%) Instytucja uprawniona Jednocześnie oświadczamy, że powyższy projekt został dokonany w wyniku wykonywania obowiązków wynikających ze stosunku pracy lub innej umowy, tj. w warunkach określonych w art.11 ust.3 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2001 r. Nr 49, poz. 508) i prawo do projektu wynalazczego przysługuje instytucjom wskazanym w kolumnie 3 powyższej tabeli. Twórca (imię, nazwisko, adres) Podpis., dnia. 49

50 Umowa o wspólności prawa do patentu W przypadku, gdy prawo do wynalazku posiada kilka jednostek badawczych istotne jest przyjęcie regulacji ustalających podstawowe zasady korzystania z wynalazku. W tym celu spisuje się umowę o wspólności prawa do patentu, w której: określa się udział poszczególnych współwłaścicieli w prawie do wynalazku; dzieli koszty związane z uzyskaniem i utrzymywaniem ochrony patentowej; ustala się tryb podejmowania decyzji związanych z korzystaniem z wynalazku przez współwłaścicieli; określa zasad rezygnacji z udziału we wspólnym prawie. (Źródło: Praca zbiorowa, Komercjalizacja wyników badań naukowych. Praktyczny Poradnik, Opracowanie na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2013, str. 76) Umowa o współpracy w zakresie ochrony i komercjalizacji własności przemysłowej Kolejnym dokumentem jest umowa o współpracy w zakresie ochrony i komercjalizacji własności przemysłowej. Umowę tę podpisuje uczelnia/jednostka naukowo-badawcza z zewnętrzną firmą doradczą zajmującą się usługami z zakresu ochrony własności intelektualnej i jej komercjalizacji Umowa powinna zawierać zobowiązanie do zachowania poufności oraz najwyższej staranności świadczonych usług, z uwzględnieniem zawodowego charakteru działalności usługodawcy Umowa o zachowaniu poufności W kontaktach z potencjalnymi inwestorami oraz innymi osobami zainteresowanymi udziałem w procesie komercjalizacji niezmiernie istotna jest umowa o zachowaniu poufności. Na etapie wstępnej negocjacji należy unikać ujawniania osobom trzecim nadmiernej ilości szczegółów technicznych, dotyczących rozwiązań stanowiących przedmiot komercjalizacji. Głównie dotyczy to wynalazków jeszcze nie zgłoszonych do ochrony 50

51 patentowej. Celem wstępnych rozmów jest przekonanie potencjalnego inwestora o rynkowej atrakcyjności proponowanego przedsięwzięcia, więc na tym etapie nie ma potrzeby zaznajamiania go ze szczegółami technicznymi komercjalizowanej technologii. Zwłaszcza w przypadku prowadzenia negocjacji z osobami zagranicznymi należy uwzględnić trudności w ewentualnym prawnym egzekwowaniu zobowiązań zawartych w umowie o zachowaniu poufności. (Źródło: Praca zbiorowa, Komercjalizacja wyników badań naukowych. Praktyczny Poradnik, Opracowanie na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2013, str. 77) Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością W przypadku komercjalizacji bezpośredniej, polegającej na znalezieniu inwestora i utworzeniu przedsiębiorstwa typu spin off, istnieje konieczność podpisania umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Ustalenie warunków umowy nowej spółki jest procesem skomplikowanym i wymagającym. Dla prawidłowego zabezpieczenia interesów jednostki naukowej, w negocjacjach dotyczących przygotowania umowy spółki powinni brać udział profesjonalni doradcy prawni posiadający niezbędne kwalifikacje w dziedzinie prawa handlowego. (Źródło: Praca zbiorowa, Komercjalizacja wyników badań naukowych. Praktyczny Poradnik, Opracowanie na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2013, str. 77) Umowa licencyjna Udostępnienie chronionej własności intelektualnej innym podmiotom nie musi wiązać się z przeniesieniem praw własności do komercjalizowanych rozwiązań na te podmioty. Jedną z form transferu technologii jest czasowe zezwolenie na korzystanie z technologii. W tym celu powstaje umowa licencyjna. Umowa zawierana jest pomiędzy licencjodawcą (właścicielem praw wyłącznych) oraz licencjobiorcą (biorcą technologii). W umowie określane są m.in. opłaty licencyjne (opłaty za użytkowanie technologii), zakres uprawnień, jaki będzie przysługiwał licencjobiorcy (w tym określenie obszaru oraz terytorium), prawo do ulepszeń technologii, kto będzie ponosił koszty utrzymania ochrony patentowej oraz czas 51

52 trwania umowy. (Źródło: M. Kotecki, Licencja na zysk, WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA 3(7)/2011, str.8). Regulacje dotyczące sposobu udzielania licencji zawarte są w następujących aktach prawnych: Ustawie z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, ze zmianami). Ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, ze zmianami) Ustawie z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin (Dz. U. z 2003 r. Nr 137, poz. 1300, ze zmianami) Umowie Międzynarodowej z 14 lipca 1967 r. Akt sztokholmski zmieniający Konwencję paryską o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883 r. zmienioną w Brukseli dnia 14 grudnia 1900 r., w Waszyngtonie dnia 2 czerwca 1911 r., w Hadze dnia 6 listopada 1925 r., w Londynie dnia 2 czerwca 1934 r., w Lizbonie dnia 31 października 1958 r., sporządzony w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. (Dz. U. z 1975 r. Nr 9, poz. 51, ze zmianami) Traktacie o stosunkach handlowych i gospodarczych między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki, sporządzony w Waszyngtonie dnia 21 marca 1990 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 97, poz. 467, ze zmianami) Poniżej przedstawiono przykładową umowę licencyjną. UMOWA LICENCYJNA Zawarta w... w dniu...pomiędzy: Uczelnią z siedzibą w..., zarejestrowaną w sądzie rejestrowym..., za numerem... reprezentowaną przez..., zwaną dalej Licencjodawcą, a Spółką pod firmą... z siedzibą w..., zarejestrowaną w sądzie rejestrowym..., za numerem... reprezentowaną przez..., zwaną dalej Licencjobiorcą. 52

53 1 Cel umowy 1. Licencjodawca oświadcza, że na zasadzie wyłączności przysługują mu wszelkie prawa do technologii opisanej w dokumentacji stanowiącej Załącznik 1.1 do niniejszej Umowy. 2. Licencjodawca oświadcza, że jego celem jest doprowadzenie do komercjalizacji Technologii oraz zapewnienia sobie stosownych dochodów z tego tytułu, to jest do dalszego rozwoju i opracowania Technologii, w stopniu pozwalającym na jej komercyjne zastosowanie, a następnie praktyczne wdrożenie Technologii i jej rozpowszechnienie. 3. Strony zawierają niniejszą Umowę, by uregulować wzajemne stosunki, w związku z udostępnieniem przez Licencjodawcę na rzecz Licencjobiorcy, na zasadzie licencji, wyłącznej całości praw do technologii, z zamiarem powierzenia Licencjobiorcy realizacji zadań, o których mowa w ustępie 2. powyżej samodzielnie lub przy współpracy z osobami trzecimi. 2 Zakres licencji 1. Licencjodawca niniejszym udziela Licencjobiorcy wyłącznej, nieograniczonej terytorialnie Licencji upoważniającej do: a/ prowadzenia wszelkich dalszych prac badawczych dotyczących Licencjonowanej Technologii (w tym Rozwiązań Opartych na Technologii) mających na celu między innymi jej rozwój, ulepszenie, poszerzenie zakresu jej zastosowań; opracowanie metod wdrożenia; b/ realizacji wszelkich działań faktycznych związanych z rozwojem, ulepszeniem, poszerzeniem zakresu zastosowań oraz wdrożeniem Licencjonowanej Technologii (w tym Rozwiązań Opartych na Technologii) oraz uzyskiwania w tym zakresie przez Licencjobiorcę i jego rzecz wszelkich praw wyłącznych; c/ wytwarzania, wprowadzania do obrotu, używania, marketingu i dystrybucji wszelkich produktów i usług powstałych wskutek wykorzystania Licencjonowanej Technologii (w tym Rozwiązań Opartych na Technologii); 53

54 d/ udzielania osobom trzecim sublicencji lub innego rodzaju praw do działań, o których mowa w punktach (i)-(iii) powyżej lub też innego rodzaju udostępnienia Licencjonowanej Technologii (w tym Rozwiązań Opartych na Technologii). 2. Licencjobiorca zobowiązuje się, iż w razie udostępniania przezeń, na rzecz osób trzecich, Licencjonowanej Technologii (w tym Rozwiązań Opartych na Technologii), Licencjobiorca będzie dokonywał takiego udostępnienia jedynie na normalnych warunkach przyjętych w obrocie, a szczególności Licencjobiorca nie może udostępniać Licencjonowanej Technologii oraz Rozwiązań Opartych na Technologii nieodpłatnie lub też pobierać opłat licencyjnych niższych niż normalnie stosowane stawki rynkowe. 3. Wraz z udzieleniem niniejszej Licencji Licencjodawca traci prawo do korzystania z Licencjonowanej Technologii oraz Rozwiązań Opartych na Technologii. Licencjodawca zastrzega jednak, że zachowuje prawo do korzystania z Licencyjnej Technologii w związku z nauczaniem i prowadzonymi badaniami o charakterze wyłącznie naukowym. 4. Licencjobiorca ma również prawo pierwszeństwa w staraniu się o uzyskanie licencji oraz prawo pierwokupu odnośnie praw wyłącznych na wszelkie nowe Rozwiązania Oparte na Technologii w razie ich stworzenia w przyszłości przez Licencjodawcę w toku realizacji jakichkolwiek prac badawczych. 3 Obowiązki Licencjobiorcy 1. Licencjobiorca zobowiązuje się na swój koszt podjąć wszelkie, handlowo uzasadnione, wysiłki zarówno sam, jak i poprzez Podmioty Powiązane z Licencjobiorcą w celu komercjalizacji Licencjonowanej Technologii, a w szczególności do: a/ zgromadzenia w ciągu...miesięcy od podpisania niniejszej Umowy środków niezbędnych do rozpoczęcia procesu wdrożeniowego, przy czym kwota tych środków nie mniejsza niż... ; b/ przekazywania Licencjodawcy rocznych sprawozdań dotyczących stanu prac rozwojowych i innych działań podejmowanych celem komercjalizacji Licencjonowanej Technologii. 54

55 2. Licencjobiorca obowiązany jest do uiszczania opłat licencyjnych zgodnie z 4 niniejszej Umowy. 4 Opłaty licencyjne 1. Licencjobiorca zobowiązuje się do uiszczania na rzecz Licencjodawcy następujących opłat licencyjnych: a/ opłaty jednorazowej za udzielenie niniejszej licencji w wysokości...zł b/ miesięcznej opłaty stałej w wysokości...zł, naliczanej począwszy od dnia zawarcia umowy c/ rocznej opłata zmiennej w wysokości stanowiącej... procent od Przychodów z Licencjonowanej Technologii. 2. Licencjobiorca zobowiązany jest do: a/ prowadzenia pełnej ewidencji dotyczącej Przychodów z Licencjonowanej Technologii uzyskanego wskutek sprzedaży produktów opartych na Licencjonowanej Technologii lub jej udostępniania na rzecz osób trzecich; b/ przekazywania Licencjodawcy rocznych sprawozdań, w ciągu 30 dni od zakończenia każdego roku kalendarzowego, przedstawiających dane o Przychodach z Licencjonowanej Technologii za poprzedni rok kalendarzowy wraz z wyliczeniem należnych opłat licencyjnych. 5 Obowiązki Licencjodawcy 1. Licencjodawca zapewni, aby jego pracownicy i osoby zeń współpracujące nie ujawnili jakichkolwiek informacji dotyczących Licencjonowanej Technologii, jak również nie podejmowali jakichkolwiek działań mogących uniemożliwić lub utrudnić utrzymanie lub uzyskanie ochrony, o której mowa w ustępach 2-4 poniżej. 2. Licencjodawca zobowiązuje się podejmować wszelkie konieczne działania w celu utrzymania w mocy ochrony prawej, wynikającej z rejestracji wszelkich praw wyłącznych, dotyczących Licencjonowanej Technologii (w tym Rozwiązań Opartych na Technologii), w tym ochrony patentowej, uzyskanej w jakimkolwiek kraju przed dniem zawarcia niniejszej Umowy, jak również praw, 55

56 co do których stosowne zgłoszenia i inne działania zostały podjęte już przed dniem zawarcia niniejszej Umowy. Uzasadnione i udokumentowane koszty takich działań i ochrony poniesione przez Licencjodawcę, po dniu zawarcia niniejszej Umowy, zostaną poniesione przez Licencjobiorcę. 3. Licencjodawca zobowiązany jest, na żądanie Licencjobiorcy, podejmować wszelkie dalsze działania konieczne do uzyskania rejestracji jakichkolwiek praw wyłącznych, w tym ochrony patentowej, lub innego rodzaju ochrony prawnej dotyczących Licencjonowanej Technologii (w tym Rozwiązań Opartych na Technologii) w zakresie i w krajach wskazanych przez Licencjobiorcę. Uzasadnione i udokumentowane koszty takich działań i ochrony zostaną poniesione przez Licencjobiorcę. 4. Licencjodawca zobowiązuje się, iż nie będzie podejmował działań, o których mowa w ustępie 3 bez uzyskania uprzednio wyraźnej pisemnej zgody Licencjobiorcy i uzyskania od Licencjobiorcy w tym zakresie szczegółowych instrukcji. 6 Czas trwania i rozwiązanie 1. Umowa wchodzi w życie z dniem jej podpisania. 2. Umowa została zawarta na okres dwudziestu lat z możliwością jej dalszego przedłużenia. 3. Umowa może zostać rozwiązana przed upływem terminu określonego w ust. 2 w przypadku:. 7 Koszty Wszystkie koszty związane z zawarciem i wykonaniem niniejszej Umowy zostaną pokryte przez Spółkę, przy czym jeśli niniejsza Umowa wygaśnie zgodnie z postanowieniami 6, każda Strona poniesie swoje własne koszty związane z jej zawarciem. 8 Prawo właściwe i rozstrzyganie sporów 1. Niniejsza Umowa podlega prawu polskiemu i wszystkie jej postanowienia będą zgodnie z nim interpretowane. 56

57 2. Wszelkie spory i roszczenia majątkowe wynikłe pomiędzy Stronami w związku z niniejszą Umową będą rozstrzygane przez Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Łodzi, zgodnie z jego zasadami przez trzech arbitrów. Postępowanie arbitrażowe odbędzie się w Łodzi i zostanie przeprowadzone w języku polskim. 9 Postanowienia końcowe 1. Niniejsza Umowa, łącznie z jej załącznikami, stanowi całość porozumień pomiędzy Stronami i zastępuje wszystkie poprzednie ustne i pisemne ustalenia, dokumenty, porozumienia, pomiędzy Stronami dotyczące jej przedmiotu. 2. Wszelkie poprawki, zmiany i uzupełnienia postanowień niniejszej Umowy muszą mieć formę pisemną i muszą być podpisane przez wszystkie Strony pod rygorem nieważności. 3. Niniejsza Umowa została sporządzona w języku polskim, w dwóch egzemplarzach, po jednym dla każdej ze Stron. LICENCJODAWCA LICENCJOBIORCA Umowa sprzedaży Ostatnią umową jest umowa sprzedaży praw wyłącznych do wyników pracy intelektualnej (umowa sprzedaży patentu). Negocjacje poprzedzające jej zawarcie powinny skupiać się przede wszystkim na uzyskaniu korzystnej ceny oraz ograniczeniu odpowiedzialności sprzedającego. Umowa sprzedaży należy do kategorii umów nazwanych i regulowana jest przepisami kodeksu cywilnego. Przepisy dotyczące własności intelektualnej, pomimo że nie zawierają odrębnego modelu umowy sprzedaży tych praw, stanowią pewne dodatkowe wymagania dla umów sprzedaży, których przedmiotem są prawa własności intelektualnej. Takie umowy sprzedaży muszą być dla swej ważności zawierane w formie pisemnej. Do zachowania tej formy niezbędne jest złożenie przez każdą ze stron umowy własnoręcznego podpisu na egzemplarzu umowy. Forma pisemna nie zostanie zachowana, gdy oświadczenie woli o zawarciu danej umowy przesłane zostanie przy użyciu telefaksu lub 57

58 też, gdy zostanie utrwalone w formie skanu przesłanego drugiej ze stron pocztą elektroniczną. Tak doręczona kontrahentowi umowa nie będzie bowiem zawierała własnoręcznego podpisu osoby składającej oświadczenie o jej zawarciu, a jedynie kopię tego podpisu. Dopuszczalne jest zawarcie umowy poprzez wymianę jej egzemplarzy podpisanych osobno przez każdą ze stron. Brak zachowania formy pisemnej umowy skutkuje jej nieważnością. W sytuacji, gdy przedmiotem umowy są majątkowe prawa autorskie, należy precyzyjne określić pola eksploatacji zbywanego prawa. Gdy przedmiotem umowy sprzedaży są prawa chronione na gruncie prawa własności przemysłowej (np. patenty, prawa ochronne na znak towarowy), zawarta umowa sprzedaży będzie wywierała skutek wobec osób trzecich, dopiero z chwilą dokonania stosownego wpisu w odpowiednim rejestrze. Umowa sprzedaży, aby za taką mogła być uznawana, musi także zawierać pewne elementy stałe, takie jak: precyzyjne określenie stron umowy; prawidłowe i precyzyjne oznaczenie przedmiotu umowy; oświadczenie sprzedawcy, iż zbywa on przedmiot umowy na rzecz kupującego; oświadczenie kupującego, że zobowiązuje się do zapłaty określonej ceny sprzedaży na rzecz sprzedawcy. Należy pamiętać, że cena sprzedaży w większości przypadków obejmuje podatek od towarów i usług (VAT). Warto zatem w treści umowy wyraźnie zaznaczyć, czy cena sprzedaży stanowi kwotę netto czy brutto. Ważne jest mimo że nie jest to element konieczny umowy sprzedaży wskazanie chwili, w której kupujący stanie się właścicielem nabywanych praw. Na koniec należy także zwrócić uwagę, że jeżeli strony umowy sprzedaży nie postanowią inaczej, to sprzedawca odpowiada względem kupującego za wady prawne sprzedanego prawa na zasadzie rękojmi. (Źródło: B. Musiał, Sprzedaż praw do własności intelektualnej, WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA 3(7)/2011, str.14) 58

59 III. JEDNOSTKI TRANSFERU TECHNOLOGII W ŁÓDZKICH UCZELNIACH WYŻSZYCH Centra Transferu Technologii to jednostki doradczo szkoleniowo - informacyjne działające przy uczelniach wyższych, zajmujące się wsparciem transferu i komercjalizacji technologii tworzonej na uczelni. W Polsce CTT posiadają różny status prawny, ale z reguły są instytucjami nie działającymi dla zysku. Przeważającą część stanowią CTT, które powstały w obrębie instytucji naukowobadawczych, a zwłaszcza szkół wyższych (ok. 52% ogółu), pełniąc rolę pośrednika oferującego i promującego dorobek uczelni i jej pracowników naukowych oraz organizując spotkania z przedsiębiorstwami w celu pozyskania zleceń prac naukowo-badawczych. Drugą co do liczebności formą prawną CTT są fundacje i stowarzyszenia (31%), a kolejną stanowią CTT działające w formie spółek prawa handlowego (13%). Pozostałe 4% to inne formy prawne. (Źródło: Praca zbiorowa, Organizacja transferu technologii w sieciach instytucji otoczenia biznesu, str. 27, 28, Kraków 2006) Głównym celem działalności CTT jest doprowadzenie do adaptacji nowoczesnych technologii przez działające w regionie małe i średnie firmy, a tym samym doprowadzenie do wzrostu innowacyjności i konkurencyjności tych przedsiębiorstw. Centra Transferu Technologii zajmują się informowaniem przedsiębiorców o pracach badawczych prowadzonych na uczelniach, poszukiwaniem możliwości komercjalizacji wyników i poszukiwaniem partnerów lub zleceniodawców na kolejne przedsięwzięcia. Komercjalizacja badań prowadzonych na uczelni pozwala nie tylko na zdobycie nowych środków finansowych na prowadzoną działalność naukową, ale także poprzez współpracę z otoczeniem społeczno-gospodarczym, podnosi ich jakość i przyczynia się do rozwoju naukowego kadry naukowo-dydaktycznej. Pierwsze, profesjonalne instytucje transferu technologii zaczęły powstawać pod koniec lat 60 w amerykańskich i brytyjskich szkołach wyższych, przybierając formę uczelnianych działów transferu technologii. (Źródło: K.B. Matusiak (red.), Innowacje i transfer technologii. Słownik pojęć., Warszawa 2005, str. 21) W Polsce Centra Transferu Technologii zaczęły pojawić się na początku lat 90, ale wzrost zainteresowania nimi nastąpił dopiero po 1996 r., w wyniku uruchomienia przez Fundację 59

60 na rzecz Nauki Polskiej programu finansowania innowacji technologicznych Income". Dzięki niemu powstała pierwsza sieć podmiotów specjalizujących się w organizacji transferu technologii. Dalsze impulsy dla rozwoju sieci pojawiły się wraz z realizacją Programu Fabrykat 2000" finansowanego przez USAID oraz włączeniem Polski do 5 Ramowego Programu Technologicznego Unii Europejskiej. Wówczas to pojawił się polityczny nacisk tworzenia ośrodków ułatwiających dostęp polskim instytucjom naukowym i przedsiębiorstwom do środków europejskich. (Źródło: K.B. Matusiak(red.), Innowacje i transfer technologii. Słownik pojęć., Warszawa 2005, str. 23) Prawnie tworzenie i działalność CTT przy uczelniach wyższych regulują zapisy w ustawie z 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym. Zgodnie z ww. ustawą Centra Transferu Technologii mogą być tworzone jako jednostki ogólnouczelniane działające w oparciu o regulamin zatwierdzony przez senat uczelni, bądź w formie spółki handlowej lub fundacji działającej w oparciu o odpowiednie dokumenty ustrojowe. (Źródło: Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r.: Prawo o szkolnictwie wyższym ; Rozdział 3: Organizacja uczelni, Art. 86 punkt 5; Dz. U Nr 164 poz. 1365). Obecnie Centra Transferu Technologii działają na zdecydowanej większości uczelni wyższych. Ośrodki te rozwijają się w dwóch kierunkach. Część z nich skupia się tylko na promowaniu kontaktów uniwersyteckich i nadawaniu im form prawnych (umowy, kontrakty). Inne specjalizują się w kontaktach z działającymi w regionie MŚP pomagając im w pozyskaniu nowych technologii oraz wiedzy fachowej. Centra Transferu Technologii są naturalnym partnerem parków i inkubatorów technologicznych, preinkubatórow, funduszy ryzyka i innych instytucji, w realizacji programów wspierania innowacyjności gospodarki. Część zadań dotyczących wsparcia technologicznego i biznesowego innowacyjnych firm, może być realizowana przez pracowników Centrów Transferu Technologii, są to między innymi: dostęp do baz danych i informacji technologicznej, doradztwo technologiczne i patentowe, pośrednictwo w kontaktach z twórcami techniki, pozyskiwanie funduszy grantowych na rozwój przedsięwzięć innowacyjnych, poszukiwanie partnerów i pośrednictwo kooperacyjne, promocja firm i rozwijanych projektów, pomoc w zakresie certyfikacji i ochrony prawnej. Obecnie w regionie łódzkim CTT działają na czterech uczelniach wyższych: Politechnice Łódzkiej, Uniwersytecie Łódzkim, Uniwersytecie Medycznym i Akademii Sztuk Pięknych. 60

61 Tabela 2. Dane kontaktowe do CTT działających przy łódzkich uczelniach wyższych. Uczelnia Kontakt Adres strony Politechnika Łódzka Politechnika Łódzka Uniwersytet Łódzki Uniwersytet Łódzki Uniwersytet Medyczny w Łodzi Akademia Sztuk Pięknych w Łodzi Centrum Transferu Technologii Politechniki Łódzkiej Spółka z o. o. ul. Ks. I. Skorupki 6/8, Łódź tel/fax centrum.transferu.technologii@gmail.com lub ctt@info.p.lodz.pl Dział Transferu Technologii Politechniki Łódzkiej ul. Ks. I. Skorupki 6/8, Łódź tel Fax: Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Łódzkiego ul. Pomorska 161, III pokój 3.07; 3.08, Łódź, tel. dyrektor: , tel. biuro : , , ctt@uni.lodz.pl Centrum Innowacji Akcelerator Technologii Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego ul. Piramowicza 3, Łódź tel (42) , fax: ciat@uni.lodz.pl Centrum Innowacji i Transferu Technologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Pl. Hallera 1, pok. 15 (parter, II klatka) Łódź tel: fax: ciitt@umed.lodz.pl Centrum Transferu Technologii Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi ul. Wojska Polskiego 121, Łódź tel. biuro (42) fax. (42) tel. dyrektor tel. menadżer ds. współpracy z biznesem

62 1. SPÓŁKA CELOWA CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII POLITECHNIKI ŁÓDZKIEJ Na Politechnice Łódzkiej CTT istnieje zarówno jako spółka prawa handlowego, jak i Dział Transferu Technologii. Dodatkowo na każdym Wydziale Politechniki Łódzkiej powołani są pełnomocnicy Dziekanów ds. Transferu Technologii. Kontakty do pełnomocników Wydziałowych podane są na stronie Działu Transferu Technologii PŁ w zakładce: Pełnomocnicy ds. Transferu Technologii. Zdaniem ekspertów taki model jest korzystny. Po pierwsze ze względu na to, że nie ogranicza możliwości organizacyjnych uczelni, jeśli podmioty biznesowe widzą szansę i korzyści dokonania transferu bezpośrednio z jej jednostek. Po drugie przy takim modelu narzędzia organizacyjne i finansowe dają uczelni prawo do równoważnego partnerstwa w spółce prawa handlowego z podmiotami komercyjnymi. Centrum Transferu Technologii Politechniki Łódzkiej Sp. z o.o. powołane zostało Uchwałą Senatu Politechniki Łódzkiej z dnia 28 listopada 2007 roku. Jest to pierwsza w Polsce tego typu forma organizacji biznesowej, zajmująca się transferem i wdrażaniem uczelnianych technologii i innowacyjnych rozwiązań do przemysłu, której założycielem i jedynym właścicielem jest wyższa uczelnia. Misją CTT Sp. z o.o., jest: Zbudowanie pomostu porozumienia pomiędzy światem nauki i biznesu (Źródło: B. Sakowicz, Komercjalizacja wyników prac B+R, Prezentacja maj 2013). Spółka zajmuje się: wydawaniem ekspertyz o innowacyjności, transferem wiedzy intelektualnej w postaci licencji, wiedzy know-how, tworzeniem spółek typu spin-off oraz wspieraniem świata biznesu radą w zakresie finansowania projektów z funduszy unijnych. Pracownikom uczelni Spółka oferuje pomoc przy komercjalizacji wyników prac naukowych i kontaktach z biznesem. Dodatkowo gwarantuje całkowitą obsługę prawno-ekonomiczną. Działalność Centrum Transferu Technologii Sp. z o.o. reguluje: Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule 62

63 w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U nr 84 poz. 455); Art. 86a 1. Uczelnia, w celu komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych tworzy spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółkę akcyjną, zwaną dalej spółką celową. Spółkę celową tworzy rektor za zgodą senatu uczelni lub innego organu kolegialnego uczelni. Do zadań spółki celowej należy w szczególności obejmowanie udziałów w spółkach kapitałowych lub tworzenie spółek kapitałowych, które powstają w celu wdrożenia wyników badań naukowych lub prac rozwojowych prowadzonych w uczelni. 2. Rektor, w drodze umowy, może powierzyć spółce celowej zarządzanie prawami własności przemysłowej uczelni w zakresie jej komercjalizacji. 3. Uczelnia w celu realizacji zadań określonych w ust. 1 i 2 przekazuje spółce celowej w formie aportu wyniki badań naukowych i prac rozwojowych, w szczególności uzyskane prawa własności przemysłowej. Uchwała Nr 2/2013 z dnia 30 stycznia 2013 roku REGULAMIN zarządzania prawami własności intelektualnej oraz zasad komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych w Politechnice Łódzkiej Wyniki badań naukowych i prac rozwojowych Politechniki Łódzkiej komercjalizowane są poprzez spółkę celową, o której mowa w art. 86a i 86b ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (j.t. Dz. U. z 2012 r. poz. 572, z późniejszymi zmianami) (Źródło: B. Sakowicz, Komercjalizacja wyników prac B+R, Prezentacja maj 2013). 63

64 2. DZIAŁ TRANSFERU TECHNOLOGII POLITECHNIKI ŁÓDZKIEJ Dział Transferu Technologii Politechniki Łódzkiej został utworzony 1 stycznia 2008 r. w celu wspierania działań podejmowanych przez Politechnikę Łódzką w zakresie transferu i komercjalizacji nowych technologii i innowacyjnych rozwiązań. Jednostka ta prowadzi działania promujące Politechnikę Łódzką, jako ośrodka naukowego oferującego technologie o światowych standardach. Wspiera działania mające na celu wzrost współpracy między nauką a biznesem oraz promuje idee przedsiębiorczości akademickiej. DTT bierze także czynny udział w tworzeniu i rozwijaniu nowych firm innowacyjnych na bazie własności intelektualnej uczelni oraz prowadzi działalność szkoleniowo-doradczą, skierowaną głównie do absolwentów i młodych naukowców, którzy chcą wdrożyć swoje pomysły biznesowe i założyć własną firmę. Dodatkowo zajmuje się organizowaniem szkoleń i warsztatów oraz indywidualnych konsultacji z udziałem ekspertów. Działania DTT skoncentrowane są również na pozyskiwaniu dodatkowych środków finansowych dla uczelni. Do tej pory DTT uczestniczył w 10 projektach realizowanych w ramach dotacji ministerialnych. tj. Inicjatywa Technologiczna, Patent Plus czy Kreator Innowacyjności. Warto wspomnieć, że Dział Transferu Technologii Politechniki Łódzkiej w 2011 roku uzyskał certyfikację na zgodność z normą ISO 9001:2008 w zakresie transferu wiedzy i komercjalizacji innowacyjnych technologii.(źródło: opracowane na podstawie informacji zawartych na stronie internetowej DTT PŁ Zasady komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych powstałych w Politechnice Łódzkiej reguluje Uchwała Nr 2/2013 Senatu Politechniki Łódzkiej z dnia 30 stycznia 2013 roku REGULAMIN zarządzania prawami własności intelektualnej oraz zasad komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych w Politechnice Łódzkiej. 8 Zasady komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych 1. Istnieją trzy podstawowe sposoby komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych: 64

65 a) sprzedaż wyników badań naukowych i prac rozwojowych, b) udzielenie licencji na wyniki badań naukowych i prac rozwojowych, c) wniesienie wyników badań naukowych i prac rozwojowych do spółki. 2. Wyniki badań naukowych i prac rozwojowych Politechniki Łódzkiej komercjalizowane są poprzez spółkę celową, o której mowa w art. 86a i 86b ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (j.t. Dz. U. z 2012 r. poz. 572, z późniejszymi zmianami). 3. Uczelnia w drodze umowy powierza spółce celowej zarządzanie prawami własności przemysłowej oraz wynikami badań naukowych i prac rozwojowych. 4. Twórca zobowiązany jest do współdziałania z podmiotem wskazanym w ust. 2, aby umożliwić maksymalnie efektywną komercjalizację pracowniczych wyników własności intelektualnej. 5. Decyzje dotyczące komercjalizacji pracowniczych wyników własności intelektualnej podejmowane są w sposób zapewniający uniknięcie konfliktu interesów. W szczególności w podejmowaniu tych decyzji nie mogą uczestniczyć osoby powiązane osobiście lub majątkowo z podmiotami zewnętrznymi w stosunku do Politechniki Łódzkiej, uczestniczącymi w procesie komercjalizacji, takimi jak licencjobiorcy lub nabywcy praw. Postanowienie niniejsze nie dotyczy twórcy w zakresie, w jakim współdecyduje on o utworzeniu spółki spin-off ze swoim udziałem lub wyraża opinię w sprawie sposobu komercjalizacji pracowniczych wyników własności intelektualnej. 6. Korzyści majątkowe uzyskane przez Politechnikę Łódzką z tytułu korzystania z technologii o ile umowa pomiędzy Politechniką Łódzką a twórcą nie reguluje inaczej, dzielone są następująco: 60% - twórca, 30% - jednostka organizacyjna, w której powstała technologia, 10% - Dział Transferu Technologii PŁ. 7. Twórcy, który zostaje zatrudniony w spółce spin-off lub staje się jej udziałowcem, przysługuje prawo do korzyści uzyskanych z komercjalizacji technologii wg zasad określonych w 8 ust Twórcy, który otrzymuje w zamian za wynagrodzenie z tytułu korzystania z technologii udziały w spółce spin-off, nie przysługuje co do zasady prawo do jakichkolwiek korzyści uzyskanych przez Politechnikę Łódzką. 65

66 9. W przypadku, o którym mowa w ust. 8 korzyści majątkowe uzyskane przez Politechnikę Łódzką dzielone są następująco: 25% - Dział Transferu Technologii PŁ, 75% - jednostka organizacyjna, w której powstała technologia. 10. W przypadku korzystania przez Politechnikę Łódzką z przedmiotu własności przemysłowej we własnym zakresie, w sposób przynoszący dochód (w tym również z tytułu sprzedaży przez PŁ wyrobów zawierających pracownicze przedmioty własności przemysłowej lub z tytułu świadczenia przez Uczelnię usług na rzecz osób trzecich przy wykorzystaniu tych przedmiotów), Politechnika Łódzka zobowiązana jest do wypłacenia twórcy wynagrodzenia na zasadach określonych w ust. 6 lub odrębnej umowie. Powyższe postanowienie stosuje się również do przedmiotów własności przemysłowej dokonanych przy pomocy PŁ. 11. Korzystanie przez osoby nie wymienione w 1 Regulaminu i na ich rzecz z majątku Politechniki Łódzkiej wykorzystywanego do komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych oraz świadczenia usług naukowo-badawczych odbywa się odpłatnie. 12. Do utworzonych przez pracowników, doktorantów, dyplomantów oraz studentów PŁ podmiotów gospodarczych powstałych na bazie pracowniczej i niepracowniczej własności intelektualnej dopuszcza się za zgodą Rektora korzystanie z majątku Politechniki Łódzkiej na innych warunkach niż wskazanie w ust Twórcy nie przysługuje wynagrodzenie za korzystanie przez Politechnikę Łódzką z pracowniczych przedmiotów własności przemysłowej dla celów związanych z działalnością Uczelni, w tym w szczególności dotyczącej badań, dydaktyki, edukacji i promocji. 14. Ust. 13 stosuje się odpowiednio do korzystania przez Politechnikę Łódzką z przedmiotów własności przemysłowej dokonanych przy pomocy PŁ. 15. Z chwilą ustania stosunku pracy twórca: a) obowiązany jest przekazać kierownikowi jednostki organizacyjnej informację o posiadanych wynikach pracy intelektualnej wykonywanej w ramach stosunku pracy, do których prawa przysługują Politechnice Łódzkiej, b) nie może bez wiedzy i zgody kierownika jednostki organizacyjnej wykorzystywać tych wyników do celów komercyjnych, c) przy wykorzystywaniu tych wyników w dalszej działalności naukowej winien mieć na uwadze prawa i interesy Politechniki Łódzkiej. 66

67 16. Jeśli z treści Regulaminu wynika, że prawa do utworu lub przedmiotu przysługują Politechnice Łódzkiej, Uczelnia może przekazać twórcy przysługujące jej prawa na jego wniosek, o ile w szczególności: - przedmiot przekazania nie stanowi znaczącego potencjału dla dalszego rozwoju i komercyjnego wykorzystania, - przekazanie nie pozostaje w sprzeczności z interesami i wewnętrznymi regulacjami PŁ, - przekazanie nie wpłynie na możność korzystania przez PŁ z przysługujących jej praw i nie rokuje powstania konfliktu wewnętrznego w Uczelni. 17. Decyzję w sprawie, o której mowa w ust. 16 podejmuje Rektor Politechniki Łódzkiej, po zasięgnięciu opinii kierownika jednostki organizacyjnej, w której powstał przedmiot. (Źródło: Uchwała Nr 2/2013 Senatu Politechniki Łódzkiej z dnia 30 stycznia 2013 roku REGULAMIN zarządzania prawami własności intelektualnej oraz zasad komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych w Politechnice Łódzkiej) 3. CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Łódzkiego zostało utworzone w grudniu 2003 roku w ramach Amerykańsko-Polskiego Programu Offsetowego. Misją jednostki jest zapewnienie koordynacji działań w zakresie pomysłów innowacyjnych w środowisku naukowym, biznesowym i sfery publicznej, zarówno w skali krajowej, jak i międzynarodowej, poprzez prowadzenie działalności edukacyjno-szkoleniowej, naukowej oraz doradczej. Jej główne cele to: komercjalizacja nauki i technologii oraz transfer nauki i technologii poprzez Akademicki Inkubator Technologii i innowacyjnych przedsięwzięć. CTT UŁ działa zgodnie z Regulaminem ochrony prawnej dóbr własności intelektualnej i przemysłowej w Uniwersytecie Łódzkim. Dokument ten opracowany został w ramach projektu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego "Kreator Innowacyjności - wsparcie innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej", realizowanego zgodnie z umową 16/DWI/RKI/ Obejmuje on m.in. tryb postępowania ze zgłoszonymi dobrami własności przemysłowej, ich komercjalizację i podział zysków. Regulamin zawiera również 67

68 zapisy dotyczące tworzenia spółek spin-off i podziału korzyści ekonomicznych pomiędzy pracowników a uczelnię. Zasady komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych powstałych w Uniwersytecie Łódzkim: Rozdział IV Postępowanie ze zgłoszonymi dobrami własności przemysłowej, ich komercjalizacja i podział zysków 10 (komercjalizacja) 1. Uniwersytet może komercjalizować dobra własności intelektualnej i przemysłowej należące do Uniwersytetu przez: 1) udostępnianie ich osobom trzecim za wynagrodzeniem, w szczególności przez udzielnie licencji albo udostępnianie know-how, 2) przeniesienie praw na rzecz osób trzecich za wynagrodzeniem, 3) utworzenie odrębnego podmiotu z udziałem Uniwersytetu, do którego zadań będzie należała komercjalizacja przysługujących mu praw, w szczególności tworzenie spółek spin-off. 2. Decyzje dotyczące formy komercjalizacji podejmuje Rektor UŁ na wniosek Dyrektora CTT UŁ przy uwzględnieniu interesów Uniwersytetu i twórcy. 3. Wszelkie czynności o charakterze proceduralnym i pomocniczym związane z komercjalizacją dobra prowadzi CTT UŁ. 11 (konflikt interesów) 1. Decyzje dotyczące komercjalizacji dóbr niematerialnych podejmowane są w sposób zapewniający unikniecie konfliktu interesów. W szczególności w podejmowaniu decyzji o komercjalizacji nie mogą uczestniczyć osoby powiązane osobiście lub majątkowo z podmiotami zewnętrznymi w stosunku do Uniwersytetu, uczestniczącymi w procesie komercjalizacji, w tym licencjobiorcy oraz nabywcy praw z zastrzeżeniem ust Przepis 11 ust. 1 nie dotyczy twórcy w zakresie, w jakim współdecyduje on o utworzeniu spółki spin-off ze swoim udziałem. 68

69 3. Pracownik będący twórcą dobra niematerialnego zobowiązany jest do współpracy z Uniwersytetem w szczególności poprzez przekazywanie wszelkich danych i informacji związanych z dobrem, oceną wartości dobra oraz możliwości i sposobu jego efektywnej komercjalizacji poprzez Uniwersytet. 4. Uniwersytet może udzielić zgody na korzystanie z dobra za wynagrodzeniem spółce tworzonej w udziałem twórcy dobra niematerialnego bez udziału Uniwersytetu. 12 Umowa o komercjalizacji powinna uwzględniać interes Uniwersytetu, w szczególności przez zapewnienie prawa do nieodpłatnego korzystania z dobra niematerialnego dla celów badawczo-naukowych lub dydaktycznych. 13 W związku z komercjalizacją dobra własności intelektualnej i przemysłowej Uniwersytet może zezwolić na korzystanie za wynagrodzeniem z infrastruktury Uniwersytetu, w tym pomieszczeń oraz aparatury technicznej. 14 Zawierając umowę o komercjalizacji dobra niematerialnego, Uniwersytet może nałożyć obowiązek używania logo Uniwersytetu oraz wskazywania Uniwersytetu jako miejsca stworzenia dobra. 15 (spółki spin-off) 1. Komercjalizacja dobra niematerialnego może nastąpić za pośrednictwem odrębnego podmiotu z udziałem Uniwersytetu, powołanego w celu rozwijania i komercjalizacji tego dobra (spółka spin-off). 2. Podejmując decyzje o utworzeniu spółki spin-off należy wziąć pod uwagę min. Interes Uniwersytetu, interes pracownika-twórcy, zwłaszcza gdy występuje z wnioskiem o założenie spółki, najlepszą możliwość komercjalizacji dobra, wpływ na aktualne i przyszłe zaangażowanie czasowe pracowników Uniwersytetu mających być zatrudnionymi w spółce spin-off. 3. Uniwersytet może wnieść do spółki spin-off tytułem wkładu przysługujące mu prawo do dobra niematerialnego, know-how lub licencję prawa. 69

70 4. Jeżeli nadzór nad spółką sprawuje rada nadzorcza Uniwersytet ma prawo mianowania co najmniej jednego członka rady nadzorczej. 16 (udział pracowników Uniwersytetu w spółce spin-off) 1. Pracownik będący twórcą dobra niematerialnego może być wspólnikiem spółki spinoff, członkiem organów spółki, konsultantem lub jej pracownikiem. 2. Uniwersytet może zaoferować udziały w spółce spin-off pracownikom Uniwersytetu biorąc pod uwagę ich wkład w tworzenie dobra. Jeżeli twórca tego żąda, Uniwersytet nie może odmówić mu udziału w takiej spółce. 3. Pełnoetatowy pracownik Uniwersytetu może być zatrudniony w spółce spin-off za zgodą Rektora UŁ. 17 (podział zysków) 1. Korzyści majątkowe Uniwersytetu z tytułu eksploatowania praw na dobrach własności przemysłowej, zwłaszcza w postaci opłat licencyjnych, zapłaty za przeniesienie praw, zysku przypadającego Uniwersytetowi z tytułu komercjalizacji dobra niematerialnego przez spółkę spin-off, pomniejszone o koszty poniesione przez Uniwersytet w związku z ochroną i komercjalizacją, w tym koszty ochrony, obsługi prawnej oraz koszty bezpośrednie, dzielone z zastrzeżeniem 18 następująco: - 40% dla twórcy lub twórców, - 60% dla podstawowej jednostki UŁ, w której zatrudniony jest twórca. 2. W wypadku korzystania przez Uniwersytet z dobra własności intelektualnej i przemysłowej we własnym zakresie, sprzedaży wyrobów, w których są ucieleśnione te dobra lub w wypadku świadczeń przez Uniwersytet usług na rzecz osób trzecich przy wykorzystaniu przedmiotowych dóbr, uniwersytet jest zobowiązany do wypłacenia twórcy wynagrodzenia tylko wtedy, gdy wynika ono z odrębnej umowy zawartej z twórcą i w wysokości w niej określonej. 3. Twórca nie może bez pisemnej zgody kierownika jednostki podejmować żadnych zobowiązań wobec osób trzecich dotyczących wykorzystania wyniku jego pracy intelektualnej w zakresie, o którym mowa w 3. 70

71 18 (udział twórcy w zysku rozwinięcie) 1. Udział twórcy w zysku określony w 17 może zostać ustalony odmiennie, jeżeli przemawiają za tym okoliczności i interes Uniwersytetu. 2. Jeżeli część zysku przypadająca na twórcę, określona w 17, przypada na więcej niż jednego twórcę, udział każdego twórcy określa się w stosunku wkładu w stworzenie dobra niematerialnego, Jeżeli jednak twórcy zawarli umowę regulująca kwestię ich wkładu w stworzenie dobra niematerialnego, umowa ta będzie wiążąca. Jeżeli ustalenia wkładu w stworzenie dobra niematerialnego jest nadmiernie utrudnione, a brak jest umowy regulującej tę kwestię, wynagrodzenie należy się twórcom w częściach równych. 3. Twórcy nie przysługuje wynagrodzenie za korzystanie przez Uniwersytet z dobra niematerialnego do celów naukowo-badawczych i dydaktycznych. 4. Twórcy zatrudnionemu w spółce spin-off lub będącemu jej udziałowcem, poza prawem do części zysku spółki i wynagrodzeniem, jakie w niej otrzymuje, przysługuje prawo do korzyści uzyskanych z komercjalizacji dobra na mocy 17, jeżeli dodatkowo wykorzystana została odrębna ścieżka komercjalizacji wskazana w 10 ust.1 i Uniwersytet uzyskał dochód netto. 5. W przypadku korzystania przez Uniwersytet z dobra własności intelektualnej i przemysłowej we własnym zakresie, w tym sprzedaży wyrobów, w których są ucieleśnione te dobra lub w przypadku świadczeń przez Uniwersytet usług na rzecz osób trzecich przy wykorzystaniu przedmiotowych dóbr, Uniwersytet jest obowiązany do wypłacenia twórcy wynagrodzenia tylko wtedy, gdy wynika ono z odrębnej umowy zawartej z twórcą i w wysokości w niej określonej. 19 (komercjalizacja a inne zobowiązania) 1. Decyzja dotycząca komercjalizacji oraz podziału zysków Uniwersytetu z tytułu komercjalizacji nie może naruszać umowy o sponsorowaniu badań, umowy o współpracy naukowo-badawczej lub innej umowy zawartej zgodnie z Regulaminem, w wykonaniu której powstało dobro niematerialne. 2. Twórca nie może bez pisemnej zgody kierownika jednostki podejmować żadnych zobowiązań wobec osób trzecich w zakresie wykorzystania wyniku jego pracy 71

72 intelektualnej, w szczególności udzielać licencji, uczestniczyć w porozumieniach dotyczących komercjalizacji dobra, wykorzystywać go w działalności poza Uniwersytetem. (Źródło: Regulamin ochrony dóbr własności intelektualnej i przemysłowej w Uniwersytecie Łódzkim) Z pełnym tekstem Regulaminu ochrony prawnej dóbr własności intelektualnej i przemysłowej w Uniwersytecie Łódzkim można się zapoznać na stronie internetowej CTT UŁ Dodatkowo na stronie Centrum można pobrać obowiązujące w Uniwersytecie Łódzkim formularze i umowy wymagane przy komercjalizacji wyników prac badawczo-rozwojowych. Dla przedsiębiorców Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Łódzkiego oferuje ocenę innowacyjności przedsięwzięcia lub technologii. Warto wspomnieć, że CTT UŁ jest organizatorem Polsko-Amerykańskich studiów: Master of Science in Science and Technology Commercialization - MSSTC realizowanych w ramach projektu "Manager Innowacyjności - Studia Podyplomowe". Studia współfinansowane są ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Projekt skierowany jest do: pracowników jednostek naukowych z wyłączeniem przedsiębiorców posiadających status centrów badawczo-rozwojowych oraz pracowników podmiotów działających na rzecz nauki. CTT UŁ współpracuje z Inkubatorem Uniwersytetu Łódzkiego. 4. CENTRUM INNOWACJI AKCELERATOR TECHNOLOGII FUNDACJA UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO Centrum Innowacji Akcelerator Technologii Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego wspiera innowacyjne przedsięwzięcia z całego kraju, ze szczególnym uwzględnieniem projektów przynoszących korzyści dla regionu łódzkiego i przedsiębiorczości akademickiej. Fundacja posiada wieloletnie doświadczenie w ocenie pomysłów, rozwoju i budowaniu biznesów wykorzystujących innowacje. Realizuje usługi doradcze i eksperckie oraz szkoleniowe dla firm. Do oceny innowacyjności i potencjału rynkowego korzysta m.in. z metod stosowanych przez Uniwersytet Teksański oraz NASA. Ponadto instytucja 72

73 dysponuje zapleczem ekspertów dziedzinowych ze świata nauki i biznesu, również kontaktami w USA. Pomaga firmom wejść na rynek USA. Centrum Innowacji Akcelerator Technologii Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego od 2004 roku prowadzi Inkubator Przedsiębiorczości, w którym oferuje doradztwo biznesowe, technologiczne oraz organizacyjne. Pomoc doradcza Inkubatora pozwala właściwie i szybko rozwijać i wdrażać projekt oraz uniknąć błędów często popełnianych przez projektodawców i młodych przedsiębiorców. Inkubator to wsparcie merytoryczne i doradztwo biznesowe na wszystkich etapach rozwoju projektu. Inkubator oferuje pomoc w: ocenie szans rynkowych pomysłu na biznes, technologii czy wynalazku; napisaniu biznes planu i założeniu firmy; pozyskaniu finansowania od Inwestorów (aniołów biznesu, funduszy inwestycyjnych venture capital) oraz z programów UE (pomoc w pisaniu wniosków o fundusze unijne); w promocji biznesu i wynalazków; wynajęciu biura na siedzibę firmy. Centrum Innowacji - Akcelerator Technologii Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego oferuje następujące usługi: Transfer i komercjalizacja technologii identyfikacja projektów badawczorozwojowych, które mają szanse rynkowe, pomoc w określeniu i realizacji strategii komercjalizacji. Kojarzenie partnerów biznesowych i naukowych pomoc w znalezieniu partnerów w Polsce, USA i UE. Ocena innowacyjności, potencjału rynkowego produktów i usług, budowanie strategii wdrożenia i biznes planów; audyt technologiczny wykonywanie analiz biznesowych i rynkowych innowacyjnych projektów badawczych i inwestycyjnych, ocena zyskowności wdrożenia. Edukacja w sferze biznesu innowacyjnego seminaria, warsztaty i szkolenia z zakresu komercjalizacji nauki i technologii i wprowadzania innowacyjnych przedsięwzięć na rynek. Dodatkowo Centrum Innowacji - Akcelerator Technologii Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego posiada fundusz inwestycyjny StartMoney typu venture capital 8,5 mln zł. Dzięki temu inwestuje w pomysły na biznes oraz w przedsiębiorstwa będące na wczesnym etapie 73

74 rozwoju, a więc na tak zwanym etapie zalążkowym lub etapie start-up. Na jeden pomysł Fundusz może przeznaczyć do 200 tys. Euro. W przypadku większych potrzeb kapitałowych dla uruchomienia biznesu lub dla jego realizacji Centrum dysponuje również dodatkowym kapitałem, nawet do kilku milionów złotych. Takie inwestycje realizowane są przy udziale współpracujących z Fundacją funduszy venture capital lub aniołów biznesu. (Źródło: opracowane na podstawie informacji zawartych na stronie internetowej Centrum Innowacji - Akcelerator Technologii Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego 5. CENTRUM INNOWACJI I TRANSFERU TECHNOLOGII UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W ŁODZI Centrum Innowacji i Transferu Technologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi utworzone zostało w styczniu 2010 roku w ramach projektu Animator innowacji i Przedsiębiorczości w Uniwersytecie Medycznym w Łodzi-ANIMA. Zakres działalności Centrum obejmuje przede wszystkim działalność doradczą, informacyjną, a także naukową, a w szczególności: poszukiwanie opracowań naukowych, które mogłyby stać się przedmiotem transferu i komercjalizacji technologii w Polsce oraz zagranicą, wsparcie w tworzeniu przedsięwzięć wymagających współpracy różnych grup badawczych współpracy międzywydziałowej i interdyscyplinarnej zmierzającej do komercjalizacji opracowań naukowych, współdziałanie z zespołami i jednostkami badawczymi uczelni, współpracę z krajowymi i zagranicznymi inkubatorami i parkami naukowymi, technologicznymi i przemysłowymi, współuczestnictwo w prowadzeniu działań informacyjnych i promocyjnych w zakresie wykorzystywania wyników badań naukowych i potencjału badawczego, a także kształcenia ustawicznego oraz organizacja konferencji tematycznych, wystaw, targów, spotkań, opracowywanie modelu organizacyjnego i zasad transferu technologii w uczelni, inicjowanie i przygotowanie działalności akademickiego inkubatora przedsiębiorczości oraz inkubatora technologicznego, 74

75 informowanie i pomoc w dostępie do potencjalnych źródeł finansowania przedsięwzięć zarówno dla naukowców jak i przedsiębiorców, pomoc w przygotowaniu oferty technologicznej i przeprowadzeniu transferu technologii, przygotowanie i uruchomienie systemu serwisowego z zakresu wyników badań naukowych, nowych technik i technologii oraz innych innowacyjnych rozwiązań na rzecz gospodarki. W styczniu 2010 roku Senat Uniwersytetu Medycznego zatwierdził Regulamin własności intelektualnej i ochrony prawnej dóbr intelektualnych w Uniwersytecie Medycznym w Łodzi. Zapisy Regulaminu precyzują m.in.: zasady ochrony prawnej własności intelektualnej, procedurę składania wniosków oraz zasady komercjalizacji. Warto wspomnieć, że Centrum Innowacji i Transferu Technologii UM w Łodzi jest autorem inicjatywy: Prace dyplomowe na zlecenie mającej na celu intensyfikację transferu technologii między regionalną gospodarką a Uniwersytetem Medycznym. Jeśli Kierownik jednostki lub Promotor pracy dostrzega wartość implikacyjną lub przydatność przemysłową tematu pracy dyplomowej, może zgłosić to Dziekanowi i wypełnić formularz na stronie CIiTT. Po wypełnieniu formularza projekt zostaje dołączony do bazy projektów o potencjale komercjalizacyjnym, dzięki czemu może zdobyć zainteresowanie przedsiębiorców. Dodatkowo przedsiębiorcy poprzez bazę mogą zgłaszać konkretne problemy do rozwiązania, na podstawie których Dziekani, Kierownicy jednostek oraz Promotorzy w następnych latach mogą dostosowywać tematy prac dyplomowych do potrzeb przedsiębiorców. (Źródło: opracowane na podstawie informacji zawartych na stronie Centrum Innowacji i Transferu Technologii UM w Łodzi: 6. CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII AKADEMII SZTUK PIĘKNYCH W ŁODZI Centrum Transferu Technologii Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi zostało powołane Zarządzeniem Nr 29 Rektora Uczelni, z dnia 6 lipca 2012 r., w sprawie powołania Biura Centrum Transferu Technologii Akademii Sztuk Pięknych im. Wł. Strzemińskiego Łodzi. CTT działa jako ogólnouczelniana jednostka organizacyjna. 75

76 Powołanie struktury CTT możliwe było dzięki uzyskaniu dofinansowania na projekt złożony do Narodowego Centrum Badań i Rozwoju w ramach Programu "Kreator innowacyjności - Wsparcie innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej. W ramach tego projektu zostanie opracowany między innymi spójny system komercjalizacji, a także procedura wykonywania przez pracowników uczelni prac zleconych. Tryb powołania Centrum określa 21 Statutu Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi w związku z art. 86 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U.2005 r., Nr 164, poz z późniejszymi zmianami) Na potrzeby prawidłowego funkcjonowania Centrum ustalona została następująca struktura: Dyrektor Centrum Transferu Technologii Menager ds. współpracy z biznesem. 4 Wydziałowi Pełnomocnicy ds. współpracy z biznesem reprezentujący Wydziały: Tkaniny i Ubioru, Wzornictwa i Architektury Wnętrz, Grafiki i Malarstwa, Sztuk Wizualnych. Obsługa prawna Biura. Powołanie CTT ASP było odpowiedzią na zapotrzebowanie sektora nauki i sektora gospodarki dotyczące wzajemnej współpracy. Misją jednostki jest tworzenie warunków do aktywnej współpracy z biznesem, organizacjami non-profit, a także instytucjami sektora publicznego: zapewnienie koordynacji działań w zakresie pomysłów innowacyjnych w środowisku naukowym, biznesowym i sfery publicznej, zarówno w skali krajowej, jak i międzynarodowej, poprzez prowadzenie działalności edukacyjno-szkoleniowej, projektowej oraz doradczej". CTT ASP zajmuje się między innymi: komercjalizacją rezultatów badań naukowych i prac badawczych, zarządzaniem prawami własności intelektualnej, w tym: obsługą prawną, promowaniem i wspieraniem współpracy między biznesem a nauką, koordynacją badań zleconych, popularyzacją zagadnień związanych z innowacyjnością. (Źródło: informacje zawarte na stronie Centrum Transferu Technologii ASP w Łodzi 76

77 Oferta ASP w Łodzi dla przedsiębiorców koncentruje się na sześciu głównych obszarach: projektowanie grafiki, identyfikacji wizualnej (logo, systemy wizualne), grafiki wydawniczej, opakowań, projektowanie produktów (mebli, biżuterii, odzieży, obuwia), projektowanie architektury wnętrz (mieszkalnych, użyteczności publicznej, rewitalizacji, wystawiennictwa), projektowanie scenografii, sprzedaż dzieł sztuki studentów i pedagogów, organizowanie szkoleń, warsztatów; konsultacje Szczegółową ofertę usług nożna znaleźć w Katalogu Usług ASP, na stronie CTT ASP w zakładce: Dla biznesu. Akademia Sztuk Pięknych w Łodzi proponuje przedsiębiorcom współpracę w następujących formach: I. Opracowanie danego zadania w formie konkursu skierowanego do pracowników, studentów i absolwentów do pierwszego roku po studiach Opis współpracy: 1. Firma zgłasza chęć wykorzystania potencjału studentów, kadry pedagogicznej i absolwentów do pierwszego roku przy realizacji zadania związanego z zakresem prowadzonych zajęć na Akademii. 2. Na zadany temat organizowany jest konkurs. Jest możliwość przeprowadzenia realizacji zadania w ramach zajęć dydaktycznych w Pracowni zajmującej się daną tematyką, pod kierownictwem pedagoga. 3. Firma zapewnia przekazanie odpowiedniej dokumentacji, informacji i wiedzy, dotyczącej danego zadania (np.: wizyta w zakładzie produkcyjnym, zapoznanie z technologią produkcji itd.) 4. Zgłoszenia oceniane są przez jury składające się z przedstawicieli firmy i ASP. Wyróżnione prace zostają nagrodzone, ufundowanymi przez partnera biznesowego nagrodami. 5. Rezultatem konkursu jest podpisanie umowy z nagrodzonym twórcą na przekazanie materialnych praw autorskich do projekt. 77

78 Korzyści dla firmy 1. Forma konkursowa gwarantuje mnogość zgłoszeń do rozwiązań danego zadania. 2. Realizacja zadania odbywa się pod profesjonalnym okiem prowadzącego Pracownię pedagoga. 3. Wzmocnienie pozytywnego wizerunku firmy. Przykładowe firmy, które skorzystały z tej formy współpracy: 1. EC1 Łódź Miasto Kultury 2. Kralka Investment Group 3. Zwoltex 4. Ogród Zoologiczny 5. Urząd Miasta Łodzi II. Wykład ekspercki firmy Opis współpracy: 1. Firma zgłasza chęć przeprowadzenia wykładu dla studentów i pracowników wybranego Wydziału Akademii. Prezentacja może dotyczyć produktów firmy, nowych trendów, rozwiązań technologicznych. 2. Ustalany jest termin wykładu. Prezentacja odbywa się w murach Akademii Sztuk Pięknych lub w Domku Ogrodnika w Parku Źródliska. 3. Informacja o spotkaniu promowana jest na stronie Akademii, CTT, na portalach społecznościowych, oraz poprzez plakaty i ulotki rozprowadzane na terenie uczelni. 4. Podczas spotkania firma prezentuje próbki swoich produktów oraz rozdaje katalogi, dzięki temu informacja na ich temat zostaje ze słuchaczami na dłużej i jest możliwość wykorzystania tej wiedzy przy kolejnych projektach i realizacjach. Korzyści dla firmy: Przedstawienie produktów firmy szerokiej gamie odbiorców i potencjalnych użytkowników. Wzmocnienie pozytywnego wizerunku firmy. 78

79 Przykładowe firmy, które skorzystały z tej formy współpracy: 1. Martela 2. Magnat 3. Midas III. Realizacja zadania w ramach pracy dyplomowej, naukowo-badawczej, doktorskiej Opis współpracy: 1. Firma zgłasza chęć zrealizowania obszernego tematu projektowego. 2. Centrum Transferu Technologii sprawdza możliwość realizacji zadania w ramach pracy dyplomowej, pracy naukowo-badawczej, pracy doktoranckiej. 3. Po wytypowaniu osoby zainteresowanej podjęciem zadania, firma indywidualnie ustala z nią warunki współpracy. Korzyści dla firmy: Innowacyjne, oryginalne i konkurencyjne rozwiązania Dokładnie przeanalizowany problem projektowy Przykładowe firmy, które skorzystały z tej formy współpracy: 1. StoraEnso 2. Ceramika Paradyż 3. Ośrodek Pediatryczny im. J. Korczaka w Łodzi 4. Poradnia Weterynaryjna Pupil (Źródło: Formy współpracy biznesu z Centrum Transferu Technologii Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi) 79

80 IV. JEDNOSTKI WSPOMAGAJĄCE WSPÓŁPRACĘ W ZAKRESIE TRANSFERU TECHNOLOGII MIĘDZY UCZELNIAMI A PRZEMYSŁEM Literatura przedmiotu wyróżnia całą gamę instytucji, które mogą wspierać współpracą miedzy nauką a biznesem. Instytucje te mogą występować niezależnie lub funkcjonować w ramach parków technologicznych: parki naukowe, parki badawcze, parki przemysłowe, centra badań i innowacji oraz inkubatory przedsiębiorczości, inkubatory technologiczne i preinkubatory. Najważniejszymi jednostkami wspomagającymi współpracę w zakresie transferu technologii między uczelniami a przemysłem w regionie łódzkim są między innymi: Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego (ŁARR), istniejące w regionie parki przemysłowo technologiczne: Bełchatowsko Kleszczowski Park Przemysłowo Technologiczny, Łódzki Regionalny Park Naukowo Technologiczny, oraz działające w ramach parków inkubatory technologiczne. Poza tym współpracę między nauką a biznesem wspierają różne stowarzyszenia i samorządy przedsiębiorców oraz instytucje administracji publicznej. W tabeli poniżej przedstawione zostały wybrane instytucje wsparcia komercjalizacji wiedzy działające w regionie łódzkim wraz z proponowanymi przez dane instytucje możliwościami i narzędziami współpracy. Należy podkreślić, że wielu z prezentowanych operatorów dostosowuje swoją ofertę do potrzeb rzeczywistego projektu innowacyjnego. Tabela 3. Operatorzy wsparcia współpracy między biznesem a nauką. Operatorzy wsparcia PARKI TECHNOLOGICZNE Łódzki Regionalny Park Naukowo Technologiczny Bełchatowsko Kleszczowski Park Przemysłowo Technologiczny Park Przemysłowy Boruta Zgierz ŁARR Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego (ŁARR) Oferowane możliwości i narzędzia współpracy - przykłady inkubator technologiczny, laboratoria Bionanopark, doradztwo dla przedsiębiorstw Wspieranie przedsiębiorczości akademickiej - spinoff/spin-out; doradztwo proinnowacyjne dla przedsiębiorstw, inkubator technologiczny tereny inwestycyjne Promocja i realizacja projektów współfinansowanych z funduszy UE. 80

81 INKUBATORY TECHNOLOGICZNE Inkubator Technologiczny - Bełchatowsko Kleszczowski Park Przemysłowo Technologiczny Inkubator Technologiczny - Łódzki Regionalny Park Naukowo Technologiczny Inkubator Technologiczny ARTERION Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi Art_Inkubator udzielanie pożyczek oraz kredytów dla małych i średnich przedsiębiorstw. Poręczenia kredytów inwestycyjnych lub obrotowych na prowadzenie i rozwój działalności gospodarczej. Punkt Konsultacyjny, świadczący bezpłatne usługi dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Audyt technologiczny, Wspieranie przedsiębiorczości akademickiej, tereny inwestycyjne, powierzchnie pod wynajem, doradztwo, seed capital dostęp do infrastruktury biurowej, doradztwo prawne i marketingowe, pomoc w poszukiwaniu zewnętrznych źródeł finansowania swojej działalności wynajem lokali, wynajem studia telewizyjnego, hal zdjęciowych, sprzętu nagraniowego i do post produkcji audio/video Wynajem biur, pracowni, wsparcie merytoryczne: pomoc w założeniu działalności gospodarczej, szkolenia czy warsztaty. Inkubator Akademicki Uniwersytetu Doradztwo, szkolenia, wynajem biur i infrastruktury Łódzkiego biurowej, wirtualne biura, biura na godziny. wynajem lokali, dostęp do infrastruktury biurowej, Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości przy prowadzenie firmy na zasadzie StartUp'u AIP bez Społecznej Akademii Nauk konieczności zakładania własnej działalności gospodarczej. W organizacji. Szkolenia, doradztwo, informacja, Łódzki Inkubator Przedsiębiorczości Łódzka dostęp do infrastruktury, ułatwianie kontaktów i Agencja Rozwoju Regionalnego SA współpracy z instytucjami naukowymi. STOWARZYSZENIA I SAMORZĄDY PRZEDSIĘBIORCÓW Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości Łódzka Izba Przemysłowo-Handlowa Regionalna Izba Gospodarcza FUNDACJE Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości Informacja, koordynacja, organizacja współpracy. Doradztwo, szkolenia, misje Informacja, reprezentowanie członków wobec władz samorządowych, arbitraż. Szkolenia, doradztwo stymulujące innowacyjność i rozwój firmy, w tym audyt technologiczny i innowacyjny, audyt eksportowy, kojarzenie partnerów biznesowych, rozwój technologii, ekspertyzy i opinie o innowacyjności, diagnoza potrzeb szkoleniowych, doradztwo w zarządzaniu, informatyzacja z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej w kraju i za granicą, dostępnych funduszy, programów 81

82 FUNDUSZE I INSTRUMENTY FINANSOWE Gildia Aniołów Biznesu Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna Fundusze pożyczkowe (np. Jeremie) min.: ŁARR, Polska Fundacja Przedsiębiorczości, Fundacja Rozwoju Gminy Zelów Fundusze poręczeniowe ŁARR krajowych i europejskich, współpracy międzynarodowej, rynku pracy. seed i venture capital pomoc publiczna w postaci zwolnienia z podatku dochodowego od poniesionych nakładów lub kosztów wynagrodzenia nowozatrudnionych pracowników Pożyczki na rozpoczęcie/rozwój działalności gospodarczej. Poręczenia kredytów inwestycyjnych lub obrotowych na prowadzenie i rozwój działalności gospodarczej. INSTYTUCJE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ M.in.: wdrażanie projektów dot. współpracy nauki z biznesem, Centrum Obsługi Przedsiębiorcy: pomoc Urząd Marszałkowski w Łodzi potencjalnym Beneficjentom w efektywnym wykorzystaniu środków finansowych pochodzących z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Poddziałanie 6.2 POKL: szkolenia, doradztwo, Wojewódzki Urząd Pracy dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Instytucje samorządowe Wspieranie przedsiębiorczości, współpracy z nauką. Źródło: Strategia wdrażania projektu innowacyjnego testującego Eureka system wspomagania współpracy przemysłowo technologicznej, str. 9, 10, 11) 1. PARKI TECHNOLOGICZNE Parki technologiczne stanowią jeden z podstawowych instrumentów polityki innowacyjnej. Instytucje te są najbardziej złożonymi przedsięwzięciami i tworzą szeroko rozumiane środowisko do rozwoju innowacyjnych technologii. W ramach parków technologicznych realizowana jest polityka w zakresie wspomagania młodych, innowacyjnych przedsiębiorstw nastawionych na rozwój produktów i metod wytwarzania w technologicznie zaawansowanych branżach oraz optymalizacji warunków transferu technologii i komercjalizacji rezultatów badań z instytucji naukowych do praktyki gospodarczej. (Źródło: K.B. Matusiak, Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport SOOIPP 2007, Kielce/Łódź/Poznań, 2007; K.B. Matusiak (red.), Innowacje i transfer technologii Słownik Pojęć, PARP, Wyd. II poprawione, Warszawa, 2008) 82

83 Podstawowym celem tych instytucji jest stymulowanie lokalnej gospodarki poprzez wspieranie przedsiębiorczości, innowacyjności oraz transfer technologii miedzy podmiotami funkcjonującymi w regionie. Należy zauważyć, że tworzenie parków technologicznych i ich rozbudowa niesie za sobą skutki ekonomiczne na trzech płaszczyznach: na poziomie regionu: zmiana konkurencyjności lokalnej gospodarki, wzrost udziału dóbr i usług wysokiej technologii w strukturze produkcji, na poziomie przedsiębiorstw: tworzenie nowych miejsc pracy, inwestycje w działalność badawczo- rozwojową, innowacyjność, akumulacja kapitału ludzkiego, na poziomie ośrodków naukowych: zmiana kierunku prowadzonych badań i możliwość ich komercjalizacji. Pierwsze parki technologiczne powstały jako inicjatywy uniwersytetów w latach 50-tych XX wieku w Stanach Zjednoczonych (Stanford, Północna Karolina). W Polsce pierwsze parki technologiczne powstały w połowie lat dziewięćdziesiątych, jednak dopiero współfinansowanie tego typu przedsięwzięć z funduszy unijnych, umożliwiło ich dynamiczny rozwój. (Źródło: D. Pelle, M. Bober, M. Lis, Parki technologiczne jako instrument polityki wspierania innowacji i dyfuzji wiedzy, Instytut Badań Strukturalnych, Warszawa 2008, str. 6) W świetle polskiego ustawodawstwa wyróżnia się pojęcia parku technologicznego i przemysłowego. Park technologiczny (definicja z Ustawy z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji, Dz. U. z 2002 r., Nr 41, poz. 363, Dz. U. z 2002 r. Nr 141, poz art. 2, p. 15, oraz Dz. U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1537) to zespół wyodrębnionych nieruchomości wraz z infrastrukturą techniczną, utworzony w celu dokonywania przepływu wiedzy i technologii pomiędzy jednostkami naukowymi a przedsiębiorcami, na którym oferowane są przedsiębiorcom, wykorzystującym nowoczesne technologie, usługi w zakresie doradztwa w tworzeniu i rozwoju przedsiębiorstw, transferu technologii oraz przekształcania wyników badań naukowych i prac rozwojowych w innowacje technologiczne, a także stwarzający tym przedsiębiorcom możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przez korzystanie z nieruchomości i infrastruktury technicznej na zasadach umownych. O ile, w przypadku parków technologicznych, akcent położony jest na implementację wiedzy naukowej w praktyce gospodarczej oraz rozwój przedsiębiorstw wykorzystujących nowoczesne technologie, tak celem parku przemysłowego jest, przede wszystkim, 83

84 wspieranie procesów restrukturyzacyjnych, rozwoju przedsiębiorczości i lokalnych rynków pracy. Park przemysłowy definiuje się jako zespół wyodrębnionych nieruchomości, w którego skład wchodzi co najmniej nieruchomość, na której znajduje się infrastruktura techniczna pozostała po restrukturyzowanym lub likwidowanym przedsiębiorcy, utworzony na podstawie umowy cywilnoprawnej, której jedną ze stron jest jednostka samorządu terytorialnego, stwarzający możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorcom, w szczególności małym i średnim. (Ustawa z dnia 29 sierpnia 2003 r. o zmianie ustawy o finansowym wspieraniu inwestycji oraz ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców, Dz.U ). Jeden z ważnych aspektów działalności parków technologicznych stanowi realizacja funkcji inkubacyjnej, stosowanej w ramach inkubatorów technologicznych. (Źródło: D. Pelle, M. Bober, M. Lis, Parki technologiczne jako instrument polityki wspierania innowacji i dyfuzji wiedzy, Instytut Badań Strukturalnych, Warszawa 2008, str. 5) W tabeli poniżej zestawiono dane kontaktowe parków technologicznych działających w regionie łódzkim. Tabela 4. Parki Technologiczne w województwie łódzkim - dane kontaktowe. Instytucja Kontakt Adres strony Łódzki Regionalny Park Naukowo- Technologiczny Sp. z o.o. Bełchatowsko Kleszczowski Park Przemysłowo Technologiczny Sp. z o.o. Park Przemysłowy Boruta Zgierz Łódzki Regionalny Park Naukowo-Technologiczny Sp. z o.o. ul. Dubois 114/116, Łódź, tel.: fax: biuro@technopark.lodz.pl Bełchatowsko Kleszczowski Park Przemysłowo Technologiczny Sp. z o.o. ul. Ciepłownicza 5, Bełchatów tel.: fax: bkppt@ppt.belchatow.pl Urząd Miasta Zgierza, Wydział Promocji Miasta Plac Jana Pawła IIi nr 19, Zgierz, Konsultant d/s Parku Przemysłowego Boruta Zgierz, tel.: , boruta@umz.zgierz.pl

85 2. INKUBATORY TECHNOLOGICZNE Wg Agencji Rozwoju Przemysłu inkubator technologiczny to wyodrębniona organizacyjnie, budżetowo i lokalowo jednostka, która zapewnia początkującym przedsiębiorcom z sektora MSP pomoc w uruchomieniu i prowadzeniu firmy oferującej produkt lub usługę powstałą w wyniku wdrożenia nowej technologii. (Źródło: D. Pelle, M. Bober, M. Lis, Parki technologiczne jako instrument polityki wspierania innowacji i dyfuzji wiedzy, Instytut Badań Strukturalnych, Warszawa 2008, str. 5) Inkubatory technologiczne wspomagają rozwój nowopowstałych firm poprzez: umożliwienie kontaktów z instytucjami naukowymi i ocenę przedsięwzięć innowacyjnych; świadczenie usług wspierających biznes, np. doradztwo finansowe, marketingowe, prawne, organizacyjne i technologiczne; pomoc w pozyskiwaniu środków finansowych, w tym funduszy wysokiego ryzyka; tworzenie właściwego klimatu dla podejmowania działalności gospodarczej i realizacji przedsięwzięć innowacyjnych, dostarczanie odpowiedniej do potrzeb powierzchni na działalność gospodarczą; umożliwienie dostępu do laboratoriów w placówkach naukowych. Inkubatory technologiczne mogą funkcjonować w strukturach parków technologicznych, mogą też działać samodzielnie. (Źródło: D. Pelle, M. Bober, M. Lis, Parki technologiczne jako instrument polityki wspierania innowacji i dyfuzji wiedzy, Instytut Badań Strukturalnych, Warszawa 2008, str. 5) Podstawowym zadaniem inkubatorów jest pomoc w pierwszym okresie działania małej firmy. Firma taka może liczyć na preferencyjną stawkę wynajmu pomieszczenia biurowego oraz infrastruktury technicznej i serwisowej. Uzyskuje także dostęp do oferty szkoleniowej, informacyjnej i doradczej oraz pomoc w procesie transferu technologii. Pobyt firmy w inkubatorze trwa przeciętnie od 3 do 5 lat, z czego, w końcowym okresie stawki oferowane przez inkubator są już zbliżone do cen rynkowych. Dzięki temu firma może stopniowo przyzwyczaić się do funkcjonowania zgodnie z regułami wolnego rynku. Zakres działania inkubatorów jest węższy niż parków technologicznych w zasadzie wspierają one jedynie powstawanie nowych przedsiębiorstw i ich rozwój, natomiast nie 85

86 koncentrują się na stymulowaniu transferu wiedzy i innowacyjności firm. (Źródło: Tabela 5. Inkubatory Technologiczne w województwie łódzkim - Dane kontaktowe Instytucja Kontakt Adres strony Łódzki Inkubator Technologiczny Bełchatowski Inkubator Technologiczny Inkubator Uniwersytetu Łódzkiego Inkubator Technologiczny ARTERION Akademia Humanistyczno- Ekonomiczna w Łodzi Art_Inkubator Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości przy Społecznej Akademii Nauk Łódzki Inkubator Technologiczny działa w ramach Łódzkiego Regionalnego Parku Naukowo Technologicznego Sp. z o.o. ul. Dubois 114/116, Łódź, tel.: fax: biuro@technopark.lodz.pl Bełchatowski Inkubator Technologiczny działa w ramach Bełchatowsko Kleszczowskiego Parku Przemysłowo Technologicznego Sp. z o.o. Powierzchnie pod wynajem w inkubatorze Przemysłowa 5, Bełchatów tel.: Inkubator Uniwersytetu Łódzkiego ul. Matejki 21/23, Łódź II piętro; Biuro - pok. 216 tel.: , fax: ciat@uni.lodz.pl Inkubator Technologiczny Arterion ul. Pomorska 69/71, Łódź tel./fax: biuro@arterion.pl Fabryka Sztuki w Łodzi Tymienieckiego 3, Łódź tel.: fax: info@fabrykasztuki.org Dyrektor AIP przy Społecznej Akademii Nauk Paweł Tomczyk tel.: pawel.tomczyk@przedsiebiorca.pl zakładka: Łódzki Inkubator zakładka: Inkubator innowacji zakładka: Życie studenckie Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości 86

87 3. POZOSTAŁE JEDNOSTKI WSPOMAGAJĄCE WSPÓŁPRACĘ W ZAKRESIE TRANSFERU TECHNOLOGII MIĘDZY UCZELNIAMI A PRZEMYSŁEM W REGIONIE ŁÓDZKIM W tabeli poniżej podano dane kontaktowe pozostałych jednostek wspomagających współpracę w zakresie transferu technologii w regionie łódzkim. Tabela 6. Pozostałe jednostki wspomagające współpracę w zakresie transferu technologii między uczelniami a przemysłem w regionie łódzkim - dane kontaktowe Instytucja Kontakt Adres strony Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego (ŁARR) Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości Łódzka Izba Przemysłowo- Handlowa Regionalna Izba Gospodarcza Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. ul. Tuwima 22/26, Łódź Biuro Zarządu tel.: fax: kontakt@larr.lodz.pl Regionalna Instytucja Finansująca - Sekcja Kontraktowania: Regionalna Instytucja Finansująca - Sekcja Monitoringu i Rozliczeń: Punkt Konsultacyjny KSU: Fundusz Pożyczkowy. Fundusz Poręczeń Kredytowych: Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Piotrkowska 86, front, II piętro Łódź tel.: , fax: fundacja@frp.lodz.pl Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce Biuro Zarządu ul. Wólczańska 51, pok. 19, Łódź biuro@sooipp.org.pl Łódzka Izba Przemysłowo-Handlowa ul. Tuwima 30, Łódź tel.: fax: biuro@izba.lodz.pl Regionalna Izba Gospodarcza - Łódź ul. Więckowskiego 13. II p., Łódź Biuro:

88 Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna Urząd Marszałkowski w Łodzi Wojewódzki Urząd Pracy tel.: fax.: rig@rig.lodz.pl Centrum tel.: Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. ul. Tymienieckiego 22/24, Łódź tel.: fax: info@sse.lodz.pl Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego Departament ds. Przedsiębiorczości ul. Moniuszki 7/9, Łódź tel.: fax: przedsiebiorczosc@lodzkie.pl Wojewódzki Urząd Pracy w Łodzi Łódź, ul. Wólczańska 49 centrala telefoniczna: Sekretariat: fax: lowu@praca.gov.pl Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. powstała w 1992 roku z inicjatywy władz regionu łódzkiego wspieranych przez instytucje publiczne i prywatnych przedsiębiorców. ŁARR S.A. jest instytucją okołobiznesową. Spółka pełni rolę Regionalnej Instytucji Finansującej w województwie łódzkim - jest partnerem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, współpracującym przy wdrażaniu Programu Operacyjnego - Innowacyjna Gospodarka. Pełni także wiodącą rolę w regionie łódzkim w zakresie promocji i realizacji projektów dotyczących rozwoju regionalnego według standardów stosowanych w Unii Europejskiej. Podstawowym celem ŁARR S.A. jest inicjowanie i prowadzenie działań stymulujących rozwój gospodarczy regionu łódzkiego i działających w regionie przedsiębiorstw. ŁARR S.A. zajmuje się udzielaniem pożyczek oraz kredytów dla małych i średnich przedsiębiorstw. Prowadzi także Punkt Konsultacyjny, świadczący bezpłatne usługi dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Punkt Konsultacyjny świadczy, przede wszystkim, usługi informacyjne dotyczące zasad przygotowania wniosków o udzielenie wsparcia z programów realizowanych ze środków 88

89 Rządu polskiego, programu PHARE, funduszy strukturalnych dostępnych w PARP, Regionalnych Instytucji Finansujących oraz innych źródeł dostępnych na rynku, w zakresie podstawowych informacji dotyczących: właściwego programu, jako źródła finansowania planowanego przedsięwzięcia, zakresu finansowania przedsięwzięcia z danego programu dotacji, zasad wypełniania wniosku o udzielenie dotacji, zasad wyboru akredytowanego wykonawcy w szczególności, gdy zachodzi konieczność przeprowadzenia procedury porównania ofert, w tym udostępnienie listy akredytowanych wykonawców, warunków spełnienia kryteriów formalnych i administracyjnych przy ubieganiu się o wsparcie. Punkt Konsultacyjny zapewnia równy dostęp odbiorców oraz przejrzystość zasad świadczenia usług. Jednostka ta jest współfinansowana ze środków wsparcia udzielonego przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości. (Źródło: Opracowano na podstawie informacji zawartych na stronnie internetowej W ramach ŁARR S.A. działa również, stworzona w 2005 roku, tzw. Gildia Aniołów Biznesu, która wspiera małe i średnie przedsiębiorstwa w województwie łódzkim udzielając im wsparcia w formach dotacji, dofinansowań, pożyczek. Jednostka ta zajmuje się znajdywaniem innowacyjnych pomysłów na biznes lub firm we wczesnych fazach rozwoju i kojarzeniem ich z aniołami biznesu. Gildia stawia na wsparcie ciekawych projektów jeszcze przed podpisaniem umowy inwestycyjnej. Jej misją jest wspieranie innowacyjnych inicjatyw rynkowych poprzez pozyskiwanie doświadczonych i odpowiedzialnych biznesowo inwestorów o wyróżniającej się reputacji na rynku. Instytucja zrzesza już ponad 50 aniołów biznesu. (Źródło: Opracowano na podstawie informacji zawartych na stronnie internetowej Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości powstała w 1991 roku. Od tego czasu działa na rzecz integracji środowiska biznesu, rozwoju innowacji i współpracy między przedsiębiorstwami 89

90 i jednostkami naukowo-badawczymi (transfer wiedzy i technologii). Swoją działalnością wspiera zarówno budowę gospodarki opartej na wiedzy, jak i integrację europejską. Misją Fundacji jest przyczynianie się do rozwoju gospodarczego kraju, w szczególności regionu łódzkiego, poprzez rozwijanie ducha przedsiębiorczości, integrację środowiska biznesu oraz prowadzenie działalności edukacyjno-doradczej (szkolenia, seminaria, doradztwo, ekspertyzy, opinie). (Źródło: Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości jest jednym z pierwszych polskich ośrodków szkoleniowo-doradczych dla kadry kierowniczej i pracowników przedsiębiorstw. Współpracuje z ponad 100 ekspertami - wykładowcami wyższych uczelni (również zagranicznych), konsultantami, praktykami, specjalistami urzędów centralnych. Od momentu powstania FRP przeszkoliła ponad 30 tys. osób. Jest sygnatariuszem Porozumienia Szkół Biznesu na Rzecz Jakości Kształcenia (1994r.). Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości między innymi: organizuje spotkania Forum Przedsiębiorczości nt. nowych przedsięwzięć gospodarczych, prac agend rządowych i gospodarczych, nowych koncepcji prowadzenia działalności gospodarczej; prowadzi spotkania Nauka dla Biznesu, tzw. public lectures, adresowane do środowisk biznesu, na których naukowcy prezentują swoje osiągnięcia, dorobek swoich instytucji naukowo-badawczych i możliwości ich zastosowania w przedsiębiorstwach; prowadzi pilotażowe międzynarodowe projekty m.in. z zakresu nowoczesnego zarządzania, rozwoju eksportu, popularyzacji nauki i promocji osiągnięć zespołów badawczych, społecznej odpowiedzialności biznesu, dostosowania programów uczelni wyższych do potrzeb gospodarki, integracji grup szczególnego ryzyka w przedsiębiorstwach i społeczeństwie, mobilności w podejmowaniu zatrudnienia w UE; oferuje szkolenia z zakresu m.in. nowoczesnego zarządzania firmą; promocji, marketingu i sprzedaży; negocjacji; rozwoju predyspozycji biznesowych i przywódczych; ekonomicznych i prawnych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstwa; organizuje Kurs dla kandydatów na członków rad nadzorczych zatwierdzony w Ministerstwie Skarbu Państwa (38 edycji, ponad 1 tys. uczestników). 90

91 prowadzi doradztwo stymulujące innowacyjność i rozwój firmy, w tym: audyt technologiczny i innowacyjny; audyt eksportowy; kojarzenie partnerów biznesowych; rozwój technologii; ekspertyzy i opinie o innowacyjności; diagnoza potrzeb szkoleniowych; doradztwo w zarządzaniu z zakresu oceny kadry rozwojowej; doskonalenia systemu zarządzania w pionie sprzedaży, wdrażania zmian organizacyjnych, przygotowania nowego przedsięwzięcia; udziela informacji z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej w kraju za granicą, dostępnych funduszy, programów krajowych i europejskich Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości jest ośrodkiem: Enterprise Europe Network Krajowego Systemu Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw (KSU) Krajowej Sieci Innowacji (KSI) Sieci Innovative Policy Research for Economic Growth (IPREG) Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości należy do: Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Polskiego Związku Pracodawców Konsultingu Stowarzyszenia Doradców Gospodarczych Stowarzyszenia Edukacji Menedżerskiej FORUM w Warszawie Polskiego Stowarzyszenia Zarządzania Kadrami Stowarzyszenia Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości Rady Organizacji Pozarządowych Województwa Łódzkiego, Europejskiej Rady Małego Biznesu i Przedsiębiorczości (ECSB) Europejskiej Sieci Regionów w zakresie Badań i Innowacji (ERRIN) członkostwo stowarzyszone (Źródło: Opracowano na podstawie informacji zawartych na stronnie internetowej 91

92 3.3. Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce powstało w 1992 roku. Stowarzyszenie zajmuje się wspomaganiem powstawania i rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw i regionów, poprzez merytoryczne i organizacyjne wsparcie kadry zarządzającej instytucjami otoczenia biznesu w Polsce. Głównymi celami działania SOOIPP są: doskonalenie kwalifikacji organizatorów i pracowników Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości, popularyzacja wiedzy i osiągnięć naukowych oraz praktycznych w zakresie organizacji i działania Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości, wspieranie i promocja sieci Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce SOOIPP jest organizacją pozarządową posiadającą silne zaplecze eksperckie, która realizuje szereg działań na rzecz środowiska instytucji otoczenia biznesu: organizuje szkolenia, konsultacje, konferencje, sympozja, konkursy i zjazdy, wydaje materiały informacyjne i szkoleniowe, prowadzi badania i sporządza analizy z zakresu przedsiębiorczości, innowacyjności i transferu technologii oraz rozwoju regionalnego, współpracuje z innymi organizacjami i instytucjami krajowymi i zagranicznymi, współdziała z samorządami, administracją lokalną i centralną, placówkami naukowymi i badawczymi, prowadzi monitoring rozwoju polskich ośrodków innowacji i przedsiębiorczości, dostarcza informacji i popularyzuje ich osiągnięcia w kraju i zagranicą. Stowarzyszenie pełni funkcję sieci koordynującej i inspirującej osoby oraz organizacje wspierające szeroko rozumianą przedsiębiorczość, innowacyjność, transfer technologii i rozwój regionalny. Utrzymuje stałe kontakty robocze z ponad 700 ośrodkami innowacji i przedsiębiorczości, w tym ze zdecydowaną większością parków i inkubatorów technologicznych, centrów transferu technologii, inkubatorów przedsiębiorczości, funduszy pożyczkowych oraz ośrodków szkoleniowo-doradczych. (Źródło: Opracowano na podstawie 92

93 informacji zawartych na stronie SOOIPP Łódzka Izba Przemysłowo-Handlowa Łódzka Izba Przemysłowo-Handlowa, w swoim obecnym kształcie, istnieje od 1990 roku. Jest największą organizacją samorządu gospodarczego w regionie. Skupia ponad 300 podmiotów gospodarczych i jest liczącym się partnerem reprezentującym interesy swoich członków wobec władz administracji państwowej i samorządowej. Podstawowym celem działalności ŁIPH jest troska o interesy członków organizacji i promocja przedsiębiorczości. Realizuje go poprzez: wspieranie inicjatyw gospodarczych swoich członków, uczestniczenie w programach rządowych i unijnych, upowszechnianie informacji o zakresie prowadzonej działalności podmiotów gospodarczych zrzeszonych w Izbie, działanie na rzecz promocji rodzimej produkcji i rozwoju eksportu, promowanie i upowszechnia zasady etyki gospodarczej, doskonalenie metody rzetelnego postępowania w działalności biznesowej. ŁIPH jest członkiem Krajowej Izby Gospodarczej oraz udziałowcem Łódzkiego Regionalnego Parku Naukowo-Technologicznego Sp. z o.o. (Źródło: Opracowano na podstawie informacji zawartych na stronie ŁIPH Regionalna Izba Gospodarcza Łódź Regionalna Izba Gospodarcza Łódź powstała w grudniu 1999 roku, jako organizacja samorządu gospodarczego. Izba jest członkiem Krajowej Izby Gospodarczej oraz Konfederacji Pracodawców. Instytucja ta reprezentuje interesy zrzeszonych w niej podmiotów, w zakresie ich działalności gospodarczej, wobec organów administracji państwowej i samorządowej. Dodatkowo prowadzi lokalny Punkt Konsultacyjny, w którym świadczy bezpłatne usługi informacyjne obejmujące zagadnienia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz programami i formami wsparcia MŚP. Członkiem Izby może 93

94 zostać każda osoba prawna lub fizyczna prowadząca działalność gospodarczą. (Źródło: Opracowano na podstawie informacji zawartych na stronie Regionalnej Izby Gospodarczej Łódź Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. to wydzielony obszar Rzeczpospolitej Polskiej, przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej na specjalnych, preferencyjnych warunkach, określonych w Ustawie o SSE (Dz. U z późniejszymi zmianami) i Rozporządzeniu Rady Ministrów (Dz. U. z dnia r. Nr 232 poz. 1548). Jest jedną z 14 specjalnych stref ekonomicznych powstałych w Polsce. ŁSSE została utworzona w 1997 r. w celu rozwoju gospodarczego regionu łódzkiego, jej działanie zaplanowane jest do 2020 r. Oferuje przedsiębiorcom tereny inwestycyjne na terenie trzech województw: łódzkiego, mazowieckiego oraz wielkopolskiego. Strefa składa się z podstref usytuowanych w: Łodzi, Ksawerowie, Zgierzu, Ozorkowie, Aleksandrowie Łódzkim, Tomaszowie Mazowieckim, Kutnie, Zduńskiej Woli, Bełchatowie, Rawie Mazowieckiej, Łęczycy, Radomsku, Sieradzu, Wieluniu, Paradyżu, Piotrkowie Trybunalskim, Nowych Skalmierzycach, Kole, Turku, Przykonie, Sławnie i Warszawie. Strefą zarządza Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. z siedzibą w Łodzi. Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna jest jednym z najszybciej rozwijających się obszarów gospodarczych w Polsce. Posiada bogatą ofertę inwestycyjną, kompleksową obsługę procesu inwestycyjnego oraz możliwość skorzystania ze znacznych ulg podatkowych. Strefa oferuje inwestorom zarówno powierzchnie biurowe klasy A, idealne dla działalności BPO oraz IT, jak również tereny typu greenfield pod budowę zakładów produkcyjnych. W 45 podstrefach (1290 ha) dostępne są liczne, zaopatrzone w media i posiadające dogodny dojazd działki inwestycyjne. Przedsiębiorcy chcący rozpocząć działalność w ŁSSE mogą skorzystać z pomocy publicznej sięgającej nawet do 70% kwalifikowanych kosztów inwestycji lub dwuletnich kosztów pracy. ŁSSE jako jedyna w Polsce dostała prestiżowy medal europejski za obsługę inwestorów, pierwsza zdobyła też Certyfikat Jakości ISO 9001:2008 (w 2005 roku). 94

95 Przez 15 lat istnienia ŁSSE S.A. w Strefie podjęło działalność 218 firm, inwestorzy łącznie stworzyli blisko 26 tysięcy miejsc pracy, a wartość inwestycji przekroczyła 9,8 mld zł. Aż 56 % działających w ŁSSE podmiotów to Małe i Średnie firmy. Blisko połowa zainwestowanego w Strefie kapitału ma polskie pochodzenie. Aby otrzymać zezwolenie na działalność w ramach Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej należy spełnić następujące warunki: inwestycja minimum EURO, utrzymanie inwestycji w regionie przez okres nie krótszy niż 5 lat od zakończenia całej inwestycji (3 lata dla MŚP), utrzymywanie poziomu zatrudnienia przez okres minimum 5 lat (3 lata w przypadku MŚP przedsiębiorstw), udział środków własnych w wysokości co najmniej 25% całkowitych kosztów inwestycji, zwolnienia podatkowe przysługują wyłącznie z tytułu działalności gospodarczej prowadzonej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej. Na terenie ŁSSE można prowadzić większość rodzajów działalności: produkcyjnych (w tym przetwórstwo spożywcze), usługowych (w tym transportowych i magazynowania), BPO (w tym informatycznych, R&D, księgowość, rachunkowość, call centres). (Źródło: Opracowano na podstawie informacji zawartych na stronach:

96 V. SUCCESS STORIES DOBRE PRAKTYKI W KOMERCJALIZACJI WIEDZY I TECHNOLOGII 1. PRZYKŁADY POLSKICH SPÓŁEK SPIN-OFF, SPIN-OUT DZIAŁAJĄCYCH W REGIONIE ŁÓDZKIM Jedną z metod transferu technologii jest wniesienie wyników prac badawczo-rozwojowych do spółki. W pkt niniejszej publikacji, przy okazji opisu metod transferu technologii, wymieniono niektóre spółki spin off z polski i ze świata, które są przykładem owocnej współpracy nauki i biznesu. Przykłady prężnie działających spółek typu spin off występują także w regionie łódzkim. ICHEM SP. Z O.O. Historia firmy Ichem Sp. z o.o. rozpoczęła się przeszło 20 lat temu na Wydziale Chemii Politechniki Łódzkiej. Doświadczony wykładowca wybrał spośród swoich studentów trzech najlepszych i zaprosił ich do współpracy. Pomimo ciężkich początków i pionierskich rozwiązań firma Ichem osiągnęła rynkowy sukces. Obecnie firma jest partnerem światowego lidera producentów suplementów diety, zatrudnia ok. 90 wykwalifikowanych pracowników i konsekwentnie rozwija swoje możliwości produkcyjne park maszynowy spółki jest innowacyjny w skali kraju. Ichem posiada własne Biuro Handlu Zagranicznego, dzięki któremu zdobył doświadczenie w handlu lekami poza granicami naszego kraju - głównie z Niemcami, Wielką Brytanią, Francją, Litwą, Łotwą, Czechami i Danią. Obecnie Ichem. (Źródło: www, PHARMENA S.A. Kolejnym przykładem dobrych praktyk współpracy na poziomie nauka - biznes jest Spółka PHARMENA. Powstała ona z inicjatywy naukowców Politechniki Łódzkiej oraz Uniwersytetu Medycznego w listopadzie 2002 roku. Utworzenie Spółki PHARMENA było konsekwencją odkrycia przez naukowców Politechniki Łódzkiej możliwości zastosowania wybranych soli pirydyniowych w medycynie - PHARMENA powstała w celu komercjalizacji powyższego 96

97 odkrycia. Od początku istnienia firmy podstawową jej działalnością jest inwestowanie w badania i rozwój. Skuteczność preparatów oferowanych klientom każdorazowo potwierdzana jest w badaniach aplikacyjnych i klinicznych prowadzonych we współpracy z wiodącymi jednostkami akademickimi. Przedstawiciele firmy poszukują innowacyjnych, unikalnych rozwiązań, czego efektem są liczne zgłoszenia patentowe i udzielone patenty. Fascynujący jest rozwój Spółki PHARMENA. Spółka powstała w listopadzie 2002 roku, a już w maju 2003 roku wypuściła na polski rynek pierwsze oryginalne produkty: szampon DERMENA, żel pielęgnacyjno-łagodzący THERMI oraz żel przeciwtrądzikowy ACCOS. Paletę produktów Spółka rozszerza w latach W sierpniu 2003 roku Polska Grupa Farmaceutyczna SA obejmuje ponad 47% udziałów w Spółce. Rok później, w grudniu, rozpoczyna sprzedaż exportową na wybranych rynkach wschodnich. W sierpniu 2005 roku PHARMENA zakłada Spółkę Pharmena North America Inc. z siedzibą w Bostonie (USA), która koncentruje się na prowadzeniu badań klinicznych w USA i Kanadzie. W listopadzie 2006 roku PHARMENA zakłada Spółkę DERMENA North America Inc. z siedzibą w Bostonie (USA), mającą za zadanie wprowadzenie na rynek amerykański produkowanych dermokosmetyków. W kwietniu 2008 roku PHARMENA przekształca formę prawną ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Spółkę Akcyjną, a 25 sierpnia debiutuje na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. Obecnie działalność Spółki skupia się na trzech płaszczyznach: prowadzeniu badań w USA i Kanadzie nad zastosowaniem wybranych soli pirydyniowych w medycynie w celu opracowania m.in. innowacyjnego w skali światowej leku przeciwmiażdżycowego, produkcji i sprzedaży (od roku 2003) innowacyjnych dermokosmetyków chronionych prawem patentowym, wprowadzeniu na rynek innowacyjnego suplementu diety w profilaktyce miażdżycy. (Źródło: 97

98 HART-TECH SP. Z O.O. Jednym z ostatnich przykładów owocnej współpracy między przedstawicielami nauki i biznesu jest spółka Hart-Tech, która powstała przy udziale CTT PŁ Sp. z o. o. Firma ta działa w obszarze zaawansowanych technologii obróbki cieplnej i obróbki cieplnochemicznej. Posiada ona urządzenia umożliwiające realizację procesów według najnowszych technologii, zarówno konwencjonalnych, jak i próżniowych. Oferuje: hartowanie, nawęglanie, azotowanie, azotonasiarczanie, odpuszczanie stali, przesycanie i starzenie, wyżarzanie stali oraz lutowanie próżniowe. Świadczy również usługi w zakresie wytwarzania utwardzonych warstw wierzchnich na częściach maszyn i narzędziach z wykorzystaniem innowacyjnych rozwiązań materiałowo-technologicznych. Podstawą działania firmy są chronione zarówno polskimi, jak i zagranicznymi patentami technologie FineCarb i PreNitLPC. Ich współtwórcami są naukowcy pracujący w Instytucie Inżynierii Materiałowej Politechniki Łódzkiej. Są oni również współudziałowcami firmy. Wykorzystywane przez HART-TECH technologie mają szereg zalet w stosunku do najbardziej rozpowszechnionych w przemyśle pozwalają na uzyskanie lepszych właściwości wytrzymałościowych produktów, przy zachowaniu konkurencyjności cenowej, są jednocześnie od nich bardziej ekologiczne. (Źródło 2. PRZYKŁADY EUROPEJSKICH SPÓŁEK SPIN OFF Poniżej przedstawiono zakres działalności wybranych europejskich spółek powstałych w celu transferu technologii. Są to przykłady na to, że transfer wiedzy jest możliwy i że firmy, które mają swój początek na uczelniach doskonale radzą sobie w warunkach rynkowych. To co niewątpliwie wyróżnia tego typu firmy od pozostałych to fakt, że ogromną część swoich dochodów inwestują w dalsze badania rozwojowe. SIR-TO Włochy Spółka Politecnico di Torino zajmuje się pomiarami z wykorzystaniem technologii laserowej dokonywanymi na rzecz inżynierii cywilnej i środowiskowej. Tworzy ona środowiska 3D dopasowane do indywidualnych potrzeb zarzadzania i dystrybucji informacją, w których 98

99 wykorzystuje innowacyjne rozwiązania dotyczące sposobu przetwarzania i wyświetlania danych. Spółka stworzyła między innymi platformy do monitorowania, planowania i zarządzania pracami inżynieryjnym. (Źródło: I. Staniec red., Spin off/spin out step by step Poradnik praktyczny, Publikacja BKPPT Sp. z o.o. współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach EFS, str. 57) KERTARK NANOTECHNOLOGY S.R.O Czechy Jest to spółka typu spin off zajmująca się przemysłowym wykorzystaniem technologii nanowłókien. W zakres działalności firmy wchodzi między innymi: produkcja przemysłowa nieorganicznych nanowłókien; badania, rozwój i produkcja laboratoryjna nowych materiałów z nanowłókien oraz indywidualna, dopasowana do potrzeb klienta, obróbka wtórna parametrów nieorganicznych nanowłókien. (Źródło: I. Staniec red., Spin off/spin out step by step Poradnik praktyczny, Publikacja BKPPT Sp. z o.o. współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach EFS, str. 29) PROBI AB Szwecja Spółka jest globalnym liderem w dziedzinie badań nad bakteriami probiotycznymi, które mają zastosowanie zarówno w żywności funkcjonalnej, jak i suplementach diety. Firma jest spółką spin-off Uniwersytetu w Lund, jej siedzibą jest Park Naukowy Ideon. (Źródło: I. Staniec red., Spin off/spin out step by step Poradnik praktyczny, Publikacja BKPPT Sp. z o.o. współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach EFS, str. 40) 3. ASYSTENT INNOWACJI - PRZYKŁAD PROJEKTU WSPIERAJĄCEGO INNOWACYJNE POMYSŁY Przykładem implementacji dobrych praktyk z zagranicy jest projekt: Asystent innowacji - adaptacja rozwiązań wspomagających współpracę sfery nauki i biznesu z regionu Dolnej Austrii w województwie łódzkim Projekt realizowany był w okresie od maja 2011 do grudnia 99

100 2012 przez Fundację Rozwoju Przedsiębiorczości. Był on współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego i realizowany w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki. Realizator projektu w swoich działaniach inspirował się dobrą praktyką realizowaną przez rząd kraju związkowego Dolnej Austrii - Departament ds. Technologii i Polityki Innowacyjnej. Należy zauważyć, że ze względu na różnice prawne i finansowe występujące między krajami, adaptacja rozwiązań z Dolnej Austrii, nie była procesem łatwym. Nie można było np. udzielić wsparcia firmom na zatrudnienie na stałe asystentów innowacji. Rozwiązaniem pośrednim było zatem sfinansowanie stażu łódzkich doktorantów w wybranych przedsiębiorstwach. (Źródło: Opracowano na podstawie E. Sadowska-Kowalska, B. Gontar, R. Żuromski - Transfer wiedzy ze sfery nauki do przedsiębiorstw przez asystentów innowacji Adaptacja programu Dolnej Austrii w regionie łódzkim, Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości, 2012, str. 80) W ramach projektu między innymi: przeprowadzono adaptację austriackiego programu "Asystent Innowacji" do potrzeb regionu łódzkiego, zorganizowano pilotażowe 5-miesięczne staże dla 14 Asystentów Innowacji w przedsiębiorstwach z regionu łódzkiego, przeprowadzono szkolenia dla Asystentów Innowacji z zakresu zarządzania projektami innowacyjnymi, pozyskiwania funduszy na komercjalizację badań naukowych, zarządzania własnością intelektualną, budowy proinnowacyjnej strategii rozwoju firmy, prowadzono spotkania partnerskie w Polsce i Austrii. (Źródło: W publikacji powstałej w ramach projektu szczegółowo przedstawiono proponowane przez młodych doktorantów innowacyjne rozwiązania gotowe do wdrożenia w konkretnych przedsiębiorstwach. I tak, np.: Asystent Innowacji. Grzegorz Liśkiewicz- doktorant Instytutu Maszyn Przepływowych Politechniki Łódzkiej - po odbyciu 5-miesięcznego stażu w firmie Turboservice Sp. z o.o. zaproponował wprowadzenie metod numerycznych do zadań projektowych i modernizacyjnych prowadzonych przez firmę. Asystent Innowacji Łukasz Adrian zaproponował wdrożenie w firmie P.P.H.U. COLDSTAR. 100

101 Asystent Innowacji Karol Ciepluch oszacował dla firmy Polfa łódź S.A możliwości produkcji wersji koenzymu Q10 z dendrymerami. (Źródło: Opracowano na podstawie E. Sadowska-Kowalska, B. Gontar, R. Żuromski - Transfer wiedzy ze sfery nauki do przedsiębiorstw przez asystentów innowacji Adaptacja programu Dolnej Austrii w regionie łódzkim, Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości, 2012, str ) Więcej przykładów propozycji wdrożeń i prac badawczych wykonanych przez młodych naukowców na rzecz łódzkich przedsiębiorstw można znaleźć w publikacji E. Sadowska- Kowalska, B. Gontar, R. Żuromski - Transfer wiedzy ze sfery nauki do przedsiębiorstw przez asystentów innowacji Adaptacja programu Dolnej Austrii w regionie łódzkim, Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości. W chwili opracowywania niniejszego dokumentu realizator projektu - Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości rozpoczął rekrutację do kolejnej edycji projektu Asystent Innowacji II - wykorzystanie potencjału nauki dla wzmocnienia innowacyjności przedsiębiorstw z regionu łódzkiego. Projekt kierowany jest do pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych jednostek naukowych oraz przedsiębiorstw z obszaru województwa łódzkiego. Uczestnicy projektu będą mogli między innymi skorzystać ze szkoleń z zakresu wdrażania innowacji w przedsiębiorstwach oraz wziąć udział w czteromiesięcznych płatnych stażach. Efektem odbytego stażu ma być projekt wdrożenia innowacji w konkretnym przedsiębiorstwie z województwa łódzkiego. (Źródło: Opracowano na podstawie informacji zawartych na stronie projektu 4. INNOWACJA KLUCZEM DO SUKCESU PRZYKŁAD PROJEKTU WSPIERAJĄCEGO INNOWACYJNE POMYSŁY Innym przykładem wsparcia komercjalizacji innowacyjnych pomysłów są projekty realizowane w ramach: Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Działanie 3.1 Inicjowanie działalności innowacyjnej. W regionie łódzkim jedną z instytucji, która prowadzi projekt tego typu jest Bełchatowsko Kleszczowski Park Przemysłowo Technologiczny Sp. z o.o. W ramach projektu Innowacja kluczem do sukcesu pomysłodawcy (w tym także przedstawiciele nauki i przemysłu) mogą liczyć na następujące rodzaje wsparcia: 101

102 usługi doradcze, informacyjne i szkoleniowe przygotowujące do zakładania i prowadzenia przedsiębiorstwa, opracowanie dla innowacyjnych rozwiązań analiz rynkowych, biznesplanów/studiów wykonalności, zapewnienie miejsca inkubowanym przedsiębiorstwom w Inkubatorze Technologicznym BKPP; udostępnienie im sprzętu biurowego i komputerowego, mediów i infrastruktury badawczej, obsługi księgowej, prawnej, doradztwa gospodarczego, itp. nabycie udziałów lub akcji w spółkach, które powstały w wyniku działań w ramach projektu, w wysokości niższej niż 50% udziałów, lub akcji tej spółki w kwocie do 200 tysięcy Euro, a w przypadku mikro przedsiębiorcy, małego lub średniego przedsiębiorcy prowadzącego działalność w sektorze transportu drogowego 100 tysięcy Euro. (Źródło: Należy pamiętać, że wsparcie w postaci dokapitalizowania nowej spółki jest traktowane jako pomoc de minimis, zaś realizator projektu w nowej spółce obejmuje udziały równowarte przekazywanemu wsparciu. Instytucje realizujące tego typu projekty muszą z nowopowstałej spółki wycofać się w ciągu 10 lat od jej powstania, np. poprzez sprzedaż udziałów pomysłodawcy lub innemu inwestorowi. Pomoc ta jest więc podobna do pomocy udzielonej przez fundusze inwestycje, czy też aniołów biznesu, gdzie inwestorzy szukają zawsze przedsięwzięć dających realne szanse na szybki zwrot zainwestowanych środków. Do tej pory w ramach projektu Innowacja kluczem do sukcesu powstało kilkanaście nowych przedsiębiorstw. Jednym z nich jest AGRIDATA Sp. z o.o. Celem tej nowopowstałej spółki było wprowadzenie na rynek innowacyjnego systemu bezobsługowej rejestracji i monitorowania procesów produkcyjnych w gospodarstwie rolnym, wspomagającego produkcję roślinną. Zastosowanie tego rozwiązania umożliwia automatyzację i kontrolę bieżącej produkcji rolnej, która pozawala oszczędzić czas, ograniczyć koszty produkcji i zoptymalizować nawożenie i chemizację oferowanych produktów. Jest to unikalne i innowacyjne rozwiązanie na skalę krajową i europejską. 102

103 Innym przedsiębiorstwem powstałym dzięki wsparciu projektu Innowacja kluczem do sukcesu jest LDE Polska Sp z o.o. zajmująca się produkcją oraz sprzedażą autonomicznych systemów elektrowni wiatrowych wspomaganych siecią GAPS (ang. Grid Assisted Power Station). Innowacyjność projektu polega na wykorzystaniu w oferowanych układach, jako przetwornika energii, wolnoobrotowego generatora z magnesami trwałymi, skonstruowanego według własnego projektu pomysłodawcy. Projekt odznacza się wysokim stopniem innowacyjności, zarówno ze względu na rozwiązania techniczne silnika, rozwiązanie procesu produkcji, jak i możliwości stosowania wraz z zaprojektowanym, w ramach pomysłu inwestycyjnego, systemem dystrybucji energii. Funkcjonalność, którą zawiera w chwili obecnej nie jest stosowana w Polsce ani w Europie. Kolejnym przykładem jest Centrum Badań Weterynaryjnych VETCOMPLEX Sp. z o.o. Spółka ma na celu stworzenie weterynaryjnego laboratorium diagnostycznego, w którym będą opracowywane i komercyjnie wykonywane badania diagnostyczne z zakresu biologii molekularnej i genetyki, w celu wczesnego wykrywania czynników patogennych (materiału genetycznego wirusów i bakterii) oraz chorób dziedzicznych. Zastosowanie metody HRM do wykrywania i określania schorzeń genetycznych u zwierząt, jest pomysłem innowacyjnym, pozwalającym na znaczne obniżenie kosztów wykonania badania, a także pozwalającym na wymierne skrócenie czasu oczekiwania na wynik. (Źródło: 5. PROJEKT PROFESJONALNE USŁUGI PROINNOWACYJNE GWARANCJĄ SUKCESU W BIZNESIE POMOST MIĘDZY ŚWIATEM BIZNESU A NAUKĄ Profesjonalne usługi proinnowacyjne gwarancją sukcesu w biznesie to kolejny projekt realizowany przez Bełchatowsko Kleszczowski Park Przemysłowo Technologiczny Sp. z o.o. Projekt ten jest finansowany w ramach działania 5.2 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 103

104 Projekt kierowany jest do przedsiębiorców, którzy nieodpłatnie mogą skorzystać z 7 nowych proinnowacyjnych usług doradczych: Audytu technologicznego pod kątem zastosowania wytypowanej przez Politechnikę Łódzką, inną uczelnię lub jednostkę badawczo-rozwojową, technologii do komercjalizacji. Audytu technologicznego pod kątem możliwości zastosowania innowacyjnych zmian w obecnie stosowanych procesach technologicznych. Analizy opłacalności technologiczno ekonomicznej wdrożenia nowej technologii lub zmiany aktualnie stosowanego rozwiązania technologicznego. Analizy szczegółowej technologicznych możliwości uzyskania założonych parametrów nową lub zasadniczo zmodyfikowaną technologią ekspertyza. Analizy opłacalności wdrożenia zaproponowanego nowego lub zasadniczo zmodyfikowanego rozwiązania technologicznego, wskazówki/wytyczne do wykonania partii próbnych, monitorowania przebiegu badań eksploatacyjnych, weryfikacji efektów wdrożenia. Wydania opinii o innowacyjności. Audytu technologicznego dotyczącego wdrożenia innowacji w firmie. Opracowania założeń do wdrożenia innowacji organizacyjnych związanych z wprowadzaniem zmian procesowych. Zarówno sam projekt Profesjonalne usługi proinnowacyjne gwarancją sukcesu w biznesie, jak i jego realizator tworzą pomost miedzy potrzebami przedsiębiorców, a usługami świadczonymi przez uczelnie i jednostki badawczo-rozwojowe. Z jednej strony dzięki funduszom projektu przedsiębiorstwa mogą nieodpłatnie skorzystać z usług doradczych (usługa jest traktowana jako pomoc de minimis), z drugiej zaś realizator projektu sam dociera do wykonawców usług - jednostek badawczych, które dane zlecenie mogą wykonać, oczadzając czas przedsiębiorcy. Ponadto w ramach projektu BKPPT Sp. z o.o. zbiera informacje z polskich uczelni i jednostek badawczych i tworzy bazę dostępnych technologii do komercjalizacji. Technologie do bazy pozyskiwane są od jednostek badawczo-rozwojowych oraz uczelni wyższych z terenu całego kraju. Baza ta dostępna jest na stronie 104

105 6. BROKERZY INNOWACJI NOWE MOŻLIWOŚCI, NOWE PERSPEKTYWY W chwili przygotowywania niniejszej publikacji Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego rozstrzygnęło konkurs realizowany w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka - Brokerzy Innowacji W konkursie wyłoniono 30 wniosków uczelni, które wskazały osoby mające zająć się budowaniem i utrzymywaniem sieci powiązań między środowiskiem naukowym a otoczeniem gospodarczym w obszarze wiedzy, w którym broker się specjalizuje. Działania brokerów mają służyć inicjowaniu procesów komercjalizacji wyników badań naukowych. Główne zadania Brokerów innowacji to: nawiązywanie kontaktów i organizacja spotkań z przedstawicielami środowiska naukowego i gospodarczego, służące inicjowaniu procesów komercjalizacji wyników badań naukowych. przygotowywanie wykazów projektów badawczych posiadających, w ocenie brokera, wysoki potencjał komercyjny wraz z analizą przesłanek uzasadniających taką ocenę. inicjowanie zakładania spółek typu spin off lub zawierania umów licencyjnych. (Źródło: W Łodzi Brokerów Innowacji wyłoniono z dwóch uczelni. W Politechnice Łódzkiej brokerami zostali: mgr inż. Paulina Kosmowska oraz dr inż. Bartosz Sakowicz, w Uniwersytecie Medycznym w Łodzi dr n. med. Karolina Czarnecka. 105

106 VI. PLATFOMA EUREKA SKUTECZNE NARZĘDZIE WSPOMAGAJĄCE WSPÓŁPRACĘ BIZNESU Z NAUKĄ 1. ZAUFANIE A KOMERCJALIZACJA W każdej współpracy niezwykle ważne jest zaufanie do osób, z którymi się pracuje. Szczególnie znaczące jest to w przypadku współpracy między przedstawicielami świata biznesu i świata nauki przy okazji komercjalizacji technologii. Zaufanie tworzy klimat sprzyjający innowacjom. Ważna jest swobodna wymiana informacji i chęć podejmowania ryzyka. Brak zaufania jest barierą komercjalizacji badań naukowych. Przedsiębiorca bez zaufania do partnera biznesowego uczelni - nie skorzysta z nowoczesnych rozwiązań proponowanych przez naukę. Z kolei świat nauki pracuje efektywniej wiedząc, że tworzone wynalazki będą w odpowiedni sposób wykorzystane praktycznie. Aby zatem współpraca na linii nauka-gospodarka przebiegała właściwie musi przebiegać w oparciu o wysoki poziom zaufania, zarówno ze strony przedsiębiorców, jak i naukowców. (Źródło: M. Cupiał, A. Szeląg- Sikora, M. Makowiec, Znaczenie zaufania w procesie komercjalizacji badań naukowych, Zarządzanie i finanse, Journal of Management and Finance, pod red. W. Golnau, Wydział Zarzadzania Uniwersytetu Gdańskiego, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Sopot, październik 2012, rok 10, nr 4, cz 1, str ) 2. BARIERY KOMERCJALIZACJI BADAŃ NAUKOWYCH Współpraca między nauką a biznesem niewątpliwie wpływa na rozwój gospodarczy. Wiedzą o tym zarówno przedsiębiorcy, jak i przedstawiciele nauki. Niestety pomimo to tylko w niewielkim stopniu naukowcy współpracują z pracownikami firm. Dyskusje przedstawicieli przemysłu i przedstawicieli nauki prowadzone podczas warsztatów dotyczących współpracy uczelni z przemysłem, zorganizowanych przez realizatorów 106

107 platformy EUREKA, pozwoliły wskazać główne przeszkody występujące przy okazji transferu technologii. Są to: Różne cele przedsiębiorstw i instytucji naukowych. Dla przedsiębiorstw konsekwencją podejmowanych decyzji jest zysk. Dla uczelni kryterium ekonomiczne nie jest (i nie może być) jedyną metodą oceny projektu naukowego. Brak zaufania inwestorów do pracy naukowców i prowadzonych przez nich badań. Brak zaufania pracowników naukowych do przedstawicieli biznesu (głównie wielkich koncernów) m.in. przed zbytnią ingerencją firm w działalność naukowców. Brak doświadczeń i dobrych przykładów (success stories) dotyczących współpracy uczelni z przemysłem. Często brak na uczelniach tradycji współpracy z prywatnymi firmami. Ocena pracowników uczelni odbywa się ciągle jeszcze przez pryzmat punktów za publikacje, nie pomysłów wdrożeniowych. Dlatego pracownicy uczelni nastawieni są na badania teoretyczne i pracę naukową, mniej zaś na praktyczne aspekty i potrzeby zewnętrzne. Brak wypracowanych standardów dotyczących własności wyników wypracowanych w partnerstwie uczelnia-biznes. System wynagrodzeń na uczelniach nie motywuje pracowników do angażowania się w projekty współpracy. Dla naukowców bardziej intratne jest wykonywanie zleceń poza strukturą uczelni. Dotychczas współpraca opiera się na nawiązywaniu porozumień na najwyższym szczeblu (rektor-prezes). Efektywność współpracy wymaga zaś kontaktu na niższym poziomie: eksperckim i operacyjnym tam gdzie problemy powstają, są najwcześniej zauważane i gdzie rodzą się pomysły ich rozwiązywania. Ograniczenia finansowe niedostateczne dotacje od państwa i często brak źródeł dodatkowego finansowania. Brak osób i instytucji pomocnych przy komercjalizacji. Trudności związane z niejasnym, ciągle zmieniającym się prawem oraz biurokracją na uczelniach. Niechęć części pracowników naukowych do komercjalizacji. 107

108 Trudności w znalezieniu odpowiedniego partnera biznesowego. Oprócz praktycznych przeszkód występują także te nieformalne choćby popularne stereotypy, których ofiarami stają się obie strony. Naukowiec to według częstych opinii osoba oderwana od życia, skoncentrowana przede wszystkim na prowadzeniu badań o trudnej tematyce oraz na prowadzeniu zajęć ze studentami. Przedsiębiorca zaś często postrzegany jest jako przedstawiciel szybko bogacącej się grupy niezainteresowanej pogłębianiem wiedzy i budowaniem przewagi konkurencyjnej opartej na fachowej ekspertyzie, know-how. (Źródło: A. Waszkielewicz, J. Supel, Marketing innowacyjnych technologii, w: Komercjalizacja badań naukowych krok po kroku, Centrum Transferu Technologii Politechnika Krakowska, Kraków 2010, str. 129; Strategia wdrażania projektu innowacyjnego testującego Eureka system wspomagania współpracy przemysłowo technologicznej, str. 4) Doświadczenia międzynarodowe pokazują, iż współpraca między przedstawicielami nauki i biznesu przynosi ogromne korzyści obu stronom. Wprowadzanie innowacji niewątpliwie wpływa na wzrost gospodarczy regionów i całego kraju. Silna gospodarka to gospodarka innowacyjna. Jest to szczególnie ważne w warunkach kryzysu gospodarczego. Z tego względu należy robić wszystko, aby wzmocnić współpracę między biznesem a nauką poprzez wyeliminowanie barier, które teraz tę współpracę ograniczają. Zazwyczaj zaufanie ma się nie do instytucji, a do ludzi, którzy w tych instytucjach pracują dlatego tak ważne jest by współpraca między nauką a biznesem nawiązywana była na niższych szczeblach. Temu służyć ma platforma EUREKA. 3. CZYM JEST PLATFORMA EUREKA? System EUREKA jest inteligentną platformą wymiany danych między biznesem a nauką. Stworzona aplikacja bazuje głównie na danych dostępnych już w Internecie, bez konieczności ich ponownego wprowadzania. W EURECE baza wiedzy tworzona jest przy użyciu automatycznych algorytmów przetwarzania nieustrukturyzowanej wiedzy do postaci ustrukturyzowanej mającej cechy sieci semantycznej (Web 3.0). 108

109 Rozwiązanie ukierunkowane jest na bezpośrednią komunikację kojarzenie potencjalnych współpracowników/kontrahentów możliwie najbardziej automatyczną drogą, aby na bazie informacji, które już w sieci istnieją móc dostarczyć użytkownikom odpowiedzi na pytania z kim najlepiej skontaktować się w celu rozwiązania danego zagadnienia, nawiązania współpracy i wystartowania projektu (np.: krzepnięcie i stygnięcie odlewu w formie), kto jest ekspertem w danej dziedzinie (np.: przetwarzanie obrazów, kompresja danych itp.). (Źródło: Wstępna wersja produktu finalnego. Platforma EUREKA, str. 5). Aby jednak w pełni wykorzystać możliwości platformy konieczne jest uszczegóławianie profili indywidualnych przez poszczególnych użytkowników systemu Ogólna zasada działania platformy EUREKA Powszechnie znane wyszukiwarki internetowe indeksują treść w Internecie na podstawie danych nieustrukturyzowanych, to znaczy każdy tekst traktują tak samo. Nie są w stanie ustalić, które fragmenty tekstu są ważniejsze, które mniej ważne. Wyszukiwanie jest realizowane przez proste porównanie łańcuchów tekstu. Przeszukiwanie nieustrukturyzowanych danych oraz gwałtowny ich przyrost jest cechą charakterystyczną dzisiejszego Internetu. Problemem dzisiejszych czasów nie jest zgromadzenie informacji, ale efektywne ich wyszukiwanie. EUREKA rozwiązuje opisany problem. Jej twórcy zastosowali w niej standardy wykreowane przez Tima Bernersa-Lee, wynalazcę sieci world-wide-web - Internetu. Tim Berners-Lee jest także pomysłodawcą idei sieci semantycznej (semantic web) idei, której celem jest automatyczne uporządkowanie nieustrukturyzowanych danych, połączenie ich w relacje, zależności za pomocą standardowych opisów (RDF Resource Description Framework) i przeszukiwania tych relacji za pomocą standardów zapytań (SPARQL SPARQL Protocol and RDF Query Language). Takie podejście umożliwia połączenie zasobów internetowych pochodzących z różnych, rozdzielnych względem architektury i formatów danych systemów w globalną bazę wiedzy. Głównym celem zastosowania sieci semantycznej jest możliwość bardziej efektywnego wyszukiwania informacji. Wzrost jakości i szybkości wyszukiwania uzyskuje się przez nadanie informacji semantyki (znaczenia). Takie podejście pozwala na ograniczenie ilości gromadzonych informacji (unika się dublowania informacji), ponieważ 109

110 możliwe jest zweryfikowanie jej sensu. Dodatkowo w przypadku nadania semantyki możliwe staje się również porównanie informacji napisanych w różnych językach, co dodatkowo zwiększa funkcjonalność wyszukiwarki. EUREKA, na obecnym etapie rozwoju, pozwala na znajdowanie zależności między tekstami napisanymi w języku polskim i angielskim. (Źródło: Wstępna wersja produktu finalnego. Platforma EUREKA, str. 7, 8) 3.2. Źródła danych Sposób zbierania danych w platformie EUREKA jest innowacyjny. W większości dostępnych portali, użytkownik aby zbudować swój profil zobowiązany jest do wypełnienia dziesiątek formularzy. Założeniem twórców EUREKI było, aby użytkownik wprowadzał jedynie swoje podstawowe dane, takie jak imię, nazwisko, miejsce zatrudnienia. Pozostałe dane na jego temat są pozyskiwane automatycznie z Internetu, na podstawie tego, co dotychczas zostało w Internecie udostępnione. System, bez konieczności ręcznego wprowadzania danych, zapewnia dostęp do cyfrowych profili ekspertów, publikacji ich autorstwa, współpracowników, instytucji, z którymi są związani i aparatury specjalistycznej, która jest na wyposażeniu jednostek badawczych oraz firm. Wszystkie informacje są pozyskiwane automatycznie na podstawie danych publicznie dostępnych w Internecie. Wszystkie te informacje są przez system indeksowane zgodnie z ideą sieci semantycznych. Treści są przetwarzane na podobnej zasadzie, jak widzi je człowiek czytający stronę serwisu internetowego i dokonujący jej analizy. Należy podkreślić, że tego typu działania są całkowicie zgodne z prawem, ponieważ system gromadzi jedynie indeksy i linki do treści dostępnej w Internecie, analogicznie jak robią to inne wyszukiwarki, z tą jednak różnicą, że zindeksowanej treści nadawana jest semantyka, a sama treść dotyczy wiedzy i umiejętności pracowników, mieszkańców, uczelni, instytutów badawczych oraz firm województwa łódzkiego. (Źródło: Wstępna wersja produktu finalnego. Platforma EUREKA, str. 8,9) Platforma zasilana jest danymi z kilku publicznie dostępnych serwisów. Są to między innym zasoby zawarte na stronach internetowych: Politechniki Łódzkiej, międzyuczelnianej platformy TEWI, 110

111 Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego ( Łódzkiej Akademickiej Sieci Bibliotecznej ( Urzędu Patentowego, serwisiu PubMed Wirtualnej Biblioteki Nauki CEON - Yadda Polskiej Bibliografii Naukowej - PBN KRS-u Panoramy Firm Projektów dotowanych (NCBiR, Urząd Marszałkowski, NCN, ŁARR) GUS-u Stowarzyszenia PR i promocji uczelni polskich p.r.o.m. Lista - uczelni Systemu academia.edu (Źródło: Etap 2. Dokument wizji EUREKA system wspomagania współpracy biznesowo technologicznej, str. 18, 31) Dzięki temu platforma Eureka zyskuje kilkaset tysięcy publikacji, profili specjalistycznych, które są automatycznie organizowane w sieć semantyczną. 4. ISTNIEJĄCE ZBIORY DANYCH ROZWIĄZANIA PODOBNE I KONKURENCYJNE Wyniki badań przeprowadzonych na Uniwersytecie Medycznym w Hanowerze przez Martina Fennera MD jednoznacznie wskazują niszę rynkową, mimo długiej obecności na rynku rozwiązań konkurencyjnych. Niektóre rozwiązania (np. EndNote) mają wieloletnią historię rozwoju, jako narzędzie do wyszukiwania, przechowywania oraz porządkowania referencji. Szczególnie przydatne w pisaniu publikacji są programy na klasyczne architektury komputerowe, takie jak Windows czy Apple Mac OS X. Jednak należy podkreślić, że właśnie społeczny wymiar dzielenia się informacją, związany na przykład z integracją z sieciami społecznymi (Facebook, Google+ czy Twitter) jest słabą stroną powyższych aplikacji. Z kolei narzędzia dostępne w trybie online w Internecie nie umożliwiają jeszcze bezproblemowej współpracy z dostępnymi na klasyczne platformy edytorami tekstu. Środowisko naukowe wciąż poszukuje idealnego narzędzia 111

112 umożliwiającego z jednej strony sprawną organizację zasobów publikacji, prac dyplomowych, materiałów konferencyjnych (zarówno w trybie plików pdf, cytowań, czy importu ze źródeł internetowych), czy ich wykorzystanie do bieżącej pracy naukowej, ale również aktywne użycie tak zgromadzonych zasobów do celów społecznych, w szczególności w formie zautomatyzowanego poszukiwania współpracowników, partnerów biznesowych lub ciekawych idei badawczych. Poniżej zamieszczamy rysunek pokazującą zróżnicowanie wśród aktualnie rozwijanych narzędzi referencyjnych. Zwrócić należy uwagę na znakomite wyniki produktu Mendeley, który jednak nie dysponuje zaawansowanymi metodami przeszukiwania w bazach bibliograficznych (takich jak Pubmed, Scopus czy Web of Science). Z kolei produkty Zotero, Mendeley, CiteULike oraz EndNote zapewniają dostęp do aplikacji przez API programistyczne, co być może umożliwi ich integracje z rozwiązaniem sieciowym EUREKA. Rys. 9. Istniejące rozwiązania zarządzające referencjami. 112

113 (Źródło: Obraz dostępny na licencji Creative Commons wersja 3.0. Autor: Martin Fenner.) Poniżej zamieszczono listę narzędzi referencyjnych i ich lokalizacje: 113

114 Readcube, Lib, Connotea, Endnote/Endnote Web, Refworks, Zotero, Mendeley, CiteULike, Jabref, Papers, Citavi, W wyniku przeprowadzonych badań znaleziono kilka ciekawych rozwiązań oferujących zaawansowane funkcjonalności wyszukiwania informacji jednakże żadne z nich nie oferowało wsparcia dla języka polskiego. Ponadto rozwiązania te wymagały na starcie dużego nakładu pracy związanego z przygotowaniem ontologii dla danej dziedziny były więc ściśle ukierunkowane na konkretny obszar badawczy bądź przemysłowy, co nie jest celem platformy EUREKA. Oprócz rozwiązań specjalizowanych dostępne są również ogólne wyszukiwarki, które mogą pełnić rolę zbliżoną do systemu Eureka. Porównanie platformy Eureka z istniejącymi rozwiązaniami: Google ( ) o jest wyszukiwarką ogólną, nie ma jednak dostępu do wewnętrznych baz, z których korzysta Eureka. o Ze względu na ogrom informacji przetwarzanych przez Google Znalezienie dokładnych informacji i danych kontaktowych wymaga biegłości w posługiwaniu się nią o Nie jest specjalizowana do poszukiwania osób o Podobnie jak Eureka automatycznie pobiera dane z Internetu Facebook ( ) o Mało profesjonalne przeznaczenie portalu o Konieczność ręcznego tworzenia profilu o Konieczność ręcznego aktualizowania danych o Mało profesjonalny charakter 114

115 o Brak jasnego modelu tworzenia relacji: człowiek firma/instytucja - urządzenie Linked In ( ) o Stanowi bardzo wiarygodny zbiór kompetencji o Konieczność ręcznego aktualizowania danych o Brak profili instytucji o Przeznaczenie komercyjne o Brak informacji o badaniach naukowych, dostępnej aparaturze GoldenLine ( ) o Jest raczej biurem pośrednictwa pracy niż zbiorem kompetencji o Konieczność ręcznego aktualizowania danych Baza wiedzy o nowych technologiach ( ): o Portal skierowany głównie do przedsiębiorców o Brak profili kompetencyjnych osób o Brak informacji na temat firm, dostępne są tylko informacje dotyczące IB, CBR o Celem portalu jest nawiązanie współpracy między instytucjami, a nie pracownikami KREOBOX ( ): o Założenia portalu są bardzo zbliżone, jednakże koniczność ręcznego tworzenia profili znacznie ogranicza jego użyteczność o bardzo ograniczona zawartość bazy portalu o brak informacji o publikacjach o przyjazny interfejs użytkownika SPINACZ ( ) o baza wyłącznie informatycznych projektów, a nie kompetencji i osób o ręczne przypisywanie powiązań między instytucjami a osobami o ręczne wypełnianie bazy o zawiera bazę projektów (Źródło: Etap 2. Dokument wizji EUREKA system wspomagania współpracy biznesowo technologicznej, str ) 115

116 5. DLACZEGO WARTO ZAKTUALIZOWAĆ SWÓJ PROFIL W PLATFORMIE EUREKA? Mimo że platforma EUREKA automatycznie pozyskuje informacje na podstawie danych publicznie dostępnych w Internecie warto jest zalogować się w systemie i zaktualizować swój profil. Po pierwsze ze względu na to, że EUREKA zasilana jest danymi zawartymi tylko na kilku publicznie dostępnych serwisach, zatem część informacji, które użytkownik chciałby przedstawić potencjalnym partnerom, może nie znaleźć się w systemie. Po drugie zawsze warto zweryfikować informacje, które zostały pobrane z Internetu, a po trzecie zalogowany użytkownik zyskuje zdecydowanie na funkcjonalności EUREKI. Ma możliwość miedzy innymi: edycji swojego profilu, zobaczenia obserwowanych publikacji i ofert współpracy, wystawiania recenzji i rekomendacji współpracy konkretnym osobom i instytucjom, dodania nowych publikacji, dodawania ofert współpracy dla konkretnych osób i instytucji itp. Dodatkowo jeśli zaktualizujemy swój profil na platformie EUREKA: 1. Potencjalni partnerzy i zleceniodawcy projektów/badań będą mogli łatwiej do nas dotrzeć. 2. Każdy kto poszukuje partnera znajdzie informacje, które faktycznie dotyczą naszej osoby. Często zdarza się, że osoby o tym samym nazwisku i imieniu zajmują się różnymi dziedzinami wiedzy. 3. Nowe fundusze unijne będą promować projekty międzyuczelniane i projekty realizowane we współpracy z przedsiębiorstwami. Ponadto cenione będą projekty interdyscyplinarne. Przez Eurekę łatwo znaleźć partnerów, a potencjalni partnerzy łatwiej dotrą do nas. Warto zarejestrować się w systemie tym bardziej, że rejestracja i późniejsza aktualizacja danych jest prosta i nie zajmuje dużo czasu. Sam etap rejestracji bazuje na dwóch podstawowych krokach: utworzeniu nowego konta użytkownika i potwierdzeniu rejestracji 116

117 (szerzej w dalszej części publikacji) (Źródło: Wstępna wersja produktu finalnego. Platforma EUREKA, str. 34) 6. DLA KOGO JEST PLATFORMA EUREKA? Zgodnie z założeniami twórców platforma EUREKA jest niezwykle pomocnym narzędziem zarówno dla przedstawicieli świata nauki, jak i biznesu. Szczególnie w przypadku, gdy poszukują oni potencjalnych współpracowników. Użytkownikami systemu EUREKA są uczelnie wyższe i jednostki naukowe oraz przedsiębiorstwa z województwa łódzkiego, dodatkowo platforma może być wykorzystywana przez instytucje wsparcia biznesu. Natomiast odbiorcami końcowymi są pracownicy naukowi uczelni wyższych oraz firm, w szczególności firm małych i średnich. Pracownicy małych i średnich przedsiębiorstw Małe i średnie przedsiębiorstwa są najbardziej otwarte na współpracę z naukowcami. Firmy te ze względu na występowanie silnej konkurencji, muszą być innowacyjne, a często mają zbyt mały potencjał naukowy, by prowadzić badania we własnym zakresie. Małe firmy poszukują współpracy w sytuacji, gdy nie mogą rozwiązać problemu, przeważnie technicznego, samodzielnie (brak odpowiedniej kadry) lub przy współpracy z innymi podmiotami (brak rozeznania na rynku). Platforma ma wspierać przede wszystkim proces nawiązywania bezpośrednich kontaktów między pracownikami firm i jednostek naukowych - w nawiązywaniu współpracy istotną rolę pełnią kontakty nieformalne. Pracownicy przedsiębiorstw przy wykorzystaniu platformy EUREKA mogą poszukiwać pracowników naukowych w kontekście: wspólnych projektów; przeprowadzenia ekspertyz; dostępności odpowiedniej specjalistycznej aparatury i kompetencji w jej obsłudze; pomocy w prowadzeniu badań nad nowymi produktami, innowacyjnymi elementami produktów; optymalizacji procesów produkcji. 117

118 Pracownicy naukowi Członkowie zespołów prowadzących badania niejednokrotnie nie są dostatecznie poinformowani o wszystkich inicjatywach podejmowanych w ich jednostkach naukowych oraz w instytutach zlokalizowanych w tym samym mieście, bądź jednostkach zewnętrznych, z którymi współpracują. EUREKA może w tym przypadku służyć wymianie informacji o prowadzonych badaniach, projektach i inicjatywach celem łatwego zidentyfikowania pokrywających się obszarów badań i nawiązania współpracy między kilkoma zespołami pracującymi niezależnie od siebie. W niektórych przypadkach to przemysł może dostarczać niezbędne kompetencje lub narzędzia konieczne do przeprowadzenia badań. Może też być zainteresowany przyłączeniem się do nich, w celu opracowania nowych technologii dających mu możliwości rozwoju oferowanych produktów. Doktoranci W dalszych etapach rozwoju systemu możliwe jest także dołączenie do niego modułów skierowanych do doktorantów uczelni wyższych. Ale już teraz także ta grupa może korzystać z systemu. Praca doktorantów właściwie niczym nie różni się od pracy pozostałych pracowników naukowych uczelni. Natomiast często wysiłek młodych pracowników naukowych włożony w przeprowadzenie badań i analiz jest marnowany. Badania wykonywane przez doktorantów mogą służyć przemysłowi do ulepszenia produktów lub przeanalizowania i przetestowania mniej istotnych rozwiązań, które w innym przypadku zostałyby porzucone. Firmy przy wykorzystaniu platformy EUREKA mogłyby zapraszać doktorantów do współpracy w ramach doktoratu na potrzeby projektów celowych, a więc takich, które zakończyłyby się wdrożeniem konkretnego rozwiązania. (Źródło: Strategia wdrażania projektu innowacyjnego testującego Eureka system wspomagania współpracy przemysłowo technologicznej, str ) Należy podkreślić, że użyteczność platformy będzie rosła ze wzrostem liczby jej odbiorców, zwłaszcza gdy będą to odbiorcy zarejestrowani, którzy zaktualizowali swój profil i zweryfikowali informacje na swój temat wygenerowane przez system. Zaproponowane rozwiązanie ma na celu poprawę przepływu informacji pomiędzy uczelniami a firmami oraz 118

119 w obrębie uczelni i jednostek badawczo-rozwojowych. Zatem im więcej będzie osób korzystających z platformy, tym lepiej będzie ona spełniała swą funkcję. Rys. 10. Użytkownicy i odbiorcy platformy EUREKA (Źródło: Opracowanie własne.) VII. WYKORZYSTANIE PLATFORMY EUREKA WE WSPÓŁPRACY NAUKA-BIZNES 1. OCZEKIWANIA PRZEDSTAWICIELI NAUKI I BIZNESU W OPARCIU O WYNIKI PROWADZONYCH BADAŃ Zarówno przedsiębiorcy, jak i przedstawiciele nauki zdają sobie sprawę, że współpraca między nauką a biznesem niewątpliwie wpływa na rozwój gospodarczy. Potwierdzają to doświadczenia liderów gospodarczych, gdzie współpraca nauka-przemysł jest naturalną częścią systemu gospodarczego. Silna gospodarka to gospodarka innowacyjna. Jest to szczególnie ważne w warunkach kryzysu gospodarczego. Niestety jak wskazuje doświadczenie w regionie łódzkim tylko nieliczni naukowcy współpracują z pracownikami firm. Badania prowadzone w trakcie realizacji projektu wykazały że zarówno przedstawiciele nauki, jaki i biznesu potwierdzają niedostateczną współpracę między przemysłem i uczelniami, podając różne przyczyny takiego stanu rzeczy. Jednocześnie większość badanych uważa, że budowa platformy integrującej oba 119

120 środowiska stanowi element, który może taką współpracę poprawić. (Źródło: Raport z badań, str.2) Badani wskazywali zarówno na potrzebę i konieczność usprawnienia przepływu informacji o osiągnięciach, czy prowadzonych pracach badawczych, jak i usprawnienia wyszukiwania potencjalnych potrzeb zarówno po stronie nauki, jak i biznesu. Ich zdaniem istnieje potrzeba stworzenia pewnych narzędzi, ale co najważniejsze pewnego formatu wymiany danych pomiędzy światem nauki a biznesem. Współpraca między nauką a przemysłem zdaniem badanych powinna być dodatkowo stymulowana, dlatego też budowa platformy jest wskazana przez wszystkich respondentów, jako jeden z elementów takiej stymulacji. (Źródło: Badania ewaluacyjne projektu: EUREKA - system wspomagania współpracy biznesowo technologicznej, str.20) Analizując przedstawione w niniejszej publikacji systemy transferu technologii w Finlandii, Niemczech i Austrii należy podkreślić, że kluczem do wzmocnienia współpracy uczelni i przemysłu w regionie łódzkim jest wytworzenie społecznej kultury stymulującej tą współpracę. 2. WYKORZYSTANIE PLATFORMY EUREKA SPOSOBY NAWIĄZYWANIA WSPÓŁPRACY I ZASADY REALIZACJI WSPÓLNYCH PROJEKTÓW ORAZ ICH STANDARYZACJA Na rysunkach 11 i 12 przestawiono schematy wykorzystania platformy EUREKA przez pracowników firm i pracowników jednostek naukowych. Platforma daje możliwość przeglądania jej zawartości bez konieczności rejestrowania się, jako użytkownik anonimowy, jednak w przypadku poszukiwania konkretnych ofert zalecane jest zarejestrowanie się i zalogowanie na platformie. Użytkownik anonimowy może przeglądać bazę wiedzy poprzez wyszukiwanie i nawigacje, ale nie ma wpływu na treść tej bazy, a w szczególności na swój profil komptenecyjny. Może natomiast zarejestrować się w systemie, czyli zatwierdzić/zmodyfikować automatycznie stworzony profil, bądź utworzyć nowy, jeśli jego tozsamość nie została wcześniej zindetyfikowana na podstawie dostepnych zasobów internetowych. 120

121 Zarejestrowany i zalogowany użytkownik zyskuje dodatkowe uprawnienia: możliwość edycji swojego profilu, rekomendowania innych użytkowników, a przede wszystkim umieszczania publikacji, czy ogłoszeń o potrzebnej współpracy. (Źródło: Wstępna wersja produktu finalnego. Platforma EUREKA, str. 24,25) W przypadku poszukiwania gotowych rozwiązań bądź też osób do współpracy należy skorzystać z wyszukiwarki platformy EUREKA. Etap poszukiwania osób, które zajmują się konkretną tematyką zazwyczaj jest najbardziej czasochłonny. Dzięki EURECE szybko możemy zorientować się, kto zajmuje się interesującą nas tematyką, kto posiada prawo do technologii i z kim warto podjąć rozmowy dotyczące dalszej współpracy. W przypadku, gdy jesteśmy zarejestrowani i zalogowani dodatkowo mamy możliwość umieszczania ogłoszeń o potrzebnej współpracy, dzięki czemu osoby, które zajmują się określoną tematyką mogą się do nas bezpośrednio zgłaszać. Wpisując w wyszukiwarce EUREKI tematykę, która nas interesuje mamy możliwość wyszukania osoby/osób, które się nią zajmują. System podczas automatycznego przeszukiwania Internetu lub podczas ręcznego uzupełniania bazy automatycznie tworzy profile semantyczne publikacji naukowych. Każda informacja połączona jest relacją, linkiem do osoby, instytucji, terminów specjalistycznych, kategorii semantycznych, czy treści podobnych, z którymi jest związana. Niezależnie, czy zaczniemy wyszukiwanie od terminu naukowego, problemu, podania nazwiska, fragmentu tytułu, czy nazwy instytucji i niezależnie, czy zadamy zapytanie w języku polskim czy angielskim, dzięki automatycznej organizacji danych w sieć semantyczną dotrzemy do właściwej, trafnej odpowiedzi na postawione pytanie. (Źródło: Wstępna wersja produktu finalnego. Platforma EUREKA, str. 14, 17) W tym miejscu jeszcze raz chcemy zwrócić uwagę na ogromną potrzebę rejestrowania się i uaktualniania swojego profilu na platformie. Im więcej aktualnych informacji na temat naszego obszaru zainteresowań będzie na naszym profilu tym łatwiej dotrą do nas osoby, które faktycznie zainteresowane są tym, czym aktualnie się zajmujemy. Dotyczy to w szczególności pracowników naukowych uczelni, którzy niejednokrotnie w tym samym czasie zajmują się kilkoma projektami. Gdy już zidentyfikujemy, przy wykorzystaniu platformy EUREKA osobę, która zajmuje się interesującą nas tematyką kolejnym krokiem jest kontakt z nią. W EURECE w profilu każdej osoby można znaleźć dane kontaktowe: , telefon, strona www, 121

122 na której można znaleźć dalsze informacje. Jeśli osoba, z którą potencjalnie chcemy współpracować jest zarejestrowana w EURECE i uaktualniła swój profil zazwyczaj dane te są uzupełnione. Dodatkowo jeśli sami jesteśmy użytkownikami zarejestrowanymi i zalogowanymi możemy do innych użytkowników wysłać oferty współpracy. To co niewątpliwie ułatwi dotarcie do osoby, z którą chcemy rozpocząć współpracę to graf relacji. System umożliwia wyświetlenie grafu przedstawiającego najkrótszą ścieżkę między zalogowanym użytkownikiem, a wybranym ekspertem. Dzięki temu użytkownik może wykorzystać osobiste relacje w celu nawiązania współpracy. (Źródło: Etap 2. Dokument wizji. EUREKA system wspomagania współpracy biznesowo-technologicznej, str. 13) Pierwszy kontakt jest najczęściej kontaktem telefonicznym bądź mailowym. Dopiero później dochodzi do ewentualnego spotkania miedzy osobami zaineresowanymi współpracą. Na tym etapie, w przypadku gdy dysponujemy technologią nie objętą jeszcze ochroną patentową, w trakcie rozmów należy zachować szczególną ostrożność. Wstępne rozmowy raczej nie wymagają od kontrahentów ujawniania zbyt wielu aspektów technicznych. Dalsze postępowanie będzie różne w zależności od tego, co ma być przedmiotem współpracy. W przypadku, gdy chociaż jedną ze stron jest uczelnia, bądź też jednostka naukowo-badawcza w dalszym postępowaniu należy kierować się Ustawą prawo o szkolnictwie wyższym, strukturą organizacyjną uczelni oraz jej wewnętrznymi regulaminami. Należy pamiętać, że współpracują ze sobą ludzie, ale stronami umów o współpracy są podmioty, w których te osoby pracują. Prawne aspekty dotyczące transferu technologii zostały omówione w punkcie III niniejszej publikacji. To co ważne, w platformie EUREKA, jeżeli jesteśmy użytkownikami zarejestrowanymi i zalogowanymi, mamy możliwość wystawiania rekomendacji zarówno osobom, jak i instytucjom, z którymi współpracujemy, bądź współpracowaliśmy. My również możemy być oceniani przez innych użytkowników EUREKI. Dzięki tej opcji wszyscy użytkownicy platformy mają wpływ na promocję dobrych zachowań biznesowych. Platforma jest narzędziem, które niewątpliwie umożliwia nawiązanie kontaktu. Ułatwia zwłaszcza bezpośrednie dotarcie do specjalistów zajmujących się daną dziedziną nauki, czy bieżące śledzenie sytuacji na rynku, jednak nie zastąpi ona osobistych relacji między pracownikami przemysłu i uczelni. Aby współpraca na linii biznes-nauka generowała wymierne korzyści konieczny jest proces nawiązywania wzajemnych relacji osobistych 122

123 między pracownikami biznesu i nauki oraz budowanie wzajemnego zaufania. (Źródło: Wstępna wersja produktu finalnego Platforma EUREKA, str. 54) Rys. 11. Pracownik przemysłu szuka gotowego produktu/osób do współpracy (Źródło: Opracowanie własne.) 123

124 Rys. 12. Pracownik uczelni/jednostki badawczej szuka firmy lub innych jednostek badawczych zajmujących się określoną tematyką (Źródło: Opracowanie własne.) 124

125 3. ZAPOBIEGANIE WYSTĘPOWANIU SYTUACJI RYZYKOWNYCH PRZY REALIZACJI PROJEKTÓW NAUKA - BIZNES. DZIAŁANIA NAPRAWCZE PRZY WYSTĄPIENIU RYZYKA W PROJEKCIE. Przy transferze technologii z uczelni do przemysłu możemy napotkać takie same ryzyka, jak przy każdym innym projekcie, m.in.: ryzyko technologiczne, ryzyko projektu, ryzyko prawne, ryzyko osobowe, ryzyko rynkowe, ryzyko społeczno-kulturowe, ryzyko ekologiczne, ryzyko finansowe, ryzyko produkcyjne, inne. UWAGA! Należy pamiętać, aby przed rozpoczęciem każdego projektu oszacować ryzyka oraz określić sposoby przeciwdziałania ich wystąpieniu. Z punktu widzenia charakteru niemniejszej publikacji skupimy się na przekazaniu Państwu konkretnych rad dotyczących najczęstszych zagrożeń występujących na różnych etapach komercjalizacji. 1. Jeśli jesteś pracownikiem uczelni pamiętaj, że przy obecnym stanie prawnym to co wymyślisz w trakcie pracy naukowej nie jest tylko twoją własnością, ale także własnością jednostki, w której pracujesz. Zagrożenie: Sprzedaż prac badawczych, technologii prototypów, etc. bez zgody jednostki badawczej może wiązać się z roszczeniem jednostki badawczej. 125

126 Przeciwdziałanie: Zawsze przed podpisaniem kontraktu skontaktuj się z jednostką macierzystą, centrum transferu technologii i ustal warunki, na jakich komercjalizuje się wiedzę u Twojego pracodawcy. Kierownicy jednostek powinni dbać o to, aby pracownicy byli poinformowani o obowiązujących procedurach transferu technologii (np. poprzez regularne szkolenia) 2. Jeśli jesteś pracownikiem uczelni i przedsiębiorca chce zlecić Ci badania, pamiętaj o procedurach takich badań - o ustaleniu w umowie po czyjej stronie leży prawo autorskie i majątkowe do wyników. Jednostka, w której pracujesz zawsze powinna podpisać umowę regulującą warunki współpracy. Zagrożenie: Jednostka może mieć zakaz publikacji wyników, brak kontraktu może skończyć się brakiem zapłaty za przeprowadzenie badań. Przeciwdziałanie: Każdorazowe podpisywanie umowy, sprawdzonej przez prawników, jasno określającej zasady własności uzyskanych wyników, praw publikacji, zasady współpracy, w tym terminy płatności. 3. Jeśli masz innowacyjny pomysł pamiętają, aby go opatentować przed publikacją. Zagrożenie: Możliwość wykorzystania pomysłu przez innych (często posiadających środki na szybkie komercyjne wykorzystanie) Przeciwdziałanie: Opatentowanie wynalazków, zastrzeżenie wzorów użytkowych. Pomocą w tym zakresie służą rzecznicy patentowi. 126

127 4. Szukasz inwestora, masz innowacyjny pomysł, a nie jest on jeszcze opatentowany - pamiętaj przed prezentacją koncepcji żądaj podpisania dokumentu poufności lub też nie pokazuj nigdy kluczowych elementów rozwiązania. Zagrożenie: Możliwość wykorzystania pomysłu przez innych (często posiadających środki na szybkie komercyjne wykorzystanie) Przeciwdziałanie: Podpisanie umowy poufności, patentowanie wynalazku, zastrzeżenie wzoru użytkowego, takie przygotowanie prezentacji, aby nie dać obserwatorom możliwości wykorzystania pomysłu. 5. Jesteś pracownikiem przemysłu i szukasz jednostki, która wykona badania - pamiętaj podpisz umowę określającą zasady współpracy. Zagrożenia: nieterminowe wykonanie badań, różnica w cenie, opublikowanie wyników przez naukowców w publikacjach, które dostanie też Twoja konkurencja. Przeciwdziałanie: Podpisanie umowy szczegółowo regulującej zasady współpracy. 6. Jesteś pracownikiem przemysłu i kupujesz gotowe rozwiązania z Uczelni lub jednostki badawczej - pamiętaj sprawdź ich własność. Zagrożenia: roszczenia finansowe jednostek badawczych i innych współwłaścicieli technologii. Przeciwdziałanie: Dokładana weryfikacja praw własności przy zakupie technologii. 127

128 7. Jesteś pracownikiem przemysłu i kupujesz drogą technologię (pow Euro) z uczelni pamiętaj, że proces transferu może się wydłużyć ze względu na konieczność uzyskania zgody Ministra Skarbu Zagrożenia: wydłużenie procesu komercjalizacji Przeciwdziałanie: Dokładane zaplanowanie czasu procesu komercjalizacji, założenie buforu czasowego. Oczywiście powyżej przedstawiono tylko kilka, najczęściej występujących przykładów ryzyka. Aby proces transferu technologii, czy też zlecania prac B+R był skuteczny obie strony muszą jasno przedstawić swoje oczekiwania. Wyniki negocjacji zawsze powinny być zapisane w umowie. Należy pamiętać, że każda z jednostek badawczych ma swoje wewnętrzne procedury transferu technologii i należy je wcześniej zweryfikować. Pomocą służą jednostki wspierające współpracę (m.in. opisane w tej publikacji) oraz kancelarie patentowe. Warto pamiętać, że liczne projekty UE pozwalają pozyskać środki na współpracę jednostek badawczych i rozwojowych z przemysłem. A w nowej perspektywie finansowej na lata taka współpraca będzie szczególnie promowana. VIII. PRZEDSTAWIENIE DZIAŁANIA SYSTEMU EUREKA DLA UŻYTKOWNIKÓW I ODBIORCÓW 1. OPIS DZIAŁANIA SYSTEMU W niniejszym rozdziale zostały opisane główne elementy platformy Eureka: system nadawania semantyki, tworzenie profilu kompetencyjnego, automatyczny profil semantyczny publikacji naukowych, translator semantyczny, profile jednostek naukowych i przemysłowych. Należy podkreślić, że opisane moduły systemu osiągnęły na obecnym etapie rozwoju platformy pełną funkcjonalność i zostały częściowo przetestowane. 128

129 Przedstawione rysunki zostały wygenerowane z działającej wersji testowej platformy i przedstawiają obecny stan rozwoju systemu Automatyczne nadawanie semantyki Na Rys.13. przedstawiony został przykład analizy semantycznej publikacji naukowej, na przykładzie publikacji dotyczącej pękania spawów. System automatycznie odnajduje słowa kluczowe najbardziej charakterystyczne dla tego dokumentu i na ich podstawie nadaje mu kategorie semantyczne terminy specjalistyczne i dziedziny wiedzy odpowiadające treści publikacji. Ten sam schemat działania dotyczy w równej mierze: publikacji naukowych, patentów stron domowych eksperta, strony instytutu, opisu urządzenia, ogłoszenia o poszukiwanej współpracy, a nawet każdej innej treści, którą użytkownik serwisu chciałby udostępnić innym. Rys. 13. Proces nadawania semantyki na przykładzie artykułu dot. pękania spawów 129

130 System samodzielnie znajduje kategorie semantyczne, przeprowadza analizę frekwencyjną i określa słowa kluczowe. Niezależnie od tego, czy treść jest umieszczana w serwisie ręcznie (jak w tym przykładzie), czy system automatycznie przeprowadzi na niej analizę semantyczną. Na poniższych ekranach przedstawiono proces dodawania artykułu, do platformy. Użytkownik po potwierdzeniu automatycznie stworzonego profilu korzysta z niego aktywnie i umieszcza kolejne treści w serwisie. Pierwszy krokiem jest wczytanie pliku plik może być w dowolnym formacie i nie musi mieć konkretnej nazwy: Rys. 14. Okno dodawania artykułu Użytkownik wybiera plik znajdujący się na jego komputerze (Rys. 14), następnie klika dalej i przechodzi do drugiego etapu przedstawionego na Rys.15. System w drugim etapie samodzielnie dokonuje analizy semantycznej identyfikując tytuł, słowa kluczowe i kategorie semantyczne, które potem użytkownik zatwierdza, bądź dokonuje ich korekty. 130

131 Rys. 15. Proces nadawania semantyki 1.2. Automatyczna aktualizacja profilu kompetencyjnego System Eureka pozwala na tworzenie własnych profili użytkowników, które są tworzone automatycznie na podstawie danych dostępnych w Internecie, bez udziału użytkownika, dla którego został stworzony profil, półautomatycznie przez zatwierdzenie danych dostępnych w Internecie i ich uzupełnienie oraz przez ręczne wypełnienie treści profilu. Dane dostępne w profilu mają postać linków i są uzupełniane z zewnętrznych baz danych oraz ręcznie wprowadzonych informacji. Poniżej przedstawiono zrzut ekranu z przykładowego profilu, który został wygenerowany półautomatycznie. Należy podkreślić, że profil jest automatycznie aktualizowany w przypadku odnalezienie w Internecie nowych informacji na temat jego właściciela. 131

132 Rys. 16. Przykładowy profil użytkownika 1.3. Automatyczny profil semantyczny publikacji naukowych System podczas automatycznego przeszukiwania Internetu lub podczas ręcznego uzupełniania bazy automatycznie tworzy profile semantyczne publikacji naukowych. Każda informacja połączona jest relacją, linkiem do osoby, instytucji, terminów specjalistycznych, kategorii semantycznych, czy treści podobnych, z którymi jest związana. Wszystkie te relacje składają się na ogromny graf informacji sieć semantyczną ekspertów, ich kompetencji. Przykładowy profil publikacji naukowej został przedstawiony na Rys. 17. Przedstawia on słowa kluczowe związane z publikacją, listę autorów, kategorie treści oraz ekspertów i ich prace o podobnej tematyce. Wszystkie informacje dotyczące artykułu są ekstrahowane automatycznie. 132

133 Rys. 17. Przykładowy profil publikacji naukowej 1.4. Niezależność od języka polskiego i angielskiego Kolejnym interesującym przykładem działania systemu jest załączony profil naukowca, który mimo tego, że zawiera anglojęzyczne publikacje, jest dostępny dla zapytań w języku polskim. Zatem, nie tylko oferujemy większą funkcjonalność niż zwykłe przeszukiwanie łańcuchów znaków, nie tylko automatycznie gromadzimy dostępne informacje i organizujemy je w relacje, które mają swoją semantykę, ale także oferujemy niezależność od języka polskiego i angielskiego. W naszym systemie są one sobie równoważne, co przedstawiono na kolejnych rysunkach. Należy zwrócić uwagę, że zadanie pytania optymalizacja algorytmów w kategorii Eksperci zwraca odpowiedzi M. Gajer oraz B. Borkowska w języku polskim (Rys. 18), z kolei zadanie tego samego pytania w kategorii Wiedza zwraca wyniki w języku angielskim (Rys. 19). Powiązanie między użytkownikiem B. Borkowska i artykułami zostało przedstawione na Rys

134 Rys. 18. Wyniki zwrócone na zapytanie optymalizacja algorytmów w kategorii eksperci Rys. 19. Wyniki zwrócone na zapytanie optymalizacja algorytmów w kategorii wiedza 134

135 Rys. 20. Powiązanie między użytkownikiem B. Borkowska i artykułami w języku angielskim 1.5. Automatyczne profile jednostek naukowych i przemysłowych Podobnie jak to miało miejsce w przypadku profili użytkowników i artykułów, automatycznie tworzone są profile instytucji także automatycznie stworzone, także połączone relacjami i także automatycznie opisane kategoriami semantycznymi. Niezależnie, czy zaczniemy wyszukiwanie od terminu naukowego, problemu, podania nazwiska, fragmentu tytułu, czy nazwy instytucji i niezależnie, czy zadamy zapytanie w języku polskim, czy angielskim, dzięki tej automatycznej organizacji danych w sieć semantyczną dotrzemy do właściwej, trafnej odpowiedzi na postawione pytanie. 135

136 Rys. 21. Profil jednostki naukowej 1.6. Podsumowanie Opisane podejście, wykorzystane w budowie platformy EUREKA to naszym zdaniem przyszłość aplikacji internetowych, przede wszystkim tych zarządzających wiedzą i relacjami na podstawie nieustrukturyzowanych danych, oraz przyszłość wyszukiwarek. Kluczowe będzie wydobywanie wiedzy (information retrieval, knowledge discovery) z nieustrukturyzowanych treści połączone nadawaniem znaczenia w postaci budowy sieci semantycznych to najważniejszy nurt rozwoju oprogramowania. EUREKA prezentuje nowe podejście do rozproszonych zasobów, zalewu danych, który nas otacza i który niełatwo konsumować, a co dopiero organizować. Stawiamy na otwartość na integrację z systemami zewnętrznymi i agentami wyszukiwarek kolejnej generacji i idziemy dalej informacje prezentowane w systemie EUREKA dzięki sieciom semantycznym będą rozumiane przez inne 136

137 maszyny (roboty indeksujące następnej generacji, rozproszonych agentów internetowych). EUREKA ma szansę stać się brokerem informacji biznesowo-naukowej. 2. INTERFEJS SYSTEMU W rozdziale został przedstawiony interfejs systemu, z którego korzysta użytkownik. Wyjaśnione zostały dane i symbole wykorzystane w poszczególnych elementach profilu. Ta część dokumentu ma charakter bardziej opisowy Publiczny profil użytkownika System pozwala na podgląd udostępnionych publicznie danych osób zapisanych w bazie danych, w postaci profilu użytkownika. Aby wyświetlić profil danego użytkownika należy wybrać link z widniejącym jego imieniem i nazwiskiem lub wpisać w przeglądarce adres: gdzie {id} jest identyfikatorem danego użytkownika. System automatycznie przekieruje nas do żądanej strony. Profil użytkownika zawiera podstawowe dane personalne (panel użytkownika): Imię i nazwisko Awatar Stopień naukowy Poszukiwany przez osobę typ współpracy: biznesowy czy naukowy Miejsce zatrudnienia Dziedziny, w jakich się specjalizuje dana osoba Statystyki dotyczące wyświetlanego użytkownika - ranking użytkownika w systemie - liczba współpracowników - liczba publikacji - liczba patentów 137

138 oraz dane kontaktowe (panel kontaktowy): Adres Telefon Strona www Rys. 22. Profil użytkownika w menu kontekstowym Zakładka wiedza Zakładka ta pozwala na szybkie przeglądanie publikacji, których dana osoba jest autorem. Po wybraniu tej zakładki wygeneruje się lista dokumentów użytkownika. Każdy z elementów listy zawiera podstawowe dane na temat publikacji: Tytuł publikacji Kategorie związane z publikacją Datę utworzenia publikacji Liczbę współautorów Liczbę wyświetleń Abstrakt lub fragment tekstu publikacji Autorów publikacji 138

139 Rys. 23. Podstawowe dane dokumentu użytkownika w zakładce wiedza Tytuł publikacji, jak i dane personalne wszystkich autorów są w postaci linków przekierowujących odpowiednio do strony dokumentu lub strony odpowiednich użytkowników. Wyświetlane kategorie są generowane przez system na podstawie tytułu, abstraktu, jak i tekstu dokumentu. Lista dokumentów jest generowana przez system poprzez wybranie tych dokumentów, których dany użytkownik jest autorem Zakładka współpracownicy Zakładka przekierowuje do strony, na której jest możliwość zobaczenia podstawowych danych dotyczących współpracowników wyświetlanego użytkownika: Imię i nazwisko Awatar Informacje dotyczące współpracy obydwu użytkowników: Ogólna liczba współpracy Tytuł ostatniej wspólnej publikacji 139

140 Rys. 23. Podstawowe dane dotyczące współpracowników użytkownika Imię i nazwisko oraz tytuł pracy są w postaci linków przekierowujących odpowiednio do strony współpracownika, jak i dokumentu. Lista współpracowników jest tworzona przez system poprzez wybranie wszystkich użytkowników w relacji Cooworker z danym użytkownikiem Zakładka podobne Zakładka podobne umożliwia znalezienie podobnych użytkowników w systemie. Podobieństwo do danego użytkownika jest wybierane przez system poprzez analizę kategorii, słów kluczowych i tytułów publikacji użytkownika Zakładka rekomendacje Po przejściu na zakładkę rekomendacje, użytkownik ma możliwość wglądu w listę rekomendacji wystawionych przez innych użytkowników. 140

141 Rys. 24. Zakładka rekomendacje w profilu użytkownika Zakładka rekomendacje, zawiera w sobie rekomendacje wystawione, jak i otrzymane. Użytkownik ma możliwość wystawienia rekomendacji innemu użytkownikowi, z którym współpracował. Odbywa się to poprzez użycie przycisku Oceń współpracę umieszczonego w profilu ocenianego użytkownika. Rys. 25. Dodawanie rekomendacji 141

142 Proces dodawania rekomendacji przedstawia się w kilku krokach. Pierwszym z nich jest ocena okresu współpracy za pomocą suwaków. Kolejnym jest opis współpracy. Przycisk wybierz ofertę/dokument pozwala na dodanie istniejącej oferty, bądź dokumentu danego użytkownika, jako przedmiotu współpracy. Użytkownik może również dodać kategorie współpracy, aby ułatwić jej późniejsze wyszukiwanie. Ostatnim krokiem jest dodanie oceny, które może być przeprowadzone poprzez system punktowy (symbol gwiazdek), bądź opis słowny. Po zapisaniu oceny jest ona dodana do profilu ocenianego użytkownika Systemowy profil użytkownika Po zalogowaniu użytkownik zyskuje dodatkowe możliwości przeglądając profile innych użytkowników. Pojawiają się wcześniej niewidoczne ikony: - rekomendacja dla użytkownika - dodanie użytkownika do listy obserwowanych - wysłanie widomości do użytkownika Należy zaznaczyć, że widoczność owych ikon uzależniona jest od tego czy przeglądany profil jest profilem rzeczywistego użytkownika, nie jest natomiast profilem stworzonym przez system na podstawie danych z zewnętrznych systemów. Jeżeli zachodzi taki przypadek, wtedy ikony pozostaną niewidoczne na stronie profilu. 142

143 Rys. 26. Panel kontaktowy w systemowym profilu użytkownika 2.3. Profil własny zalogowanego użytkownika Główna część (dane osobowe) własnego profilu nie różni się znacznie od ogólnego, zaprezentowanego wcześniej. Dodatkowo pojawia się przycisk umożliwiający edycję profilu użytkownika. Główne różnice uwidaczniają się w panelu kontekstowym. I tak, podobnie jak w profilu użytkownika, można szybko zapoznać się z publikacjami użytkownika, jak i jego współpracownikami, znika natomiast możliwość znalezienia podobnych użytkowników, jak i rekomendacji, a w ich miejsce pojawia się możliwość zobaczenia obserwowanych publikacji, jak i ofert współpracy. Pojawia się także możliwość dodania nowej publikacji z wykorzystaniem przycisku z menu kontekstowego. Rys. 26. Profil własny użytkownika 143

144 Zakładka obserwowane Umożliwia obejrzenie listy wszystkich użytkowników, których dodaliśmy Zakładka oferty Zakładka ta umożliwia podgląd listy ofert stworzonych przez użytkownika, jak i dodawanie nowych ofert współpracy przez użytkownika. 3. FUNKCJONALNOŚĆ SYSTEMU Poniżej przedstawiono zestawienie funkcjonalności platformy EUREKA w postaci zgrupowania dostępnych przypadków użycia dla użytkownika anonimowego i zalogowanego. Użytkownik zalogowany może przeglądać bazę wiedzy poprzez wyszukiwanie i nawigacje, ale nie ma wpływu na treść tej bazy, a w szczególności na swój profil komptenecyjny. Może natomiast zarejestrować się w systemie, czyli zatwierdzić/zmodyfikować automatycznie stworzony profil, bądź utworzyć nowy, jeśli jego tozsamość nie została wcześniej zindetyfikowana na podstawie dostepnych zasobów interntowych Rys

145 Rys. 27. Diagram przypadków użycia użytkownika niezalogowanego uc Anonimowy Eureka Przeglądanie bazy ekspertów «extend» Przeglądaj profil eksperta «include» «extend» Szybkie wyszukiwanie «include» Przeglądanie bazy publikacji «extend» Przeglądaj szczegóły publikacji «include» Użytkownik anonimowy Przeglądanie bazy aparatury «extend» Przeglądaj profil urządzenia Rejestracja konta użytkownika «include» Potwierdzenie profilu Znacznie więcej możliwości udostępnia platforma użytkownikowi zarejestrowanemu i zalogowanemu, który może edytować swój profil, rekomendować innych użytkowników, a przede wszystkim umieszczać publikacje, czy ogłoszenia o potrzebnej współpracy, mając istotny wpływ na kształt bazy ekspertów i sieci semantycznej Rys

146 Rys. 28. Diagram przypadków użycia użytkownika zalogowanego uc Zalogowany Eureka Aktualizuj swój profil «extend» Przeglądaj swój profil «extend» Przeglądaj listę ekspertów o podobnych kompetencjach Rekomenduj eksperta Zamieść publikację Uzytkownik zalogowany Przeglądanie bazy ekspertów «extend» «extend» Przeglądaj profil eksperta «include» «extend» Szybkie wyszukiwanie «include» Przeglądanie bazy publikacji «extend» Przeglądaj szczegóły publikacji «include» Przeglądanie bazy aparatury «extend» Przeglądaj profil urządzenia Zamieść ogłoszenie o poszukiwaniu współpracy «include» Przeglądaj listę proponowanych współpracowników 3.1. Wyszukiwanie i nawigacja Poniżej przedstawiono kilka scenariuszy wyszukiwania ekspertów, publikacji, aparatury specjalistycznej i nawigacji po systemie EUREKA. Dostęp do wyszukiwarki możliwy jest bezpośrednio ze strony domowej platformy Wygląd strony jest przedstawiony na Rys

147 Rys. 29. Strona startowa systemu EUREKA Aby rozpocząć wyszukiwanie na platformie należy wpisać żądaną frazę w górnym panelu platformy. Po wpisaniu żądanej frazy zostajemy przeniesieni na stronę wyników wyszukiwania, która jest przedstawiona na Rys. 30. Aby zademonstrować możliwości platformy szukana fraza została celowo napisana z błędem oscyloskokp cyfrowy zamiast oscyloskop cyfrowy. Pomimo wprowadzonego błędu system automatycznie zaproponował poprawną frazę (czy chodziło ci o: ) i wyświetlił wyniki w postaci linków do materiałów zawierających informacje o oscyloskopie cyfrowym. Zgodnie z tym, co zostało wspomniane wcześniej, wyniki wyszukiwania zawierają hiperlinki do treści, które są dostępne w Internecie (poza platformą). Sama platforma przechowuje jedynie informację o lokalizacji danych źródłowych. 147

148 Rys. 30. Strona z wynikami wyszukiwania w kategorii wiedza 148

149 Rys. 31. Strona z wynikami wyszukiwania w kategorii wiedza Z tego miejsca użytkownik może dokonać przefiltrowania informacji i ograniczenia listy wyników wg nadanych automatycznie kategorii semantycznych (prawy panel na Rys.31), czy typu prezentowanych dokumentów, bądź przejrzeć wyniki wyszukiwania dotyczących, nie tylko publikacji, ale także osób, aparatury specjalistycznej, czy ogłoszeń na temat proponowanej współpracy. 149

150 Kolejny przykład z Rys. 32 przedstawia wyniki wyszukiwania frazy lozyska magnetyczne w kategorii aparatura. System zwraca prawidłowe wyniki, mimo pominięcia w zapytaniu polskich znaków dialektycznych. Rys. 32.Wyniki wyszukiwania frazy lozyska magnetyczne w kategorii aparatura 150

151 Z kolei Rys.33 prezentuje wyniki dla zapytania oscyloskop cyfrowy, do których użytkownik uzyskał dostęp poprzez wybranie zakładki aparatura na liście wyników zapytania. Rys. 33. Wyniki dla zapytania oscyloskop cyfrowy, do których użytkownik uzyskał dostęp poprzez wybranie zakładki aparatura Kliknięcie w link znajdujący się na liście wyników wyszukiwania przekierowuje na stronę profilu szczegółowego jednego z prezentowanych urządzeń. Zrzut ekranu profilu szczegółowego urządzenia jest przedstawiony na Rys

152 Rys. 34. Profil urządzenia Zarówno ze strony urządzenia, jak i eksperta można przejść do strony szczegółowej instytucji, do której jest on przypisany. Profil instytucji jest tworzony automatycznie na etapie analizy semantycznej danych dostępnych publicznie w sieci Internet. Profil instytucji zawiera podstawowe informacje kontaktowe, listę ekspertów afiliowanych z daną instytucją, listę aparatury specjalistycznej dostępnej w tej instytucji, listę instytucji zależnych oraz listę instytucji podobnych Rys

153 Rys. 35. Profil instytucji 3.2. Autentykacja użytkowników System EUREKA posiada bardzo dużą liczbę funkcjonalności dedykowanych użytkownikowi końcowemu, jakim jest przedstawiciel nauki, jak również użytkownik pochodzący ze sfery biznesu. Jednak, jednym z wymogów niezbędnych do korzystania z pełnej funkcjonalności serwisu jest przeprowadzenie procesu autentykacji, co zostało zapewnione przez zaimplementowanie funkcjonalności takich jak: rejestracja nowego użytkownika oraz możliwość zalogowania się w systemie Rys

154 Rys. 36. Wstążka logowania W tym celu zaimplementowane moduły odpowiedzialne za powyżej wymienione procesy udostępnione są jedynie niezalogowanemu użytkownikowi. Każdy użytkownik, którego dane zostaną pozytywnie zweryfikowane przechodzi pozytywnie proces autentykacji, co pozwala na czasowe otwarcie sesji użytkownika będącego zalogowanym. Dzięki temu, w dalszych czynnościach, jakich się podejmuje podczas pracy z systemem, możliwa jest autoryzacja dostępu do wszystkich zasobów serwisu. Kwestie bezpieczeństwa opisane są w oddzielnej części dokumentu Rejestracja Przypadek użycia systemu związany z utworzeniem nowego użytkownika bazuje na dwóch podstawowych krokach. Kolejno są to: 1. Utworzenie nowego konta użytkownika: Wyświetlenie formularza danych identyfikacyjnych oraz informacji dopełniających profil, Wypełnienie pól formularza przez niezalogowanego użytkownika, Walidacja przesłanych danych przez serwis, Wyświetlenie użytkowników automatycznie skorelowanych z osobą rejestrującą się, Utożsamienie osoby rejestrującej się z użytkownikami syntetycznymi Wyświetlenie formularza końcowego zawierającego między innymi wybór hasła, Wysłanie wiadomości z adresem URL, służącym do potwierdzenia rejestracji, Utworzenie konta użytkownika z nadaniem numeru potwierdzenia, Wyświetlenie profilu użytkownika. 154

155 2. Potwierdzenie rejestracji: Przejście do strony serwisu poprzez użycie linku przesłanego zgodnie z procesem rejestracji na podany przez użytkownika adres , Wyświetlenie informacji potwierdzającej rejestrację, Powrót do strony głównej serwisu. Ścieżki alternatywne dla procesu rejestracji: Odczytanie regulaminu. Wykorzystanie linku po naciśnięciu przycisku Regulamin powoduje wyświetlenie regulaminu serwisu. Walidacja danych identyfikacyjnych nie zakończyła się powodzeniem. Powrót do poprzedniego kroku i ponowne wyświetlenie formularza danych identyfikacyjnych. Niepoprawny . Brak możliwości zakończenia powodzeniem rejestracji Wyświetlenie formularza danych identyfikacyjnych Rejestracja użytkownika jest procesem złożonym, podzielonym na trzy etapy odpowiadające za akwizycję między innymi danych identyfikacyjnych. Oprócz nich, istnieją dodatkowe pola służące do przesłania informacji dodatkowych, dotyczących preferencji użytkownika oraz uszczegółowienia profilu nowego konta. W pierwszym etapie wyświetlony zostaje początkowy kreator formularz rejestracji. Akcja ta zainicjowana jest poprzez użycie przycisku zarejestruj (ang. register) znajdującego się na górnym pasku w systemie. Użytkownik niezalogowany zostaje przekierowany do strony: Na Rys. 37 przedstawiony został formularz zakładania nowego konta. Należy podkreślić, że przedstawione na formularzu dane, tzn.: Imię, Nazwisko, Instytucja, , hasło są całkowicie wystarczające do utworzenia własnego profilu, zawierającego wszystkie informacje o naszej osobie, w tym listę publikacji, adres instytucji, przypisane kategorie semantyczne. 155

156 Rys. 37. Formularz zakładania konta Dane przekazywane są komendą protokołu HTTP POST. Po stronie serwera zostają one automatycznie bindowane do obiektów klasy AddUserWizzard. Istnieje jednak warunek zgodnego z założeniami nazewnictwa pól interfejsu użytkownika. Adekwatnie do nazwy pola w klasie, do której zostają bindowane nadchodzące informacje, pole input powinno mieć atrybut name zawierający wpis taki sam jak ta nazwa. 156

157 Wypełnienie pól formularza przez niezalogowanego użytkownika Formularz zakładania konta z przykładowymi danymi został przedstawiony na Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.38. Rys. 38. Formularz zakładania konta (strona pierwsza) z przykładowymi danymi Pola formularza dodawania nowego użytkownika do systemu pozwalają na określenie profilu osoby korzystającej z serwisu. Informacje te określają: Imię (wymagane) Pierwsze imię osoby starającej się zarejestrować do serwisu Nazwisko(wymagane) Nazwisko osoby starającej się zarejestrować do serwisu Stopień naukowy (wymagane) 157

158 Adres identyfikujący użytkownika w systemie. Jest to wpis unikalny, nie mogący się powtórzyć Instytucja Organizacja, z którą związany jest użytkownik O mnie Opis własnego profilu Współpraca Określenie typu współpracy. Istnieją dwie możliwości. Użytkownik może być nieokreślony, co do typu współpracy albo może być związany z biznesem lub nauką Walidacja danych przesłanych przez serwis Każda akcja powoduje zapytanie do serwera. Jeżeli użytkownik zatwierdzi formularz, zostanie on wysłany do analizy. Proces ten polega na walidacji danych oraz ostatecznie na wykonaniu funkcji biznesowej. W przypadku, gdy walidacja nie przejdzie pomyślnie, ustawiona zostaje informacja o zaistnieniu błędu. Opis przechwytywania błędów walidacji szerzej opisano w podrozdziale Ścieżki alternatywne dla procesu rejestracji Wybór zdjęcia profilowego W tym kroku użytkownik ma możliwość dodania zdjęcia do swojego profilu. Domyślne okno wyboru prezentuje pięć zdjęć, wybranych na podstawie wpisanego wcześniej imienia i nazwiska przez usługę Google Images. Użytkownik ma również możliwość dodania własnego zdjęcia z dysku komputera za pomocą przycisku znajdującego się na dole formularza. 158

159 Rys. 39. Formularz zakładania konta (strona druga) z przykładowymi zdjęciami Wyświetlenie użytkowników automatycznie skorelowanych W kolejnym kroku rejestracji wyświetlony zostaje formularz zawierający użytkowników syntetycznych. Są to osoby pozyskane podczas etapu automatycznego skanowania publicznie dostępnych informacji w Internecie. Posiadają one publikacje, afiliacje czy też listy współpracowników. Jeżeli rejestrująca się osoba odnajduje swoje nazwisko oraz prace napisane przez siebie, ma możliwość potwierdzenia tejże listy i podpięcia ich do swojego, aktywnego już profilu. Dzięki temu system pozwala uniknąć żmudnych czynności uzupełniania swojego profilu i budowania bazy internetowej. Formularz powiązania użytkownika z jego wirtualnym profilem stworzonym automatycznie przez system został przedstawiony na Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.40. To bardzo ważny krok niezbędny przy tworzeniu profilu, pozwala on, bowiem stworzyć relację między rzeczywistą osobą i wirtualnym profilem, który dla tej osoby został stworzony automatycznie przez system. 159

160 Rys. 40. Formularz wyboru tożsamości użytkownika podczas tworzenia profilu Utożsamienie osoby rejestrującej się z użytkownikami syntetycznymi Użytkownik ma możliwość podpisania się pod swoimi pracami, które zostały wprowadzone przed procesem rejestracji. W tym celu musi wybrać spośród przedstawionych profili te, które mu odpowiadają. 160

161 Rys. 41. Formularz wyboru tożsamości użytkownika podczas tworzenia profilu (z wybranymi tożsamościami) Wyświetlenie formularza końcowego W trzecim kroku zostaje wyświetlony formularz końcowy. W tym miejscu użytkownik może uzupełnić informacje na temat swojego profilu. Możliwe jest wpisanie specjalizacji, w jakich porusza się dana osoba. Dodatkowo, konieczne jest podanie hasła zabezpieczającego profil. Hasło Ciąg znaków zabezpieczający dostęp do zasobów systemu Powtórzenie hasła Ciąg znaków potwierdzający wpisane hasło Ostatnim krokiem jest zapoznanie się z regulaminem, do którego odnośnik znajduje się pod polami formularza. 161

162 Rys. 42. Formularz zakładanie konta, ostatnia strona Wysłanie wiadomości Jeżeli wszystkie poprzednie punkty przebiegną bez problemów, system wysyła wiadomość na adres podany w procesie wypełniania formularza przez nowego użytkownika. Poniższy kod zawiera implementację wysłania wiadomości z kodem aktywacyjnym. Użytkownik, w celu dokończenia poprawnej rejestracji powinien przejść na stronę serwisu bezpośrednio z odebranego maila. Treść przykładowego a została przedstawiona na Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.43. Rys. 43. Treść przykładowego maila potwierdzającego 162

163 Utworzenie konta użytkownika (kontroler) Diagram blokowy z Rys. 44 przedstawia działanie kontrolera odpowiedzialnego za przeprowadzenie procesu utworzenia konta nowego użytkownika. Z kolei Rys. 45 i Rys.46 przedstawiają schemat blokowy powiązania użytkowników wirtualnych. Rys. 44. Schemat blokowy utworzenia użytkownika 163

164 Rys. 45. Schemat blokowy powiązania użytkowników wirtualnych 164

165 Rys. 46. Schemat blokowy powiązania użytkowników wirtualnych 165

166 Wyświetlenie profilu użytkownika Poprawne wpisanie wszystkich danych i zatwierdzenie formularza powoduje przejście do strony użytkownika, który został stworzony na podstawie opisanej wyżej procedury. Rys. 47. Przykładowy profil użytkownika 166

167 Potwierdzenie rejestracji Utworzenie konta nie daje możliwości korzystania z pełnej funkcjonalności systemu. Niezbędne jest potwierdzenie rejestracji poprzez przejście do strony serwisu bezpośrednio z linku znajdującego się w mailu potwierdzającym rejestrację, oraz potwierdzenie ostatniej informacji mówiącej o udanym zarejestrowaniu nowego użytkownika. Po wykonaniu wyżej wymienionej czynności użytkownik zostaje przekierowany na stronę przedstawioną na Rys. 48. Rys. 48. Końcowy etap tworzenia profilu użytkownika 167