Opracowanie: Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych DELTA PARTNER

Transkrypt

1

2 Zadanie realizowane przy współfinansowaniu ze środków Unii Europejskiej przyznanych w ramach Konkursu dotacji na działania wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie planowania miejskich obszarów funkcjonalnych Opracowanie: Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych DELTA PARTNER Opole Cieszyn, 2015

3 Spis treści Spis treści Spis treści Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Metodologia Wyniki badań uczniów szkół ponadgimnazjalnych Opis badanej grupy Sytuacja rodzinna respondentów Główne cele i plany życiowe badanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych Obszar umiejętności i kompetencji Bariery rynku pracy Własna działalność gospodarcza Ocena cech miejscowości Kształcenie ustawiczne z perspektywy organizatorów oraz przedsiębiorców Wyniki badań studentów uczelni wyższych Aglomeracji Opolskiej Studenci Aglomeracji Opolskiej uczelnie, liczba studentów oraz opis próby badawczej Ocena wybranego kierunku studiów Sytuacja rodzinna respondentów Obszar umiejętności i kompetencji Znajomość języków obcych Plany na przyszłość Bariery i przeszkody czekające na studentów na rynku pracy Własna działalność gospodarcza Ocena miejscowości Podsumowanie Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Metodologia Charakterystyka turystów przyjeżdżających do Aglomeracji Opolskiej Organizacja podróży i pobytu turystów odwiedzających Aglomerację Opolską Wydatki turystyczne odwiedzających Aglomerację Opolską Atrakcyjność turystyczna Aglomeracji Opolskiej Kluczowe branże turystyczne Aglomeracji Opolskiej Sytuacja sektora badawczo rozwojowego (B+R) Metodologia Charakterystyka potencjału badawczo-rozwojowego Aglomeracji Opolskiej Oferta jednostek badawczo-rozwojowych funkcjonujących na terenie AO Mierniki rozwoju sektora B+R Zapotrzebowanie na usługi sektora B+R na terenie Aglomeracji Opolskiej Sytuacja instytucji otoczenia biznesu (IOB) Charakterystyka sektora IOB w Aglomeracji Opolskiej Ocena oferty IOB Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Metodologia Strona 3

4 Spis treści 5.2 Eksport Aglomeracji Opolskiej na tle kraju i województwa Struktura geograficzno-produktowa eksportu Aglomeracji Opolskiej Główne produkty eksportowe Aglomeracji Opolskiej Główne kraje docelowe eksportu Aglomeracji Opolskiej Struktura geograficzno-produktowa eksportu Aglomeracji Opolskiej Struktura eksportu w poszczególnych gminach Aglomeracji Opolskiej Wartość eksportu w poszczególnych gminach Aglomeracji Opolskiej Główne produkty eksportowe na terenie poszczególnych gmin Lista pięćdziesięciu największych eksporterów Aglomeracji Opolskiej w 2012 roku Analiza potencjału AO w zakresie możliwości rozwoju branży rolno-spożywczej Metodologia Diagnoza oraz perspektywy rozwoju branży przetwórstwa rolno spożywczego Liczba oraz potencjał podmiotów działających w branży rolno - spożywczej Eksport odnotowany w branży przetwórstwa rolno spożywczego Kapitał ludzki w branży rolno - spożywczej Kooperacja podmiotów w ramach branży Kooperacja podmiotów gospodarczych Metodologia Charakterystyka form współpracy podmiotów gospodarczych na terenie AO Funkcjonowanie inicjatyw klastrowych na terenie Aglomeracji Opolskiej Napływ kapitału zagranicznego Charakterystyka podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego na terenie AO Kapitał zagraniczny na terenie Specjalnych Stref Ekonomicznych Aglomeracja Opolska na tle innych obszarów funkcjonalnych analiza porównawcza Spis tabel Spis wykresów Spis rysunków Strona 4

5 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej 1. Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej 1.1 Metodologia Prezentowane w niniejszym rozdziale dane powstały w oparciu o wykorzystanie ilościowych i jakościowych metod badawczych oraz przeprowadzenie analizy źródeł wtórnych desk research. Badania ilościowe obejmowały realizację badań ankietowych na grupach studentów i uczniów szkół średnich ostatnich lat/semestrów danych typów szkół. Według danych GUS na terenie AO w 2012 roku łączna liczba uczniów i studentów szkół średnich i wyższych wyniosła , w tym liczba studentów to osób, a uczniów szkół średnich osób. W tym samym roku liczba absolwentów opuszczających poszczególne typy szkół i uczelni wyższych wynosiła łącznie osób, przy czym absolwenci uczelni wyższych stanowili osób, a absolwenci szkół średnich osób. W związku z dużym zróżnicowaniem w liczbie absolwentów szkół i uczelni wyższych, przeprowadzone zostały 2 osobne badania, dla 2 różnych grup. W oparciu o zebrane dane wielkość próby badawczej populacji studentów uczelni wyższych oszacowano na 728 osób (licencjackich, inżynierskich, magisterskich łącznie), natomiast wielkość próby uczniów szkół średnich wyniosła 661 osób. Finalnie liczba osób objętych badaniem okazała się większa w obu przypadkach i wyniosła 855 ankiet w przypadku uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz z 748 studentami. W obu przypadkach przyjmuje się, iż szacowany błąd maksymalny pomiaru wynosił 0,035, zakładany przedział ufności 0,95, a szacowana wielkość frakcji 0,5. Uzupełnieniem badań ilościowych były wywiady pogłębione z przedstawicielami uniwersytetów oraz wywiady CATI przeprowadzone z doradcami metodycznymi, jak również przedstawicielami poszczególnych placówek kształcenia ustawicznego funkcjonujących na terenie AO nt. obecnej oferty kształcenia oraz perspektyw tworzenia nowych kierunków kształcenia zawodowego. W każdej z funkcjonujących w AO uczelni wyższych przeprowadzono po dwa wywiady z osobami odpowiedzialnymi za dział nauki i kształcenia, osobami z jednostek odpowiedzialnych za współpracę z sektorem biznesu (np. biuro karier) lub innymi osobami posiadającymi wiedzę i kompetencje w zakresie oferty i jakości edukacji danej placówki. 1.2 Wyniki badań uczniów szkół ponadgimnazjalnych Opis badanej grupy W latach łączna liczba uczniów szkół ponadgimnazjalnych Aglomeracji Opolskiej wzrosła o 16,4% z poziomu w roku 2004 do w roku Przełomowym rokiem w tym okresie był rok 2008, w którym liczba uczniów osiągnęła wartość osób. Od tego momentu obserwuje się stopniowy spadek liczby uczniów szkół AO. Cechą charakterystyczną badanego okresu jest stałe zmniejszanie się liczby uczniów zasadniczych szkół zawodowych oraz liceów ogólnokształcących, przy technicznych. Strona 5

6 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 1 Liczba uczniów szkół ponadgimnazjalnych na terenie AO w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Według danych GUS na terenie Aglomeracji funkcjonuje: 12 zasadniczych szkół zawodowych, 17 liceów ogólnokształcących, 15 techników oraz 22 szkoły policealne. Wśród kierunków kształcenia dostępnych w szkołach technicznych AO znajdują się co najmniej 32 specjalizacje techniczne. Poniżej zaprezentowane zostały dane z 12 szkół technicznych dla młodzieży mieszczących się na terenie AO. Dane dotyczą roku szkolnego 2013/2014. Liczba specjalizacji oraz liczba uczniów i absolwentów może ulegać zmianom, w zależności od wyników rekrutacji oraz aktualnych zainteresowań uczniów i potrzeb lokalnego rynku pracy. Wśród najpopularniejszych kierunków kształcenia technicznego znalazły się kierunki takie jak: technik logistyk, technik informatyk oraz technik ekonomista. Na tych kierunkach odnotowano też największą liczbę absolwentów, co może świadczyć o względnie stałej popularności tych że kierunków. Tabela 1 Kierunki kształcenia technicznego szkół AO Nazwa profil/zawodu Zasadnicze Zawodowe Licea Ogólnokształcące Technika Policealne Liczba uczniów w roku szkolnym 2013/2014 % uczniów w roku szkolnym Liczba absolwentów w roku szkolnym 2013/2014 % absolwentów w roku szkolnym Technik logistyk ,6% ,7% Technik informatyk 314 7,9% ,1% Technik ekonomista 306 7,7% 93 10,4% Strona 6

7 Nazwa profil/zawodu Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Liczba uczniów w roku szkolnym 2013/2014 % uczniów w roku szkolnym Liczba absolwentów w roku szkolnym 2013/2014 % absolwentów w roku szkolnym Technik budownictwa 276 6,9% 45 5,0% Technik mechatronik 245 6,1% 59 6,6% Technik cyfrowych procesów graficznych 205 5,1% 23 2,6% Technik architektury krajobrazu 179 4,5% 51 5,7% Technik pojazdów samochodowych 172 4,3% 30 3,4% Technik hotelarstwa 155 3,9% 50 5,6% Technik żywienia i usług 145 3,6% 9 1,0% gastronomicznych Technik obsługi turystycznej 123 3,1% 24 2,7% Technik agrobiznesu 118 3,0% 0 0,0% Technik mechanik 107 2,7% 22 2,5% Technik spedytor 100 2,5% 0 0,0% Technik leśnik 95 2,4% 18 2,0% Technik organizacji reklamy 95 2,4% 22 2,5% Technik analityk 91 2,3% 11 1,2% Technik elektryk 87 2,2% 26 2,9% Technik geodeta 87 2,2% 21 2,3% Technik teleinformatyk 86 2,2% 28 3,1% Technik elektronik 85 2,1% 27 3,0% Technik usług fryzjerskich 79 2,0% 23 2,6% Fototechnik 74 1,9% 0 0,0% Technik handlowiec 69 1,7% 13 1,5% Technik systemów i energetyki 54 1,4% 0 0,0% odnawialnej Technik organizacji usług 53 1,3% 31 3,5% gastronomicznych Technik żywienia i gospodarstwa 51 1,3% 23 2,6% domowego Technik technologii żywności 32 0,8% 0 0,0% Technik renowacji zabytków 31 0,8% 0 0,0% architektury Technik ogrodnik 23 0,6% 0 0,0% Technik technologii drewna 20 0,5% 14 1,6% Technik górnictwa odkrywkowego 9 0,2% 0 0,0% Razem ,0% ,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych dostarczonych przez UM Opole oraz Starostwa Powiatowe wchodzące w skład AO.. Strona 7

8 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Zakres kierunków i specjalizacji dostępnych w zasadniczych szkołach zawodowych jest co najmniej porównywalny z liczbą kierunków i specjalizacji dostępnych w szkołach technicznych. Przykładowe zawody w których kształcą ZSZ to: sprzedawca, mechanik pojazdów samochodowych, murarz-tynkarz, fryzjer, kucharz, piekarz, monter robót wykończeniowych, dekarz, monter sieci, instalacji i urządzeń sanitarnych, mechanik automatyki przemysłowej i urządzeń precyzyjnych, monter-elektronik, elektryk, elektromechanik pojazdów samochodowych, cukiernik, stolarz itp. Ponadto zasadnicze szkoły zawodowe AO zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2011 r. prowadzą kształcenie w klasach wielozawodowych, w których istnieje możliwość podjęcia nauki w wybranym przez ucznia zawodzie zgodnym z Natomiast praktyczna nauka zawodu odbywa się w zakładach pracy. klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego. W przypadku kierunków kształcenia prowadzonych w szkołach policealnych, można stwierdzić iż ich oferta jest bardzo bogata. Szkoły policealne w AO kształcą między innymi na kierunkach takich jak: administrator systemów informatycznych, asystent osoby niepełnosprawnej, asystentka stomatologiczna, florysta, fotografia artystyczna, grafika komputerowa, a także kosmetyka estetyczna, odnowa biologiczna, opiekun medyczny, opiekunka dziecięca, opiekunka środowiskowa, protetyk słuchu, technik administracji, technik BHP, technik dentystyczny, technik elektroniki i informatyki medycznej, technik farmaceutyczny i wiele innych. Z powyższego zestawienia wynika, iż oferta jaką dysponują szkoły ponadgimnazjalne AO w zakresie szkolnictwa zawodowego, jest bardzo szeroka. Osoby chcące podjąć naukę zawodową na poziomie szkoły ponadgimnazjalnej mają do wyboru co najmniej kilkadziesiąt kierunków i specjalizacji. Liczba absolwentów szkół ponadgimnazjalnych AO według danych GUS z 2012 roku wynosiła osoby. Przy tak dużej liczebności populacji, w naukach społecznych nie realizuje się badań wśród wszystkich przedstawicieli danej zbiorowości, lecz stosuje się badania na próbie badawczej będącej reprezentatywnym wycinkiem całej populacji. W oparciu o zebrane dane oszacowano, iż próba reprezentatywna dla badanej populacji wynosi 661 osób. Ostatecznie w ramach realizacji badania ankietowego za pomocą ankiet audytoryjnych zrealizowanych zostało łącznie 855 ankiet z uczniami ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych z terenu całej Aglomeracji. Badanie przeprowadzone zostało w: 7 różnych szkołach zawodowych (5 szkół zawodowych z Opola, 1 z Krapkowic oraz 1 z miejscowości Ozimek), 7 liceach (4 placówki umiejscowione na terenie Opola oraz po 1 w Krapkowicach, Ozimku i Niemodlinie), 7 technikach (5 szkół technicznych z Opola oraz po 1 z Krapkowic i Zdzieszowic) oraz 6 szkołach policealnych z Opola. Wśród badanych osób znalazły się 473 kobiety (56% ogółu badanych) oraz 369 mężczyzn (44%). 13 ankietowanych osób nie wskazało w ankiecie płci. Strona 8

9 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Tabela 2 Liczba i procent badanych według typu szkoły Typ szkoły Liczba ankietowanych % ankietowanych Zasadnicza zawodowa ,9% Liceum ogólnokształcące ,4% Technikum ,3% Szkoła policealna ,4% Razem ,0% Źródło: badania własne Wśród respondentów kobiety przeważały w liceach (68,3%) oraz szkołach policealnych (83,9%), natomiast mężczyźni w szkołach zawodowych (59,4%) oraz technikach (62,5%). Tabela 3 Odsetek respondentów w podziale na płeć i typ szkoły Typ szkoły % kobiet % mężczyzn Zasadnicza zawodowa 40,6 59,4 Liceum ogólnokształcące 68,3 31,7 Technikum 37,5 62,5 Szkoła policealna 83,9 16,1 Źródło: badania własne, N=855 Ponad 80% ogółu badanych stanowiły osoby w wieku lat, czyli osoby urodzone w latach 1994 i Ze względu na fakt, iż badanie realizowane było wśród uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych różnego typu placówek, wśród respondentów znalazły się także osoby starsze niż statystyczny przedstawiciel szkoły średniej. W najstarszej grupie wiekowej (powyżej 21 roku życia) znajdowały się przede wszystkim osoby kształcące się w szkołach policealnych (11,0% ogółu badanych). Wykres 2 Udział badanych według grup wiekowych 0,47% 1,75% 51,35% 10,99% 4,68% 30,76% Brak danych Więcej niż 21 lat 21 lat 20 lat 19 lat Mniej niż 18 lat Źródło: badania własne, N=855 Poniżej zaprezentowany został udział respondentów z uwzględnieniem deklarowanej miejscowości zamieszkania. Najliczniejszą grupę badanych stanowiły osoby z największych gmin wchodzących w skład AO. Zdecydowana większość osób wskazujących miejsce zamieszkania poza Aglomeracją Opolską, pochodziła z gmin usytuowanych na terenie województwa opolskiego. Spośród mieszkańców gmin spoza AO najliczniejszą grupę stanowiły osoby pochodzące z Kluczborka (9), Strzelec Opolskich (7), Tułowic (7), Wołczyna, Głogówka i Brzegu (po 5). Pozostałe gminy wskazywane były wyłącznie w pojedynczych przypadkach. Strona 9

10 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Tabela 4 Udział ankietowanych według miejsca zamieszkania Miejscowość Liczność % ankietowanych Opole ,3 Krapkowice 96 11,2 Ozimek 45 5,3 Gogolin 41 4,8 Niemodlin 39 4,6 Strzeleczki 35 4,1 Komprachcice 28 3,3 Zdzieszowice 28 3,3 Dąbrowa 26 3,0 Dobrzeń Wielki 24 2,8 Turawa 23 2,7 Łubniany 22 2,6 Lewin Brzeski 21 2,5 Prószków 20 2,3 Tarnów Opolski 19 2,2 Walce 19 2,2 Izbicko 18 2,1 Chrząstowice 13 1,5 Popielów 9 1,1 Murów 6 0,7 Z innej miejscowości ,0 Brak danych 13 1,5 Razem ,0 Źródło: badania własne Sytuacja rodzinna respondentów Ogólna ocena sytuacji materialnej rodziny wskazywana przez badane osoby wypada bardzo korzystnie. Blisko 2/3 respondentów sytuację rodzinną określa jako bardzo dobrą (17,0%) lub dobrą (47,4%). Kolejnych 32,7% określa ją jako przeciętną, a zaledwie 3% jako złą lub bardzo złą. Wykres 3 Ogólna ocena sytuacji materialnej rodzin 47,41% 16,98% Źródło: badania własne, N=848 32,67% 2,00% 0,94% Bardzo dobra Dobra Przeciętna Zła Bardzo zła Pod względem wykształcenia rodziców respondentów, tendencje obserwowane w rodzinach badanych osób odpowiadają tendencjom ogólnopolskim, które wskazują na przeciętnie lepsze wykształcenie kobiet niż mężczyzn. W danych pochodzących z Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 r. liczba osób z wyższym wykształceniem w skali ogólnopolskiej wynosiła 16,8% (w tym 14,6% mężczyzn i 18,8% kobiet), podczas gdy średnia dla Aglomeracji wynosiła 21% (w tym 19% mężczyzn oraz 23% kobiet). Według deklaracji osób biorących udział w badaniu, liczba matek z wyższym wykształceniem wynosiła 25,1%, w stosunku do 17,8% ojców z podobnym poziomem wykształcenia. Strona 10

11 Podstawowe, gimnazjalne Zasadnicze zawodowe Średnie zawodowe Średnie ogólnokształcące Policealne Wyższe Nie wiem Nie dotyczy Bd 2,2% 2,7% 3,6% 11,0% 1,3% 4,9% 10,8% 6,2% 1,9% 1,2% 1,2% 1,2% 27,1% 24,4% 20,6% 17,8% 25,1% 36,8% Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej W przypadku ojców badanych osób, najczęściej posiadają oni wykształcenie zasadnicze zawodowe (36,8%) lub średnie zawodowe (24,4%). Podobne tendencje obserwowalne są na terenie całej AO. Wykres 4 Wykształcenie rodziców respondentów 40,0% 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% Wykształcenie ojca Wykształcenie matki Źródło: badania własne, N=855 Prezentowany powyżej poziom wykształcenia rodziców badanych osób, w dużej mierze koresponduje z grupą społeczno-zawodową rodziców. Niższe wykształcenie ojców wpływa na to, iż blisko połowa z nich reprezentuje grupę osób pracujących fizycznie robotników, brygadzistów i osób wykonujących pracę przy pomocy własnych rąk (45% ogółu wskazań). U relatywnie lepiej wykształconych matek nie można wskazać jednoznacznie dominującej grupy społeczno-zawodowej, choć na pierwszy plan wysuwają się zawody związane z pracą umysłową, pracą w urzędach, szkołach itp. (22% wskazań) lub pracą w handlu 13,5%. Matki respondentów niemal trzykrotnie rzadziej niż ich ojcowie zajmują się pracą fizyczną (16,7% matek pracujących fizycznie w stosunku do 45,2% ojców), częściej natomiast niż w przypadku ojców, matki badanych osób przypisywano do kategorii osób niezarobkowo prowadzących własny dom, opiekujących się dziećmi, osobą starszą, chorą itp. 16,3% wskazań. Tabela 5 Grupy społeczno-zawodowe rodziców respondentów Grupa społeczno-zawodowa rodziców respondentów Ojca respondenta Matki respondenta Kadra naukowo-badawcza (pracownicy dydaktyczni, naukowi i naukowotechniczni szkół, uczelni, działów rozwoju i badań przedsiębiorstw oraz 1,6% 3,4% instytucji badawczo-rozwojowych) Dyrektorzy, kadra kierownicza przedsiębiorstw, zawody twórcze, specjaliści z wyższym wykształceniem, lekarze, prawnicy, dyrektorzy szkół 9,1% 7,1% Pracownicy umysłowi, urzędnicy, nauczyciele, pielęgniarki, kierownicy niższego szczebla, mistrzowie 9,4% 22,1% Handel i usługi: pracownicy i kierownicy sklepów, punktów usługowych, listonosze, konduktorzy itp. 5,7% 13,5% Robotnicy, brygadziści, pracujący głównie przy pomocy własnych rąk 45,2% 16,7% Rolnicy indywidualni i członkowie ich rodzin 4,3% 3,6% Właściciele prywatnych zakładów produkcyjnych i usługowych, rzemieślnicy, ajenci, pomagający im członkowie rodzin, inni pracujący na własny rachunek, prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą (pracujący na własny rachunek poza rolnictwem) 11,4% 4,8% Strona 11

12 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Grupa społeczno-zawodowa rodziców respondentów Ojca respondenta Matki respondenta Osoba niezarobkowo prowadząca własny dom, opiekująca się dziećmi, osobą starszą, chorą itp. 0,5% 16,3% Emeryci / renciści 5,4% 4,9% Bezrobotni 2,6% 4,4% Inna 4,8% 3,2% Razem 100,0% 100,0% Źródło: badania własne, N=815 Niemal 2/3 badanych osób twierdzi, iż w najbliższej rodzinie w ogóle nie ma osób bezrobotnych. W sporadycznych przypadkach do osób bezrobotnych należy ojciec respondenta (2,9%). Częściej jest to matka 12,5%, lub rodzeństwo 7,9%. Stosunkowo wysoka liczba osób pracujących w otoczeniu badanych, może pozytywnie wpływać na pozytywną ocenę sytuacji materialnej rodziny prezentowaną powyżej. Wykres 5 Osoby bezrobotne wśród rodziny i najbliższego otoczenia 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% Ojciec 2,9% Matka 12,5% Brat / siostra 7,9% Inna osoba z rodziny 12,0% Nikt 64,6% Źródło: badania własne, N= Główne cele i plany życiowe badanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych proszeni o wskazanie głównych celów życiowych, w pierwszej kolejności wskazywali na cel związany ze zdobyciem miłości, przyjaźni 27,7% ogółu wskazań jako wartość najważniejsza. Jako drugi w hierarchii celów najczęściej wskazywano na cel związany ze zdobyciem ciekawej pracy, zgodnej z posiadanymi zainteresowaniami 24% wskazań. Na dalszych miejscach znalazły się udane życie rodzinne (27,7%) oraz zdobycie majątku (17,7%). Hierarchia ta nieznacznie zmienia się, gdy zebrane dane zostaną poddane analizie pod kątem ogólnej liczby wskazań danej wartości. Wśród najczęściej wskazywanych celów znalazły się: udane życie rodzinne 16,8% ogółu wskazań, ciekawa praca zgodna z zainteresowaniami 15,4%, zdobycie miłości, przyjaźni 13,8% oraz spokojne życie bez konfliktów 11,1%. Do najmniej istotnych celów zaliczano zdobycie pozycji w życiu politycznym 0,5% oraz zdobycie pozycji w gospodarce 0,8%. Z danych wynika także, że respondenci nie są przesadnie mocno przywiązani do miejscowości, którą zamieszkują, gdyż cel jakim jest życie i praca w miejscowości zamieszkiwanej przez daną osobę, wskazywany był zaledwie w przypadku 2,2% wszystkich wskazań. Niewielkim zainteresowaniem cieszy się także dążenie do osiągania sukcesu w dziedzinie nauki lub sztuki 2,6% wskazań. Strona 12

13 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Tabela 6 Główne cele życiowe respondentów Główne cele życiowe Wskazanie I Wskazanie II Wskazanie III Łączna liczba wskazań Udane życie rodzinne 10,8% 12,1% 27,7% 16,8% Ciekawa praca, zgodna z twoimi zainteresowaniami 10,5% 24,0% 11,8% 15,4% Zdobycie miłości, przyjaźni 27,7% 9,3% 3,7% 13,8% Spokojne życie bez kłopotów, konfliktów 14,6% 10,9% 7,6% 11,1% Osiągnięcie wysokiej pozycji zawodowej, zrobienie kariery 9,7% 12,5% 5,2% 9,2% Zdobycie pracy dającej ci niezależność 4,3% 10,5% 9,5% 8,1% Zdobycie majątku, osiągnięcie wysokiej pozycji materialnej 2,8% 2,4% 17,9% 7,6% Bogate życie towarzyskie, barwne, pełne rozrywek 1,2% 4,8% 7,3% 4,3% Bycie użytecznym dla innych 8,5% 1,3% 1,4% 3,8% Życie zgodne z zasadami religijnymi, z zasadami uczciwości 3,9% 5,1% 1,9% 3,6% Osiągnięcie sukcesu w dziedzinie nauki lub sztuki 2,8% 3,0% 1,9% 2,6% Życie/praca w miejscowości w której mieszkasz 1,8% 2,8% 1,9% 2,2% Zdobycie pozycji w gospodarce, możliwość podejmowania ważnych 0,5% 0,9% 1,0% 0,8% decyzji w tej sferze Zdobycie pozycji w życiu politycznym możliwość wywierania wpływu na życie 0,7% 0,5% 0,4% 0,5% społeczne i polityczne Inne 0,2% 0,1% 0,6% 0,3% Razem 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Źródło: badania własne, N=831 Biorąc pod uwagę wskazania uczniów dotyczące decyzji/powodów wpływających na wybór danej szkoły można stwierdzić, iż przy wyborze przyszłego zawodu jedynie w niewielkim stopniu kierują się oni sytuacją na lokalnym i ponadlokalnym rynku pracy (zaledwie 2,5% ogółu wszystkich wskazań w przypadku sytuacji lokalnego rynku pracy oraz 2,1% wskazań ponadlokalnego rynku pracy). Nieco większe znaczenie mają przewidywane zarobki w danym zawodzie 13,1% wskazań. Zdecydowanie najczęściej natomiast na wybór szkoły/zawodu wpływają posiadane zainteresowania i hobby połowa uczniów wskazała, iż był to dla nich najważniejszy motyw. Jednocześnie wybór szkoły w oparciu o zainteresowania wskazywany był aż w przypadku 27,5% wszystkich wskazań łącznie. Tabela 7 Powody wpływające na decyzję o podjęciu nauki w danej szkole Powód podjęcia nauki Wskazanie I Wskazanie II Wskazanie III Łączny odsetek wskazań Zainteresowania, hobby 50,6% 0,4% 0,0% 27,5% Przyszłe, przewidywane zarobki w tym zawodzie 7,3% 25,6% 10,3% 13,1% Przypadek 10,2% 10,1% 16,9% 11,3% Namowa rodziców, opiekunów, członków rodziny 11,3% 13,3% 1,1% 10,1% Namowa kolegów, znajomych 9,5% 12,8% 5,0% 9,7% Prestiż zawodu 0,8% 7,4% 13,8% 4,9% Strona 13

14 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Powód podjęcia nauki Wskazanie I Wskazanie II Wskazanie III Łączny odsetek wskazań Jest to zawód poszukiwany za granicą 1,2% 2,9% 17,6% 4,5% Łatwość uzyskania pracy w tym zawodzie w moim regionie 1,3% 5,6% 8,0% 3,7% Porada nauczyciela, psychologa, pedagoga, doradcy zawodowego 1,6% 7,2% 2,7% 3,4% Kontynuacja tradycji rodzinnych 1,0% 5,2% 6,1% 3,1% Jest to zawód potrzebny w moim regionie / okolicy 0,6% 3,6% 6,5% 2,5% Łatwość uzyskania pracy w tym zawodzie poza moim regionem 0,6% 1,8% 7,3% 2,1% Nie dostałem/am się do wybranej klasy 0,7% 1,1% 1,1% 0,9% Stan zdrowia, niepełnosprawność 0,4% 0,7% 0,4% 0,5% Inny powód 2,9% 2,2% 3,1% 2,7% Razem 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Źródło: badania własne, N= Plany edukacyjne Pod względem planów edukacyjnych niemal 2/3 młodzieży szkół ponadgimnazjalnych AO deklaruje, iż w perspektywie 5-10 lat zamierza posiadać wykształcenie wyższe. Co istotne jest to cel niemal 72,5% badanych kobiet i 56,8% badanych mężczyzn. Spośród respondentów planujących posiadanie wykształcenia średniego zawodowego (10,9% badanych), jest to cel istotny dla 16,3% mężczyzn oraz 6,7% kobiet. Wyniki te po raz kolejny potwierdzają nieco odmienne aspiracje względem wykształcenia w przypadku kobiet i mężczyzn. Wykres 6 Jakie planujesz mieć wykształcenie za 5 10 lat? 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% Zasadnicze zawodowe Średnie zawodowe Średnie ogólnokształcące Policealne 2,98% 10,98% 5,37% 4,65% Wyższe 65,51% Nie wiem 10,50% Źródło: badania własne, N=838 Z zebranych deklaracji wynika, iż mniej więcej co 5 badana osoba nie zamierza w przyszłości studiować. Ponad połowa (55,7%) osób deklarujących zamiar studiowania, planuje podjąć studia w Opolu. Pozostałe osoby najczęściej deklarują, iż zamierzają studiować na uczelniach Wrocławia (70%), Warszawy (8%) lub Krakowa (7%). Pojedyncze osoby wskazują także uczelnie poza granicami Polski. Wśród najczęściej wymienianych kierunków studiów wskazywane są kierunku techniczne (22,3%), medyczne (10,6%) oraz ekonomiczne (7,6%). Blisko 20% badanych nie podjęło jeszcze decyzji o przyszłym kierunku studiów. Strona 14

15 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 7 Najczęściej wskazywane kierunki studiów 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% Techniczny Medyczny Ekonomiczny Prawno-administracyjny Wychowanie fizyczne i pokrewne Pedagogiczny Wojskowy Filologiczny Artystyczny Matematyczno-przyrodniczy Nauki społeczne Rolniczy Jeszcze się nie zdecydowałam/łem Inny kierunek 10,6% 7,6% 7,2% 5,5% 5,0% 4,5% 3,0% 2,8% 2,5% 2,0% 1,4% 7,9% 17,8% 22,3% Źródło: badania własne, N=642 (wyłącznie osoby deklarujące chęć podjęcia studiów) Plany zawodowe W zakresie planów zawodowych uczestnicy badania proszeni byli między innymi o określenie zawodu jaki planują wykonywać za 5-10 lat. W oparciu o zebrane dane nie można wytypować jednoznacznie najpopularniejszego zawodu, lecz jedynie wskazać pewne powtarzające się tendencje. Wśród najczęściej wymienianych zawodów badani często wskazywali na zawody związane z realizacją usług kosmetycznych, fryzjerstwa i kosmetologii 7,6%, lub innych zbliżonych usług specjalistycznych. Często pojawiały się zawody kojarzone ze względną stabilnością zatrudnienia tj. służby mundurowe (wojsko, straż, policja) - ogółem 6,4% wszystkich wskazań oraz zawody powiązane z medycyną lekarz, stomatolog itp. (4%). Kolejną tendencją były zawody związane z nowymi technologiami/informatyką (4,3%) oraz zawodami inżynierskimi inżynier środowiska, biotechnologii, energii cieplnej itp. (łącznie 5,3%), inżynier mechatroniki (2,1%) oraz inżynier budownictwa (1,2%). Pozostałe zawody wymieniane wyłączenie w sporadycznych przypadkach, zawarte zostały w kategorii inne. W tabeli nie uwzględniono braków odpowiedzi. Tabela 8 Zawody w których zamierzają pracować ankietowani za 5 10 lat Wymieniane zawody Liczba wskazań % wskazań Nie wiem 51 7,6% Fryzjerstwo, usługi kosmetyczne, kosmetologia 51 7,6% Wojsko, Policja, Straż 43 6,4% Ogólne zawody inżynierskie 36 5,3% Informatyk 29 4,3% Lekarz, stomatolog 27 4,0% Księgowość 24 3,6% Mechanik 21 3,1% Logistyk 18 2,7% Fizjoterapeuta 16 2,4% Elektryk 16 2,4% Menadżer, kierownik restauracji, hotelu itp. 16 2,4% Prawnik, notariusz 16 2,4% Mechatronik 14 2,1% Strona 15

16 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wymieniane zawody Liczba wskazań % wskazań Tłumacz 13 1,9% Dietetyk 12 1,8% Nauczyciel 11 1,6% Ekonomista 10 1,5% Architekt 9 1,3% Własna działalność 9 1,3% Inżynier budownictwa 8 1,2% Pielęgniarka, położna 8 1,2% Inne ,1% Razem ,0% Źródło: badania własne Branże, w których chcieliby w przyszłości pracować uczniowie szkół ponadgimnazjalnych AO, w znacznym stopniu odzwierciedlają zakres zawodów przez nich wskazywanych. Dlatego też do najczęściej wskazywanych branż zaliczone zostały branże związane z działalnością usługową, komunalną, społeczną i indywidualną (13,6% ogółu wskazań) oraz branże ochrony zdrowia i opieki społecznej (10,8%). Znaczna część badanych wskazywała także na administrację publiczną i obronę narodową (8,8%), co również nawiązuje do wcześniej prezentowanych planów zawodowych. Wykres 8 Branże w których planują pracować ankietowani Działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna Ochrona zdrowia i opieka społeczna Administracja publiczna i obrona narodowa, ubezpieczenia Budownictwo Hotele i restauracje Przetwórstwo przemysłowe Naprawa pojazdów Pośrednictwo finansowe Transport, gospodarka magazynowa i łączność Rolnictwo, ogrodnictwo, leśnictwo Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną i inne Nauka Edukacja Handel hurtowy i detaliczny Obsługa nieruchomości, wynajem Górnictwo Innej Brak danych 7,3% 6,8% 5,7% 5,7% 5,6% 4,9% 4,7% 3,3% 2,8% 2,7% 2,2% 1,9% 0,8% 1,9% 8,8% 10,8% 10,6% 13,6% Źródło: badania własne, N=764 Do najpopularniejszych pracodawców, u których w przyszłości zamierzają pracować uczestnicy badania, zaliczają się firmy prywatne z kapitałem polskim lub zagranicznym (łącznie 26,2% wskazań). Zdecydowanie rzadziej wskazywano na firmę/zakład państwowy 7,3%. Jednocześnie 15% badanych deklaruje, iż za 5-10 lat zamierza prowadzić własną działalność gospodarczą. Niepokojący jest fakt, iż około 1/6 badanych deklaruje, że w przyszłości zamierza pracować za granicą. Strona 16

17 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Tabela 9 Gdzie będziesz pracowała/pracował za 5 10 lat? Miejsce pracy % wskazań W zakładzie, firmie prywatnej polskiej 15,9 Będę pracował(a) za granicą 15,6 Będę miał(a) własną firmę 15,0 W firmie prywatnej zagranicznej 10,3 W zakładzie, firmie państwowej 7,3 W administracji 2,7 Będę pracował/prowadził rodzinną firmę 2,3 W organizacji społecznej lub politycznej 1,9 Będę pracował(a) w gospodarstwie rolnym 1,1 Nie będę pracował(a), będę zajmować się domem 0,6 Będę robił(a) coś innego / trudno powiedzieć 15,7 Inne miejsce 4,6 Brak danych 7,3 Razem 100,0% Źródło: badania własne, N=793 Pod względem wynagrodzenia minimalnego netto (na rękę), za które badane osoby byłyby skłonne podjąć pracę, mniej więcej co czwarta osoba zgodziłaby się podjąć pracę za wynagrodzenie kształtujące się na poziomie aktualnej ustawowej płacy minimalnej. Blisko połowa wszystkich badanych podjęłaby pracę za wynagrodzenie minimalne do 2 tys. złotych. Zupełnie inaczej badani określali natomiast płacę, którą mogliby uznać za satysfakcjonującą. Blisko 1/3 ogółu badanych za płacę satysfakcjonującą byłaby skłonna uznać wynagrodzenie mieszczące się w przedziale między dwa a trzy tysiące złotych. Dla co piątej osoby satysfakcjonujące wynagrodzenie mieści się przedziale zł co w przybliżeniu odpowiada płacy na poziomie aktualnej średniej krajowej. Symptomatyczne może być to, że blisko 10% badanych nie potrafiło określić płacy minimalnej i satysfakcjonującej, lub nie udzieliło odpowiedzi na pytanie. Tabela 10 Minimalny i satysfakcjonujący poziom wynagrodzenia netto Poziom zarobków Satysfakcjonujący Minimalny Do 1500 zł 0,4% 7,1% zł 2,2% 15,0% zł 3,3% 23,3% zł 11,1% 19,5% zł 18,1% 12,3% zł 20,1% 5,7% zł 15,1% 3,5% zł 9,4% 0,8% Więcej niż zł 11,3% 1,6% Trudno powiedzieć 4,6% 4,1% Brak danych 4,4% 7,0% Razem 100,0% 100,0% Źródło: badania własne, N=855 Niepokojące jest także to, że 2/3 badanych uczniów obawia się, iż po ukończeniu szkoły nie będzie mogła znaleźć pracy, przy czym aż 1/3 deklaruje, że bardzo obawia się tej sytuacji. Zaledwie 12,4% respondentów jest przekonanych o tym, że pracę po szkole znajdzie na pewno. Jednocześnie wśród 45% respondentów panuje przekonanie, że kobietom trudniej znaleźć pracę niż mężczyznom. Strona 17

18 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 9 Czy nie czujesz się zagrożona / zagrożony perspektywą braku pracy, kiedy już skończysz naukę? Bardzo się tego obawiam 31,25% Trochę się tego obawiam 32,78% Przypuszczam, że znajdę pracę 23,58% Na pewno znajdę pracę 12,38% Źródło: badania własne, N=848 Kolejnym niepokojącym sygnałem jest deklaracja blisko 40% respondentów, iż w wypadku gdyby nie znaleźli pracy w swoim zawodzie w Polsce, zdecydowaliby się na poszukiwanie pracy za granicą. Kolejnych 10% poszukiwałaby pracy poza własnym miejscem zamieszkania. Zaledwie 8% badanych byłaby skłonna podjąć inną pracę, nawet gdyby okazała się pracą poniżej posiadanych kwalifikacji lub spróbowałaby założyć własną działalność gospodarczą. Blisko 1/3 badanych w razie napotkania problemów na rynku pracy próbowałaby podnieść kwalifikacje (16,5%), zmieniłaby zawód (8,8%) lub kontynuowała naukę (6,9%). Wykres 10 Co zrobił(a)byś gdyby po zdobyciu przez Ciebie zawodu nie mógł(a)byś znaleźć odpowiedniej pracy? Zrobił(a)bym coś innego Zarejestrował(a)bym się jako osoba bezrobotna 2,31% 2,59% Wziąłbym/wziełabym pracę nawet poniżej moich kwalifikacji Założył(a)bym własną firmę 7,76% 8,16% Szukał(a)bym pracy za granicą 37,01% Zmienił(a)bym zawód, zdobywał(a)bym nowe umiejętności 8,84% Zapisał(a)bym się na kursy dokształcające 16,46% Kontynuował(a)bym naukę Wyjechał(a)bym z miejscowości, w której mieszkam obecnie 6,94% 9,93% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Źródło: badania własne, N= Pozostałe plany na przyszłość W zakresie planów rodzinnych, blisko połowa badanych zamierza w przyszłości (za 5-10 lat) założyć własną rodzinę i posiadać potomstwo. 16,3% badanych zamierza mieć męża, żonę lub partnera/partnerkę, ale nie planuje posiadania potomstwa. Co trzecia badana osoba nie ma sprecyzowanych planów w tym zakresie. Strona 18

19 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 11 Jaka będzie Twoja sytuacja rodzinna za 5 10 lat? Będę sam(a) nie zwiążę się z nikim 4,88% Będę miał(a) żonę/męża, partnerkę/partnera ale dzieci nie 16,29% Będę miał(a) żonę (męża) partnerkę (partnera) i dzieci 46,73% Trudno powiedzieć 32,10% Źródło: badania własne, N=841 Pod względem sytuacji materialnej zdecydowana większość badanych (łącznie 77,5%) jest przekonana, iż sytuacja materialna ich rodziny w najbliższych 5-10 latach będzie dobra, lub bardzo dobra. Jedynie 2% respondentów określa przyszłą sytuacje rodziny jako złą lub bardzo złą. Wykres 12 Jaka będzie sytuacja materialna Twojej rodziny za 5 10 lat? Bardzo dobra 27,58% Dobra 49,94% Przeciętna 20,41% Zła Bardzo zła 0,61% 1,46% Źródło: badania własne, N=823 Według zebranych deklaracji około 40% badanych w najbliższej przyszłości (5-10 lat) nie planuje zmiany miejsca zamieszkania. Część ankietowanych deklaruje natomiast migrację w obrębie Aglomeracji. Niepokojącym sygnałem jest jednak deklaracja o możliwości zmiany miejsca zamieszkania na inne województwo w Polsce (19,3% respondentów) lub wyjazd za granicę (22%). W sytuacji, w której plany te miałyby zostać zrealizowane, mogłyby one niekorzystnie wpłynąć na sytuację demograficzną całej AO. Wykres 13 Gdzie chciałabyś / chciałbyś mieszkać za 5 10 lat? Tu gdzie mieszkam obecnie 38,31% Zamierzam przeprowadzić się do Opola W innej miejscowości w okolicy Opola ale w mieście 5,75% 4,04% W innej miejscowości w okolicy Opola ale na wsi 10,53% W innym województwie Za granicą 19,34% 22,03% Źródło: badania własne, N=817 Czynnikami, które mogą zagrozić realizacji zakładanych planów, są zdaniem badanych: - problemy rynku pracy, trudności ze znalezieniem zatrudnienia, brak wymaganych kwalifikacji, zbyt duża konkurencja na rynku pracy itp. 42,7% ogółu odpowiedzi, - niedostanie się na wybrany kierunek studiów, słaby wynik egzaminu maturalnego, brak środków na opłacenie studiów itp. 14,2%, Strona 19

20 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej - problemy finansowe, niskie płace, wysokie obciążenia podatkowe, problemy ze zgromadzeniem środków na założenie własnej działalności (brak kapitału na start ) itp. 12,4%, - problemy zdrowotne, pogorszenie się stanu zdrowia itp. 10,3%, - problemy polityczne, polityka wewnętrzna państwa, brak konsekwencji w działaniach, brak wsparcia obywateli, polityka zewnętrzna, konflikt, wojna itp. 8,7%, - brak motywacji do podejmowania działań, zbyt niskie ambicje własne 5,2%, - wypadki losowe, nagła śmierć itp. 2,4%, - problemy rodzinne, niespodziewane/nieplanowane powiększenie się rodziny 1,4%, - inne 2,7% Obszar umiejętności i kompetencji Ocena umiejętności i kompetencji własnych Respondenci zostali poproszeni o to, by posługując się skalą od 0 do 5 1, dokonali oceny własnych umiejętności i kompetencji. Wszystkie zebrane oceny dla zwiększenia przejrzystości zostały dodatkowo sprowadzone do wartości uśrednionej, która powstała w oparciu o iloczyn wskazań danej oceny oraz jej wartość, a następnie uzyskana wartość została podzielona przez łączną liczbę wskazań. W analizie pominięte zostały braki odpowiedzi. Liczba braków odpowiedzi dla każdego z punktów nie przekraczała wartości 4% ogółu wskazań. W oparciu o przeprowadzoną analizę można wskazać, iż stosunkowo najlepiej badani uczniowie oceniali swoje zdolności związane z obsługą komputera i Internetu (wynik 4,25 w 5 stopniowej skali) oraz otwartość na kontakty z nowymi ludźmi i współpracę w grupie (wynik 4,09). Najsłabiej natomiast oceniali własne zdolności w zakresie tworzenia stron internetowych (1,83), a także pisania programów komputerowych (1,86). Tabela 11 Ocena własnych umiejętności i kompetencji Badana Wartość Suma umiejętność/kompetencja uśredniona Obsługa komputera i wykorzystanie Internetu 1,0% 1,3% 4,2% 12,3% 27,9% 53,2% 100% 4,25 Otwartość na kontakty z nowymi ludźmi 1,3% 2,7% 4,0% 14,4% 33,0% 44,6% 100% 4,09 Współpraca w grupie 0,7% 1,9% 4,3% 15,1% 36,6% 41,3% 100% 4,09 Wykonywanie prostych rachunków 1,1% 2,3% 8,8% 17,0% 25,6% 45,2% 100% 3,99 Sprawność fizyczna 1,9% 3,5% 5,8% 20,8% 29,6% 38,3% 100% 3,88 Organizacja pracy innych członków grupy, w trakcie wspólnej pracy/wykonywania 0,7% 1,9% 8,0% 23,5% 35,4% 30,4% 100% 3,82 zadań Gotowość do częstych wyjazdów 1,6% 3,4% 13,2% 20,3% 25,0% 36,5% 100% 3,73 Przejawianie inicjatyw w grupie 1,6% 2,8% 6,7% 27,6% 37,5% 23,8% 100% 3,68 1 W zastosowanej skali 0 oznaczało kompletny brak danej kompetencji, 1 w odniesieniu do danej umiejętności oznaczało słabo, jest to obszar, w którym można dużo udoskonalić/rozwinąć, a 5 bardzo dobrze, jest to obszar, z którym nie mam żadnych kłopotów. Strona 20

21 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Badana Wartość Suma umiejętność/kompetencja uśredniona Wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie 1,1% 2,3% 7,7% 28,6% 40,4% 19,9% 100% 3,65 wniosków Rozplanowanie i terminowa realizacja zaplanowanych 1,6% 3,5% 9,6% 27,6% 34,5% 23,1% 100% 3,59 działań Odporność na stres 3,2% 7,8% 14,8% 31,3% 28,7% 14,3% 100% 3,18 Zdolności artystyczne i twórcze 8,2% 14,6% 16,9% 19,8% 21,0% 19,5% 100% 2,89 Wykonywanie zaawansowanych obliczeń matematycznych 7,4% 10,8% 22,2% 25,9% 20,0% 13,8% 100% 2,82 Obsługa, montowanie i naprawa urządzeń technicznych 9,1% 19,0% 20,3% 23,2% 19,2% 9,2% 100% 2,52 Umiejętność pisania programów komputerowych 29,6% 17,4% 17,7% 16,3% 10,7% 8,3% 100% 1,86 Umiejętność tworzenia stron internetowych 25,7% 21,4% 18,0% 19,8% 9,2% 5,8% 100% 1,83 Źródło: badania własne, N=825 Przy wykorzystaniu identycznej skali, respondenci zostali poproszeni o to, aby określili, które z kompetencji i umiejętności są ich zdaniem najważniejsze dla potencjalnych pracodawców. Zdaniem respondentów największe znaczenie dla potencjalnego pracodawcy ma umiejętność rozplanowania i terminowej realizacji działań (średnia 4,55 w 5 stopniowej skali). Kolejnym istotnym czynnikiem jest umiejętność współpracy w grupie (4,47). Do najmniej oczekiwanych umiejętności należą natomiast umiejętność tworzenia stron internetowych (2,78) oraz umiejętności artystyczne (2,79). Tabela 12 Ocena kompetencji, które zdaniem badanych są ważne dla pracodawcy. Badana umiejętność/kompetencja Suma Wartość uśredniona Rozplanowanie i terminowa realizacja zaplanowanych działań 1,1% 0,9% 1,2% 7,1% 18,7% 71,0% 100% 4,55 Współpraca w grupie 0,7% 1,1% 2,2% 8,7% 20,5% 66,7% 100% 4,47 Otwartość na kontakty z nowymi ludźmi 0,9% 0,7% 2,7% 8,1% 22,5% 65,1% 100% 4,46 Odporność na stres 0,6% 1,5% 2,5% 9,2% 21,6% 64,7% 100% 4,44 Organizacja pracy innych członków grupy, w trakcie wspólnej pracy/wykonywania 1,3% 1,0% 2,8% 14,5% 29,3% 51,1% 100% 4,23 zadań Obsługa komputera i wykorzystanie Internetu 1,2% 1,8% 5,5% 12,2% 24,6% 54,6% 100% 4,21 Gotowość do częstych wyjazdów 2,3% 1,0% 4,4% 13,8% 26,1% 52,3% 100% 4,17 Wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków 2,0% 1,8% 3,6% 13,1% 29,5% 50,0% 100% 4,16 Przejawianie inicjatyw w grupie 1,3% 1,8% 3,2% 18,4% 31,8% 43,5% 100% 4,08 Wykonywanie prostych rachunków 2,0% 2,6% 6,3% 17,5% 20,9% 50,7% 100% 4,05 Obsługa, montowanie i naprawa urządzeń technicznych 5,0% 7,7% 13,5% 26,0% 23,4% 24,4% 100% 3,28 Sprawność fizyczna 6,0% 8,7% 12,3% 25,7% 20,6% 26,7% 100% 3,26 Wykonywanie zaawansowanych obliczeń matematycznych 5,2% 8,9% 15,0% 25,1% 22,9% 22,9% 100% 3,20 Strona 21

22 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Badana umiejętność/kompetencja Suma Wartość uśredniona Umiejętność pisania programów komputerowych 11,7% 11,0% 17,1% 23,4% 15,3% 21,5% 100% 2,84 Zdolności artystyczne i twórcze 10,1% 12,6% 18,9% 22,7% 17,7% 18,0% 100% 2,79 Umiejętność tworzenia stron internetowych 11,8% 10,4% 19,6% 21,7% 18,9% 17,5% 100% 2,78 Źródło: badania własne, N=814 Na poniższym wykresie zestawiono wartości uśrednione ocen własnych umiejętności i kompetencji uczniów oraz umiejętności i kompetencji, które ich zdaniem są istotne dla potencjalnych pracodawców. W oparciu o zebrane dane można wskazać, iż stosunkowo największy rozdźwięk między umiejętnościami badanych a potrzebami pracodawców określanymi przez uczniów występuje w zakresie rozplanowania i terminowej realizacji pracy oraz odporności na stres. Wykres 14 Zestawienie średnich wartości ocen umiejętności ważnych dla pracodawcy oraz umiejętności własnych respondentów Umiejętności posiadane Umiejętności ważne dla pracodawcy Rozplanowanie i terminowa realizacja zaplanowanych działań Współpraca w grupie Otwartość na kontakty z nowymi ludźmi Odporność na stres Organizacja pracy innych członków grupy podczas wspólnej pracy Obsługa komputera i wykorzystanie Internetu Gotowość do częstych wyjazdów Wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków Przejawianie inicjatyw w grupie Wykonywanie prostych rachunków Obsługa, montowanie i naprawa urządzeń technicznych Sprawność fizyczna Wykonywanie zaawansowanych obliczeń matematycznych Umiejętność pisania programów komputerowych Zdolności artystyczne i twórcze Umiejętność tworzenia stron internetowych 1,86 1,83 3,59 4,55 4,09 4,47 4,09 4,46 3,18 4,44 3,82 4,23 4,25 4,21 3,73 4,17 3,65 4,16 3,68 4,08 3,99 4,05 2,52 3,28 3,88 3,26 2,82 3,20 2,84 2,89 2,79 2,78 Źródło: badania własne Pod względem znajomości programów komputerowych, badani uczniowie najwyżej określają swą umiejętność korzystania z programów do tworzenia prezentacji (niemal 2/3 ocenia ją jako bardzo dobrą), edytorów tekstu (58% badanych ocenia ją jako bardzo dobrą). Nieznacznie słabiej określana jest Strona 22

23 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej znajomość programów typu arkusze kalkulacyjne. Zdecydowanie najsłabsze znajomości uczniowie wykazują w zakresie umiejętności obsługi programów specjalistycznych typu AutoCad oraz Symfonia. Ponadto około 10% badanych deklaruje, iż potrafi także posługiwać się programami innymi niż wyszczególnione w ankiecie. Najczęściej są to programy muzyczne, programy do programowania sterowników itp. Tabela 13 Z jakich programów i na jakim poziomie potrafią korzystać badani Typ programu Nie znam Podstawy Dość dobrze Bardzo dobrze Razem Edytory teksu typu msword, openoffice Writer itp. 2,18% 6,55% 32,97% 58,30% 100,00% Arkusz kalkulacyjny Excel, Calc itp. 2,31% 16,52% 44,23% 36,94% 100,00% Programy do tworzenia prezentacji powerpoint, Impress 1,69% 5,67% 30,16% 62,48% 100,00% Programy graficzne typu Photoshop, Corel itp. 12,39% 26,25% 37,06% 24,30% 100,00% Programy księgowe typu Symfonia itp. 55,20% 25,46% 11,63% 7,71% 100,00% Programy do projektowania typu autocad itp. 53,78% 21,83% 16,34% 8,05% 100,00% Źródło: badania własne, N= Znajomość języków obcych Znajomość języków obcych wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych z terenu AO można uznać za powszechną (przynajmniej na poziomie deklaracji). Aż 94% respondentów twierdzi, iż zna język angielski. Nieznacznie mniej (86%) deklaruje także znajomość języka niemieckiego co oznacza, że niemal wszyscy badani w co najmniej podstawowym zakresie posługują się 2 językami obcymi. Wykres 15 Znajomość języków obcych 100,00 94,04 90,00 86,43 80,00 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 17,19 15,79 14,39 12,16 10,00 0,00 7,37 6,78 3,39 6,43 1,29 Źródło: badania własne Poza językami zaprezentowanymi na wykresie, badani deklarują także znajomość innych języków obcych. Wśród pozostałych języków najczęściej wymieniana była znajomość języka: japońskiego 14 osób, łacińskiego 5 osób, norweskiego 4 osoby. Niektórzy badani wskazywali także znajomość języka śląskiego (9 osób) i polskiego (9 osób) jako znajomość języków obcych. Strona 23

24 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Respondenci poza wskazaniem języków, którymi potrafią się posługiwać proszeni byli także o określenie stopnia/poziomu 2 znajomości danego języka. Z zebranych deklaracji wynika, iż język angielski, który jest najbardziej popularnym językiem wśród badanych osób, jest także językiem, który znają najlepiej. Ponad połowa badanych deklaruje, iż zna ten język w stopniu średniozaawansowanym (B1 i B2), a kolejnych 17% w stopniu zaawansowanym lub biegłym (C1 i C2). Drugi w kolejności język język niemiecki mimo swojej popularności, przez większość badanych znany jest wyłącznie na poziomie podstawowym (A1 i A2). Zaledwie 30% respondentów deklaruje, iż zna język niemiecki na poziomie średniozaawansowanym (B1 i B2). Znajomość pozostałych języków jest zarówno rzadsza jak i na niższym poziomie. Zaprezentowana w tabeli wartość uśredniona znajomości języków wyliczona została w oparciu o deklarowany poziom znajomości poszczególnych języków (iloczyn liczby osób znających język na danym poziomie do liczby osób ogółem deklarujących znajomość języka). Im wartość średnia wyższa, tym lepszy poziom znajomości danego języka wśród badanych osób posługujących się danym językiem. Tabela 14 Poziom znajomości języków obcych Język/poziom znajomości języka A1 A2 B1 B2 C1 C2 Wartość uśredniona Język angielski 4,1% 22,6% 29,5% 26,2% 10,7% 6,8% 3,37 Język niemiecki 26,0% 33,8% 17,3% 12,4% 5,8% 4,6% 2,52 Język czeski 59,2% 18,4% 9,5% 4,1% 4,1% 4,8% 1,90 Język francuski 47,4% 28,9% 14,8% 2,2% 1,5% 5,2% 1,97 Język rosyjski 54,5% 18,7% 8,1% 5,7% 5,7% 7,3% 2,11 Język hiszpański 46,2% 19,2% 18,3% 9,6% 2,9% 3,8% 2,15 Język włoski 57,1% 7,9% 12,7% 7,9% 6,3% 7,9% 2,22 Język niderlandzki 56,9% 15,5% 5,2% 5,2% 3,4% 13,8% 2,24 Język szwedzki 41,4% 17,2% 3,4% 6,9% 10,3% 20,7% 2,90 Źródło: badania własne Z zebranych danych wynika, iż mniej więcej 94% absolwentów szkół średnich AO posługuje się językiem angielskim oraz około 86,4% językiem niemieckim. Zakładając, iż średni roczny napływ absolwentów szkół średnich na terenie AO wynosi około 4 tys. osób, można przyjąć, iż spośród nich około 3760 osób posługuje się językiem angielskim, a około 3440 osób językiem niemieckim. Znajomość pozostałych języków jest nieco słabsza, lecz roczna liczba absolwentów wkraczających na rynek pracy posługujących się językami wyszczególnionymi w tabeli wacha się między 300 osób (w przypadku języka włoskiego) a około 700 w przypadku języka czeskiego i francuskiego. Przedstawione powyżej dane są spójne z danymi zawartymi w raporcie ORE 3. Według zaprezentowanych w nim danych, podstawowym celem kształcenia językowego jest zdobycie przez uczniów umiejętności porozumiewania się w języku obcym w mowie i piśmie. Odsetek osób uczących się języka obcego stale się zwiększa, co świadczy o dostosowaniu metod kształcenia w zakresie kompetencji językowych do wyzwań związanych z integracją europejską. Najczęściej nauczanymi językami w Polsce są: angielski powszechność nauczania 86%, niemiecki (33%), rosyjski (4,5%) 2 Określenie poziomu znajomości języka odnosiło się do skali przyjętej przez Radę Europy, gdzie A1 oznacza poziom początkujący, elementarny, A2 podstawowy, B1 średniozaawansowany, B2 średniozaawansowany wyższy, C1 zaawansowany, C2 biegły. 3 Patrz: Powszechność nauczania języków w roku szkolnym 2011/2012, ORE, Warszawa 2013 Strona 24

25 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej i francuski (2,7%) oraz pozostałe, takie jak: włoski (0,2%), hiszpański (0,5%), łaciński i grecki (0,5%) i grupa - inne języki (0,1%). Najczęściej nauczanym językiem obcym w kraju był język angielski, którego uczyło się najwięcej młodzieży. Jego wskaźnik powszechności, pomimo niżu demograficznego z każdym rokiem wzrasta. Kolejnymi językami pod względem powszechności nauczania były: niemiecki, a następnie rosyjski i francuski. Takie uszeregowanie powszechności nauczania języków obcych w szkołach utrzymuje się na przestrzeni kilku ostatnich lat. Jednak rozkład powszechności nauczania języków obcych w układzie wojewódzkim jest bardzo zróżnicowany. Biorąc pod uwagę dane dla województwa opolskiego zauważyć należy, iż we wszystkich typach szkół i placówek oświatowych angielskiego uczy się blisko 94% uczniów (jako języka podstawowego bądź dodatkowego), niemieckiego ponad 55%, rosyjskiego niewiele ponad 1%, francuskiego blisko 3%. Bez względu na podział geograficzny język angielski jest najbardziej popularnym językiem obcym w szkołach na każdym poziomie edukacji. Nastąpił natomiast znaczny wzrost nauczania języka niemieckiego w województwie opolskim jest on najwyższy w skali kraju jeśli chodzi o nauczanie niemieckiego jako języka dodatkowego i wynosi ponad 9%. W skali ogólnopolskiej (jak również na terenie województwa opolskiego) odnotowano natomiast wzrost powszechności nauczania języka francuskiego (3 wskaźnik w kraju). W praktyce skala nauczania poszczególnych języków obcych nie wynika tylko z mniejszej czy większej ich popularności, ale także z możliwości kadrowych i organizacyjnych szkół. Wzrost liczby uczących się języków obcych jest skutkiem wdrożenia podstawy programowej, której efektem jest także zwiększenie liczby nauczanych języków, szczególnie widoczne w przypadku nauczania języka angielskiego. Analiza rozkładu przestrzennego wskazuje, że powszechność nauczania poszczególnych języków jest często uwarunkowana geograficznie w województwach przygranicznych da się zauważyć dużą popularność języka kraju sąsiadującego. Jednakże w większości województw powszechność nauczania języków obcych wynika głównie z możliwości kadrowych i organizacyjnych szkół Bariery rynku pracy Na poniższym wykresie zaprezentowane zostały bariery i przeszkody z jakimi na rynku pracy spotykają się absolwenci szkół średnich. Osoby biorące udział w badaniu proszone były o ocenę każdej z potencjalnych barier i wskazanie (w oparciu o 5 stopniową skalę, gdzie 1 oznacza całkowicie nieistotne a 5 bardzo istotne) w jakim stopniu ich zdaniem bariera ta niekorzystnie wpływa na sytuację absolwentów na rynku pracy. Wśród barier określanych za najbardziej istotne (najwyższy odsetek wskazań wartości 4 i 5 w przyjętej skali) znalazły się bariery wynikające ze słabości absolwentów niewystarczające doświadczenie zawodowe absolwentów (łącznie 63% wskazań wartości 4 i 5) oraz brak kontaktów i znajomości absolwentów (56%), a także brak zainteresowania ze strony pracodawców, którzy nie poszukują do pracy absolwentów szkół średnich (57%). Strona 25

26 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 16 Bariery i przeszkody jakie napotykają absolwenci szkół średnich na rynku pracy Całkowicie nieistotne Bardzo istotne 5 Pracodawcy nie potrzebują nowych pracowników 8,0% 12,6% 28,6% 23,7% 27,0% Pracodawcy nie poszukują absolwentów szkół średnich 6,6% 11,7% 24,1% 26,6% 31,0% Dostępne stanowiska są poniżej kwalifikacji posiadanych przez absolwentów 6,7% 14,8% 32,2% 27,5% 18,9% Brak wystarczających kontaktów i znajomości absolwentów 4,6% 12,5% 26,6% 26,5% 29,8% Dostępne stanowiska są zbyt nisko płatne, żeby absolwenci chcieli tam pracować 6,5% 13,2% 25,2% 23,1% 32,0% Niewystarczająca samodzielność absolwentów 7,0% 14,4% 28,8% 31,1% 18,8% Niewystarczające doświadczenie zawodowe absolwentów 5,3% 9,8% 21,5% 29,8% 33,6% Nieumiejętność poszukiwania pracy przez absolwentów szkół 8,1% 16,9% 32,8% 26,3% 15,8% Brak odpowiedniego przepływu informacji o wolnych stanowiskach pracy 6,6% 13,8% 31,7% 27,4% 20,4% Brak odpowiednich kompetencji absolwentów 6,8% 14,7% 30,5% 26,4% 21,6% Absolwenci kończą nieodpowiednie kierunki szkół 9,9% 13,5% 30,8% 20,0% 25,8% Źródło: badania własne, N=810 Strona 26

27 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Na wykresie zaprezentowano uśrednione wartości dla poszczególnych przeszkód/barier wskazywanych przez respondentów. Za najmniej istotną barierę uznana została nieumiejętność poszukiwania pracy przez absolwentów (średnio 3,25 w 5 stopniowej skali) oraz to, iż dostępne stanowiska pracy są poniżej kwalifikacji posiadanych przez absolwentów (średnia 3,37). Wykres 17 Uśredniona wartość wskazywanych barier i przeszkód z jakimi napotykają absolwenci szkół średnich na rynku pracy Niewystarczające doświadczenie zawodowe absolwentów 3,77 Brak wystarczających kontaktów i znajomości absolwentów Pracodawcy nie poszukują absolwentów szkół średnich Dostępne stanowiska są zbyt nisko płatne 3,65 3,64 3,61 Pracodawcy nie potrzebują nowych pracowników 3,49 Brak przepływu informacji o wolnych miejscach pracy Brak odpowiednich kompetencji absolwentów Niewystarczająca samodzielność absolwentów Absolwenci nie posiadają szukanego wykształcenia Dostępne stanowiska są poniżej kwalifikacji absolwentów 3,41 3,41 3,40 3,38 3,37 Nieumiejętność poszukiwania pracy przez absolwentów 3,25 Źródło: badania własne, N=810 W kolejnym pytaniu uczestnicy badania proszeni byli o wskazanie czynników, którymi ich zdaniem kierują się pracodawcy w trakcie zatrudniania nowych pracowników. Za najistotniejsze czynniki uznane zostały doświadczenie na podobnym stanowisku (52,8% wskazań jako czynnik bardzo ważny i 30,1% jako ważny ) oraz odpowiednie dla stanowiska wykształcenie (łącznie 78% wskazań wartości 4 i 5), a także znajomość języków obcych (76,9% wskazań wartości 4 i 5). Strona 27

28 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 18 Czynniki, którymi kierują się pracodawcy przy zatrudnianiu nowych pracowników zdaniem uczniów szkół ponadgimnazjalnych Całkowicie nieistotne Bardzo ważne 5 Sytuacją rodzinną pracownika 28,0% 20,8% 25,6% 16,1% 9,5% Znajomością języków obcych 1,4% 4,5% 17,3% 33,9% 43,0% Przynależnością do związków zawodowych 16,9% 21,8% 33,4% 17,8% 10,1% Umiejętnością obsługi komputera i wykorzystania Internetu 3,1% 7,9% 25,4% 37,7% 25,8% Oczekiwaniami finansowymi pracowników 6,5% 9,3% 31,0% 29,1% 24,1% Chęcią podnoszenia kwalifikacji 3,7% 7,1% 24,3% 36,4% 28,4% Zdobytymi certyfikatami, uprawnieniami zawodowymi 1,5% 5,4% 18,7% 37,5% 36,9% Dyspozycyjnością pracownika 1,6% 5,0% 18,1% 35,3% 40,0% Płcią 23,1% 18,8% 28,3% 18,4% 11,4% Doświadczeniem na podobnym stanowisku 1,4% 3,3% 12,3% 30,1% 52,8% Cechami osobowymi pracownika 3,3% 9,9% 32,8% 36,1% 17,9% Odpowiednim dla stanowiska wykształceniem 1,6% 4,5% 16,0% 34,2% 43,8% Wiekiem pracownika 4,8% 9,7% 30,6% 28,1% 26,8% Źródło: badania własne, N=806 Strona 28

29 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Z kolei wśród najmniej istotnych czynników wpływających na zatrudnianie pracowników zdaniem badanych uczniów znajdują się czynniki takie jak sytuacja rodzinna czy płeć pracownika. Zdaniem badanych niewielkie znaczenie mają także oczekiwania finansowe pracowników oraz przynależność do związków zawodowych. Wykres 19 Uśrednione wartości czynników wpływających na zatrudnianie pracowników Doświadczeniem na podobnym stanowisku Odpowiednim dla stanowiska wykształceniem Znajomością języków obcych Dyspozycyjnością pracownika Zdobytymi certyfikatami, uprawnieniami zawodowymi Chęcią podnoszenia kwalifikacji Umiejętnością obsługi komputera i wykorzystania Internetu Wiekiem pracownika Cechami osobowymi pracownika Oczekiwaniami finansowymi pracowników Przynależnością do związków zawodowych Płcią Sytuacją rodzinną pracownika 2,82 2,76 2,58 4,30 4,14 4,13 4,07 4,03 3,79 3,75 3,62 3,55 3,55 Źródło: badania własne, N=806 Biorąc pod uwagę powyższe zestawienia, z których wynika, iż zdaniem uczniów szkół ponadgimnazjalnych pracodawcy w największym stopniu przy zatrudnianiu nowych pracowników kierują się ich wcześniejszymi doświadczeniami zawodowymi, stosunkowo słabo wypada pozanaukowa aktywność uczniów. Wśród wszystkich ankietowanych, najczęstszą aktywnością pozanaukową była dorywcza praca w trakcie wakacji. Blisko 2/3 badanych deklaruje, iż kiedykolwiek podejmowała dorywczą pracę, przy czym aż 44% osób pracowało wyłącznie w 1 firmie, kolejnych 33% w 2 firmach. Pozostałych 23% badanych deklaruje, że nabywało doświadczenia zawodowego w 3 lub większej liczbie firm. Mniej niż połowa badanych (44,8%) zajmowała się pracą wolontarystyczną, przy czym około 50% respondentów pracowało jako wolontariusz w okresie do 3 miesięcy. Z oferty kursów i szkoleń korzystało 37,7% respondentów, z czego ponad 2/3 uczestniczyło w 1 (37,1%) lub 2 kursach (31,1%). Zaledwie co czwarty respondent brał udział w praktykach zawodowych innych niż obowiązkowe. Doświadczeniem zdobywanym w działalności w organizacjach pozarządowych może wykazać się zaledwie 12,9% badanych, z czego aż 60% miała styczność wyłącznie z jedną organizacją, a mniej więcej co trzeci badany z 2 organizacjami. Około 10% badanych uczestniczyło w programie typu COMENIUS, w tym 38% w czasie do 2 tygodni, oraz 48,1% około 1 miesiąca i 14% dłużej niż 1 miesiąc. Strona 29

30 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 20 Aktywność pozanaukowa uczniów szkół ponadgimnazjalnych 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% Pracowałeś(aś) zawodowo, dorywczo na wakacjach itp.? 65,6% Pracowałeś(aś) jako wolontariusz Korzystałeś(aś) z warsztatów dot. umiejętności miękkich 37,7% 44,8% Uczestniczyłeś(aś) w nieobowiązowych praktykach 25,9% Działałeś(aś) w organizacjach pozarządowych Uczestniczyłeś(aś) w programach wymiany uczniów 12,9% 10,3% Źródło: badania własne, N=803 Do działań, które zdaniem badanych uczniów powinna podejmować szkoła, aby w większym stopniu dostosowywać ich kompetencje do potrzeb rynku pracy, w pierwszej kolejności zaliczone zostały działania związane z większą otwartością szkół na współpracę z przedsiębiorcami, w tym dostosowywanie programów kształcenia do potrzeb rynku pracy (średnia wartość wskazań wyniosła 4,28 punktu w 5 stopniowej skali) oraz zwiększenie zakresu współpracy z przedsiębiorcami w formie praktyk i staży (4,22). Co istotne, zgoda na zwiększenie zakresu współpracy szkół z przedsiębiorcami w formie praktyk i staży, z jednej strony idzie w parze z postulatem zwiększenia ogólnej liczby zajęć praktycznych (4,07 punktu), lecz już niekoniecznie ze zgodą uczniów na zwiększenie liczby obowiązkowych praktyk i staży, które znalazły się na dole tabeli (zaledwie 3,56 punktu w 5 stopniowej skali). Innymi słowy można to określić jako zgodę uczniów na zwiększenie współpracy szkół z przedsiębiorcami oraz zwiększenie liczby zajęć praktycznych, ale równocześnie bez zwiększania liczby godzin obowiązkowych zajęć. Wykres 21 Działania, które powinny zdaniem uczniów podejmować szkoły, aby w większym stopniu dostosowywać kompetencje swoich uczniów do potrzeb rynku pracy wg. wartości uśrednionych Dostosować program kształcenia do potrzeb rynku pracy Zwiększyć zakres współpracy z przedsiębiorcami np. w formie staży Otwierać nowe kierunki nauczania Zwiększyć liczbę zajęć praktycznych Zapewnić odpowiednie doradztwo zawodowe Zwiększyć wpływ pracodawców na programy szkolne Podnieść kompetencje kadry dydaktycznej szkoły Zwracać uwagę na kompetencję społeczne uczniów Zwiększyć liczbę obowiązkowych praktyk Zwiększyć zatrudnienie praktyków jako nauczycieli Więcej uwagi poświęcać wykształceniu ogólnemu uczniów 4,28 4,22 4,08 4,07 3,98 3,74 3,65 3,56 3,56 3,36 3,27 Źródło: badania własne, N=809 Strona 30

31 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Na poniższym wykresie zaprezentowano szczegółowy odsetek wskazań dla działań, jakie powinny zdaniem uczniów podejmować szkoły, aby w większym stopniu dostosowywać ich kompetencje do potrzeb rynku pracy Wykres 22 Działania jakie powinny podejmować szkoły w celu dostosowania kompetencji uczniów do potrzeb rynku pracy. Całkowicie nieistotne Bardzo ważne 5 Otwierać nowe kierunki nauczania 4,0% 6,1% 17,1% 23,3% 49,6% Dostosować program kształcenia do potrzeb rynku pracy 2,0% 5,0% 12,3% 24,4% 56,3% Zapewnić uczniom odpowiednie doradztwo zawodowe 3,7% 7,9% 17,1% 29,0% 42,3% Podnieść kompetencje kadry dydaktycznej szkoły 6,1% 10,8% 24,0% 30,1% 28,9% Więcej uwagi zwracać na kształtowanie kompetencji społecznych uczniów 5,0% 10,1% 31,5% 30,3% 23,1% Więcej uwagi poświęcać wykształceniu ogólnemu uczniów 11,2% 15,5% 29,0% 24,2% 20,1% Zwiększyć liczbę obowiązkowych praktyk 7,8% 12,2% 24,6% 26,7% 28,7% Zwiększyć zatrudnienie praktyków jako nauczycieli 8,7% 13,3% 31,7% 26,1% 20,2% Zwiększyć wpływ pracodawców na możliwości tworzenia programów szkolnych 3,2% 9,3% 27,5% 30,5% 29,5% Zwiększyć zakres współpracy z przedsiębiorcami w formie praktyk/ staży 2,8% 2,8% 14,9% 28,9% 50,6% Zwiększyć liczbę zajęć praktycznych 6,2% 5,0% 14,3% 25,0% 49,6% Źródło: badania własne, N=809 Strona 31

32 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Własna działalność gospodarcza Blisko połowa uczestników badania (44,9%) zastanawiała, bądź zastanawia nad założeniem własnej działalności gospodarczej. Kolejnych 14,5% respondentów jest zdecydowana założyć własną firmę (podobny odsetek badanych deklarował, że za 5-10 lat zamierza pracować we własnej firmie). Jednocześnie nieco ponad 40% badanych do tej pory nie rozważał takiej możliwości lub nie ma na ten temat zdania. Wykres 23 Czy kiedykolwiek zastanawiałeś(aś) się nad możliwością założenia własnej działalności gospodarczej (własnej firmy)? 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% Jestem zdecydowany/a założyć własną firmę 14,6% Zastanawiam się nad założeniem własnej firmy 44,9% Nigdy nie zastanawiałam/łem nad założeniem firmy 20,1% Trudno powiedzieć 20,4% Źródło: badania własne, N=827 Spośród 9 najpopularniejszych form wsparcia działalności gospodarczej, z których mogą korzystać nowopowstające podmioty, uczestnicy badania proszeni byli o to, aby wskazać maksymalnie 3 formy, które ich zdaniem są najbardziej potrzebne osobom zakładającym własną działalność. Zdaniem badanych najważniejszą formą wpierania rozwoju działalności gospodarczej są dotacje i wsparcie finansowe nowopowstających firm (83,2% wskazań). Na kolejnych miejscach znalazły się formy wsparcia doradczego (42,2%) i szkoleniowego (35,9%). Stosunkowo najrzadziej wskazywano na wsparcie w postaci dostępu do pomieszczeń i wyposażenia biurowego (9,2% wskazań) oraz wsparcia w postaci kredytów i pożyczek na rozwój działalności (19,8%). Wykres 24 Jakiego typu wsparcie potrzebne jest Twoim zdaniem osobom zakładającym działalność gospodarczą w Aglomeracji Opolskiej? 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Wsparcie finansowe/dotacja na założenie firmy 83,2% Wsparcie osób doświadczonych, doradców Wsparcie szkoleniowe kursy przygotowujące Wsparcie finansowania działalności w pierwszym roku Dostęp do wyposażenia biurowego i pomieszczeń biurowych Zapewnienie tanich lokali dla nowopowstających firm Pomoc w prowadzeniu spraw księgowych i prawnych Pomoc w prowadzeniu promocji i pozyskiwaniu klientów Kredyty i pożyczki na rozwój działalności 42,2% 35,9% 31,0% 29,0% 28,9% 20,8% 19,8% 9,2% Uwaga: dane nie sumują się do 100%, respondenci mogli zaznaczyć maksymalnie 3 odpowiedzi. Źródło: badania własne Strona 32

33 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Ponadto spośród wszystkich ankietowanych osób zaledwie 6,3% (łącznie 54 osoby) było w stanie wymienić organizacje/instytucje wspierające rozwój nowych przedsiębiorstw. Wśród zanotowanych odpowiedzi znalazły się wskazania odnoszące się do ogólnej kategorii Fundusze UE łącznie 18 wskazań, Inkubatory Przedsiębiorczości 14 wskazań, instytucje samorządowe PUP, WUP, urzędy gmin, Urząd Marszałkowski 13 wskazań, podmioty III sektora 3 wskazania, Izba Gospodarcza 2 wskazania, inne podmioty 4 wskazania Ocena cech miejscowości W końcowej części ankiety respondenci proszeni byli o ocenę poszczególnych cech miejscowości, w których zamieszkują. Dane zawarte na wykresie odnoszą się wyłącznie do ocen wystawionych przez mieszkańców Aglomeracji Opolskiej. Spośród wszystkich cech odnoszących się do miejscowości z terenu AO, najwyżej ocenione zostały ogólne warunki życia. Łącznie 54,9% osób oceniło je jako dobre lub bardzo dobre. Nieznacznie słabiej ocenione zostały życzliwość i otwartość mieszkańców (48,0%) oraz czystość miejscowości (47,4%). Najsłabiej natomiast mieszkańcy AO oceniają własne miejscowości przez pryzmat miejsc pracy (łącznie 48,9% odpowiedzi źle i bardzo źle), oferty kulturalnej (41,3%) oraz atrakcyjności dla inwestorów i działalności instytucji administracji (po 39,6% wskazań negatywnych). Strona 33

34 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 25 Jakbyś ocenił(a) następujące cechy miejscowości, w której mieszkasz i jej mieszkańców? Bardzo źle Źle Średnio Dobrze Bardzo dobrze Ogólne warunki życia w miejscowości, w której mieszkasz Atrakcyjność miejscowości dla inwestorów tworzących nowe miejsca pracy Bezpieczeństwo mieszkańców i ich majątku Komunikacja miejska/transport zbiorowy Oferta kulturalna Możliwość nauki i kształcenia Miejsce pracy Przedsiębiorczość mieszkańców Miejsce, w którym można spędzać czas wolny (czas wypoczynku) Życzliwość i otwartość mieszkańców Atrakcyjność dla odwiedzających Czystość miejscowości Infrastruktura lokalna (drogi, parkingi, parki itp.) Infrastruktura społeczna (żłobki, przedszkola, szpitale, domy opieki) Wykształcenie mieszkańców Działalność różnych jednostek administracji publicznej (urzędów) 4,3% 6,9% 34,6% 14,5% 26,2% 33,4% 4,2% 12,3% 37,2% 15,8% 16,3% 14,4% 24,3% 25,9% 20,8% 28,7% 31,4% 34,6% 22,1% 28,1% 11,6% 21,6% 43,6% 12,6% 18,4% 25,9% 6,2% 13,3% 31,7% 14,9% 23,3% 34,4% 6,3% 14,2% 31,3% 12,7% 13,2% 20,0% 18,4% 31,9% 34,4% 3,9% 13,7% 50,6% 18,9% 19,8% 35,5% 38,4% 34,3% 33,9% 24,5% 30,9% 34,1% 15,8% 17,7% 8,3% 12,0% 23,0% 8,1% 19,4% 7,1% 24,0% 6,0% 11,3% 15,9% 4,7% 7,2% 18,5% 17,9% 18,3% 9,2% 14,2% 24,9% 10,5% 24,2% 9,9% 25,3% 6,5% 18,6% 7,2% Źródło: badania własne, N=812 Strona 34

35 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Poniższe oceny zaprezentowane zostały w formie wartości uśrednionych odnoszących się do 5 stopniowej skali ocen z uwzględnieniem ocen mieszkańców AO oraz uczniów zamieszkujących na co dzień miejscowości poza AO. Z zebranych danych wynika, iż miejscowości z terenu AO oceniane są przez swych mieszkańców (uczniów szkół średnich) korzystniej pod względem większości badanych cech niż miejscowości, w których zamieszkują uczniowie spoza AO. Wśród mieszkańców gmin spoza AO najliczniejszą grupę stanowiły osoby pochodzące z Kluczborka (9), Strzelec Opolskich (7), Wołczyna, Głogówka i Brzegu (po 5). Na korzyść AO przemawiają w szczególności takie aspekty jak: komunikacja zbiorowa, możliwość nauki i kształcenia, przedsiębiorczość mieszkańców oraz oferta kulturalna. Miejscowości AO słabiej wypadają wyłącznie w zakresie oceny czystości miejscowości. Tabela 15 Ocena cech miejscowości według wartości uśrednionych Cecha miejscowości Mieszkańcy AO Osoby spoza AO Ogólne warunki życia w miejscowości, w której mieszkasz 3,55 3,48 Życzliwość i otwartość mieszkańców 3,40 3,48 Bezpieczeństwo mieszkańców i ich majątku 3,39 3,29 Czystość miejscowości 3,33 3,54 Miejsce, w którym można spędzać czas wolny (czas wypoczynku) 3,20 3,07 Wykształcenie mieszkańców 3,17 3,17 Infrastruktura lokalna (drogi, parkingi, parki itp.) 3,02 2,91 Infrastruktura społeczna (żłobki, przedszkola, szpitale, domy opieki) 3,01 2,88 Możliwość nauki i kształcenia 2,91 2,54 Przedsiębiorczość mieszkańców 2,88 2,65 Komunikacja miejska/transport zbiorowy 2,88 2,48 Atrakcyjność dla odwiedzających 2,83 2,87 Atrakcyjność miejscowości dla inwestorów tworzących nowe miejsca pracy 2,81 2,63 Oferta kulturalna 2,78 2,58 Działalność różnych jednostek administracji publicznej (urzędów) 2,75 2,76 Miejsce pracy 2,52 2,26 Źródło: badania własne W kolejnej tabeli zaprezentowano oceny średnie badanych cech w odniesieniu do poszczególnych miejscowości AO. Średnie ocen powstały w oparciu o oceny wystawione przez uczniów zamieszkujących badane gminy. W celu zwiększenia przejrzystości dane w tabeli zostały pokolorowane kolor zielony oznacza najwyżej oceniane cechy miejscowości, kolor czerwony oceny najsłabsze Strona 35

36 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Tabela 16 Ocena cech poszczególnych miejscowości AO według wartości uśrednionych Chrząstowice Dąbrowa Dobrzeń Wielki Gogolin Izbicko Komprachcice Krapkowice Liczba badanych % ogółu 1,8% 3,6% 3,3% 5,6% 2,5% 3,8% 13,1% 2,9% 3,0% 0,8% 5,3% 27,2% 6,2% 1,2% 2,7% 4,8% 2,6% 3,1% 2,6% 3,8% 100% Ogólne warunki życia w miejscowości, w której mieszkasz Atrakcyjność miejscowości dla inwestorów tworzących nowe miejsca pracy Lewin Brzeski Łubniany Murów Niemodlin 4,00 3,35 3,92 4,00 3,40 3,54 3,43 3,85 3,59 3,00 3,31 3,48 3,55 3,78 3,79 3,94 3,53 3,61 3,79 3,08 3,55 2,85 2,44 2,96 3,36 3,38 2,77 2,77 2,80 3,27 2,50 2,21 2,72 2,91 3,33 2,60 2,85 2,95 3,13 2,89 2,64 2,81 Bezpieczeństwo mieszkańców i ich majątku 3,75 3,08 3,63 3,73 3,40 3,54 3,42 3,40 3,64 2,67 3,03 3,20 3,30 3,33 3,63 3,53 3,58 3,91 3,84 3,12 3,39 Komunikacja miejska/transport zbiorowy 3,50 2,48 3,54 3,08 3,00 3,19 2,78 2,95 3,14 2,00 2,64 2,98 2,50 2,78 2,37 2,52 3,68 3,00 3,05 2,48 2,88 Oferta kulturalna 2,73 2,16 2,92 3,13 2,94 2,58 2,81 2,70 2,82 2,83 2,21 2,95 2,83 2,78 2,47 2,71 2,58 3,00 2,84 2,39 2,78 Możliwość nauki i kształcenia 2,42 2,56 3,08 2,79 3,20 3,04 2,97 2,95 2,77 2,83 2,36 3,25 2,81 2,78 2,30 2,71 2,74 3,09 2,68 2,43 2,91 Miejsce pracy 2,00 2,36 2,83 2,77 2,88 2,31 2,57 2,30 3,09 2,83 2,03 2,44 2,44 2,89 2,05 2,67 2,58 2,96 2,63 2,60 2,52 Przedsiębiorczość mieszkańców 2,92 2,36 3,04 3,18 3,40 2,73 2,78 2,70 3,64 2,83 2,64 2,81 2,63 3,44 2,89 3,03 2,68 3,48 3,17 2,96 2,88 Miejsce, w którym można spędzać czas wolny (czas wypoczynku) 3,58 2,64 3,17 3,79 3,44 3,19 2,87 3,25 3,55 3,17 2,51 3,32 3,12 3,89 3,20 3,18 2,95 4,13 3,16 2,80 3,20 Życzliwość i otwartość mieszkańców 4,00 3,28 3,21 3,79 3,19 3,78 3,31 3,10 3,95 2,67 3,44 3,16 3,35 4,00 3,45 3,64 3,53 4,00 3,58 3,29 3,40 Atrakcyjność dla odwiedzających 3,00 2,32 2,92 3,32 2,50 3,04 2,63 2,60 3,10 2,67 2,47 2,79 3,30 3,33 2,45 2,97 2,63 3,70 3,05 2,32 2,83 Czystość miejscowości 3,58 3,35 3,50 3,84 3,19 3,69 3,33 3,50 3,50 2,33 2,87 3,07 3,09 4,50 3,45 3,58 3,47 3,96 3,68 3,16 3,33 Infrastruktura lokalna (drogi, parkingi, parki itp.) 3,25 3,00 3,25 3,74 3,25 3,15 3,11 3,15 3,52 2,50 2,54 2,76 3,02 3,78 3,10 2,91 2,84 3,26 3,42 2,80 3,02 Infrastruktura społeczna (żłobki, przedszkola, szpitale, domy opieki) 2,83 2,87 3,08 3,24 3,44 2,88 3,23 2,90 3,76 2,50 2,41 2,99 2,83 3,44 2,70 2,64 2,68 3,43 3,21 3,08 3,01 Wykształcenie mieszkańców 3,58 2,76 3,30 3,34 3,19 3,30 3,30 2,95 3,59 3,00 3,03 3,16 3,05 3,22 2,95 3,06 3,05 3,48 3,21 2,84 3,17 Działalność różnych jednostek administracji publicznej (urzędów) 2,92 2,60 2,83 2,76 3,06 2,54 2,90 2,60 2,90 3,00 2,41 2,70 2,56 3,33 2,11 2,81 2,89 2,96 3,05 2,84 2,75 średnia wartości wszystkich czynników 3,18 2,72 3,20 3,36 3,17 3,08 3,01 2,98 3,36 2,71 2,63 2,99 2,96 3,41 2,85 3,05 3,02 3,44 3,20 2,81 3,03 Źródło: badania własne Opole Ozimek Popielów Prószków Strzeleczki Tarnów Opolski Turawa Walce Zdzieszowice Średnia łączna dla AO Strona 36

37 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Na zakończenie badania, ankietowani proszeni byli o określenie czynników/spraw, których poprawa/wykorzystanie ich zdaniem będzie miała największy wpływ na rozwój miejscowości przez nich zamieszkiwanych w okresie najbliższych 5-10 lat. Na wykresie zawarte zostały wyłącznie oceny osób zamieszkujących teren AO. Zdaniem uczniów szkół ponadgimnazjalnych największy wpływ na rozwój gmin AO w okresie najbliższych 5-10 lat będą miały czynniki takie jak: stworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i powstawania nowych miejsc pracy (łącznie 78,8% wskazań dużego lub bardzo dużego znaczenia), ściągnięcie nowych inwestorów tworzących atrakcyjne miejsca pracy (75,9%) oraz poprawa warunków nauki i lepsze wyposażenie szkół (73,4%). Wśród najmniej istotnych czynników znalazły się natomiast: poprawa czystości ulic (łącznie 25,3% wskazań małego lub braku znaczenia), wykorzystanie bliskości granicy z Czechami (22,8%) oraz unowocześnienie obiektów handlowych (20,9%). Strona 37

38 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 26 Czynniki, które będą miały wpływ na rozwój miejscowości w ciągu najbliższych 5-10 lat Nie ma znaczenia Małe znaczenie Średnio ważne Duże znaczenie Bardzo duże znaczenie Wykorzystanie bliskości granicy z Niemcami Wykorzystanie bliskości granicy z Czechami Zwiększenie ilości, różnorodności i dostępności punktów usługowych Poprawa warunków nauki i lepsze wyposażenie szkół Poprawa stanu bezpieczeństwa mieszkańców i ich majątku Ściągnięcie nowych inwestorów tworzących atrakcyjne miejsca pracy Zwiększenie ilości imprez kulturalnych i rozrywkowych dostępnych dla mieszkańców Lepsze wykorzystanie atutów miejscowości Zwiększenie liczby miejsc parkingowych w mieście Stworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i nowych miejsc pracy Poprawa stanu dróg w mieście Rozwój boisk, miejskich ośrodków sportu i rekreacji wypoczynku Poprawa działalności administracji domów i osiedli Poprawa funkcjonowania komunikacji miejskiej Rozwój budownictwa mieszkaniowego Powstanie miejsc zabaw dla dzieci i młodzieży Unowocześnienie obiektów handlowych Pomoc społeczna dla najbiedniejszych grup mieszkańców Poprawa czystości ulic Lepszy dostęp do usług służby zdrowia 8,8% 11,0% 19,6% 22,2% 38,4% 9,2% 13,6% 24,0% 26,1% 27,1% 3,4% 6,1% 28,5% 35,5% 26,4% 2,9% 4,6% 19,1% 36,7% 36,7% 3,2% 9,7% 25,4% 33,2% 28,5% 1,8% 4,4% 17,9% 28,8% 47,1% 2,4% 7,5% 22,8% 30,8% 36,5% 2,7% 5,6% 20,4% 34,4% 36,9% 7,0% 12,3% 27,3% 28,3% 25,2% 1,2% 5,8% 14,3% 25,2% 53,5% 3,0% 6,8% 20,4% 26,0% 43,8% 2,9 5,9% 22,4% 29,3% 39,6% 4,6% 12,8% 30,7% 31,9% 20,1% 3,4% 7,4% 21,9% 31,9% 3,7% 9,5% 28,3% 35,1% 4,9% 9,6% 28,9% 29,6% 6,7% 14,2% 28,3% 30,0% 4,6% 9,8% 27,9% 32,2% 35,4% 23,5% 27,0% 20,9% 25,5% 8,8% 16,5% 32,7% 24,0% 18,0% 5,2% 8,8% 25,5% 26,2% 34,3% Źródło: badania własne, N=785 Strona 38

39 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Opinie uczniów na temat czynników, które będą miały wpływ na rozwój zamieszkiwanych przez nich miejscowości w ciągu kolejnych 5-10 lat, zarówno wśród uczniów z terenów AO jak i spoza AO, są w znacznej mierze zbliżone. Nieznacznie częściej mieszkańcy AO wskazywali jedynie na konieczność poprawy bezpieczeństwa w gminach oraz wykorzystanie bliskości granicy z Niemcami i Czechami. Tabela 17 Wartości uśrednione czynników, które będą miały wpływ na rozwój miejscowości w ciągu najbliższych 5-10 lat zdaniem uczniów AO i pozostałych miesjcowości Czynnik Mieszkańcy Osoby spoza AO AO Stworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i powstawania nowych miejsc pracy 4,24 4,21 Ściągnięcie nowych inwestorów tworzących atrakcyjne miejsca pracy 4,15 4,04 Poprawa stanu dróg w mieście 4,01 3,94 Poprawa warunków nauki i lepsze wyposażenie szkół 4,00 3,79 Lepsze wykorzystanie atutów miejscowości 3,97 3,94 Rozwój boisk, miejskich ośrodków sportu i rekreacji wypoczynku 3,97 3,80 Zwiększenie ilości imprez kulturalnych i rozrywkowych dostępnych dla ogółu mieszkańców 3,92 3,83 Poprawa funkcjonowania komunikacji miejskiej 3,89 3,82 Lepszy dostęp do usług służby zdrowia 3,76 3,68 Zwiększenie ilości, różnorodności i dostępności punktów usługowych 3,75 3,70 Poprawa stanu bezpieczeństwa mieszkańców i ich majątku 3,74 3,49 Wykorzystanie bliskości granicy z Niemcami 3,70 3,51 Rozwój budownictwa mieszkaniowego 3,65 3,66 Powstanie miejsc zabaw dla dzieci i młodzieży 3,64 3,59 Pomoc społeczna dla najbiedniejszych grup mieszkańców 3,64 3,54 Zwiększenie liczby miejsc parkingowych w mieście 3,52 3,57 Poprawa działalności administracji domów i osiedli 3,50 3,54 Wykorzystanie bliskości granicy z Czechami 3,48 3,10 Unowocześnienie obiektów handlowych 3,44 3,47 Poprawa czystości ulic 3,26 3,13 Źródło: badania własne Strona 39

40 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 27 Wartości uśrednione czynników, które będą miały wpływ na rozwój miejscowości w ciągu najbliższych 5-10 lat zdaniem uczniów poszczególnych gmin AO Chrząstowice Dąbrowa Dobrzeń Wielki Gogolin Izbicko Komprachcice Krapkowice Liczba badanych % ogółu 1,8% 3,6% 3,3% 5,6% 2,5% 3,8% 13,1% 2,9% 3,0% 0,8% 5,3% 27,2% 6,2% 1,2% 2,7% 4,8% 2,6% 3,1% 2,6% 3,8% 100% Lepszy dostęp do usług służby zdrowia 3,38 3,50 3,50 3,68 3,87 3,96 3,66 3,43 3,76 4,75 3,71 4,11 3,83 3,75 3,61 3,26 3,22 3,73 3,59 3,33 3,76 Poprawa czystości ulic 3,33 3,41 2,54 3,08 3,33 3,54 3,24 2,86 3,48 4,75 3,47 3,33 3,10 3,25 3,17 3,18 3,32 3,23 3,47 3,13 3,26 Pomoc społeczna dla najbiedniejszych grup Lewin Brzeski Łubniany Murów Niemodlin 3,50 3,05 3,50 3,73 3,50 3,62 3,73 3,25 3,67 5,00 3,57 3,73 3,48 4,00 3,78 3,59 3,84 3,68 4,00 3,25 3,64 mieszkańców Unowocześnienie obiektów handlowych 3,67 3,27 3,63 3,47 3,29 3,56 3,48 3,67 3,57 4,75 3,66 3,29 3,63 3,38 3,17 3,33 3,47 3,41 3,65 3,25 3,44 Powstanie miejsc zabaw dla dzieci i młodzieży 3,50 3,17 3,46 3,74 3,29 3,50 3,81 3,81 4,14 4,75 4,03 3,63 3,49 3,50 3,24 3,36 3,58 3,86 3,76 3,42 3,64 Rozwój budownictwa mieszkaniowego 3,67 3,41 3,67 3,51 3,40 3,58 3,68 3,43 4,19 5,00 3,95 3,69 3,63 3,25 3,17 3,56 3,39 3,73 3,88 3,61 3,65 Poprawa funkcjonowania komunikacji miejskiej 3,75 4,13 3,58 3,84 3,80 4,23 3,78 3,43 4,52 5,00 3,87 3,93 3,80 4,13 3,72 3,65 3,95 4,27 4,06 3,54 3,89 Poprawa działalności administracji domów i osiedli 3,67 3,68 3,38 3,37 3,40 3,77 3,35 3,24 3,81 4,75 3,58 3,67 3,22 3,25 3,44 3,03 3,26 3,41 3,71 3,63 3,50 Rozwój boisk, miejskich ośrodków sportu i rekreacji wypoczynku 4,50 3,58 3,83 4,11 3,93 4,27 3,97 3,62 4,24 4,50 3,92 3,98 3,93 3,88 3,84 3,67 3,95 4,14 4,00 4,08 3,97 Poprawa stanu dróg w mieście 4,17 3,73 3,78 3,92 4,33 4,04 3,90 3,76 3,95 4,25 3,76 4,18 4,10 3,50 3,44 3,97 3,95 4,27 3,82 4,42 4,01 Stworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i powstawania nowych miejsc pracy 4,33 3,64 4,46 4,03 3,73 4,08 4,30 4,14 4,65 4,75 4,45 4,34 4,44 4,00 4,17 3,74 4,26 4,45 3,94 4,29 4,24 Zwiększenie liczby miejsc parkingowych w mieście 3,00 3,27 3,25 3,69 3,53 3,78 3,63 2,95 3,86 4,75 3,53 3,74 3,32 3,13 2,50 3,33 3,16 3,73 3,38 3,46 3,52 Lepsze wykorzystanie atutów miejscowości 3,58 3,41 3,91 3,92 4,07 4,20 4,06 3,90 4,00 5,00 3,95 4,07 3,71 4,29 3,83 3,65 3,89 4,45 3,94 3,91 3,97 Zwiększenie ilości imprez kulturalnych i rozrywkowych dostępnych dla ogółu mieszkańców 3,75 3,39 3,71 4,08 3,73 3,96 3,97 3,76 4,00 4,75 3,97 4,05 3,90 3,25 3,50 3,79 3,84 4,14 3,88 3,74 3,92 Ściągnięcie nowych inwestorów tworzących atrakcyjne miejsca pracy 3,92 3,75 4,13 4,18 3,87 4,31 4,13 4,14 4,19 4,50 4,21 4,32 3,95 3,88 4,22 3,94 4,16 4,09 3,88 4,13 4,15 Poprawa stanu bezpieczeństwa mieszkańców i ich majątku 3,67 3,50 3,63 3,76 3,53 4,04 3,61 3,35 4,05 4,75 3,72 3,84 3,63 3,50 3,74 3,59 3,68 3,77 3,71 3,96 3,74 Poprawa warunków nauki i lepsze wyposażenie szkół 3,92 3,63 4,08 4,16 3,13 4,30 3,99 3,81 3,90 4,75 4,08 4,12 3,83 3,88 3,72 3,88 3,95 4,05 4,06 4,00 4,00 Zwiększenie ilości, różnorodności i dostępności punktów usługowych 3,67 3,77 3,78 3,62 3,46 3,85 3,69 3,38 3,62 5,00 3,92 3,88 3,61 3,88 3,59 3,59 3,79 4,05 3,69 3,50 3,75 Wykorzystanie bliskości granicy z Czechami 2,67 3,59 3,52 3,26 3,33 3,38 3,43 3,10 3,24 4,25 3,61 3,63 3,63 3,25 3,39 3,62 3,06 3,18 3,56 3,83 3,48 Wykorzystanie bliskości granicy z Niemcami 2,83 3,45 3,79 3,44 3,60 3,46 3,67 3,80 3,90 4,25 3,74 3,84 3,63 4,13 3,53 3,68 3,47 3,77 4,06 3,67 3,70 Średnia wartości wszystkich czynników 3,62 3,52 3,65 3,73 3,60 3,87 3,75 3,54 3,94 4,71 3,83 3,87 3,69 3,65 3,54 3,57 3,66 3,87 3,80 3,71 3,76 Źródło: badania własne, N=731 Opole Ozimek Popielów Prószków Strzeleczki Tarnów Opolski Turawa Walce Zdzieszowice Średnia łączna dla AO Strona 40

41 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Kształcenie ustawiczne z perspektywy organizatorów oraz przedsiębiorców Przedstawiciele placówek kształcenia ustawicznego Na terenie AO w sposób stały funkcjonuje co najmniej kilkanaście placówek kształcenia ustawicznego realizujących kursy i szkolenia umożliwiające podnoszenie i uzupełnianie kwalifikacji zawodowych. Ponadto wiele kursów i szkoleń (w tym zawodowych) realizowanych jest okresowo przez podmioty prowadzące tego typu działalność dzięki środkom grantowym z funduszy europejskich oraz środków krajowych. W trakcie realizacji badania podjęto próbę kontaktu z 17 placówkami kształcenia ustawicznego z terenu AO (działającymi w sposób stały), z których 11 zgodziło się na udział w badaniu. Lista placówek, które zostały zaproszone do udziału w badaniu powstała w oparciu o dane zamieszczone w spisie szkół i placówek województwa opolskiego z dnia r. dostępnym na stronie internetowej Kuratorium Oświaty w Opolu 4. Badanie przeprowadzono wśród centrów i placówek kształcenia ustawicznego i praktycznego oraz ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego. W ofercie placówek funkcjonujących na terenie objętym badaniem znajduje się co najmniej kilkadziesiąt kierunków i specjalizacji (kursów i szkoleń), wśród których wymienić można takie jak florystyka, kosmetyka, ale także kursy z zakresu BHP, pierwszej pomocy, przeciwpożarowe oraz specjalistyczne i branżowe obsługa wózków widłowych, kursy i szkolenia dla elektryków, spawaczy i wiele innych. Zdaniem badanych osób (przedstawicieli placówek kształcenia ustawicznego), oferta placówek kształcenia ustawicznego na terenie AO jest szeroka, a osoby zainteresowane rozwojem posiadanych umiejętności/dokształcaniem się mają w czym wybierać. Większość przedstawicieli badanych placówek jest zdania, iż ich oferta jest ściśle powiązana z zapotrzebowaniem na rynku pracy wynikającym z liczby osób zgłaszających chęć udziału w poszczególnych kursach, a także z zapotrzebowaniem na szkolenia zgłaszane/zlecane przez lokalnych przedsiębiorców. Dlatego też w opracowaniu nie została przedstawiona szczegółowa lista aktualnie dostępnych szkoleń i kursów na terenie AO, gdyż oferta ta jest na bieżąco modyfikowana. Dane uzyskane w trakcie realizacji badania pokazują, iż dostępność kierunków kształcenia ustawicznego w placówkach AO wynika przede wszystkim z czynników takich jak: badania rynku prowadzone przez placówki, realizacja kursów pod konkretne zamówienia przedsiębiorców lub placówek publicznych (MOPS, Urząd Pracy itp.), aktualne trendy rynku nowe pojawiające się potrzeby, nowe mody, przepisów prawnych konieczność udziału w kursach obowiązkowych np. BHP itp., doświadczenia jednostki, posiadanej bazy itp. W zakresie badania rynku potrzeb szkoleniowych placówki najczęściej analizują lokalne oferty pracy i w oparciu o przesłanki z nich płynące tworzą konkretne kursy. Uzupełnieniem tej metody jest analiza liczby osób zgłaszających się do placówki na dane kursy jeśli zgłaszających się jest dużo, kurs jest otwierany, jeśli nie albo z niego rezygnujemy, albo robimy kolejny nabór. Są to podstawowe metody 4 Link do bazy: 30-wrzesnia-2011-r-plik-do-pobrania-w-formacie-xls Strona 41

42 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej analizy potrzeb kształcenia w danych kierunkach/specjalnościach, przez co mogą one być zawodne. Niektóre z placówek ponadto deklarują stałą współpracę ze szkołami (prowadzenie spotkań i prezentacji w szkołach, rozmowy z maturzystami dot. zawodów jakie chcą wykonywać), a także z Izbą Gospodarczą oraz lokalnymi przedsiębiorcami od których starają się pozyskać informacje o aktualnym zapotrzebowaniu na kursy. Większość placówek deklaruje, iż prowadzi kursy pod konkretne zamówienia firm, a niektóre z nich wręcz twierdzą, że powstały wyłącznie jako odpowiedź na zapotrzebowanie rynku pracy/firm. Jednocześnie firmy zgłaszające zapotrzebowanie na przeszkolenie pracowników, w zasadzie nie mają wpływu na zakres ich kształcenia. Z informacji przekazanych przez przedstawicieli badanych placówek wynika, iż zakres kształcenia na danym kierunku/danej specjalności najczęściej wynika z wytycznych MEN lub instytucji branżowych (instytucje egzaminacyjne przyznające tytuły lub certyfikaty), wobec czego zakres kształcenia narzucony jest odgórnie i nie ma możliwości jego modyfikacji. Przedsiębiorcy mogą jedynie wyrażać życzenia co do kierunków, na które jest zapotrzebowanie. Nie ingerują w program nauczania lecz mogą oczekiwać konkretnych umiejętności po zakończeniu konkretnego kierunku. Taka sytuacja do pewnego stopnia może obniżać wartość szkoleń realizowanych w placówkach AO w odniesieniu do potrzeb pracodawców. Wśród kursów dostępnych w placówkach kształcenia ustawicznego działających na terenie AO stosunkowo największym zainteresowaniem cieszą się kursy BHP oraz szkolenia okresowe, których odnawialność wymagana jest osobnymi przepisami. Dużym zainteresowaniem (zwłaszcza wśród kobiet) cieszą się kursy kosmetyczne, fryzjerskie, a także okołomedyczne (opiekun osoby starszej itp.). Mimo, iż oferta placówek kształcenia ustawicznego (zdaniem badanych) jest szeroka i dopasowana do lokalnych potrzeb, zainteresowanie zmianą kwalifikacji, ich uzupełnieniem lub aktualizacją wśród mieszkańców AO jest ograniczone. Osoby chcące się rozwijać, najchętniej biorą udział w krótkich i płatnych kursach, po których uzyskują konkretne umiejętności lub kwalifikacje/certyfikaty, które w prosty sposób przekładają się na zwiększenie ich szans na rynku pracy. Mniejsze zainteresowanie występuje w przypadku długotrwałych (choć często bezpłatnych lub współfinansowanych ze środków publicznych) kursów. Ponadto, jak zaznaczają badani, z oferty kursów bezpłatnych nie zawsze mogą skorzystać wszyscy zainteresowani (nawet gdy ich potrzebują), gdyż nierzadko okazuje się, iż nie spełniają oni często rygorystycznych wymagań/ograniczeń określonych przez jednostki finansujące dany kurs. Przedstawiciele placówek zaznaczają, iż konkurencja na rynku szkoleniowym na terenie AO jest dość duża, niemniej jednak poszczególne placówki (według zebranych informacji) jedynie w nieznacznym stopniu znają i interesują się ofertą oraz zakresem działalności pozostałych instytucji potencjalnej konkurencji. Przedstawiciele badanych placówek pytani o plany związane z tworzeniem nowych kierunków kształcenia podzielili się niemal na równe dwie grupy. Jedna z grup nie określała konkretnych kierunków, jakie mogą w ich placówce pojawić się w przyszłości. Deklarowali raczej, iż kierunki będą tworzone na bieżąco. W drugiej grupie znalazły się osoby wskazujące na konieczność tworzenia kursów okołomedycznych (opieka osób starszych, niepełnosprawnych etc.) gdyż to wynika z potrzeb Strona 42

43 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej zainteresowanych osób, które chcą się przeszkolić i wyjechać do pracy za granicę. Planowane jest także tworzenie kierunków związanych z energią odnawialną oraz nowymi technologiami. Badanie przeprowadzone wśród przedstawicieli placówek kształcenia ustawicznego uzupełnione zostało o wywiady z doradcami metodycznymi pracującymi na terenie Aglomeracji. W badaniu udział wzięło 9 doradców metodycznych. W szczególności skoncentrowano się na realizacji wywiadów z doradcami pracującymi w zakresie języków obcych, informatyki oraz kształcenia zawodowego. Z danych uzyskanych w trakcie wywiadów z doradcami metodycznymi wynika, iż większość z nich skupia się wokół pracy z nauczycielami szkół średnich, rzadziej na współpracy z nauczycielami placówek kształcenia ustawicznego. Najczęściej doradzają oni nauczycielom w zakresie doboru podręczników, planowania, organizowania i procesu dydaktycznego, tworzenia programów nauczania oraz rozwijania umiejętności metodycznych i wychowawczych. Sporadycznie natomiast zajmują się modernizowaniem i włączaniem nowych tematów nauczania, a także udziałem w planowaniu i tworzeniu nowych kierunków nauczania. Niewielu doradców metodycznych uczestniczy także w procesie dostosowywania kierunków kształcenia do potrzeb lokalnych przedsiębiorców, mimo iż jak niektórzy z nich nadmieniają reforma systemu kształcenia zawodowego, nastawiła się na dużą współpracę szkół z przedsiębiorcami i mimo, iż często zakres nauczania jest konsultowany z mikroprzedsiębiorcami posiadającymi praktykantów, ciężko stwierdzić, czy szkoły stosują się do ich rad czy zaleceń. Tym samym można stwierdzić, iż rola doradców metodycznych w procesie dopasowywania kierunków i programów nauki do potrzeb lokalnego rynku pracy, nie jest w pełni wykorzystywana, mimo iż mają dużą możliwość wywierania wpływu na lokalny sektor edukacji. Uczestnicy badania proszeni byli także o ocenę oferty edukacyjnej szkół ponadgimnazjalnych AO oraz możliwości zdobywania nowych kwalifikacji lub ich zmiany. Oceny w tym zakresie były bardzo podzielone. Z jednej strony rozmówcy twierdzili, iż polityka instytucji odpowiedzialnych za edukację na terenie AO jest słuszna, gdyż zakres kierunków i zawodów dostępnych w placówkach edukacyjnych odpowiada potrzebom lokalnego rynku pracy. Z drugiej jednak część rozmówców wskazywała, iż młodzież często kształci się w zawodach, po których nie ma pracy. Co więcej osoby chcące się przekwalifikować napotykają na wiele barier. Do najistotniejszych należą: słaba oferta placówek kształcenia, wysokie ceny kursów, godziny kursów pokrywające się z godzinami pracy itp. Zdaniem badanych, nadzieją na poprawę sytuacji może być zwiększenie wsparcia finansowego dla szkół chcących rozwijać posiadane zaplecze dydaktyczne, tworzenie i modernizacja laboratoriów, warsztatów oraz sprzętu komputerowego. Podsumowując zebrane informacje, ogólna ocena dostępności placówek kształcenia ustawicznego na terenie AO oraz możliwość zdobycia nowych kwalifikacji lub ich zmiany z perspektywy organizatorów kształcenia wypada raczej pozytywnie. Dostępny jest szeroki wachlarz kursów i szkoleń, a w razie potrzeby na bieżąco tworzone są nowe kierunki. Placówki szkolące pracowników, przynajmniej w opinii organizatorów kształcenia, kształcą w kierunkach odpowiadających rynkowi pracy. Jednocześnie zdaniem badanych zainteresowanie kształceniem ustawicznym wśród mieszkańców AO jest ograniczone, co może wynikać z jednej strony z faktu, iż ceny kursów uważane są za dość wysokie, a z drugiej, iż jednak wpływ lokalnych przedsiębiorców na kształt edukacji jest niewielki. Mimo Strona 43

44 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej to, placówki kształcenia ustawicznego otwarte są na tworzenie nowych kierunków. Większość z nich twierdzi, iż są w stanie otworzyć niemal dowolny kierunek, jeśli tylko pojawi się takie zainteresowanie Przedsiębiorcy Na potrzeby opracowania przeprowadzonych zostało 100 wywiadów pogłębionych z przedsiębiorcami prowadzącymi działalność na terenie AO. Ponad 90% z badanych przedsiębiorców z terenu objętego badaniem deklarowało, iż w roku 2013 ich pracownicy korzystali ze szkoleń dotyczących działalności firmy. Z zebranych danych wynika, iż pracodawcy najczęściej kształcą pracowników z tematów obowiązkowych/wymaganych odpowiednimi przepisami (np. BHP). Łącznie 77,5% ogółu badanych firm wysyłało swych pracowników na tego typu szkolenia. Ponadto przedsiębiorcy kierują swoich pracowników na szkolenia, które bezpośrednio mogą przekładać się na obroty firmy: sprzedaż, marketing (38,2%) oraz obsługa klienta (30,3%). Popularne są także szkolenia z zakresu księgowości, kadr i płac (30,3%), co może wynikać z konieczności aktualizacji wiedzy pracowników w kontekście zmieniających się przepisów i interpretacji prawa. Stosunkowo najrzadziej pracownicy delegowani byli na kursy branżowe (spawacz, monter itp.). Tabela 18 Tematyka szkoleń pracowników firm w 2013 roku Tematyka szkoleń % firm, które szkoliły pracowników w tej dziedzinie w 2013 roku BHP i p.poż 77,5% Sprzedaż, marketing 38,2% Z zakresu księgowości, kadr i płac 30,3% Obsługa klienta 30,3% Komputerowe 23,6% Przeprowadzane przez dostawców sprzętu 18,0% Branżowe (np. spawacz, monter, obsługa cnc) 12,4% Źródło: badania własne, N=92 Ponad połowa badanych przedsiębiorców ocenia dostępność oferty szkoleniowej na terenie AO jako przeciętną, przez co zdarza im się korzystać z instytucji szkoleniowych spoza obszaru AO. Jedynie codziesiąty badany ocenia dostępność jako wysoką i korzysta wyłącznie/głównie z usług szkoleniowych instytucji z terenu AO. Tabela 19 Ocena dostępności oferty szkoleniowej na obszarze AO przez badanych przedsiębiorców Ocena Jest ona wysoka korzystamy z instytucji szkoleniowych działających na terenie Aglomeracji Opolskiej Jest ona na przeciętnym poziomie korzystamy z instytucji szkoleniowych z obszaru Aglomeracji Opolskiej ale i spoza niej Jest na niskim poziomie korzystamy z instytucji szkoleniowych działających poza terenem Aglomeracji Opolskiej % wskazań 11,3% 55,0% 11,3% Nie mam zdania 22,5% Źródło: badania własne, N=85 Na przeciętną ocenę oferty szkoleniowej AO wpływać mogą bariery wymieniane przez przedsiębiorców. Wśród głównych barier utrudniających korzystanie z oferty szkoleniowej przedsiębiorcy wymieniali wysokie ceny szkoleń oraz brak oferty dopasowanej do potrzeb firmy. Z danych wynika, iż przedsiębiorcy pozytywnie oceniają jakość prowadzonych na terenie Aglomeracji szkoleń oraz ogólną dostępność firm szkoleniowych. Strona 44

45 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Tabela 20 Bariery jakie dostrzegają przedsiębiorcy w zakresie oferty szkoleniowej AO Bariera tak nie nie mam zdania Wysokie ceny szkoleń 76,6% 6,5% 16,9% Brak oferty dostosowanej do potrzeb mojej firm 45,5% 28,6% 26,0% Brak firm nadających potrzebne w naszej firmie uprawnienia na terenie Aglomeracji Opolskiej 31,2% 36,4% 32,5% Niska jakość szkoleń 22,1% 50,6% 27,3% Brak firm świadczących usługi szkoleniowego na terenie Aglomeracji Opolskiej 17,1% 57,9% 25,0% Źródło: badania własne, N=77 W kontekście przedmiotowego opracowania istotne jest, iż jedna trzecia pracodawców nie zatrudniała w przeszłości absolwentów. Pośrednio może to świadczyć o braku adekwatnych do potrzeb umiejętności posiadanych przez osoby kończące proces edukacji. Wskazuje to także na potrzebę dostosowania systemu kształcenia do potrzeb zgłaszanych przez pracodawców, gdyż jak wynika z zebranych danych, do tej pory ich wpływ na system kształcenia był bardzo ograniczony. Badani przedsiębiorcy krytycznie odnosili się do przygotowania absolwentów do podjęcia pracy. Nisko oceniali oni ich umiejętności praktyczne oraz kwalifikacje zawodowe. Wskazywali także na kursy zawodowe, których ukończenie ich zdaniem pozytywnie wpłynie na konkurencyjność absolwentów na rynku pracy. Najwięcej wskazań uzyskały uprawnienia operatora wózka widłowego oraz uprawnienia spawalnicze. W pozostałej kolejności jako konkurencyjne wskazywano kursy ślusarskie, kursy prawa jazdy kategorii C+E, posiadanie certyfikatów językowych, uprawnień energetycznych, kursów sprzedaży. Odpowiedzi przedsiębiorców opierają się głównie o aspekt praktyczny, zatem wskazują kwalifikacje i uprawnienia pozwalające absolwentom na osiągnięcie pozycji konkurencyjnej na rynku pracy. Podsumowując kwestie związane z kształceniem ustawicznym na terenie AO można stwierdzić, iż opinie na temat kształcenia ustawicznego przedstawicieli badanych placówek (organizatorów kształcenia) i przedsiębiorców są bardzo rozbieżne. Z jednej strony organizatorzy kształcenia deklarują dużą otwartość na tworzenie nowych kierunków kształcenia, a także nastawienie na kształcenie pod konkretne zamówienia przedsiębiorców itp., z drugiej jednak przedsiębiorcy twierdzą, iż często korzystają z oferty placówek kształcących spoza AO, wskazując na brak oferty szkoleniowej dostosowanej do ich potrzeb na terenie AO. Rozwiązaniem tej niekorzystnej sytuacji może być większy nacisk kładziony na włączanie przedsiębiorców w proces pracy i konsultowania oferty placówek działających na terenie Aglomeracji o którym pisano powyżej. 1.3 Wyniki badań studentów uczelni wyższych Aglomeracji Opolskiej Studenci Aglomeracji Opolskiej uczelnie, liczba studentów oraz opis próby badawczej Uczelnie wyższe Aglomeracji Opolskiej W celu dokładniejszej analizy problematyki uczelni wyższych Aglomeracji Opolskiej posłużono się dwoma różnymi źródłami danych statystycznych: danymi przekrojowymi GUS odnoszącymi się do całego podregionu opolskiego oraz danymi dostarczonymi na potrzeby opracowania przez 4 największe uczelnie AO (Uniwersytet Opolski, Politechnikę Opolską, Wyższą Szkołę Zarządzania i Administracji oraz Wyższą Szkołę Bankową). W wybranych aspektach dołączono także dane Państwowej Medycznej Strona 45

46 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wyższej Szkoły Zawodowej w Opolu. Następnie zebrane informacje poszerzone zostały o badania przeprowadzone z przedstawicielami wymienionych uczelni osobami odpowiedzialnymi za dział kształcenia oraz osobami odpowiedzialnymi za współpracę uczelni z przedsiębiorcami. W kolejnej części opracowania zaprezentowane zostały wyniki badań ankietowych przeprowadzonych na próbie studentów ostatnich lat studiów. Zastosowanie kilku różnych źródeł danych w analizie, pozwoliło na zaprezentowanie szerszej perspektywy odnoszącej się do badanej problematyki oraz jej bezpośrednie odniesienie do głównych uczelni AO. Analizując dane odnoszące się do uczelni wyższych podregionu opolskiego w okresie między 2004 a 2012 rokiem zauważalnych jest co najmniej kilka istotnych trendów. W okresie od 2004 do 2010 roku, obserwowany był stały wzrost liczby osób studiujących na terenie podregionu. W roku 2004 liczba studiujących wynosiła osób, natomiast w roku 2010 liczba ta zwiększyła się do poziomu osób. Niestety od tego momentu zauważalny jest stopniowy spadek liczby studiujących, która w roku 2012 wyniosła osób (spadek o około 5% względem roku 2004 i blisko 9% względem roku 2010). Mimo, iż w dalszym ciągu wśród placówek kształcących studentów podregionu prym wiodą placówki publiczne, coraz większą rolę zaczynają pełnić placówki niepubliczne. Wśród ogólnej liczby studentów podregionu, studenci placówek publicznych w 2004 roku stanowili około 85% wszystkich studiujących. W roku 2012 odsetek ten wynosił niespełna 80% ogółu studiujących. Tym samym spadek liczby studiujących dotyczy w szczególności uczelni publicznych. Uczelnie niepubliczne znajdują się w zdecydowanie bardziej komfortowej sytuacji, gdyż liczba och studentów w 2012 roku (6 138 osób), była wyższa o około 30% względem stanu z 2004 roku (4 854 osoby). Zdaniem przedstawicieli uczelni wyższych biorących udział w realizacji wywiadów pogłębionych, wpływ na duży spadek liczby studentów uczelni publicznych ma przede wszystkim fakt pojawiającego się niżu demograficznego. Studenci uczelni publicznych to głównie osoby młode, które rozpoczynają naukę na studiach stacjonarnych po ukończeniu szkół średnich. Studenci uczelni niepublicznych to osoby chcące zwiększyć swoje kwalifikacje, często są to osoby pracujące o względnie ustabilizowanej sytuacji na rynku pracy, dlatego też uczelnie niepubliczne w mniejszym stopniu uzależnione są od sytuacji demograficznej najmłodszych roczników. Zauważalny jest także spadek odsetka mężczyzn wśród ogółu studiujących (w szczególności dotyczy on uczelni publicznych). W roku 2004 na uczelniach podregionu opolskiego studiowało łącznie mężczyzn oraz kobiety. W roku 2012 liczba kobiet wyniosła (wzrost o 939 kobiet względem roku 2004), podczas gdy liczba studiujących mężczyzn zmalała do poziomu (spadek o 2 583). Tym samym odsetek studiujących mężczyzn wyniósł zaledwie 39% ogółu studentów podregionu Dłuższe utrzymywanie się tego trendu będzie oznaczało zwiększanie się dysproporcji w odsetku kobiet i mężczyzn posiadających wyższe wykształcenie na terenie podregionu, która w chwili obecnej już jest bardzo znacząca. W ofercie kształcenia 5 największych uczelni wyższych Aglomeracji Opolskiej znajduje się szeroka gama kierunków humanistycznych, społecznych, ekonomicznych, przyrodniczych oraz technicznych i informatycznych, a także medycznych. Ponadto wiele z kierunków prowadzonych na uczelniach AO poszerzonych jest dodatkowo o liczne specjalizacje. Strona 46

47 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Tabela 21 Liczba dostępnych kierunków kształcenia na 5 największych uczelniach AO Uczelnia Liczba dostępnych kierunków kształcenia Uniwersytet Opolski 44 Politechnika Opolska 23 Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji 9 Wyższa Szkoła Bankowa 6 Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa 5 Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane dostarczone przez uczelnie AO Wśród kierunków dostępnych na wybranych placówkach, prowadzone są także tzw. kierunki zamawiane, których celem jest wzmocnienie i rozwój potencjału dydaktycznego uczelni oraz zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki. Należą do nich: Biotechnologia, inżynieria środowiska oraz chemia kierunki prowadzone przez Uniwersytet Opolski, Automatyka i robotyka, informatyka kierunku prowadzone przez Politechnikę Opolską, Logistyka kierunek dostępny w WSZiA. Średnia liczba studentów największych uczelni AO w latach wynosiła około 32 tys. osób. Jednocześnie w badanym okresie, tak jak i dla okresu odnoszącego się do całego podregionu opolskiego, zauważalny jest powolny spadek liczby studentów każdej z wymienionych uczelni. Wśród badanych uczelni największą liczbę studentów odnotowano na Uniwersytecie Opolskim, na którym w okresie studiowało średnio około 15 tys. osób, czyli mniej więcej połowa wszystkich studentów uczelni AO, z czego około 30% stanowili studenci studiów niestacjonarnych. Na drugiej pod względem liczby studentów uczelni AO, Politechnice Opolskiej, w okresie studiowało średnio blisko 10 tys. osób, z czego około 25% stanowili studenci studiów niestacjonarnych. Na kolejnym miejscu pod względem liczby studentów znalazła się Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji, kształcąca rocznie około 4 tys. studentów. Około 90% studentów WSZiA stanowią studenci niestacjonarni. Liczba studentów Wyższej Szkoły Bankowej w okresie wynosiła średnio około studentów. Liczba studentów Państwowej Medycznej Wyższej Szkoły Zawodowej to około 1300 osób. Znamienne jest to, iż na większości z badanych uczelni przeważającą większość osób studiujących stanowią kobiety. Wyjątkiem jest jedynie Politechnika Opolska, na której odsetek studentek wynosi 40%. Tabela 22 Średnia liczba studentów w okresie oraz odsetek kobiet Uczelnia Średnia liczba studentów w okresie % kobiet Uniwersytet Opolski % Politechnika Opolska % Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji bd Wyższa Szkoła Bankowa % Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa % Razem Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane dostarczone przez uczelnie AO Poniżej zaprezentowano dane liczbowe dotyczące średniej liczby studentów poszczególnych kierunków dostępnych na uczelniach AO ze szczególnym uwzględnieniem kierunków ekonomicznych, językowych oraz IT. Dane w tabeli są danymi średnimi odnoszącymi się do liczby studentów poszczególnych kierunków w latach Strona 47

48 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Tabela 23 Informacja o kierunkach i liczbie studentów struktura kształcenia na kierunkach Uniwersytet Opolski Wydział/kierunek Średnia liczba studentów % ogółu % wydziału Historyczno-Pedagogiczny ,1% Pedagogika ,0% 56,0% Praca socjalna 169 1,1% 2,7% Historia 344 2,2% 5,4% Ochrona dziedzictwa kulturowego 12 0,1% 0,2% Politologia 337 2,2% 5,3% Stosunki międzynarodowe 455 3,0% 7,2% Dziennikarstwo i komunikacja społeczna 257 1,7% 4,1% Psychologia 578 3,8% 9,1% Edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych 181 1,2% 2,9% Socjologia 368 2,4% 5,8% Filozofia 65 0,4% 1,0% Zarządzanie wiedza z infrobrokeringiem 20 0,1% 0,3% Filologiczny ,0% Filologia polska 341 2,2% 14,8% Język polski 21 0,1% 0,9% Europeistyka 101 0,7% 4,4% Kulturoznawstwo 295 1,9% 12,8% Filologia słowiańska 118 0,8% 5,1% Filologia angielska 504 3,3% 21,9% Filologia germańska 381 2,5% 16,6% Język biznesu 286 1,9% 12,4% Filologia rosyjska 116 0,8% 5,0% Filologia romańska 104 0,7% 4,5% Języki obce w turystyce 34 0,2% 1,5% Matematyki, Fizyki i Informatyki 557 3,6% Matematyka 202 1,3% 36,3% Informatyka 309 2,0% 55,4% Fizyka 46 0,3% 8,3% Chemii 235 1,5% Chemia 235 1,5% 100,0% Przyrodniczo-Techniczny ,2% Biologia 258 1,7% 14,9% Ochrona środowiska 234 1,5% 13,5% Architektura krajobrazy 41 0,3% 2,4% Inżynieria środowiska 706 4,6% 40,9% Biotechnologia 425 2,8% 24,6% Edukacja techniczno informatyczna 63 0,4% 3,6% Ekonomiczny ,6% Ekonomia ,4% 71,9% Zarządzanie 205 1,3% 11,5% Gospodarka przestrzenna 172 1,1% 9,6% Logistyka 126 0,8% 7,0% Prawa i Administracji ,7% Prawo ,5% 59,0% Administracja 695 4,5% 35,6% Bezpieczeństwo wewnętrzne 105 0,7% 5,4% Teologiczny 489 3,2% Teologia 228 1,5% 46,7% Nauki o rodzinie 214 1,4% 43,7% Kultura śródziemnomorska 16 0,1% 3,3% Muzykologia 31 0,2% 6,3% Suma ,0% Strona 48

49 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Politechnika Opolska Wydział/kierunek Średnia liczba studentów % ogółu % wydziału Wydział Budownictwa ,0% Architektura i urbanistyka 177 1,8% 10,7% Budownictwo ,2% 89,3% Wydział Ekonomii i Zarządzania ,2% Administracja 306 3,1% 23,8% Ekonomia 614 6,3% 47,7% Europeistyka 110 1,1% 8,6% Zarządzanie/Zarządzanie i marketing 257 2,6% 20,0% Wydział Elektrotechniki Automatyki i Informatyki ,7% Automatyka i robotyka 328 3,4% 20,1% Elektronika i telekomunikacja 101 1,0% 6,2% Elektrotechnika 286 2,9% 17,5% Informatyka 915 9,4% 56,2% Wydział Inżynierii Produkcji i Logistyki ,8% Inżynieria bezpieczeństwa 110 1,1% 6,3% Logistyka 536 5,5% 30,8% Technika rolnicza i leśna 21 0,2% 1,2% Technologia żywności i żywienie człowieka 155 1,6% 8,9% Zarządzanie i inżynieria produkcji 921 9,4% 52,8% Wydział Mechaniczny ,3% Energetyka 90 0,9% 6,9% Inżynieria chemiczna i procesowa 55 0,6% 4,2% Inżynieria środowiska 387 4,0% 29,8% Mechanika i budowa maszyn 534 5,5% 41,1% Mechatronika 234 2,4% 18,0% Wydział Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii ,0% Fizjoterapia 853 8,7% 39,6% Turystyka i rekreacja 646 6,6% 30,0% Wychowanie fizyczne 654 6,7% 30,4% Suma ,0% Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji Wydział/kierunek Średnia liczba studentów Zarządzanie i marketing b.d. Ekonomia b.d. Socjologia b.d. Politologia b.d. Pedagogika b.d. Praca socjalna b.d. Finanse i rachunkowość b.d. Administracja b.d. Logistyka b.d. W tym kierunki ekonomiczne Ok. 65% ogółu studentów Suma Wyższa Szkoła Bankowa Wydział/kierunek Średnia liczba studentów Administracja b.d. Administracja i Bezpieczeństwo Wewnętrzne b.d. Ekonomia b.d. Finanse i Rachunkowość b.d. Pedagogika b.d. Zarządzanie b.d. W tym kierunki ekonomiczne Ok. 65% ogółu studentów Suma Strona 49

50 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa Wydział/kierunek Średnia liczba studentów % ogółu Fizjoterapia ,2% Kosmetologia ,3% Pielęgniarstwo ,8% Położnictwo ,3% Zdrowie Publiczne 99 7,5% Suma ,0% Liczba studentów kierunków ekonomicznych, językowych i IT na uczelniach AO Uniwersytet Opolski Kierunki ekonomiczne 1790 Kierunki językowe 2301 Kierunki IT 372 Politechnika Opolska Kierunki ekonomiczne 1406 Kierunki IT 2396 Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji Kierunki ekonomiczne 2600 Wyższa Szkoła Bankowa Kierunki ekonomiczne 1100 Liczba studentów kierunków ekonomicznych, językowych i IT na uczelniach AO Razem Profil kierunku Liczba studentów % z ogółu studentów AO Kierunki ekonomiczne % Kierunki językowe % Kierunki IT % Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane dostarczone przez uczelnie AO W kolejnej tabeli zaprezentowano strukturę absolwentów kierunków ekonomicznych, językowych oraz IT uczelni AO (średni roczny napływ absolwentów według danych okresowych r.) 5. Szacunkowy roczny napływ liczby absolwentów kierunków ekonomicznych, IT i językowych wyliczony został na podstawie danych GUS, z których wynika, iż średni roczny napływ absolwentów AO wynosi około osób rocznie. Spośród trzech głównych typów kierunków studiów, wokół których koncentrowały się analizy prowadzone na potrzeby opracowania (ekonomiczne, językowe i IT) najpopularniejszymi są kierunki ekonomiczne. Średnia liczba absolwentów tego typu kierunków w okresie od 2010 do 2013 roku wynosiła osób (18,5% ogółu wszystkich absolwentów uczelni AO, przy czym około 70% absolwentów tego typu kierunków stanowią kobiety). Co istotne kierunki ekonomiczne jako jedyne dostępne są na 4 z badanych uczelni AO. Średni roczny napływ absolwentów kierunków językowych wynosił w badanym okresie 532 osoby (5,0% ogółu absolwentów AO, w zdecydowanej większości kobiet. W zależności od kierunku i specjalizacji, odsetek kobiet wśród ogółu studentów waha się od 80 do 90%), przy czym kierunki te dostępne są jedynie w ofercie Uniwersytetu Opolskiego. Stosunkowo najmniej absolwentów rocznie kończy kierunki związane z informatyką (kierunki IT) 534 osoby (5,1% ogółu absolwentów uczelni AO), przy czym kierunki te w przeciwieństwie do pozostałych, najczęściej wybierane są przez mężczyzn stanowiących ponad 90% ogółu absolwentów. 5 Odsetek liczby absolwentów poszczególnych kierunków oraz liczby studentów zaprezentowany powyżej może się różnić ze względu na kilka czynników. 1. Liczba absolwentów lat jest pochodną liczby studentów rozpoczynających studia na danych kierunkach w latach Odsetek osób rozpoczynających studia na danym kierunku, jest inny niż odsetek osób kończących studia (dane nie uwzględniają liczby osób, które zrezygnowały ze studiów w trakcie ich trwania). Strona 50

51 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Tabela 24 Struktura absolwentów wybranych kierunków studiów według średniej liczby absolwentów w latach Uniwersytet Opolski Profil kierunków Średnia roczna liczba absolwentów % absolwentów kierunku Ekonomiczne 602 Ekonomia ,8% Zarządzanie 54 8,9% Gospodarka przestrzenna 42 7,0% Logistyka 20 3,3% IT 84 Informatyka 68 80,6% Edukacja techniczno informatyczna 16 19,4% Kierunki językowe 532 Filologia słowiańska 35 6,6% Filologia angielska ,7% Filologia germańska ,9% Język biznesu ,0% Filologia rosyjska 40 7,5% Filologia romańska 23 4,3% Pozostałe 109 Europeistyka 25 23,2% Kulturoznawstwo 84 76,8% Politechnika Opolska Ekonomiczne 428 Ekonomia ,7% Zarządzanie/Zarządzanie i marketing ,6% Logistyka 42 9,7% IT 450 Automatyka i robotyka 40 8,9% Elektronika i telekomunikacja 23 5,0% Elektrotechnika 64 14,1% Informatyka ,3% Mechanika i budowa maszyn ,9% Mechatronika 26 5,8% Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji Kierunki ekonomiczne (łącznie) 650 Wyższa Szkoła Bankowa Kierunki ekonomiczne (łącznie) 256 Średni roczny napływ absolwentów wybranych kierunków Profil kierunku Liczba absolwentów % z ogółu absolwentów Kierunki ekonomiczne razem ,4% Kierunki IT 534 5,1% Kierunki językowe 532 5,0% Pozostałe 109 1,0% Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane dostarczone przez uczelnie AO Z danych przekazanych przez uczelnie wyższe wynika, iż zdecydowana większość studentów tychże uczelni rekrutuje się z terenów wchodzących w skład Aglomeracji Opolskiej lub z innych gmin województwa opolskiego. Jednocześnie mniej więcej co czwarty student uczelni AO pochodzi z innych województw. Odsetek ten jest wyższy w przypadku uczelni publicznych niż niepublicznych, co może wynikać z faktu, iż uczelnie te nastawione są na odmienne profile studentów. Z informacji uzyskanych w trakcie wywiadów z przedstawicielami uczelni mimo, iż nie jest to wciąż mocno widoczne w ujęciach statystycznych, zauważalny jest trend wzrostu liczby studentów z zagranicy, a w szczególności z krajów na wschód od Polski. Strona 51

52 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Tabela 25 Skąd rekrutują się studenci uczelni AO Uczelnia % Studentów % Studentów % Studentów z terenu AO z WO poza AO spoza WO Uniwersytet Opolski 32% 41% 27% Politechnika Opolska 31% 40% 29% Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji 50% 30% 20% Wyższa Szkoła Bankowa 21% 66% 13% Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane dostarczone przez uczelnie AO Analizując powyższe zestawienie można przyjąć, iż spośród około 30 tys. studentów uczelni AO, mniej więcej 10 tys. rekrutuje się z terenu Aglomeracji. Jednocześnie spośród studentów rekrutujących się z terenu AO 41,3% deklaruje, iż przed rozpoczęciem studiów zamieszkiwało miasto Opole, tym samym liczba studentów z Opola wynosi w przybliżeniu około 4 tys. osób. Na każdej z badanych uczelni prowadzona jest edukacja językowa studentów. Studenci najczęściej uczą się języków angielskiego (średnio 80-90% ogółu) i niemieckiego (między 10 a 20% studentów). Pozostałe języki są raczej traktowane jako języki niszowe lub specjalistyczne/kierunkowe. Edukacja językowa odbywa się na poziomach od A1 do B2, czyli od stopnia podstawowego do średniozaawansowanego wyższego. W sporadycznych wypadkach prowadzona jest także edukacja na poziomie C1 (zaawansowany). Programy nauczania języków obcych przewidują naukę specjalistycznego słownictwa dopasowanego do kierunku studiów. Ponadto studenci uczelni AO mają możliwość zdobywania certyfikatów językowych uznawanych poza granicami naszego kraju. Dla przykładu Uniwersytet Opolski w tym celu od wielu lat przeprowadza międzynarodowy egzamin TELC GmbH - die Europäischen Sprachenzertifikate (TELC Language Tests) z języka angielskiego, francuskiego, niemieckiego, rosyjskiego. W kolejnych latach prowadzony będzie także inny międzynarodowy egzamin BULATS (BUSINESS LANGUAGE TESTING SERVICE) Cambridge Language Test, którego certyfikaty uznawane są w większości krajów. Studenci będą mogli zdawać egzaminy na wszystkich poziomach z języków: angielskiego, niemieckiego, hiszpańskiego i francuskiego. Trwają także starania o uzyskanie statusu Examination Preparation Center współpracując z Cambridge English Exam Center w Warszawie. Atutem uczelni wyższych AO jest ich szeroki zakres współpracy z uczelniami w Polsce i za granicą. Każda z uczelni uczestniczy w programach stypendialnych oraz programach wymiany studentów prowadzonych w partnerstwie z uczelniami zagranicznymi. Ponadto prowadzone są także programy stypendialne i wspierające wymianę oraz realizację międzynarodowych projektów badawczych dla kadry dydaktycznej Działalność uczelni Aglomeracji Opolskiej Spośród badanych uczelni wyższych, najszerzej rozwiniętą działalność międzynarodową prowadzi Politechnika Opolska. Poniżej zaprezentowane zostały podstawowe dane dotyczące działalności międzynarodowej Politechniki: Liczba uczelni partnerskich z którymi współpracuje Politechnika: ponad 100, Liczba mobilności studentów i pracowników w ramach programów współpracy: ok. 400/rok, Liczba studentów kształcących się rocznie na PO w ramach programu Erasmus: ok. 200, Liczba studentów wyjeżdżających rocznie na praktyki zagraniczne: ok. 100, Strona 52

53 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Liczba pracowników naukowych prowadzących zajęcia dydaktyczne na uczelniach zagranicznych: ok Ponadto w latach Politechnika pełni rolę lidera międzynarodowego konsorcjum PROGRES 3 zrzeszającego 14 uczelni z Czech, Polski i Słowacji. Zakres współpracy międzynarodowej Uniwersytetu Opolskiego to między innymi: Liczba porozumień o współpracy bezpośredniej zawartych z partnerami zagranicznymi: 58, Liczba studentów wyjeżdżających rocznie na studia zagraniczne w ramach programu Erasmus: ok. 100, Liczba studentów wyjeżdżających rocznie na praktyki zagraniczne: ok. 10, Liczba pracowników naukowych prowadzących zajęcia dydaktyczne na uczelniach zagranicznych: ok. 60. Dodatkowo zrealizowano 11 wyjazdów pracowników administracyjnych na szkolenia w uczelniach partnerskich (łącznie odnotowano 175 mobilności studentów oraz pracowników UO). Wyższa Szkoła Bankowa w Opolu będąca filią WSB we Wrocławiu, w znacznej mierze uczestniczy w programach międzynarodowych prowadzonych przez wrocławską centralę. Od 2005 roku WSB aktywnie uczestniczy w europejskim programie wymiany studentów i dydaktyków Erasmus. W ramach programu uczelnia posiada 42 umowy bilateralne. W programach współpracy międzyuczelnianej uczestniczy także Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji posiadająca 19 podpisanych umów dwustronnych. Poza współpracą międzyuczelnianą, ośrodki naukowe AO prowadzą także intensywną współpracę z lokalnymi i ponadlokalnymi przedsiębiorcami, w szczególności w zakresie staży i praktyk zawodowych dla studentów, ale również w obszarze współpracy badawczo-rozwojowej. Uczelnie AO prowadzą także działalność: Biur Karier zajmujących się między innymi: doradztwem zawodowym oraz przygotowywaniem studentów do podejmowania praktyk, staży, poszukiwania pracy itp. oraz Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości. AIP wspierają studentów w szczególności w zakresie finansowego i pozafinansowego uruchamiania i rozwoju działalności gospodarczej. Zdaniem przedstawicieli badanych biur karier oraz innych jednostek odpowiedzialnych za współpracę uczelni z przedsiębiorcami, zakres współpracy uczelni i przedsiębiorców mógłby być jeszcze większy. Największą barierą w rozwijaniu tej kooperacji jest słaba świadomość przedsiębiorców na temat korzyści jakie mogą wynikać ze współpracy z uczelniami. Przedsiębiorcy chętnie współpracują na zasadzie praktyk i staży studenckich, lecz niestety słabo wygląda współpraca w zakresie wspólnej realizacji projektów badawczych. Wśród czynników utrudniających współpracę między uczelniami a przedsiębiorcami badani wymieniali czynniki takie jak: duża liczba zagranicznych spółek córek, które mają własne laboratoria na zachodzie Europy i nie są zainteresowane lokalną współpracą, stosunkowo mały kapitał jaki mogą przeznaczyć firmy rodzime na badania i rozwój (B+R), Strona 53

54 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej jesteśmy (jako kraj) mało innowacyjni oraz zapóźnieni, w tym zakresie w porównaniu do naszych zachodnich sąsiadów, słaby rynek lokalny, firmy mają problem ze zbytem nowych produktów na terenie Opolszczyzny, struktura kadry uczelnianej prawie wszyscy pracownicy uczelni to pracownicy naukowodydaktyczni, którzy muszą swój czas dzielić na część dydaktyczną ze studentami oraz na rozwój intelektualny, przez co brakuje im czasu na wspólne projekty badawcze z przedsiębiorcami, słabą świadomość na temat profitów płynących ze współpracy oraz wzajemną nieufność. Natomiast wśród czynników wpływających korzystnie na rozwój współpracy z przedsiębiorcami badani wskazywali na: chęć pozyskania nowych kandydatów do pracy przez przedsiębiorców, fundusze unijne i ministerialne wspierające działalność, wspólna realizacja projektów, wymogi stawiane w funduszach unijnych niejako obligujące uczelnie i przedsiębiorców do współpracy (dodatkowe punkty przy ocenie składanych wniosków), doświadczenie uczelni we współpracy z przedsiębiorcami (przedsiębiorcy zadowoleni z wypracowanych rezultatów kontynuują współpracę przy kolejnych projektach oraz polecają współpracę kolejnym osobom), fakt, iż znaczna część kadr Opolszczyzny wykształcona została na uczelniach AO. W kontekście planowanych kierunków kształcenia, przedstawiciele uczelni wyższych odpowiadają niemal jednogłośnie: Nie da się tego przewidzieć. Nie wiadomo jakie zawody będą potrzebne w przyszłości. Rzeczywistość zbyt szybko się zmienia, jest zbyt wiele czynników wpływających na zmiany. Nie można przewidzieć jakie zapotrzebowanie będzie na studia/zawody za lat 3-5. Te prognozy się nie sprawdzają. Ponadto, zdaniem badanych, studenci kierują się pewnymi modami, które trudno przewidzieć. Ich wybory nie zawsze wynikają z analizy rynku pracy. Kierunki popularne do niedawna jak np. socjologia, dziś są w zaniku. Z kolei kierunki, które do niedawna nie cieszyły się zainteresowaniem (wymieniano przykład ekonomii) znów przyciągają wielu kandydatów. Dlatego w trakcie żadnej z przeprowadzonych rozmów nie udało się wskazać kierunków, jakie w przyszłości pojawią się na danej uczelni. Rozmówcy wskazywali jednak, iż pojawiające się trendy muszą być nieustannie badane i w miarę możliwości dopasowywane do potrzeb rynku pracy. Jednakże nauka na uczelni wyższej, nie może być nauką zawodową, ważne jest to, żeby uczyć ludzi jak się dokształcać, jak dostosowywać się do rynku pracy, jak szukać wiedzy, jak zmieniać ścieżkę zawodową etc. Ważne jest kształcenie ustawiczne, nieustanne. Nie można powiedzieć, że kształcimy konkretnie w jakimś kierunku, bo może się okazać, że za jakiś czas wypuścimy studentów, ale nie będzie firm, które będą działały w danym obszarze. Podobnie odnoszono się do dopasowywania kierunków kształcenia do potrzeb lokalnych przedsiębiorców. Z jednej strony przedstawiciele każdej z uczelni AO uczestniczą w gremiach poświęconych dopasowywaniu oferty kształcenia do zgłaszanych potrzeb, modyfikacjom programów zajęć itp. Z drugiej jednak wskazywano na problem związany z tym, iż nie zawsze zamawiane kierunki kształcenia, modyfikacje programów nauczania itp. dają gwarancję zatrudnienia studentów. Jednakże ogólne nastawienie uczelni do zgłaszanych potrzeb jest pozytywne. Jeśli zamówienia na konkretnych Strona 54

55 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej specjalistów są duże, rozważana jest albo modyfikacja programów zajęć, albo tworzenie nowych kierunków studiów lub studiów podyplomowych. W oparciu o zaprezentowane powyżej dane, można wskazać na kilka mocnych i słabych stron uczelni wyższych Aglomeracji Opolskiej. Wśród mocnych stron z pewnością należy wymienić: szeroki zakres współpracy międzynarodowej uczelni AO, dużą dostępność programów stypendialnych oraz programów wymiany międzynarodowej dla studentów. szeroki wachlarz dostępnych kierunków kształcenia, w tym kierunki zamawiane realizowane na uczelniach AO, rozbudowane zaplecze w postaci biur karier oraz AIP wspierających działalność gospodarczą studentów i absolwentów. Wymienione czynniki z pewnością mocno oddziałują na fakt, iż znaczny odsetek studentów uczelni AO rekrutuje się spoza najbliższego otoczenia Aglomeracji, co w perspektywie daje szansę na umocnienie pozycji uczelni AO wśród województw ościennych. Fakt napływu dużej liczby studentów spoza AO może także w przyszłości w pewnym stopniu niwelować efekt spadku liczności populacji obserwowalny w skali ogólnopolskiej. Wśród słabych stron dotyczących szkolnictwa wyższego AO natomiast można wymienić: obserwowany od kilku lat spadek liczby studentów uczelni AO, który w większym stopniu dotyczy uczelni publicznych niż niepublicznych. Jednocześnie pocieszeniem może być rosnący odsetek studentów studiów niestacjonarnych, wśród których często znajdują się osoby czynne zawodowo, chcące zdobyć lub uzupełnić posiadane wykształcenie. słabą stroną, czy raczej zagrożeniem może okazać się także znaczny współczynnik feminizacji studentów uczelni AO, który będzie w przyszłości wpływał na dalsze pogłębianie się dysproporcji w zakresie odsetka kobiet i mężczyzn z wyższym wykształceniem. ponadto kobiety kształcące się na uczelniach wyższych AO zdecydowanie rzadziej niż mężczyźni decydują się na wybór kierunków technicznych/inżynieryjnych, dających w przyszłości większe prawdopodobieństwo znalezienia zatrudnienia. Sytuacja ta może prowadzić do powstania nadwyżki kobiet z wyższym wykształceniem, które nie będą w stanie podjąć odpowiedniej pracy, lub podejmujących pracę zdecydowanie poniżej posiadanych kwalifikacji Opis badanej grupy W oparciu o przedstawione powyżej dane badaniem objętych zostało łącznie 748 studentów uczelni wyższych Aglomeracji Opolskiej. Wśród nich znajdowało się 244 mężczyzn (32,6%) oraz 504 kobiety (67,4%). W badanej grupie znalazło się łącznie 72% studentów studiów I stopnia (studia licencjackie lub inżynierskie) oraz 28% studentów studiów II stopnia, z tego względu blisko 2/3 badanych to osoby w wieku lata. Strona 55

56 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 28 Odsetek studentów w badanej grupie ze względu na wiek 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 0,4% Źródło: badania własne, N=748 9,6% Brak danych Więcej niż 24 lata 18,3% Zgodnie z założeniami strategii badawczej, badania koncentrowały się w szczególności na 3 głównych grupach studentów: studentach kierunków IT (20% udziału w badanej grupie), kierunkach ekonomicznych (23%) i językowych (34%). Stanowili oni łącznie ponad 3/4 ogółu badanej populacji. Wśród kierunków mieszczących się w kategorii pozostałe (23%) znalazły się przede wszystkim kierunki takie jak: pedagogika (około 65%), kulturoznawstwo (28%) i europeistyka (6%). Wykres 29 Odsetek studentów według kierunku studiów 28,9% 32,8% 9,8% 0,3% 24 lata 23 lata 22 lata 21 lat Mniej niż 21 lat 23% 20% Kieunki IT Ekonomiczne Językowe 23% Pozostałe 34% Źródło: badania własne, N=748 Zdecydowana większość osób biorących udział w badaniu, studiuje wyłącznie na 1 kierunku studiów (85%), około 13% badanych deklaruje że kształci się równolegle na 2 kierunkach, a zaledwie 2% badanych na 3 lub większej liczbie kierunków. Najczęściej na 2 lub większej liczbie kierunków studiują osoby z kategorii kierunków określonych w badaniu jako pozostałe blisko co czwarty (22,2%) student z tej grupy kierunków, studiuje jednocześnie na innych kierunkach. Na kolejnym miejscu znaleźli się studenci kierunków ekonomicznych, z których niemal co piąty (18,3%) studiuje dodatkowy kierunek. Studiowanie na dodatkowych kierunkach deklaruje mniej więcej co dziesiąty student kierunków językowych (11%) oraz informatycznych (8,4%). Z zebranych deklaracji wynika, że niemal połowa badanych przed rozpoczęciem studiów zamieszkiwała poza obszarem Aglomeracji, przy czym 22% badanych studentów rekrutuje się z miejscowości leżących na terenie województwa opolskiego, a kolejnych 27% z innych województw Polski. W przypadku studentów pochodzących z terenu AO (50% ogółu badanych) najliczniejszą grupę stanowią osoby zamieszkujące Opole (41,3%) oraz największe gminy Aglomeracji Krapkowice (6%) oraz Ozimek Strona 56

57 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej (6%). Co istotne w momencie rozpoczęcia studiów znacząco rośnie odsetek osób zamieszkujących Opole. Dzieje się tak przede wszystkim za sprawą studentów pochodzących spoza Aglomeracji, gdyż według zebranych deklaracji odsetek osób zamieszkujących gminy AO po rozpoczęciu studiów pozostaje niemal bez zmian. Tabela 26 Udział ankietowanych według deklarowanego miejsca zamieszkania Miejscowość zamieszkiwana przez studentów Dane łączne Tylko studenci z AO przed studiami w trakcie studiów przed studiami Opole 20,7% 65,5% 41,3% Chrząstowice 1,1% 1,3% 2,1% Dąbrowa 2,1% 1,6% 4,3% Dobrzeń Wielki 1,7% 1,4% 3,4% Gogolin 2,1% 1,4% 4,3% Izbicko 0,6% 0,5% 1,3% Komprachcice 1,7% 1,4% 3,4% Krapkowice 3,0% 2,2% 6,0% Lewin Brzeski 2,1% 1,8% 4,3% Łubniany 1,7% 1,4% 3,4% Murów 0,6% 1,3% 1,3% Niemodlin 0,6% 0,2% 1,3% Ozimek 3,0% 2,3% 6,0% Popielów 1,1% 0,7% 2,1% Prószków 1,1% 1,4% 2,1% Strzeleczki 0,9% 0,7% 1,7% Tarnów Opolski 3,2% 2,2% 6,4% Turawa 0,4% 0,5% 0,9% Walce 0,2% 0,2% 0,4% Zdzieszowice 2,1% 1,4% 4,3% W innej miejscowości województwa opolskiego 22,0% 8,1% - W innym województwie w Polsce 27,6% 2,2% - W innym kraju 0,2% 0,0% - Razem 100,0% 100,0% 100,0% Liczba badanych N Źródło: badania własne, w zestawieniu nie uwzględniono braków danych Wśród studentów rekrutujących się spoza województwa opolskiego, najliczniejszą grupę stanowili studenci z województw: śląskiego 59, dolnośląskiego 25, łódzkiego 24, Pozostałych 21 osób pochodziło z co najmniej 6 innych województw, w tym między innymi z województwa wielkopolskiego, mazowieckiego oraz świętokrzyskiego Ocena wybranego kierunku studiów Blisko 70% badanych studentów zadowolonych jest z wybranego przez siebie kierunku studiów. Niemal 2/3 badanych po raz kolejny dokonałoby wyboru tej samej uczelni, a około 60% ponownie zdecydowałoby się na wybór tego samego kierunku studiów. Strona 57

58 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Tabela 27 Zadowolenie z wybranego kierunku studiów i uczelni Zdecydo Raczej Pytanie wanie nie nie Czy jesteś zadowolony/a z kierunku studiów który wybrałeś/aś? Jeśli ponownie miałbyś/miałabyś dokonać wyboru, czy nadal starałbyś/starałabyś się o przyjęcie na uczelnię, na której obecnie studiujesz? Jeśli ponownie miałbyś/ miałabyś dokonać wyboru, czy nadal starał(a)byś się o przyjęcie na kierunek studiów, na którym obecnie studiujesz? Źródło: badania własne, N=746 Ani tak, ani nie Raczej tak Zdecydo wanie tak Razem 3,9% 8,2% 18,4% 51,1% 18,5% 100,0% 6,0% 16,4% 16,2% 45,1% 16,2% 100,0% 7,4% 17,7% 14,7% 39,0% 21,2% 100,0% Wśród powodów wpływających na wybór danego kierunku przez studentów uczelni AO, w największym stopniu wpływały ich własne zainteresowania i hobby (ponad 1/3 ogółu wskazań). Kolejnym istotnym czynnikiem był fakt, iż nie udało im się dostać na inny kierunek studiów (łącznie 14% wskazań). Badani zdecydowanie rzadziej kierowali się zapotrzebowaniem na pracowników w danym zawodzie w miejscu z którego pochodzą (4%) lub poza nim (5%). Częściej decyzję o wyborze kierunku studiów wybierali w oparciu o zapotrzebowanie na dany zawód poza granicami kraju (7%). Tabela 28 Powody wpływające na decyzję o podjęciu nauki na danym kierunku Kryterium Wskazanie I Wskazanie II Wskazanie III Łączna suma wskazań Zainteresowania, hobby 72,7% 0,0% 0,4% 35,3% Namowa rodziców, opiekunów, członków rodziny 7,4% 12,9% 0,0% 7,9% Przyszłe, przewidywane zarobki w tym zawodzie 6,8% 28,6% 8,3% 3,0% Przypadek 4,2% 8,7% 14,0% 4,1% Nie dostałem/am się na wybrany kierunek 2,4% 5,0% 3,4% 14,4% Namowa kolegów, znajomych 1,4% 6,2% 1,1% 2,2% Porada nauczyciela, psychologa, pedagoga, doradcy zawodowego 1,0% 9,1% 3,0% 2,1% Łatwość uzyskania pracy w tym zawodzie w moim regionie 0,8% 7,0% 9,1% 4,4% Kontynuacja tradycji rodzinnych 0,6% 3,6% 3,8% 2,9% Łatwość uzyskania pracy w tym zawodzie poza moim regionem 0,6% 2,6% 9,8% 5,5% Prestiż zawodu 0,6% 6,4% 17,4% 3,1% Jest to zawód potrzebny w moim regionie/okolicy 0,4% 3,2% 4,5% 3,4% Jest to zawód poszukiwany za granicą 0,1% 2,6% 12,1% 7,4% Stan zdrowia, niepełnosprawność 0,0% 0,8% 3,4% 0,9% Czymś innym 1,1% 3,2% 9,8% 3,4% Źródło: badania własne, N= Sytuacja rodzinna respondentów Ponad połowa badanych ocenia sytuację materialną własnej rodziny jako dobrą (51%) lub bardzo dobrą (12%). Jedynie nieliczni oceniają ją źle (4%) lub bardzo źle (1%). Strona 58

59 1,6% 2,5% 22,5% 29,3% 22,7% 6,4% 15,2% 2,9% 6,0% 15,2% 2,8% 1,3% 1,7% 0,5% 1,3% 1,2% 27,9% 38,6% Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 30 Ogólna ocena sytuacji materialnej rodziny 51,2% 31,8% 12,2% 3,9% 1,0% Bardzo dobra Dobra Przeciętna Zła Bardzo zła Źródło: badania własne, N=724 Poziom wykształcenia rodziców respondentów nie odbiega znacząco od średniej dla ogółu mieszkańców Aglomeracji Opolskiej oraz średniej ogólnopolskiej. Powtarza się trend wskazujący na lepsze wykształcenie kobiet, w stosunku do wykształcenia mężczyzn. Panowie przeważają wśród osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym lub średnim zawodowym, panie natomiast wśród osób z wykształceniem wyższym lub średnim ogólnokształcącym. Wykres 31 Wykształcenie rodziców respondentów 45,0% 40,0% 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% Wykształcenie ojca Wykształcenie matki Źródło: badania własne, N=748 W podziale na grupy społeczno-zawodowe rodziców respondentów, rysuje się znaczące zróżnicowanie, w znacznej mierze wynikające z wykształcenia i płci tychże osób. Wśród mężczyzn znaczący odsetek plasuje się wśród grupy robotników i pracowników fizycznych (35% ogółu), natomiast wśród grupy kobiet grupą dominującą są osoby pracujące w charakterze pracowników umysłowych 30%. W pozostałych wymienionych grupach społeczno-zawodowych panuje względna równowaga. Wyjątek stanowi wyłącznie grupa osób zajmujących się domem, lub opiekujących się osobami zależnymi, wśród których zdecydowanie przeważają kobiety. Tabela 29 Grupy społeczno-zawodowe rodziców respondentów Grupa społeczno-zawodowa rodziców respondentów Ojciec Matka respondenta respondenta Nie wiem/nie dotyczy 6,9% 3,3% Kadra naukowo-badawcza (pracownicy dydaktyczni, naukowi i naukowo-techniczni szkół, uczelni, działów rozwoju i badań 1,4% 4,0% przedsiębiorstw oraz instytucji badawczo-rozwojowych) Dyrektorzy, kadra kierownicza przedsiębiorstw, zawody twórcze, specjaliści z wyższym wykształceniem, lekarze, prawnicy, dyrektorzy szkół 7,6% 4,3% Strona 59

60 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Grupa społeczno-zawodowa rodziców respondentów Ojciec respondenta Matka respondenta Pracownicy umysłowi, urzędnicy, nauczyciele, pielęgniarki, kierownicy niższego szczebla, mistrzowie 9,9% 30,4% Handel i usługi: pracownicy i kierownicy sklepów, punktów usługowych, listonosze, konduktorzy itp. 7,8% 13,5% Robotnicy, brygadziści, pracujący głównie przy pomocy własnych rąk 35,3% 11,2% Rolnicy indywidualni 7,9% 5,9% Właściciele prywatnych zakładów produkcyjnych i usługowych, rzemieślnicy, ajenci, pomagający im członkowie rodzin, inni pracujący 5,8% 2,5% Prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą (poza rolnictwem) 5,4% 2,0% Osoba niezarobkowo prowadząca własny dom, opiekująca się dziećmi, osobą starszą, chorą itp. 0,0% 10,9% Emeryci / renciści 7,6% 5,9% Bezrobotni 2,3% 4,3% Inne 2,0% 1,8% Razem 100,0% 100,0% Źródło: badania własne, N= Obszar umiejętności i kompetencji W celu zebrania informacji o posiadanych kompetencjach i umiejętnościach studentów uczelni AO, poproszeni oni zostali o odniesienie się do katalogu kompetencji wymienionych w ankiecie i przypisanie im wartości odpowiadającej ocenie własnych umiejętności w danym zakresie. Ocena poszczególnych aspektów odbywała się przy wykorzystaniu skali od 0 do 5, gdzie 0 oznaczało kompletny brak danej kompetencji, 1 w odniesieniu do danej umiejętności oznaczało słabo, jest to obszar, w którym można dużo udoskonalić/rozwinąć, a 5 bardzo dobrze, jest to obszar, z którym nie mam żadnych kłopotów. Spośród wszystkich wymienionych umiejętności i kompetencji, studenci najwyżej ocenili własne umiejętności obsługi komputera i Internetu (wartość uśredniona wyniosła 4,42 punktu w 5 stopniowej skali) oraz wykonywanie prostych rachunków (4,15 punktu). Na kolejnych miejscach znalazły się umiejętności społeczne, takie jak współpraca w grupie i otwartość na kontakty z nowymi ludźmi (3,99 i 3,98 punktu). Mniej więcej w połowie tabeli znalazły się umiejętności mogące być istotne w pracy zawodowej dostosowanie się do elastycznego czasu pracy (3,80), rozplanowanie i terminowość realizacji zadań (3,51). Najsłabiej natomiast badane osoby oceniały własne umiejętności techniczne (montowanie i naprawa urządzeń 2,42) oraz specjalistyczne związane z technologiami komputerowymi (tworzenie stron www, umiejętność pisania programów komputerowych). Wykres 32 Ocena własnych umiejętności i kompetencji Umiejętności i kompetencje Wartość uśredniona Obsługa komputera i wykorzystanie Internetu 0,0% 0,3% 2,3% 9,0% 31,8% 56,7% 4,42 Wykonywanie prostych rachunków 0,3% 1,1% 5,4% 15,8% 31,3% 46,0% 4,15 Współpraca w grupie 0,3% 1,8% 4,5% 18,7% 41,2% 33,5% 3,99 Otwartość na kontakty z nowymi ludźmi 0,3% 2,4% 6,3% 20,4% 31,3% 39,4% 3,98 Wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków 0,1% 1,1% 4,9% 24,7% 46,8% 22,4% 3,84 Dostosowanie się do elastycznego czasu pracy 0,7% 3,0% 6,5% 23,2% 39,1% 27,6% 3,80 Strona 60

61 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Umiejętności i kompetencje Wartość uśredniona Organizacja pracy innych członków grupy w trakcie wspólnej pracy/wykonywania 0,7% 2,4% 9,9% 24,6% 38,6% 23,8% 3,69 zadań Gotowość do częstych wyjazdów 1,5% 5,4% 11,3% 24,3% 27,0% 30,5% 3,61 Rozplanowanie i terminowa realizacja zaplanowanych działań 2,4% 3,6% 10,8% 27,5% 34,4% 21,2% 3,51 Sprawność fizyczna 0,9% 5,0% 10,3% 30,5% 32,6% 20,7% 3,51 Przejawianie inicjatyw w grupie 0,7% 4,9% 11,9% 29,3% 34,7% 18,5% 3,48 Zdolności artystyczne i twórcze 4,9% 11,6% 14,8% 22,4% 25,3% 21,0% 3,15 Odporność na stres 2,7% 9,6% 15,2% 32,9% 28,1% 11,5% 3,09 Wykonywanie zaawansowanych obliczeń matematycznych 9,6% 13,4% 19,4% 26,3% 22,4% 8,9% 2,65 Obsługa, montowanie i naprawa urządzeń technicznych 8,9% 19,9% 22,4% 24,3% 18,1% 6,4% 2,42 Umiejętność tworzenia stron internetowych 34,8% 17,3% 16,0% 17,1% 9,8% 5,0% 1,65 Umiejętność pisania programów komputerowych 45,1% 13,6% 13,5% 12,4% 8,6% 6,6% 1,46 Źródło: badania własne, N=740 W oparciu o podobną skalę, respondenci proszeni byli o ocenę kompetencji, które ich zdaniem są istotne z punktu widzenia pracodawców poszukujących nowych pracowników. W czołówce wymienianych kompetencji i umiejętności znalazły się: umiejętność rozplanowania i terminowej realizacji działań (4,70), współpraca w grupie (4,63) oraz odporność na stres (4,59). Jako przeciętnie istotne dla pracodawców wskazane zostały umiejętność organizacji pracy innych członków grupy (4,31), przejawianie inicjatywy (4,14) oraz gotowość do częstych wyjazdów (4,12). Zdaniem badanych pracodawcy nie kładą mocnego nacisku na to by pracownicy posiadali umiejętność tworzenia stron internetowych (2,87), pisania programów (2,83), a także nie wymagają od potencjalnych pracowników sprawności fizycznej (2,80). Tabela 30 Ocena kompetencji, które zdaniem badanych są ważne dla pracodawcy Ocena kompetencji Wartość uśredniona Rozplanowanie i terminowa realizacja zaplanowanych działań 0,0% 0,0% 0,7% 4,9% 18,2% 76,2% 4,70 Współpraca w grupie 0,1% 0,0% 0,7% 6,0% 22,6% 70,5% 4,63 Odporność na stres 0,4% 0,3% 0,8% 5,5% 24,3% 68,7% 4,59 Otwartość na kontakty z nowymi ludźmi 0,0% 0,4% 1,6% 7,2% 22,0% 68,7% 4,57 Obsługa komputera i wykorzystanie Internetu 0,1% 0,1% 1,2% 6,8% 24,8% 66,9% 4,57 Dostosowanie się do elastycznego czasu pracy 0,0% 0,3% 1,9% 8,7% 21,7% 67,3% 4,54 Wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków 0,1% 0,3% 1,6% 11,3% 34,5% 52,2% 4,36 Organizacja pracy innych członków grupy w trakcie wspólnej 0,5% 0,8% 1,9% 12,0% 33,4% 51,4% 4,31 pracy/wykonywania zadań Przejawianie inicjatyw w grupie 0,7% 0,4% 3,3% 16,8% 37,2% 41,7% 4,14 Gotowość do częstych wyjazdów 1,1% 0,7% 4,4% 18,6% 29,3% 45,9% 4,12 Wykonywanie prostych rachunków 0,5% 2,5% 6,3% 16,7% 26,7% 47,3% 4,08 Strona 61

62 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Ocena kompetencji Wartość uśredniona Obsługa, montowanie i naprawa urządzeń technicznych 6,4% 9,6% 16,3% 29,6% 23,2% 14,9% 2,98 Zdolności artystyczne i twórcze 4,9% 10,9% 19,2% 27,5% 23,1% 14,4% 2,96 Wykonywanie zaawansowanych obliczeń matematycznych 5,9% 11,2% 18,5% 27,6% 21,8% 15,0% 2,93 Umiejętność tworzenia stron internetowych 8,5% 12,2% 18,5% 23,0% 20,3% 17,4% 2,87 Umiejętność pisania programów komputerowych 9,7% 13,9% 18,5% 19,3% 18,4% 20,2% 2,83 Sprawność fizyczna 6,0% 11,5% 20,3% 32,1% 18,3% 11,7% 2,80 Źródło: badania własne, N=731 Na poniższym wykresie zestawiono wartości uśrednione ocen własnych umiejętności i kompetencji studentów oraz umiejętności i kompetencje, które ich zdaniem są istotne dla potencjalnych pracodawców. Zebrane opinie wskazują, że studenci oceniają swoje umiejętności poniżej tego, czego ich zdaniem mogą oczekiwać pracodawcy. Najwięcej natomiast do nadrobienia pozostaje pod względem rozplanowania i terminowej realizacji zadań, a także w zakresie odporności na stres. Strona 62

63 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 33 Zestawienie średnich wartości ocen umiejętności ważnych dla pracodawcy oraz umiejętności własnych respondentów Umiejętności posiadane Umiejętności ważne dla pracodawcy Rozplanowanie i terminowa realizacja zaplanowanych działań Współpraca w grupie Odporność na stres Otwartość na kontakty z nowymi ludźmi Obsługa komputera i wykorzystanie Internetu Dostosowanie się do elastycznego czasu pracy Wyszukiwanie i analiza informacji oraz wyciąganie wniosków Organizacja pracy członków grupy w trakcie wspólnej pracy Przejawianie inicjatyw w grupie Gotowość do częstych wyjazdów Wykonywanie prostych rachunków Obsługa, montowanie i naprawa urządzeń technicznych Zdolności artystyczne i twórcze Wykonywanie zaawansowanych obliczeń matematycznych Umiejętność tworzenia stron internetowych Umiejętność pisania programów komputerowych Sprawność fizyczna 1,46 1,65 3,09 2,42 2,98 3,15 2,96 2,65 2,93 2,87 2,83 2,80 3,51 3,99 3,98 3,80 3,84 3,69 3,48 3,61 3,51 4,14 4,12 4,15 4,08 4,70 4,63 4,59 4,57 4,42 4,57 4,54 4,36 4,31 Źródło: badania własne Strona 63

64 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej W kolejnym pytaniu badani proszeni byli o ocenę własnych umiejętności obsługi typowych programów komputerowych oraz wybranych programów specjalistycznych. Spośród programów mieszczących się w ramach typowego pakietu biurowego, badani najwyżej oceniali własną umiejętność posługiwania się edytorami tekstu oraz programami do tworzenia prezentacji multimedialnych. Słabiej natomiast wypadała znajomość arkuszy kalkulacyjnych typu Excel czy Calc. W przypadku programów specjalistycznych, względnie wysoki odsetek osób posługujących się wybraną grupą programów w stopniu dobrym lub bardzo dobrym, dotyczył wyłącznie programów graficznych. Zdecydowanie najsłabiej wypadła znajomość programów statystycznych oraz księgowych. Tabela 31 Z jakich programów i na jakim poziomie potrafią korzystać badani Programy Nie znam Podstawy Dość dobrze Bardzo dobrze Razem Edytory teksu typu msword, openoffice Writer itp. 0,3% 2,9% 30,7% 66,1% 100,0% Arkusz kalkulacyjny Excel, Calc itp. 1,8% 22,8% 39,3% 36,1% 100,0% Programy do tworzenia prezentacji powerpoint, Impress 0,0% 4,2% 27,8% 68,0% 100,0% Programy graficzne typu Photoshop, Corel itp. 16,1% 33,0% 32,4% 18,5% 100,0% Programy księgowe typu Symfonia itp. 68,6% 18,2% 9,3% 3,9% 100,0% Programy do projektowania typu autocad itp. 66,4% 17,1% 11,8% 4,6% 100,0% Programy statystyczne typu SPSS, Statistica itp. 70,4% 18,2% 8,2% 3,3% 100,0% Źródło: badania własne, N=736 W celu przeprowadzenia pełniejszej analizy umiejętności posługiwania się wybranymi programami, zestawione zostały wyniki odnoszące się do znajomości poszczególnych typów programów w zależności od kierunków studiów. Procentowa wartość została wyliczona w oparciu o deklarację znajomości poszczególnych typów programów w odniesieniu do zastosowanej czterostopniowej skali ocen. Im wyższa wartość wskaźnika procentowego, tym wyższa znajomość danego typu programów wśród przedstawicieli danego kierunku studiów. Analiza zebranych danych pozwala stwierdzić, iż stosunkowo najlepszą znajomością poszczególnych grup programów cechują się studenci kierunków IT. Wyjątek stanowią programy z grupy programów księgowych, których najwyższy stopień znajomości występuje w grupie studentów kierunków ekonomicznych. Stosunkowo najsłabszą znajomością poszczególnych typów programów cechują się studenci kierunków językowych, wśród których znajomość programów jest niższa od wartości średnich ogółem dla całej badanej populacji. Tabela 32 Odsetek osób deklarujących znajomość poszczególnych typów programów w zależności od kierunku studiów Programy Kierunki Średnia Ekonomiczne Językowe Pozostałe IT ogólna Edytor teksu typu MsWord, OpenOffice Writer itp. 91,7% 90,6% 83,7% 86,6% 87,6% Arkusz kalkulacyjny Excel, Calc itp. 85,1% 84,5% 56,6% 61,7% 69,9% Programy do tworzenia prezentacji PowerPoint, Impress itp. 91,0% 87,1% 86,7% 87,7% 87,9% Programy graficzne typu Photoshop, Corel itp. 68,0% 47,1% 43,3% 51,6% 51,1% Strona 64

65 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Programy Kierunki Średnia Ekonomiczne Językowe Pozostałe IT ogólna Programy księgowe typu Symfonia itp. 16,2% 37,1% 7,0% 8,9% 16,2% Programy do projektowania typu AutoCad itp. 53,9% 12,9% 6,5% 8,9% 18,2% Programy statystyczne typu SPSS, Statistica itp. 22,6% 29,9% 6,2% 5,4% 14,8% Źródło: badania własne Kompetencje specjalistyczne studentów kierunków IT Jak wskazywano w tabeli 23, średnia roczna liczba studentów kierunków IT na uczelniach AO wynosi około osób (9% ogółu studentów AO), natomiast roczny napływ absolwentów tychże kierunków to mniej więcej 534 osoby (około 5,1% ogółu absolwentów uczelni AO). Co istotne kierunki IT jako jedyne należą do grupy kierunków, na których wyraźna jest dominacja studentów/absolwentów płci męskiej około 60% ogółu. Pozostałe kierunki są zdecydowanie zdominowane przez kobiety. Ponad połowa badanych studentów kierunków IT (N=154) jest przekonana o swoim dobrym (40,9%) lub bardzo dobrym (18,8%) przygotowaniu do pracy w branży IT. W odniesieniu do 5 stopniowej skali ocen (od 1 brak danej kompetencji, do 5 bardzo dobrze, jest to obszar z którym nie mam żadnych kłopotów), proszeni byli o samoocenę własnych umiejętności związanych z kierunkiem, który studiują. Z zebranych ocen wynika, iż studenci są przekonani o tym, iż ich umiejętności są na poziomie dobrym lub bardzo dobrym w szczególności w 3 obszarach: administrowania systemem operacyjnym Windows (średnia 4,08 punktu w 5 stopniowej skali), znajomość zasad programowania obiektywnego (3,38) oraz umiejętność administracji sieci komputerowych (3,37). Zdecydowanie słabiej wypada samoocena znajomości innych systemów operacyjnych Linux (2,93) i Unix (2,49), a także umiejętność programowania urządzeń opartych na mikrokontrolerach (2,37), czy urządzeń przemysłowych (1,95), której to znaczna część studentów według własnych deklaracji nie posiada w ogóle. Tabela 33 Ocenia własnych umiejętności kierunkowych studentów kierunków IT Umiejętności Wartość uśredniona Ogólnego przygotowania do pracy w zawodzie w branży IT 2,7% 5,4% 32,2% 40,9% 18,8% 3,68 Administracja sytemu operacyjnego Windows 2,7% 2,0% 15,4% 44,3% 35,6% 4,08 Zasad programowania obiektowego 6,0% 17,4% 28,2% 28,9% 19,5% 3,38 Administracja sieci komputerowych np. konfiguracja serwerów itp. 4,0% 16,8% 30,9% 34,9% 13,4% 3,37 Zasad programowania proceduralnego 8,1% 18,1% 30,9% 22,8% 20,1% 3,29 Projektowanie graficzne 6,7% 22,1% 24,2% 30,9% 16,1% 3,28 Tworzenia i eksploatacji systemów bazodanowych 6,1% 16,9% 45,3% 24,3% 7,4% 3,10 Administracja systemu operacyjnego Linux 8,7% 22,8% 39,6% 24,2% 4,7% 2,93 Administracja systemu operacyjnego Unix 19,5% 32,2% 31,5% 13,4% 3,4% 2,49 Podstaw sztucznej inteligencji 22,8% 31,5% 28,9% 12,1% 4,7% 2,44 Programowanie urządzeń opartych na mikrokontrolerach 25,0% 33,1% 26,4% 10,8% 4,7% 2,37 Programowanie urządzeń przemysłowych (np. Tlc) 41,9% 33,8% 15,5% 5,4% 3,4% 1,95 Źródło: badania własne, N=149 Strona 65

66 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Badani studenci proszeni byli także o określenie stopnia znajomości popularnych języków programowania. Najpowszechniej znanym językiem programowania okazał się język C, w którym blisko 2/3 badanych napisało już co najmniej kilka programów, a niemal co 5 badany deklaruje, że zna go bardzo dobrze i często w tym języku pracuje. Na kolejnych miejscach wśród popularnych języków znalazły się Java oraz Asembler. Najsłabiej rozpowszechnionym językiem programowania jest natomiast Python i Perl, którego nie zna w ogóle ponad 80% badanych. Tabela 34 Ocena znajomości popularnych języków programowania Język programowania Nie znam Znam tylko Napisałem w nim kilka Pracuje w nim b. często w ogóle podstawowe komendy programów i dobrze go znam Asembler 6,7% 49,7% 38,3% 5,4% C 4,1% 17,6% 60,8% 17,6% Java 17,0% 32,7% 38,8% 11,6% Perl 81,4% 12,9% 5,0% 0,7% Python 69,5% 19,9% 5,7% 5,0% Inny 1 0,0% 1,4% 54,1% 44,6% Inny 2 0,0% 12,0% 62,0% 26,0% Źródło: badania własne, N=147 Poza wymienionymi w tabeli językami programowania połowa badanych deklaruje, że potrafi posługiwać się także innymi językami. Wśród najczęściej wymienianych znalazły się: C# - którego znajomość deklaruje 40% respondentów, C++ - którego używa co 4 badany, PHP około 11%, Java Script 4%, HTML 3,5%. Co istotne w większości przypadków, są to języki w których respondenci napisali już kilka programów, lub pracują w nich bardzo często. W kolejnym etapie badania, respondenci proszeni byli o samoocenę umiejętności związanych z posługiwaniem się technologiami tworzenia stron i aplikacji internetowych. Znajomość dwóch z trzech pierwszych wymienionych technologii (HTML oraz CSS) można określić jako dobrą. Blisko 80% studentów w tych technologiach wykonało już co najmniej kilka stron internetowych. Znajomość technologii XHTML oraz PHP można ocenić na przeciętną, gdyż posługuje się nimi mniej więcej połowa badanych. Najsłabiej wypada znajomość technologii JAVASCRIPT, którą posługuje się co trzeci badany oraz FLASH, której stopień znajomości jest marginalny. Tabela 35 Znajomość technologii tworzenia stron i aplikacji internetowych Program Nie znam w ogóle Znam tylko podstawowe komendy Zrobiłem kilka stron internetowych w tej technologii Pracuję w tej technologii bardzo często i dobrze ją znam HTML 2,0% 17,0% 46,9% 34,0% XHTML 16,6% 28,3% 33,8% 21,4% CSS 10,2% 21,8% 42,9% 25,2% PHP 17,1% 41,4% 24,3% 17,1% JAVASCRIPT 25,9% 42,7% 24,5% 7,0% FLASH 73,8% 19,0% 7,1% 0,0% Źródło: badania własne, N=145 Strona 66

67 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Umiejętności stosowania poszczególnych elementów języków bazodanowych wśród studentów kierunków IT są zbieżne z ich własną samooceną dotyczącą umiejętności tworzenia i eksploatacji systemów bazodanowych prezentowanej w tabeli powyżej (średnia ocena wyniosła 3.10 w 5 stopniowej skali), przez co można je określić mianem przeciętnych. Studenci najczęściej potrafią formułować zapytania SQL (około połowy badanych ocenia swoje umiejętności jako średnio zaawansowane lub bardzo zaawansowane) oraz używać baz danych w aplikacjach internetowych (co trzeci ocenia je jako średniozaawansowane lub bardzo zaawansowane). Słabiej wypada samoocena dotycząca umiejętności użycia baz danych w programach typu C# itp. Umiejętności te oceniane są jako średniozaawansowane lub wyższe u zaledwie 29% studentów. Tabela 36 Umiejętność stosowania języków bazodanowych SQL Język bazodanowy Formułowanie zapytań SQL Użycie baz danych w aplikacjach internetowych (np. Php) Użycie baz danych w programach (np. C#) Źródło: badania własne, N=147 Nie znam w ogóle Znam tylko podstawowe komendy Moje umiejętności w tym zakresie są na poziomie średniozaawansowanym Pracuję w tym zakresie bardzo często i dobrze go znam 10,2% 37,4% 36,1% 16,3% 24,5% 38,1% 24,5% 12,9% 29,9% 40,8% 17,7% 11,6% Podobnie jak ocena umiejętności stosowania elementów języków bazodanowych, wypada ogólna ocena znajomości tychże języków. Spośród wymienionych w ankiecie języków bazodanowych, ich znajomość na poziomie średnim lub wyższym deklaruje odsetek zaledwie od 32 do 40% badanych. Tabela 37 Znajomość języków bazodanowych Język bazodanowy Nie znam w ogóle Znam tylko podstawowe komendy moje umiejętności w tym zakresie są na poziomie średniozaawansowanym Pracuję w tym języku bardzo często i dobrze go znam MySQL 16,3% 42,9% 27,9% 12,9% Microsoft SQL 27,4% 40,4% 21,9% 10,3% Oracle 29,9% 35,4% 27,2% 7,5% Źródło: badania własne, N=147 Należy podkreślić, iż badane kompetencje i umiejętności odpowiadały sylwetce absolwenta studiów informatycznych. 6 Zgodnie z założeniami MNiSW absolwent powinien posiadać wiedzę i umiejętności z zakresu ogólnych zagadnień informatyki. Powinien dobrze rozumieć działanie współczesnych systemów komputerowych oraz posiadać wiedzę z zakresu podstaw informatyki, systemów operacyjnych, sieci komputerowych, baz danych i inżynierii oprogramowania umożliwiającą aktywny udział w realizacji projektów informatycznych. Powinien także posiadać umiejętność programowania komputerów oraz pracy w zespołach programistycznych. Zdobytą wiedzę i umiejętności powinien umieć wykorzystać w pracy zawodowej z zachowaniem zasad prawnych i etycznych. Powinien dobrze znać zasady budowy współczesnych komputerów i urządzeń z nimi współpracujących, systemów operacyjnych, sieci komputerowych i baz danych. Powinien posiadać umiejętność programowania 6 Por: sylwetka absolwenta wg MNiSW Strona 67

68 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej komputerów i znać zasady inżynierii oprogramowania w stopniu umożliwiającym efektywną pracę w zespołach programistycznych. Powinien mieć także podstawową wiedzę w zakresie sztucznej inteligencji, grafiki komputerowej i komunikacji człowiek-komputer. Swoją wiedzę i umiejętności powinien umieć wykorzystać w pracy zawodowej z zachowaniem zasad prawnych i etycznych. Absolwent studiów pierwszego stopnia powinien znać język obcy na poziomie biegłości B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego Rady Europy oraz umieć posługiwać się językiem specjalistycznym z zakresu informatyki. Absolwent powinien być przygotowany do pracy w firmach informatycznych zajmujących się budową, wdrażaniem lub pielęgnacją narzędzi i systemów informatycznych oraz w innych firmach i organizacjach, w których takie narzędzia i systemy są wykorzystywane, a także w szkolnictwie, jeśli ukończy specjalność nauczycielską (zgodnie ze standardami kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela). Z danych zgromadzonych w trakcie badania wynika, iż studenci kierunków IT uczelni AO w większości czują się dobrze przygotowani do pracy w zawodzie (około 2/3 ogółu badanych). Z zebranych deklaracji wynika, iż większość z nich potrafi zarówno wykorzystywać w praktyce popularne języki programowania (w szczególności język C, Asembler oraz Java) jak i tworzyć strony i aplikacje internetowe w różnych technologiach. Nieznacznie słabiej wygląda deklarowana znajomość w zakresie posiadania umiejętności z zakresu posługiwania się językami i narzędziami bazodanowymi, którymi potrafi posługiwać się mniej więcej 30-40% respondentów. Duże zróżnicowanie w zakresie posiadanych umiejętności wynikać może ze zróżnicowanych specjalizacji, w jakich kształcą się studenci uczelni AO. Niemniej jednak biorąc pod uwagę przytoczone wytyczne MNiSW można uznać, iż absolwenci kierunków IT opolskich uczelni spełniają wymienione kryteria i są dobrze przygotowani do podjęcia zatrudnienia na otwartym rynku pracy Kompetencje specjalistyczne studentów kierunków ekonomicznych Grupa studentów i absolwentów kierunków ekonomicznych stanowi jedną z najliczniejszych grup studentów/absolwentów uczelni opolskich. Średni roczny napływ absolwentów z grupy kierunków ekonomicznych wynosi około osób (18,4% ogółu liczby absolwentów w skali roku wszystkich uczelni AO), natomiast średnia liczba studentów to około osób (22% ogółu wszystkich studentów AO). Kierunki te dostępne są w ofercie 4 największych uczelni AO. Zdecydowana większość studentów/absolwentów tychże kierunków to kobiety około 80-90% studentów/absolwentów w zależności od specjalizacji kierunku. Podobnie jak w przypadku studentów kierunków IT, studenci kierunków ekonomicznych (N=169) poproszeni zostali o dokonanie samooceny własnych umiejętności w zakresie zagadnień związanych z ich kierunkiem studiów. Skala ocen również zawierała się w wartościach od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało całkowity brak danej kompetencji, a 5 bardzo dobrą znajomość zagadnień, obszar, z którym respondent nie ma żadnych kłopotów. Niemniej jednak w oparciu o zebrane dane nie można jednoznacznie określić obszaru kompetencji specjalistycznych, który byłby obszarem określanym przez studentów jako obszar, w zakresie którego posiadają zdecydowanie największe umiejętności. Wszystkie zebrane oceny zawierały się w przedziale punktowym od 3,38 do 2,48 względem uśrednionej skali ocen. Średnia arytmetyczna zebranych ocen Strona 68

69 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej wyniosła 3,04, co dodatkowo świadczy o tym, iż odchylenie między najlepiej ocenianą umiejętnością własną studentów, a umiejętnością najsłabszą jest bardzo niewielkie. Obszarami kompetencji specjalistycznych, które w samoocenie studentów kierunków ekonomicznych rozwinięte są nieznacznie lepiej od pozostałych, są: umiejętności z zakresu bankowości, kadr i płac oraz wykorzystywania instrumentów marketingowych w przedsiębiorstwie oraz ubezpieczeń. Stosunkowo najsłabiej natomiast oceniają własną wiedzę i umiejętności w zakresie logistyki, poruszania się w obrębie europejskiej przestrzeni społeczno-gospodarczej oraz doradztwa z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej. Jednocześnie należy podkreślić, iż nieobecność jednej, konkretnej dziedziny w której badani studenci się specjalizują może być także atutem, gdyż świadczy to o względnie wysokim poziomie wiedzy ogólnej studentów z różnych dziedzin ekonomii. Tabela 38 Ocena umiejętności i kompetencji studentów kierunków ekonomicznych Umiejętności i kompetencje Wartość uśredniona Bankowości 6% 12% 32% 37% 13% 3,38 Kadr i płac 6% 13% 33% 34% 13% 3,34 Wykorzystywania instrumentów marketingowych w przedsiębiorstwie 4% 17% 37% 28% 14% 3,31 Ubezpieczeń 5% 16% 31% 42% 7% 3,30 Zarządzania zasobami ludzkimi 6% 14% 38% 28% 14% 3,30 Analizy finansowej 3% 20% 31% 37% 9% 3,28 Statystyki i ekonometrii 6% 19% 31% 29% 15% 3,28 Oceny płynności finansowej podmiotów gospodarczych 5% 15% 42% 27% 10% 3,23 Księgowość podatkowa książka przychodów i rozchodów 6% 19% 37% 25% 12% 3,18 Współpracy z Urzędem Skarbowym (składanie deklaracji PIT, CIT,VAT) 7% 17% 39% 29% 9% 3,16 Umiejętności zarządzania strategicznego 7% 18% 39% 28% 8% 3,13 Analizy ryzyka 6% 21% 37% 31% 6% 3,10 Procedury zakładania działalności gospodarczej różne formy prawne 5% 21% 41% 28% 5% 3,06 Samodzielnego prowadzenia działalności gospodarczej 7% 21% 40% 22% 9% 3,06 Księgowość księgi handlowe 8% 23% 38% 22% 9% 3,01 Współpracy z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych 11% 19% 43% 19% 9% 2,98 Znajomości prawa pracy 5% 29% 38% 24% 4% 2,94 Umiejętności zarządzania projektami biznesowymi 8% 23% 43% 21% 6% 2,94 Znajomości prawa gospodarczego 6% 30% 41% 19% 4% 2,87 Zarządzania nieruchomościami 12% 26% 35% 24% 3% 2,81 Znajomości prawa cywilnego 6% 33% 42% 15% 4% 2,79 Świadczenia usług doradztwa finansowego 9% 31% 33% 23% 2% 2,78 Świadczenia usług doradczych z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej 11% 31% 36% 20% 1% 2,69 Wiedzy na temat poruszania się w europejskiej przestrzeni społeczno-gospodarczej 15% 32% 33% 18% 2% 2,59 Logistyki 24% 28% 28% 17% 4% 2,48 Źródło: badania własne, N=162 Strona 69

70 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Zgodnie z zaleceniami MNiSW absolwent ekonomii powinien: posiadać wszechstronną wiedzę ekonomiczną, być przygotowany do wykonywania zawodu ekonomisty specjalisty w dziedzinie gospodarowania zasobami finansowymi, ludzkimi i materialnymi, 7 być przygotowany do przeprowadzania analizy dostępnych lub tworzonych informacji wspierających podejmowanie racjonalnych decyzji osadzonych w kanonach nauk ekonomicznych. Powinien posiadać umiejętności wykorzystywania zaawansowanych metod analitycznych do badania zjawisk i procesów gospodarczych oraz modelowania ich przebiegu w skali mikro- i makroekonomicznej w warunkach gospodarki otwartej na konkurencję międzynarodową, być przygotowany do opracowywania projektów, świadczenia usług doradczych oraz podejmowania racjonalnych decyzji związanych z pozyskiwaniem i wykorzystywaniem zasobów przez podmioty sektora prywatnego i publicznego - w kraju i za granicą. być przygotowany do podejmowania pracy w różnych sektorach i segmentach rynku europejskiego oraz do samodzielnego prowadzenia działalności gospodarczej. być przygotowany do pracy w przedsiębiorstwach, organizacjach i instytucjach (publicznych i pozarządowych) - głównie na stanowiskach operacyjnych - w kraju i za granicą, posiadać niezbędną wiedzę i umiejętności do samodzielnego prowadzenia działalności gospodarczej umieć poruszać się swobodnie w europejskiej przestrzeni społeczno-gospodarczej. Powinien znać język obcy na poziomie biegłości B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego Rady Europy. Bazując na wynikach samooceny umiejętności studentów kierunków ekonomicznych można stwierdzić, iż umiejętności posiadane przez studentów uczelni AO w większości badanych zagadnień znajdują się na poziomie średnim/średniozaawansowanym. Jednocześnie informacje uzyskane w trakcie badania potwierdzają, że studenci w znacznym stopniu spełniają standardy opisywane w sylwetce absolwenta kierunków ekonomicznych opracowanej przez MNiSW. Z jednej strony studenci posiadają szeroką wiedzę z zakresu nauk ekonomicznych, o czym świadczą względnie zbliżone średnie oceny wszystkich badanych umiejętności, z drugiej nie można jednoznacznie stwierdzić (ale też trudno tego oczekiwać), iż wszyscy studenci po ukończeniu nauki będą w stanie samodzielnie np. prowadzić działalność gospodarczą lub świadczyć usługi doradcze. Stosunkowo niska samoocena studentów wynikać może nie z faktu, że uczelnie nie spełniają standardów nauczania, lecz z rzeczywistego przekonania o słabych umiejętnościach własnych studentów oraz braku doświadczenia zawodowego i umiejętności zastosowania zdobytych informacji w praktyce. Potwierdzeniem tej tezy jest samoocena przygotowania do pracy zarobkowej na otwartym rynku pracy studentów. Z przeprowadzonego badania wynika, iż 38% studentów kierunków ekonomicznych jest przekonanych, że studia przygotowały ich do podjęcia pracy na otwartym rynku pracy (odpowiedzi raczej tak i zdecydowanie tak). Jednocześnie ponad połowa 7 Patrz: sylwetka absolwenta MNiSW Strona 70

71 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej badanych albo nie ma na ten temat zdania (37% respondentów) albo jest zdania, iż studia nie przygotowały ich do podjęcia pracy zawodowej (25%) Kompetencje specjalistyczne studentów kierunków językowych Populacja studentów kierunków językowych rocznie kształtuje się na poziomie około osób (7% ogółu studentów uczelni AO), natomiast średni roczny napływ absolwentów tej grupy kierunków wynosi około 641 osób (6,1% ogółu absolwentów). Ocena znajomości słownictwa specjalistycznego wśród studentów kierunków językowych (N=254), odbywała się w odniesieniu do 4-stopniowej skali, od 0 nie znam w ogóle, do 3 znam biegle zakres tego słownictwa. Spośród wszystkich wymienionych zakresów słownictwa specjalistycznego, studenci kierunków językowych deklarowali, iż najszerszym zakresem słów dysponują w obszarze słownictwa związanego z dziedziną hotelarstwa, turystyki i sportu oraz gastronomii, czyli słownictwa w największym stopniu wykorzystywanego w życiu codziennym. Nieznacznie słabiej znane jest słownictwo związane z biznesem oraz sprawami kadr i zasobów ludzkich (HR), czyli słownictwa względnie popularnego w każdej pracy zawodowej. Zauważalny jest trend do zmniejszania się liczby osób posługujących się słownictwem z danej dziedziny, wraz ze wzrostem jej specjalizacji, wobec czego jedynie niewielki odsetek badanych deklaruje znajomość słownictwa z dziedziny lotnictwa czy pracy służb mundurowych. Tabela 39 Ocena znajomości słownictwa specjalistycznego studentów kierunków językowych Średni poziom Znam Znam biegle Nie znam znajomości Kryterium podstawowy zakres tego w ogóle zakresu zasób słów słownictwa słownictwa Wartość uśredniona Hotelarstwo, turystyka i sport 5,8% 16,0% 42,7% 35,6% 2,08 Gastronomia 6,7% 20,5% 45,5% 27,2% 1,93 Biznes 9,4% 26,8% 49,6% 14,3% 1,69 Kadry i zasoby ludzkie 19,0% 33,9% 38,0% 9,0% 1,37 Technika/IT/Telekomunikacja 21,9% 39,7% 29,9% 8,5% 1,25 Prawo 23,3% 42,6% 26,5% 7,6% 1,18 Medycyna i farmacja 29,0% 39,3% 20,5% 11,2% 1,14 Ogrodnictwo i rolnictwo 32,4% 36,9% 22,1% 8,6% 1,07 Księgowość 28,1% 43,9% 26,2% 1,8% 1,02 Logistyka 38,1% 30,9% 24,2% 6,7% 1,00 Budownictwo i architektura 36,8% 37,2% 24,2% 1,8% 0,91 Służby mundurowe 38,1% 39,0% 20,2% 2,7% 0,87 Lotnictwo 45,0% 35,1% 16,2% 3,6% 0,78 Źródło: badania własne, N=223 Z zebranych danych wynika, iż studenci kierunków językowych zdecydowania lepiej radzą sobie z wykonywaniem tłumaczeń pisemnych niż tłumaczeń ustnych (w tym symultanicznych oraz konsekutywnych). Ponad 2/3 badanych twierdzi, iż tłumaczenie pisemne nie sprawia im większych kłopotów (o czym świadczy wysoki odsetek wskazań wartości 4 i 5 w przyjętej skali ocen). W przypadku tłumaczeń ustnych odsetek osób posługujących się tą umiejętnością wynosi zaledwie około 1/3 ogółu respondentów. Strona 71

72 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Tabela 40 Ocena umiejętności związanych z tłumaczeniem bardzo Kryterium brak umiejętnosci dobrze rozwinięta umiejętność Tłumaczenia pisemnego 0,4% 4,4% 26,2% 51,1% 17,8% Tłumaczenia ustnego (symultaniczne, konsekutywne) 5,3% 25,3% 32,9% 28,4% 8,0% Źródło: badania własne, N=225 Warto podkreślić, iż zgodnie z przyjętymi standardami absolwent filologii powinien legitymować się znajomością języka obcego na poziomie biegłości C2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego oraz posługiwać się językiem naukowym i specjalistycznym, niezbędnym do wykonywania zawodu. Powinien posiadać podstawową wiedzę o języku, literaturze i kulturze państw danego obszaru językowego oraz umiejętności wykorzystania jej w pracy zawodowej. Dodatkowo, specjalizacja nauczycielska: absolwent uzyskuje zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela uprawnienia pedagogiczne. Absolwent filologii mający uprawnienia pedagogiczne będzie posiadał kwalifikacje do nauczania języka w przedszkolach i szkołach. Wybierając specjalizację językową dziennikarską: absolwent rozumie podstawowe procesy życia politycznego, społecznego, gospodarczego i kulturalnego, zarówno w skali lokalno-regionalnej jak i krajowo-międzynarodowej. Absolwent uzyskuje umiejętności umożliwiające mu wykonywanie różnych zawodów związanych z szeroko rozumianą dziedziną komunikacji społecznej. Nabyte umiejętności powinny umożliwić absolwentowi pracę w wydawnictwach, redakcjach czasopism, środkach masowego przekazu. W przypadku specjalizacja turystycznej: Absolwent powinien być przygotowany do podejmowania działalności w zakresie turystyki i rekreacji. Absolwent powinien posiadać umiejętności: organizowania pracy oraz podejmowania przedsięwzięć w sferze turystyki i rekreacji. Absolwent powinien być przygotowany do pracy w: biurach podróży; hotelach; ośrodkach wypoczynkowych, sportowych i rekreacyjnych; centrach rekreacji i odnowy biologicznej; gospodarstwach agroturystycznych; administracji rządowej i samorządowej; organizacjach społecznych, fundacjach i stowarzyszeniach. W świetle przedstawionych wyników badań można stwierdzić, iż studenci AO w szczególności posiadają przygotowanie do pracy w zawodach związanych z hotelarstwem, turystyką i sportem, a także gastronomią. Z zebranych deklaracji wynika także, iż większość z nich jest przygotowana do pracy w języku obcym w biznesie oraz w zakresie zarządzania zasobami ludzkimi i kadr Znajomość języków obcych Podobnie jak w przypadku uczniów szkół ponadgimnazjalnych, znajomość języków obcych wśród studentów uczelni wyższych z terenu AO (według zebranych deklaracji) można uznać za powszechną. Niemal wszyscy badani studenci posługują się w co najmniej podstawowym stopniu językiem angielskim, a blisko 5 na 6 badanych posługuje się językiem niemieckim. Wśród pozostałych względnie popularnych języków, którymi w co najmniej na podstawowym poziomie posługują się studenci z terenu AO znalazły się język rosyjski (25%), hiszpański (19%), francuski (18%), czeski (13%). Strona 72

73 25,0% 18,6% 17,5% 12,7% 7,8% 2,9% 1,7% 1,3% 0,9% 0,9% 8,7% 0,7% 84,1% 97,9% Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 34 Znajomość języków obcych 100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% Źródło: badania własne, N=732 Poniżej zaprezentowano zestawienie 6 najpopularniejszych języków obcych, którymi posługują się badane osoby, z uwzględnieniem odsetka osób znających dany język (posługujących się nim w stopniu co najmniej podstawowym) w zależności od kierunku studiów. W tabeli zaprezentowano także szacunkową liczbę absolwentów napływających rocznie na rynek pracy z umiejętnością posługiwania się danym językiem. Wartości szacunkowe odnoszące się do liczby absolwentów posługujących się danym językiem wyliczono wyłącznie dla języków najpopularniejszych, gdyż w przypadku języków niszowych wielkość błędu statystycznego mogłaby być zbyt duża. Z danych wynika, iż bez względu na kierunek studiów, najpopularniejszymi językami są język angielski i niemiecki. Łączna liczba absolwentów opuszczających uczelnie AO posługujących się językiem angielskim w skali roku wynosi około osób, natomiast językiem niemieckim mniej więcej 9 tys. Niemniej jednak są to tylko dane szacunkowe, gdyż w rzeczywistości liczba ta może być inna. Tabela 41 Najpopularniejsze języki z uwzględnieniem grup kierunków studiów Najpopularniejsze języki % deklarujących znajomość języka Szacunkowa roczna liczba absolwentów ze wśród badanej grupy znajomością danego języka Kierunki IT (roczna liczba absolwentów 534 osoby) Język angielski 98,7% 527 Język niemiecki 83,1% 444 Język czeski 14,3% 76 Język rosyjski 12,3% 66 Język francuski 9,7% 52 Język hiszpański 4,5% 24 Kierunki językowe (roczna liczba absolwentów 641 osób) Język angielski 98,0% 628 Język niemiecki 81,5% 522 Język czeski 13,0% 83 Język rosyjski 46,9% 300 Język francuski 23,6% 151 Język hiszpański 37,0% 237 Kierunki ekonomiczne (roczna liczba absolwentów osób) Język angielski 98,2% 1902 Język niemiecki 87,6% 1695 Język czeski 14,2% 275 Język rosyjski 12,4% 241 Strona 73

74 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Najpopularniejsze języki % deklarujących znajomość języka Szacunkowa roczna liczba absolwentów ze wśród badanej grupy znajomością danego języka Język francuski 14,2% 275 Język hiszpański 13,0% 252 Pozostałe kierunki (bez 3 głównych grup) roczna liczba absolwentów osób Język angielski 96,5% Język niemiecki 85,4% Język czeski 9,4% 691 Język rosyjski 16,4% Język francuski 18,7% Język hiszpański 9,4% 691 Źródło: badania własne oraz wyliczenia szacunkowe powstałe w oparciu o dane przekazane przez uczelnie AO Dla porównania poniżej zaprezentowano zestawienie cech charakterystycznych w obszarze znajomości języków obcych przez Polaków: Co drugi dorosły Polak (51%) potrafi porozumieć się w obcym języku. Od roku 1997 odsetek osób ze znajomością języka obcego zwiększył się łącznie o 14 punktów, z czego w ostatnich trzech latach liczba osób znających język obcy wzrosła z 46% do 51%. Umiejętności lingwistyczne Polaków są uwarunkowane społecznie. Różnicuje je poziom wykształcenia, status zawodowy i materialny, wiek i wielkość miejscowości zamieszkania. Osoby potrafiące porozumieć się w przynajmniej jednym języku obcym, częściej wyjeżdżają za granicę niż ci, którzy nie wykazują takich umiejętności (85% wobec 53%). Najbardziej popularne języki obce wśród Polaków to angielski i rosyjski. Obserwowalny jest minimalny spadek popularności języka niemieckiego - odsetek osób deklarujących jego znajomość zmniejszył się od 2006 roku z 14% do 11%. Znajomość języków obcych innych niż najpopularniejsze utrzymuje się w ostatnich latach na stabilnym poziomie, tj.: francuski (2%), włoski (1%), czeski (0,8%), hiszpański (0,5%), ukraiński i słowacki (po 0,3%). Zróżnicowanie pokoleniowe warunkuje w jakich językach respondenci potrafią się porozumieć: osoby starsze posługują się językiem rosyjski, a osoby w wieku 18 do 24 lat w języku angielskim 77%. Język angielski jest najbardziej popularny wśród uczniów i studentów (85%), osób z wyższym wykształceniem (64%), kadry kierowniczej i specjalistów wyższego (63%), średniego szczebla (60%), pracowników administracyjno-biurowych (52%), mieszkańców największych miast (52%). 37% dorosłych Polaków zna jeden język obcy, 12% dwa języki, 2% trzy języki lub więcej. Więcej niż jednym językiem posługują się uczniowie i studenci (33%), przedstawiciele kadry kierowniczej i specjaliści wyższego szczebla (30%), osoby z wyższym wykształceniem (29%), respondenci w wieku lata (21%), mieszkańcy największych miast (20%), osoby prowadzące własną działalność gospodarczą (19%), osoby dobrze oceniające swoją sytuację materialną (19%) i osiągające najwyższe dochody per capita (18%). Strona 74

75 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Respondenci proszeni byli także o określenie stopnia/poziomu 8 znajomości danego języka. Podobnie jak w przypadku uczniów szkół średnich, język angielski będący najpopularniejszym językiem wśród studentów, jest także językiem obcym którym władają oni najlepiej. Blisko 30% badanych deklaruje, iż zna ten język na poziomie biegłym (c1 i c2), a około 60% na poziomie średniozaawansowanym (b1 i b2). Drugi z popularnych języków obcych, język niemiecki przez 2/3 badanych znany jest wyłącznie na poziomie podstawowym (a1 i a2). Tabela 42 Stopień znajomości języków obcych Język a1 a2 b1 b2 c1 c2 Wartość uśredniona Język angielski 2,5% 10,4% 19,4% 39,8% 18,2% 9,8% 3,90 Język niemiecki 27,0% 28,8% 13,7% 15,3% 8,9% 6,4% 2,69 Język rosyjski 32,1% 21,4% 20,3% 15,0% 7,5% 3,7% 2,56 Język hiszpański 59,0% 20,9% 7,9% 7,9% 2,9% 1,4% 1,79 Język francuski 51,1% 26,7% 11,5% 6,1% 4,6% 0,0% 1,86 Język czeski 69,5% 13,7% 8,4% 3,2% 3,2% 2,1% 1,63 Język włoski 70,7% 22,4% 1,7% 3,4% 1,7% 0,0% 1,43 Język niderlandzki 59,1% 9,1% 18,2% 9,1% 0,0% 4,5% 1,95 Język chiński 53,8% 15,4% 15,4% 7,7% 7,7% 0,0% 2,00 Język portugalski 70,0% 20,0% 10,0% 0,0% 0,0% 0,0% 1,40 Język szwedzki 42,9% 14,3% 0,0% 14,3% 14,3% 14,3% 2,86 Język norweski 71,4% 0,0% 0,0% 14,3% 14,3% 0,0% 2,00 Źródło: badania własne Ponad 2/3 badanych (68%) twierdzi, że jest w stanie podjąć pracę zarobkową w co najmniej jednym języku obcym. Około 20% badanych jest zdania, że może w przyszłości podjąć pracę w 2 językach obcych, a niespełna 2% aż w 3 językach obcych. Wśród języków obcych, w których studenci byliby w stanie podjąć pracę w pierwszej kolejności znalazły się: język angielski pracę w tym języku jest w stanie podjąć 60% badanych, język niemiecki 25%, język rosyjski 9%, język hiszpański 3%, język francuski 2%. Wreszcie, jak pokazują badania, motywacja jest kluczowym czynnikiem skutecznej nauki, a częsty kontakt z językami obcymi ułatwia nabywanie umiejętności językowych. Stworzenie warunków do zwiększenia motywacji studentów do nauki języków oraz umożliwienie częstszego kontaktu z językiem docelowym może być trudne dla części szkół w niektórych krajach, ale projekty współpracy transgranicznej, a także wymiany uczniów i nauczycieli z pewnością są w tym względzie pomocnymi praktykami, które mogą być dalej rozwijane w całej Europie 9. Wszelkie dokumenty wykazują również, iż w Polsce występuje stosunkowo ograniczony zakres języków obcych nauczanych w szkołach/uczelniach. Podobnie jak w większości krajów europejskich wszyscy uczniowie są zobowiązani do nauki dwóch języków obcych przez co najmniej jeden rok w trakcie kształcenia obowiązkowego. 8 Określenie poziomu znajomości języka odnosiło się do skali przyjętej przez Radę Europy, gdzie A1 oznacza poziom początkujący, elementarny, A2 podstawowy, B1 średniozaawansowany, B2 średniozaawansowany wyższy, C1 zaawansowany, C2 biegły. 9 Kluczowe dane dotyczące nauczania języków obcych w Europie Strona 75

76 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Znajomość języków specjalistycznych studenci kierunków IT Studenci kierunków IT poproszeni zostali o wskazanie wszystkich języków, w których byliby w stanie podjąć w przyszłości pracę w branży IT. W pierwszej kolejności proszono ich o wskazanie języka, który znają najlepiej i w którym gotowość do podjęcia pracy w razie zaistnienia takiej konieczności/możliwości byłaby największa. Następnie respondentów poproszono o wskazanie tych języków (wskazanie II i III), które są studentom znane, ale ich znajomość jest słabsza i gotowość do podjęcia pracy jest niższa niż w przypadku języka wskazywanego w pierwszej kolejności. Spośród 154 studentów kierunków IT biorących udział w badaniu, 2/3 respondentów (102 z 154) deklaruje znajomość co najmniej jednego języka obcego, w którym byłaby w stanie podjąć pracę zawodową związaną z branżą IT. Najpopularniejszym językiem obcym wymienianym w pierwszej kolejności (językiem w którym gotowość do podjęcia pracy jest największa) przez respondentów jest język angielski. Mimo, iż język ten zna niemal 100% badanych, gotowość do podjęcia w nim pracy deklaruje 65,6% ogółu znających język, przy czym zdecydowanie gotowych lub raczej gotowych do tego jest około 72% znających ten język. W pierwszym wskazaniu obok angielskiego, pojawił się także niemiecki w którym gotowość do podjęcia pracy deklaruje 14% osób znających język. W kolejnym etapie jako język, w którym w drugiej kolejności badane osoby byłby w stanie gotowe podjąć pracę, znalazł się niemiecki (21% ogółu znających język mogłoby podjąć w nim pracę) oraz angielski 11,7% znających język. Z zebranych danych wynika także, że 1/3 respondentów deklaruje, iż jest w stanie podjąć pracę w co najmniej 2 obcych językach. Pojedyncze osoby deklarują, że są w stanie podjąć pracę w języku rosyjskim, hiszpańskim, czeskim lub portugalskim (łącznie 4% badanych). Tabela 43 Języki obce, w których są w stanie podjąć pracę studenci kierunków IT Język Zdecydow anie nie Raczej nie Ani tak ani nie Raczej tak Zdecydowanie tak % z osób znających język będąca w stanie podjąć w nim pracę I wskazanie - gotowość do podjęcia pracy w języku obcym, którym respondent posługuje się najlepiej Język angielski 0,0% 7,1% 20,2% 51,2% 21,4% 65,6% Język niemiecki 0,0% 0,0% 11,1% 50,0% 38,9% 14,1% II wskazanie - gotowość do podjęcia pracy w języku obcym wskazywany przez respondenta w drugiej kolejności Język niemiecki 14,3% 35,7% 35,7% 14,3% 0,0% 21,9% Język angielski 0,0% 11,1% 61,1% 22,2% 5,6% 11,7% Źródło: badania własne, N=154 Studenci kierunków IT pytani byli także o zawód w jakim byliby w stanie podjąć pracę w języku obcym. Na pytanie odpowiedziało łącznie 74% respondentów. Najczęściej wymienianymi zawodami, były ogólne zawody związane z branżą IT informatyk, programista itp. (łącznie 69,3% wskazań). W sporadycznych przypadkach ankietowani w większym stopniu precyzowali zakres zawodu, w jakim byliby w stanie pracować. Tabela 44 Zawody, w których studenci IT byliby w stanie podjąć pracę w języku obcym Branża % badanych Programista, informatyk, ogólna branża IT 69,3% Tworzenie stron WWW, reklam itp. 6,1% Strona 76

77 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Branża % badanych Grafik komputerowy 6,1% Administrator sieci komputerowych itp. 5,3% Serwisant urządzeń komputerowych 2,6% Projektant urządzeń elektronicznych 1,8% Inne, nie związane z branżą IT 8,8% Razem 100,0% Źródło: badania własne, N= Znajomość języków specjalistycznych studenci kierunków ekonomicznych Podobnie jak studenci kierunków IT, studenci kierunków ekonomicznych poproszeni zostali o wymienienie wszystkich języków obcych, w których byliby w stanie podjąć pracę w branży ekonomicznej oraz wskazanie tych języków, w których mogliby podjąć pracę w pierwszej kolejności oraz w kolejności późniejszej (drugiej, lub trzeciej). Im język wymieniany był później/w dalszej kolejności, tym jego znajomość była słabsza a gotowość do podjęcia pracy niższa. Przy takich założeniach, w pierwszej kolejności z największą liczbą wskazań (a zatem z największą znajomością i gotowością do podjęcia pracy zarobkowej) był język angielski. Ewentualną możliwość podjęcia w nim pracy deklaruje 68% znających ten język, przy czym 41% osób wskazywało odpowiedź zdecydowanie tak lub raczej tak. W następnej kolejności wskazywano język niemiecki, w którym możliwość podjęcia pracy deklaruje 28% znających ten język, z czego 44% wskazało na wartość raczej tak oraz zdecydowanie tak. Mniej więcej połowa badanych wymieniała także drugi język obcy, w którym byłaby w stanie podjąć pracę. Wśród języków wskazywanych w drugiej kolejności również dominowały języki angielski i niemiecki, lecz gotowość do podjęcia w nich pracy była niższa. Tabela 45 Języki obce, w których są w stanie podjąć pracę studenci kierunków ekonomicznych Język Zdecydow anie nie Raczej nie Ani tak ani nie Raczej tak Zdecydowanie tak % z osób znających język będąca w stanie podjąć w nim pracę I wskazanie - gotowość do podjęcia pracy w języku obcym, którym respondent posługuje się najlepiej Język angielski 10,3% 12,4% 36,1% 33,0% 8,2% 68,3% Język niemiecki 12,2% 7,3% 36,6% 34,1% 9,8% 28,9% II wskazanie - gotowość do podjęcia pracy w języku obcym wskazywany przez respondenta w drugiej kolejności Język niemiecki 14,3% 35,7% 35,7% 14,3% 0,0% 21,9% Język angielski 0,0% 11,1% 61,1% 22,2% 5,6% 11,7% Źródło: badania własne, N=169 W następnej kolejności studenci poproszeni zostali o wskazanie tych zawodów z branży ekonomicznej, które byliby w stanie wykonywać w języku obcym. Zawody te wskazało 60% badanych. Wśród ogółu zawodów wykonywanych w języku obcym, w których byliby w stanie podjąć pracę studenci kierunków ekonomicznych w czołówce znalazły się zawody związane z bankowością i finansami (ogółem 17,3% wskazań) oraz księgowością (15,3%). Wymienione branże/zawody korespondują z ogólną oceną własnych kompetencji z zakresu ekonomii prezentowanych powyżej. Strona 77

78 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Tabela 46. Zawody wykonywane w języku obcym, w których byliby w stanie podjąć pracę studenci kierunków ekonomicznych Zawód % wskazań Bankowość, finanse 17,3% Księgowość 15,3% Analityk, ekonomista 10,2% Administracja 8,2% Handel 8,2% Produkcja 6,1% Marketing 5,1% Edukacja 3,1% Pozostałe 26,5% Razem 100,0% Źródło: badania własne, N= Znajomość języków specjalistycznych studenci kierunków językowych Wśród specjalizacji studentów kierunków językowych biorących udział w badaniu, najliczniejszą grupę stanowiły osoby studiujące filologię angielską (łącznie 39% badanych). Drugą pod względem liczności grupę stanowiły osoby kształcące się w specjalizacji języka biznesu (23,1%). Studenci tej specjalizacji nie wskazywali języka głównego, będącego na ich kierunku językiem głównym (obcym). Ponad 13% badanych stanowiły osoby studiujące filologię germańską. Tabela 47 Specjalizacja studentów biorących udział w badaniu Język/specjalizacja % badanych Filologia angielska 39,0% Język biznesu 23,1% Filologia germańska 13,1% Filologia rosyjska 4,8% Filologia germańska z językiem angielskim 4,4% Filologia romańska 4,0% Języki obce w turystyce 3,6% Filologia hiszpańska 1,6% Filologia pozostała (bez wskazanej specjalizacji językowej) 6,4% Razem 100,0% Źródło: badania własne, N=254 Zdaniem połowy badanych studentów kierunków językowych, studia na kierunku który podjęli, przygotowały ich do podjęcia w przyszłości pracy zarobkowej w języku obcym (kierunkowym). Nieznacznie ponad 1/4 badanych nie ma skonkretyzowanego zdania na ten temat, a co piąty respondent ma negatywną opinię na ten temat. Wykres 35 Czy studia przygotowały Cię do podjęcia pracy zarobkowej w języku obcym (kierunkowym)? Zdecydowanie tak 1,1% Raczej tak 22,2% Ani tak, ani nie 35,3% Raczej nie 27,8% Zdecydowanie nie 13,7% Źródło: badania własne, N=224 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% Strona 78

79 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Spośród branż, w których studenci byliby w stanie podjąć pracę w języku obcym, największy odsetek wskazań otrzymała branża edukacyjna (nauczyciele języków, lektorzy itp.) ogółem 27% wskazań. Co zwarty badany student kierunków językowych był zdania, że mógłby podjąć pracę w charakterze tłumacza. Co piąty natomiast twierdził, iż najlepiej odnajdywałby się w branży turystycznej, hotelarskiej lub w zakresie ogólnej obsługi wycieczek. Branże wymieniane najrzadziej, odzwierciedlają również zakres słownictwa, który studenci według prezentowanych poniżej deklaracji znają stosukowo najsłabiej. Wykres 36 Branże w których studenci kierunków językowych byliby w stanie podjąć pracę w języku obcym kierunkowym asystent, praca w biurze; 6,0% artystyczna, muzyczna, sceniczna; 4,5% IT; 2,0% biznes; 4,5% handel; 4,5% gastronomia; 1,5% reklama, media, moda; 1,5% logistyka; 1,5% inne; 2,5% turystyczna, hotelarska, obsługa wycieczek; 19,5% edukacja; 27,0% tłumaczenia; 25,0% Źródło: badania własne, N= Plany na przyszłość Ze względu na to, iż większość badanych studentów to studenci studiów stacjonarnych, blisko 60% z nich w chwili przeprowadzania badania nie szukało zatrudnienia. Jednocześnie niemal co czwarty badany student w chwili realizacji badania był zatrudniony na umowę cywilno-prawną lub umowę o pracę. Kolejnych 14% respondentów poszukiwało zatrudnienia, a zaledwie 1,4% prowadziła własną działalność gospodarczą. Wykres 37 Status na rynku pracy Studiuję i póki co nie szukam pracy Jestem zatrudniony/a na umowę zlecenie/umowę o dzieło Nie pracuję, ale szukam pracy Jestem zatrudniony/a na umowę o pracę Prowadzę własną działalność Inny 4,26% 1,37% 1,24% 14,15% 19,64% 59,34% Źródło: badania własne, N=728 Strona 79

80 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Studenci pytani o to co zamierzają robić w ciągu roku po zakończeniu studiów, najczęściej wskazywali na 2 kierunki planowanych działań. Wśród wszystkich zanotowanych wypowiedzi blisko 40% dotyczyło planów związanych z kontynuacją nauki. Kolejnych 40% wymienianych planów dotyczyło zamiarów podjęcia pracy (w kraju lub zagranicą) lub założenia własnej działalności. Co 5 respondent planuje odbyć praktykę zawodową lub odbyć staż, w celu podniesienia własnych kompetencji. Wykres 38 Co zamierzasz robić w ciągu roku po zakończeniu studiów? Znaleźć pracę/nadal pracować w kraju 22,7% Podjąć praktykę lub staż zawodowy 18,6% Ukończyć dodatkowe kursy lub szkolenia zawodowe Wyjechać do pracy za granicę 13,2% 15,4% Rozpocząć studia podyplomowe 10,7% Nadal studiować, tylko na innym kierunku 8,4% Założyć własną działalność Trudno powiedzieć, nie mam jeszcze planów Rozpocząć studia doktoranckie 3,1% 3,1% 4,6% Nie zamierzam nic robić 0,3% Źródło: badania własne, N= Planowane kierunki dalszego kształcenia Mniej więcej 40% badanych studentów po zakończeniu obecnego kierunku studiów zamierza kształcić się dalej. Wśród najczęściej wymienianych kierunków studiów wskazywane były kierunki pedagogiczne (15,7%), informatyczne (14,5%) oraz kierunki językowe (7,4%). Istotny wpływ na deklaracje o kontynuacji nauki mógł mieć fakt, iż wśród badanych osób znajdowała się znaczna grupa studentów studiów I stopnia. Tabela 48 Planowane kierunki dalszego kształcenia Kierunek % wskazań Pedagogika 15,7% Informatyka 14,5% Filologia angielska, język angielski itp.. 7,4% Zarządzanie 7,1% Ekonomia 5,0% Finanse i rachunkowość 5,0% Kierunki artystyczne (muzyka, teatr, film itp.) 3,9% Filologia 3,9% Filologia germańska 3,6% Prawo i administracja 3,3% Filologia romańska 2,1% Logopedia 2,1% Kierunki techniczne 2,1% Kulturoznawstwo 1,8% Logistyka 1,8% Translatoryka 1,8% Edukacja wczesnoszkolna itp. 1,5% Strona 80

81 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Kierunek % wskazań Język biznesu 1,5% Architektura 1,2% Psychologia 1,2% Reklama i PR 1,2% Filologia hiszpańska 0,9% Filologia polska 0,9% Handel 0,9% Filologia rosyjska 0,6% Gafika 0,6% Historia 0,6% Matematyka 0,6% Inne 7,4% Źródło: badania własne Plany zawodowe Zdolność do znalezienia zatrudnienia, nazywana czasem zatrudnialnością lub atrakcyjnością zatrudnieniową (od angielskiego słowa employability), staje się kluczowym problemem rynku pracy absolwentów, także absolwentów kształcenia zawodowego. Rynek pracy, na który wchodzą absolwenci jest coraz bardziej złożony i niestabilny, a wymagania stawiane potencjalnym wykonawcom pracy w większości zawodów, w tym również w tych o niższych wymaganiach kwalifikacyjnych, wykazują tendencję rosnącą. Z tego względu coraz częściej absolwenci mają problemy z rozpoczynaniem karier zawodowych, szczególnie w przypadku podejmowania pracy w zawodzie wyuczonym. Do rangi kluczowego problemu urasta zdolność organizacji (ale także szerzej rynku pracy) do właściwego dopasowania pracownika do określonej pracy (w ujęciu rynku pracy dopasowania podaży i popytu na pracę). Zdolność absolwentów do znalezienia zatrudnienia, jest w dużej mierze uzależniona od posiadanych przez nich cech i innych atrybutów. W najszerszym ujęciu obejmują one wiedzę i umiejętności, zdolność uczenia się, umiejętności związane z zarządzaniem karierą i poszukiwaniem pracy oraz specyficzną wiedzę zawodową. Według innej klasyfikacji składniki atrakcyjności zatrudnieniowej obejmują: zakres umiejętności transferowalnych jednostki, poziom osobistej motywacji do poszukiwania pracy, zakres mobilności jednostki w poszukiwaniu pracy, zakres i naturę innych osobistych barier do podjęcia pracy. Badania absolwentów na rynku pracy wykazują, iż istnieje duża nieadekwatność kształcenia zawodowego do wymagań rynku pracy. Przyczyn tego stanu rzeczy upatrywać należy w bardzo wolnym wdrażaniu zmian w systemie edukacji, braku działań mających na celu pobudzanie przedsiębiorczości absolwentów, zbyt małym udziale zajęć praktycznych, marginalnym wykorzystywaniu technik informatycznych do nauki zawodu, małej mobilności zawodowej absolwentów, nieuwzględnianiu w programach nauczania odpowiednio długiego stażu oraz praktyk zawodowych, braku promowania wśród absolwentów dążenia do ciągłego nabywania nowych umiejętności oraz często występującemu niedostosowaniu oferty edukacyjnej w szkołach /uczelniach do potrzeb lokalnego rynku pracy. Coraz ważniejsze jest też poszerzanie zakresu formalnych kwalifikacji zawodowych, wykraczających poza ramy tradycyjnego zawodu. Obserwowane jest odchodzenie od tradycyjnych zawodów oraz od jednoznacznie określonych stanowisk pracy na rzecz tworzenia ról zawodowych, definiowanych przez aktualnie Strona 81

82 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej wykonywane zadania. Sytuacja ta nakłada na pracowników, bezrobotnych, uczniów i absolwentów coraz większą odpowiedzialność za stałe i samodzielne podnoszenia kwalifikacji zawodowych. W ciągu roku od zakończenia studiów, ponad połowa ogółu badanych (57%) deklaruje, iż zamierza podjąć pracę zawodową lub założyć działalność gospodarczą. Wśród tej grupy około 25% respondentów deklaruje, iż w przeciągu roku od zakończenia studiów zamierza podjąć pracę na terenie AO lub założyć na terenie AO własną działalność gospodarczą. W przypadku 17% respondentów, praca lub działalność będzie miała związek z wyuczonym zawodem. Dla 8% praca lub działalność może mieć dowolny charakter. Mniej więcej co dziesiąty badany planuje pracować lub założyć działalność na terenie województwa opolskiego poza AO. Kolejnych 22% respondentów zamierza po zakończeniu studiów wybrać pracę/działalność w innym województwie w Polsce. Blisko co 5 respondent deklaruje zamiar opuszczenia kraju i podjęcia pracy w dowolnym zawodzie (11,6% ogółu badanych) lub w zawodzie wyuczonym (6%). Blisko co 4 badany nie ma sprecyzowanego zdania na ten temat. Strona 82

83 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 39 Plany zawodowe po zakończeniu studiów Praca/działalność w wyuczonym zawodzie w Aglomeracji Opolskiej 17,1% Praca/działalność w wyuczonym zawodzie w innym województwie 15,7% Dowolna praca/działalność za granicą 11,6% Dowolna praca/działalność w Aglomeracji Opolskiej 8,3% Praca/działalność w wyuczonym zawodzie w woj. opolskim (poza Aglomeracją) 7,2% Dowolna praca/działalność w innym województwie w Polsce 6,7% Praca/działalność w wyuczonym zawodzie za granicą 6,0% Dowolna praca/działalność w województwie opolskim (poza Aglomeracją) 2,8% Praca w firmie rodzinnej 2,1% Trudno powiedzieć 22,5% Źródło: badania własne, N=432 odpowiedzi dotyczą wyłącznie osób, które po ukończeniu studiów planują podjąć pracę lub założyć działalność gospodarczą Strona 83

84 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Spośród ogółu badanych, którzy zamierzają szukać pracy po zakończeniu studiów, niemal 2/3 zamierza szukać pracy na własną rękę, wykorzystując w tym celu źródła typu prasa i Internet (38,8%) lub zgłaszając się bezpośrednio do potencjalnych pracodawców (22,7%). Co szósty badany będzie poszukiwał pracy w oparciu o posiadane znajomości (rodzina, krewni, znajomi), a niespełna 10% ogółu zwróci się w tym celu do instytucji pośredniczących (Urząd Pracy, Biuro Karier, agencje pracy). Wykres 40 Sposoby w jaki respondenci zamierzają szukać pracy Poprzez ogłoszenia (zamieszczane w prasie, Internecie, itp.) 38,8% Bezpośrednio u pracodawcy 22,7% Przy pomocy krewnych i znajomych 15,0% Poprzez Urząd Pracy Poprzez Biura Karier itp. na uczelni Nie zamierzam szukać, pracodawca sam mnie znajdzie Poprzez agencję doradztwa personalnego, pracy tymczasowej Inny 4,8% 3,3% 1,8% 0,7% 1,8% Nie wiem/trudno powiedzieć 11,0% Źródło: badania własne, N=273 Wśród branż, które potencjalnie będą się cieszyły największym zainteresowaniem przyszłych absolwentów uczelni AO, znalazły się branże: edukacyjna (łącznie 15,8% badanych deklaruje zamiar podjęcia pracy w tej branży), administracja (9,8%) oraz usługi specjalistyczne (9,3%). Częste wskazywanie tych właśnie branż wynika w głównej mierze z faktu, iż wśród badanych osób znalazło się wielu studentów pedagogiki oraz kierunków językowych, którzy swoją przyszłość widzą właśnie w obrębie szkolnictwa i branży szkoleniowej. Nieco mniejsze zainteresowanie branżami IT oraz ekonomicznymi mogą wynikać między innymi z mniejszego odsetka przedstawicieli tych kierunków wśród ogółu badanej grupy. Tabela 49 Branże w których w przyszłości planują pracować respondenci Branża Wskazanie Wskazanie Wskazanie Łączny % I II III wskazań Edukacja (szkolnictwo, branża szkoleniowa ) 27,6% 8,9% 6,3% 15,8 Administracja 14,2% 5,5% 8,6% 9,8 Usługi specjalistyczne (doradca klienta, pilot wycieczek, tłumacz) 4,3% 8,7% 17,9% 9,3 Telekomunikacja, usługi informatyczne, komputerowe itp. 15,7% 6,4% 1,9% 9,0 Finanse i ubezpieczenia 10,4% 9,4% 3,2% 8,2 Kultura (działalność artystyczna, literacka) 4,7% 14,1% 5,1% 8,0 Handel 3,4% 7,5% 6,3% 5,5 Turystyka, hotelarstwo 2,8% 6,4% 6,3% 4,9 Strona 84

85 Branża Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wskazanie I Wskazanie II Wskazanie III Łączny % wskazań Naukowa (badania i analizy techniczne, społeczne, humanistyczne, rynkowe) 1,0% 5,0% 6,7% 3,8 Transport, logistyka 1,2% 5,0% 5,8% 3,7 Działalność wydawnicza, produkcja filmów i nagrań itp. 2,2% 4,1% 4,6% 3,5 Pomoc społeczna 1,2% 3,2% 4,6% 2,8 Wysokich technologii 0,6% 3,2% 4,6% 2,5 Nieruchomości 1,0% 3,4% 3,0% 2,3 Budownictwo 2,2% 0,9% 0,9% 1,4 Obrona narodowa 1,6% 0,4% 2,6% 1,4 Produkcja 0,4% 2,0% 1,9% 1,3 Usługi ogólne (fryzjerstwo, branża gastronomiczna) 0,1% 1,1% 2,3% 1,0 Branża energetyczna i surowcowa (prąd, gaz, woda) 0,4% 0,2% 1,6% 0,7 Opieka zdrowotna 0,3% 1,1% 0,7% 0,7 Rolnictwo 0,4% 0,2% 1,4% 0,6 Spożywcza 0,1% 0,9% 0,9% 0,6 Przemysł (tekstylia, wyroby chemiczne) 0,0% 0,9% 0,9% 0,5 Górnictwo i wydobycie 0,6% 0,0% 0,0% 0,2 Inne 3,1% 1,8% 1,9% 2,3 Źródło: badania własne, N=674 Po określeniu branż, w których planują pracować w przyszłości, respondenci biorący udział w badaniu, zostali poproszeni o wymienienie 3 zawodów w jakich zamierzają pracować i uszeregowanie ich od zawodu, który chcą wykonywać najbardziej, do zawodu który jest dla nich najmniej atrakcyjny. Spośród wszystkich wymienionych zawodów utworzonych zostało 50 kategorii, które następnie podzielono na zawody popularne (najczęściej wskazywane), zawody pozostałe (wskazane rzadziej) oraz zawody niszowe (wskazywane sporadycznie). W czołówce najpopularniejszych zawodów zawierających 2/3 wszystkich wskazań, znalazł się zawód nauczyciela, który najczęściej wskazywali studenci kierunków językowych oraz pozostałych (15% ogółu wskazań). Sporadycznie wskazywany był także zawód wykładowcy lub pracownika naukowego, który zakwalifikowany został do osobnej kategorii. Znaczna część wymienianych przez studentów zawodów określana była bardzo ogólnie np. informatyk, programista, obsługa stron www lub po prostu tłumacz, przez co prezentowane w zestawieniu kategorie zawodów również przedstawiane są w sposób ogólny. Tabela 50 Zawody popularne wśród badanych studentów Zawody popularne wśród badanych studentów I wskazanie II wskazanie III wskazanie ogół wskazań Nauczyciel 19,3% 10,9% 13,8% 15,0% Informatyk, programista, obsługa www 13,4% 5,1% 5,0% 8,4% Tłumacz 9,9% 6,2% 5,7% 7,5% Księgowość, obsługa biur rachunkowych 8,1% 4,4% 2,0% 5,2% Praca biurowa, praca w korporacji, obsługa klienta 2,3% 5,8% 8,4% 5,1% Finanse i ubezpieczenia, doradztwo finansowe 4,0% 5,5% 4,8% 4,7% Branża handlowa, sprzedawca, kontakt z klientem 2,4% 2,0% 10,0% 4,3% Branża turystyczna, biura podróży, przewodnik, pilot wycieczek 2,7% 3,8% 5,2% 3,8% Pracownik administracji publicznej 2,6% 5,1% 2,7% 3,5% Pracownik banku 2,9% 3,6% 1,1% 2,7% Strona 85

86 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Zawody popularne wśród badanych studentów I wskazanie II wskazanie III wskazanie ogół wskazań Administrator sieci it, sieci komputerowych, serwerów 2,7% 2,9% 1,8% 2,5% Branża artystyczna, aktorska, muzyczna, występy sceniczne 2,7% 2,4% 1,4% 2,2% Pracownik instytucji kultury, organizator imprez, eventów 0,8% 4,2% 2,0% 2,2% Łącznie 73,8% 61,8% 63,9% 67,2% Źródło: badania własne Wśród zawodów zakwalifikowanych do kategorii pozostałych (wymienianych rzadziej), znalazło się łącznie 20% ogółu wskazań. W zawodach niszowych (tabela 52) znalazło się zaledwie 12% wszystkich wskazań. Tabela 51 Zawody wskazywane rzadziej Zawody wskazywane rzadziej I wskazanie II wskazanie III wskazanie ogół wskazań Pracownik instytucji społecznych, pracownik socjalny, wychowawca, terapeuta 2,0% 1,8% 2,0% 1,9% Wykładowca, pracownik naukowy 2,4% 1,6% 1,6% 1,9% Dziennikarz, reporter, publicysta 1,4% 2,2% 2,0% 1,8% Pedagog, logopeda 1,2% 2,2% 2,3% 1,8% Grafik komputerowy 1,5% 2,5% 1,1% 1,8% Logistyka, transport 1,2% 1,6% 2,0% 1,6% Służby mundurowe, policja, wojsko, straż 1,5% 1,6% 1,6% 1,6% Własna działalność gospodarcza 2,1% 1,5% 0,2% 1,4% Branża gastronomiczna, obsługa restauracji, kelner, barman 0,9% 1,1% 1,6% 1,2% Przedszkolanka 0,8% 2,5% 0,0% 1,2% Reklama, marketing, PR 1,4% 0,9% 1,1% 1,2% Pracownik fizyczny 0,0% 0,5% 3,2% 1,0% Zawody związane z budownictwem 0,3% 1,6% 1,1% 1,0% Obsługa baz danych 0,9% 1,3% 0,5% 0,9% Łącznie 17,7% 23,1% 20,4% 20,2% Źródło: badania własne Tabela 52 Zawody niszowe, wskazywane sporadycznie Zawody niszowe, wskazywane sporadycznie I II III ogół wskazanie wskazanie wskazanie wskazań Manager 0,9% 0,9% 0,9% 0,9% Hotelarstwo, obsługa podróżnych 1,1% 0,4% 1,1% 0,8% Działalność wydawnicza, korektor, redaktor itp. 0,3% 1,1% 1,1% 0,8% Kadry, HR 0,3% 1,3% 0,7% 0,7% Prawo, adwokat, sędzia itp. 1,4% 0,5% 0,0% 0,7% Serwisant komputerów 0,2% 0,9% 1,4% 0,7% Pracownik produkcji 0,5% 0,7% 0,9% 0,7% Bibliotekarz 0,5% 0,4% 1,1% 0,6% Psycholog 0,0% 1,1% 0,5% 0,5% Usługi rekreacyjne, instruktor fitness 0,0% 1,1% 0,2% 0,4% Telekomunikacja, obsługa sieci telefonicznych 0,5% 0,4% 0,5% 0,4% Fryzjer 0,0% 0,9% 0,2% 0,4% Opieka zdrowotna, pielęgniarka itp. 0,0% 0,4% 0,9% 0,4% Opiekunka do dzieci 0,0% 1,1% 0,0% 0,4% Pośrednik nieruchomości 0,0% 0,2% 0,9% 0,3% Rolnictwo 0,0% 0,4% 0,7% 0,3% Strona 86

87 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Zawody niszowe, wskazywane sporadycznie I II III ogół wskazanie wskazanie wskazanie wskazań Bhp 0,3% 0,0% 0,5% 0,2% Stażysta 0,3% 0,4% 0,0% 0,2% Polityk 0,2% 0,2% 0,2% 0,2% Inne 2,3% 2,9% 3,9% 2,9% Łącznie 8,5% 15,1% 15,6% 12,6% Źródło: badania własne Ogólna analiza zebranych informacji pozwala stwierdzić, iż znaczna część badanych planuje pracować w zawodach wprost związanych z kierunkiem jaki studiują, lecz bez wskazywania konkretnej specjalizacji. Wielu badanych chce w przyszłości pracować na stanowiskach gwarantujących względną stabilność stanowiska w instytucjach publicznych, służbach mundurowych lub biurach dużych firm. Jedynie nieliczni chcieliby w przyszłości spróbować prowadzić własną działalność gospodarczą. Zauważalne jest także to, iż w pierwszej kolejności studenci wymieniali zawody, które można zakwalifikować do kategorii umysłowych nauczyciel, tłumacz, programista itp. W następnej kolejności badani wskazywali zawody, które mogłyby okazać się nieznacznie mniej wymagające ihipotetycznie łatwiej byłoby w nich znaleźć zatrudnienie ogólna praca biurowa, usługi turystyczne, obsługa klienta. Na samym końcu wskazywali zawody nie wymagające wysokich kwalifikacji pracownik hotelu, gastronomii, a także pracownik fizyczny. W świetle przedstawionych wyżej danych kluczowe wydaje się spojrzenie na rynek pracy przez pryzmat danych udostępnionych przez Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu. WUP, zgodnie z zapisami ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art. 8 ust. 1 pkt 3), opracował analizę zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Dane te (przygotowywane systematycznie i poddawane szczegółowym analizom) pozwalają na określanie kierunków i natężenia zmian zachodzących w strukturze zawodowo kwalifikacyjnej na lokalnym i regionalnym rynku pracy. Analizując dane zawarte w półrocznych raportach cząstkowych zauważyć można tendencję napływu do grupy bezrobotnych osób, które nie posiadają żadnego wyuczonego zawodu (ponad 1100 absolwentów/półrocze). Jeśli spojrzymy natomiast na czas pozostawania osobą bezrobotną to podkreślić należy, iż absolwenci uczelni wyższych z jednej strony nie zaliczają się do grup osób zagrożonych długotrwałym bezrobociem, z drugiej natomiast mają możliwości kształcenia na studiach, które w najniższym stopniu mogą być przyczyną długotrwałego bezrobocia (np. projektanci i administratorzy baz danych, specjaliści ds. szkoleń i rozwoju kadr). Podane wyżej dane mogą okazać się jednak złudnie optymistyczne, gdy zderzymy je z informacją, iż wśród zawodów czołowych pod względem liczby napływających ofert pracy nie istnieje powiązanie z wykształceniem wyższym. W 2013 roku największe szanse na pozyskanie odpowiedniej oferty miały osoby bezrobotne reprezentujące grupę zawodową Sprzedawcy uliczni i pracownicy świadczący usługi na ulicach oraz pracownicy usług ochrony. Warto również było posiadać zawód związany z opieką i usługą osobistą, sekretariatem i operowaniem urządzeniami biurowymi oraz ładowaniem nieczystości. Poddając analizie dane z okresu można mówić o wręcz trwałym deficycie kilku zawodów na opolskim rynku pracy. Dotyczy to zwłaszcza profesji telemarketera i przedstawiciela handlowego oraz sprzedawcy w branży mięsnej. Ponadto zauważyć należy deficyty w zawodach związanych ze spawaniem, ochroną osób i mienia, sprzedażą wyspecjalizowaną. Strona 87

88 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Zawody nadwyżkowe, a więc jedno z bardziej niepokojących zjawisk na rynku pracy na przestrzeni lat , wykazują duże podobieństwo. Dwadzieścia jeden zawodów z rankingu było w nim obecnych również w roku ubiegłym. Oznacza to, że sytuacja na rynku pracy dla wielu zawodów nie zmienia się i ma charakter statyczny. Świadczy to również o strukturalnych problemach regionalnego bezrobocia. Oczywiście są to jedynie interpretacje oparte na statystyce a zatem niedoskonałe. Nie uwzględniają one chociażby nielegalnego zatrudnienia części bezrobotnych, a także bierności wielu z nich (na skutek np. korzystania z pomocy społecznej, opieki nad dziećmi i osobami zależnymi, dysponowania środkami finansowymi transferowanymi do regionu przez migrującego współmałżonka). Dlatego też część zawodów nadwyżkowych charakteryzuje się spadkiem liczby zarejestrowanych bezrobotnych i przeciętnymi wartościami wskaźnika ryzyka długotrwałego bezrobocia. Zawodami nadwyżkowymi wykazującymi ponadprzeciętną wartość są: filolog obcojęzyczny, technik żywienia i gospodarstwa domowego, technik rolnik, mechanik operator pojazdów i maszyn rolniczych, pedagog, technik mechanik, ekonomista oraz technik ekonomista, technik budownictwa, krawiec, rolnik. Warto zwrócić uwagę, iż tradycyjnie już gros zawodów nadwyżkowych to zawody szkolne (np. technik rolnik, technik żywienia i gospodarstwa domowego, technik mechanik, technik ekonomista itp.). Jak co roku charakter nadwyżkowy mają też wybrane zawody uzyskane w wyniku studiów wyższych (politolog, socjolog, ekonomista, pedagog), choć z uwagi na szeroko profilowane kierunki studiów, wysoką aktywność i mobilność zawodową osób wysoko kształconych oraz potwierdzony badaniami fakt, iż oferty pracy dla specjalistów w znikomym stopniu są kierowane do PUP, trudno uznać te zawody za nadwyżkowe aż w takim stopniu, jak sugerują to statystyki. Z zebranych danych wynika, iż zdecydowana większość badanych w najbliższej przyszłości chciałaby podjąć pracę na pełny etat (62,4%) lub co najmniej na część etatu (15%). Niewiele ponad 10% ogółu respondentów byłaby skłonna podjąć pracę w innych, bardziej ryzykownych formach zatrudnienia, takich jak prowadzenie własnej działalności czy umowa cywilno-prawna. Wykres 41 Jaka forma zatrudnienia interesuje cię w najbliższym czasie Umowa o pracę na pełny etat 62,4% Umowa o pracę na część etatu 15,0% Prowadzenie własnej działalności Umowa cywilno-prawna (umowa zlecenie, umowa o dzieło) Nie wiem/trudno powiedzieć 7,2% 4,6% 10,8% Źródło: badania własne, N=655 Wymagania płacowe znacznej części badanych nie są przesadnie wygórowane. Płaca minimalna, za jaką blisko połowa badanych (45%) byłaby skłonna podjąć pracę oscyluje wokół złotych netto, tym samym jest to kwota tylko 25-30% wyższa od aktualnej płacy minimalnej brutto wynoszącej zł brutto (1 237 zł netto). Poziom płacy netto, który byłby satysfakcjonujący dla większości badanych rozpoczyna się od progu zł i zawiera w przedziale do zł. Niestety, zdaniem badanych, taki poziom płacy netto jest niemal nieosiągalny, gdyż ich zdaniem pracodawcy najczęściej oferują Strona 88

89 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej wynagrodzenie rzędu do zł lub w przedziale zł. Jednakże jest to poziom płac, który byłby w stanie zadowolić minimalne oczekiwania studentów. Tabela 53 Poziomy płacy netto Poziomy płacy netto Satysfakcjonujący Minimalny Pracodawcy najczęściej oferują Do 1500 zł 4,2% 12,4% 49,4% zł 8,4% 32,8% 25,7% zł 17,5% 22,9% 10,4% zł 21,4% 15,7% 3,6% zł 22,9% 8,8% 1,9% zł 11,9% 2,7% 1,2% zł 6,2% 1,3% 0,1% zł 2,8% 0,4% 0,0% więcej niż zł 3,1% 0,7% 0,3% trudno powiedzieć 1,7% 2,3% 7,4% Razem 100,0% 100,0% 100,0% Źródło: badania własne, N=700 W najbliższym otoczeniu respondentów, najwyższy stopień bezrobocia obserwowany jest u matek (11,1%) oraz rodzeństwa (10,1%). Stosunkowo rzadko osobą bezrobotną jest ojciec (4%). Niemniej jednak w przypadku aż 2/3 ogółu badanych w ogóle nie znajdują się osoby bezrobotne. Wykres 42 % bezrobotnych w otoczeniu badanych osób 65,9% 11,1% 10,1% 4,0% 8,8% Nikt Matka Brat / siostra Ojciec Inna osoba z rodziny Źródło: badania własne, N=693 Niepokojącym sygnałem może być fakt, iż blisko 1/3 badanych w chwili, gdy uzyska tytuł zawodowy i nie będzie mogła znaleźć odpowiedniej pracy, deklaruje wyjazd za granicę. Jedynie 9% badanych w takiej sytuacji próbowałoby zmienić lub podnieść posiadane kwalifikacje. Kolejnch 4,1% podjęłaby dowolną inną pracę, lub spróbowało założyć własną działalność (4%). Niepokojącym sygnałem jest także to, że skłonność do migracji w celu poszukiwania odpowiedniej pracy w obrębie kraju (4,5%) jest kilkukrotnie niższa niż skłonność do wyjazdu za granicę. Trudno jednoznacznie wskazać w jakim stopniu na zebrane deklaracje wpływają decyzje rodziny i otoczenia respondentów, wśród których bezrobocie jest na umiarkowanym poziomie. Z zebranych informacji wynika także, że prawdopodobnie 43,3% badanych osób nie zastanawiało się nad zaistnieniem takiej sytuacji do tej pory, co można wnioskować po znaczącej liczbie braków odpowiedzi na zadane pytanie. Strona 89

90 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 43 Co zrobiłabyś / zrobiłbyś gdyby po zdobyciu przez Ciebie zawodu nie mogłabyś / nie mógłbyś znaleźć odpowiedniej pracy? Zrobił(a)bym coś innego Zarejestrował(a)bym się jako osoba bezrobotna 1,9% 1,7% Wziąłbym pracę nawet poniżej moich kwalifikacji Założył(a)bym własną firmę 7,3% 7,1% Szukał(a)bym pracy za granicą 51,5% Zmieniłbym zawód/przekwalifikowałbym się 2,4% Zapisał(a)bym się na kursy dokształcające 15,8% Kontynuował(a)bym naukę Wyjechałbym z miejscowości, w której mieszkam 4,3% 8,0% Źródło: badania własne Bariery i przeszkody czekające na studentów na rynku pracy Bariery i przeszkody Spośród ogółu badanych zaledwie co czwarty przekonany jest, iż w trakcie studiów został przygotowany do podjęcia pracy zarobkowej na otwartym rynku pracy. Niestety ponad 40% respondentów jest zdania przeciwnego, a co trzeci badany nie ma na ten temat określonego zdania. Wykres 44 Czy Twoim zdaniem studia przygotowały Cię do pracy zarobkowej na otwartym rynku pracy? Zdecydowanie tak 1,1% Raczej tak 22,2% Ani tak, ani nie 35,3% Raczej nie 27,8% Zdecydowanie nie 13,7% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% Źródło: badania własne, N=731 Wpływ na niekorzystną ocenę przygotowania do podjęcia pracy zawodowej na otwartym rynku pracy po ukończeniu studiów może mieć stosunkowo ograniczona działalność pozanaukowa studentów uczelni wyższych z terenu AO. Wśród najczęściej podejmowanych działalności pozanaukowych studenci wymieniali pracę zarobkową (66,2%) oraz uczestnictwo w szkoleniach i kursach dotyczących umiejętności miękkich (42,2%). Jednocześnie doświadczenie w pracy zawodowej 2/3 studentów zdobywało maksymalnie w 2 firmach (35% w 1 firmie, oraz 32% w 2 firmach). Ponad połowa studentów korzystających z oferty szkoleń i kursów skorzystała zaledwie z 2 kursów. Strona 90

91 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Niespełna 4 na 10 studentów (37,9%) uczestniczyło w praktykach innych niż obowiązkowe, ale ta aktywność również była mocno ograniczona. Połowa z nich uczestniczyła w 1 praktykach, kolejnych 30% w 2. Tylko co czwarty badany udzielał się jako wolontariusz, lecz w większości przypadków przez okres nie dłuższy niż 2 miesiące w przeciągu całego okresu studiów. Jedynie co szósty badany działał w trakcie studiów w organizacjach pozarządowych, ale działalność ta ograniczała się niemal wyłącznie do działalności w 1 organizacji. W oparciu o powyższe dane można stwierdzić, iż chęć zdobywania przez studentów doświadczenia zawodowego oraz nowych kontaktów jest mocno ograniczona. Studenci szczególnie niechętnie biorą udział w działaniach, z których nie ma bezpośrednich profitów finansowych tj. nie działają w organizacjach społecznych, nie angażują się w wolontariat. Wykres 45 Aktywność pozanaukowa studentów uczelni wyższych AO Pracowałeś(aś) zarobkowo 66,2% Korzystałeś(aś) z oferty kursów dot. umiejętności miękkich 42,2% Uczestniczyłeś(aś) w praktykach innych niż obowiązkowe 37,9% Pracowałeś(aś) jako wolontariusz 26,0% Działałeś(aś) w organizacjach pozarządowych 15,6% Uczestniczyłeś(aś) w wymianie uczniów 4,8% Źródło: badania własne, N=688 Wśród najistotniejszych barier i przeszkód na jakie napotykają absolwenci uczelni wyższych na rynku pracy, studenci wymieniają: niewystarczające doświadczenie zawodowe absolwentów (blisko 80% wskazań wartości 4 istotne i 5 bardzo istotne), brak wystarczających kompetencji absolwentów (niemal 70% wskazań wartości istotne i bardzo istotne) oraz brak wystarczających kontaktów absolwentów. Wszystkie 3 główne bariery po części wynikają z małego zaangażowania studentów w działalność pozanaukową, o której wspominano powyżej. Natomiast wśród najmniej istotnych barier badani wymienili: fakt, iż pracodawcy nie poszukują absolwentów uczelni, nieumiejętność poszukiwania pracy przez absolwentów oraz to, iż stanowiska pracy dostępne na rynku pracy są poniżej kwalifikacji posiadanych przez absolwentów. Strona 91

92 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 46 Bariery i przeszkody jakie napotykają absolwenci uczelni wyższych na rynku pracy Całkowicie nieistotne Bardzo istotne 5 Pracodawcy nie potrzebują nowych pracowników 7,5% 14,1% 28,1% 26,3% 24,1% Absolwenci uczelni wyższych nie posiadają odpowiedniego wykształcenia 5,9% 12,6% 31,2% 31,5% 18,8% Brak odpowiednich kompetencji absolwentów uczelni wyższych 3,4% 11,8% 27,7% 34,1% 23,0% Brak odpowiedniego przepływu informacji o wolnych stanowiskach pracy 5,8% 16,0% 34,1% 29,3% 14,8% Nieumiejętność poszukiwania pracy przez absolwentów uczelni wyższych 9,4% 24,3% 33,6% 23,0% 9,7% Niewystarczające doświadczenie zawodowe absolwentów uczelni wyższych 1,1% 5,2% 16,8% 27,6% 49,3% Niewystarczająca samodzielność absolwentów uczelni wyższych 6,0% 16,3% 32,8% 28,4% 16,5% Dostępne stanowiska są zbyt nisko płatne, by absolwenci chcieli tam pracować 8,1% 19,1% 26,4% 26,0% 20,5% Brak wystarczających kontaktów i znajomości absolwentów uczelni wyższych 5,4% 11,1% 27,4% 29,0% 27,0% Dostępne stanowiska są poniżej kwalifikacji posiadanych przez absolwentów 11,2% 20,6% 32,0% 25,1% 11,2% Pracodawcy nie poszukują absolwentów uczelni wyższych 14,0% 22,2% 29,3% 20,4% 14,0% Źródło: badania własne, N=730 Strona 92

93 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Poniżej przedstawiono uśrednione wartości barier i przeszkód jakie napotykają absolwenci uczelni wyższych na rynku pracy wskazywanych przez badanych. Wykres 47 Uśrednione wartości barier i przeszkód jakie napotykają absolwenci uczelni wyższych na rynku pracy Niewystarczające doświadczenie zawodowe absolwentów uczelni wyższych 4,19 Brak odpowiednich kompetencji absolwentów uczelni wyższych 3,62 Brak wystarczających kontaktów i znajomości absolwentów uczelni wyższych 3,61 Pracodawcy nie potrzebują nowych pracowników 3,45 Absolwenci nie posiadają odpowiedniego wykształcenia (kończą nieodpowiednie kierunki) 3,45 Niewystarczająca samodzielność absolwentów uczelni wyższych 3,33 Dostępne stanowiska są zbyt nisko płatne, żeby absolwenci chcieli na nichpracować 3,32 Brak odpowiedniego przepływu informacji o wolnych stanowiskach pracy 3,31 Dostępne stanowiska są poniżej kwalifikacji posiadanych przez absolwentów 3,04 Nieumiejętność poszukiwania pracy przez absolwentów uczelni wyższych 2,99 Pracodawcy nie poszukują absolwentów uczelni wyższych 2,98 Źródło: badania własne, N=730 Strona 93

94 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej W kolejnym pytaniu studenci proszeni byli o wskazanie czynników, którymi ich zdaniem, kierują się przedsiębiorcy przy wyborze nowych pracowników. Wśród głównych czynników wpływających na zatrudnianie nowych pracowników zdaniem badanych znajdują się posiadanie doświadczenia na podobnym stanowisku, znajomość języków obcych oraz dyspozycyjność. Mniejsze znaczenie zdaniem badanych mają posiadane wykształcenie, certyfikaty i uprawnienia zawodowe oraz oczekiwania finansowe pracowników. Natomiast do najmniej istotnych czynników należą płeć, wiek oraz sytuacja rodzinna kandydata. Wykres 48 Czym Twoim zdaniem kierują się pracodawcy w Aglomeracji Opolskiej zatrudniając nowych pracowników? Całkowicie nieistotne Bardzo istotne 5 Wiekiem pracownika Odpowiednim dla stanowiska wykształceniem Cechami osobowymi pracownika Doświadczeniem na podobnym stanowisku Płcią Dyspozycyjnością pracownika Zdobytymi certyfikatami, uprawnieniami zawodowymi Chęcią podnoszenia kwalifikacji Oczekiwaniami finansowymi pracowników Umiejętnością obsługi komputera i wykorzystania Internetu Przynależnością do związków zawodowych Znajomością języków obcych Sytuacją rodzinną pracownika 5,8% 12,6% 35,6% 0,7% 5,1% 19,3% 40,3% 1,7% 8,6% 32,0% 0,1% 0,7% 7,7% 24,8% 22,6% 26,4% 0,3% 2,6% 15,7% 43,5% 1,2% 2,2% 4,1% 9,8% 20,0% 28,8% 42,8% 6,5% 10,6% 31,9% 0,8% 6,1% 26,0% 36,7% 28,6% 28,8% 0,8% 1,4% 11,6% 36,8% 38,1% 22,9% 30,4% 15,5% 34,7% 38,3% 19,5% 66,7% 29,6% 14,7% 6,7% 38,0% 31,9% 36,2% 23,0% 31,3% 19,7% 30,4% 28,3% 11,1% 49,3% 23,8% 11,0% 3,2% 4,2% Źródło: badania własne, N=723 Strona 94

95 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Na kolejnym wykresie przedstawiono uśrednione wartości czynników, którymi zdaniem badanych kierują się przedsiębiorcy zatrudniający nowych pracowników. Wykres 49 Uśrednione wartości czynników, którymi zdaniem badanych kierują się przedsiębiorcy zatrudniający nowych pracowników Doświadczeniem na podobnym stanowisku; 4,57 Znajomością języków obcych; 4,32 Dyspozycyjnością pracownika ; 4,16 Odpowiednim dla stanowiska wykształceniem ; 4,03 Zdobytymi certyfikatami, uprawnieniami zawodowymi ; 4,00 Umiejętnością obsługi komputera i wykorzystania Internetu; 3,90 Chęcią podnoszenia kwalifikacji ; 3,68 Cechami osobowymi pracownika ; 3,65 Oczekiwaniami finansowymi pracowników ; 3,47 Wiekiem pracownika ; 3,37 Płcią; 2,56 Przynależnością do związków zawodowych ; 2,31 Sytuacją rodzinną pracownika ; 2,20 Źródło: badania własne, N= Działania jakie powinny podejmować uczelnie w celu zwiększania szans absolwentów Wśród działań jakie powinna podjąć uczelnia w celu zwiększenia dopasowania kompetencji absolwentów do potrzeb rynku pracy badani w szczególności kładli nacisk na zwiększenie zakresu współpracy uczelni z przedsiębiorcami w formie praktyk i staży (58% wskazań wartości bardzo ważne i 28% ważne), zwiększenie liczby zajęć praktycznych (łącznie 85% wskazań ważne i bardzo ważne) oraz dostosowanie programu kształcenia do potrzeb rynku pracy (86%). Strona 95

96 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 50 Jakie działania powinna Twoim zdaniem podejmować uczelnia, aby w większym stopniu dostosowywać kompetencje absolwentów do potrzeb rynku pracy? Całkowicie nieistotne Bardzo ważne 5 Zwiększyć liczbę zajęć praktycznych 1,1% 3,4% 9,8% 25,3% 60,3% Zwiększyć zakres współpracy z przedsiębiorcami w formie praktyk/ staży 0,4% 2,3% 10,4% 28,6% 58,3% Zwiększyć wpływ pracodawców na możliwości tworzenia programów studiów 1,4% 4,7% 22,8% 37,0% 34,2% Zwiększyć zatrudnienie praktyków jako wykładowców 3,2% 10,6% 28,0% 31,4% 26,9% Zwiększyć liczbę obowiązkowych praktyk/staży 5,2% 10,3% 26,5% 27,3% 30,7% Zwiększyć liczbę projektów badawczych 4,4% 15,7% 35,2% 27,6% 17,1% Więcej uwagi poświęcać wykształceniu ogólnemu studentów 15,0% 22,2% 31,5% 19,7% 11,6% Więcej uwagi zwracać na kształtowanie kompetencji społecznych studentów 5,3% 19,9% 36,6% 23,9% 14,3% Podnieść kompetencje kadry dydaktycznej uczelni 7,1% 14,0% 32,4% 24,7% 21,7% Rozwijać ofertę Biur Karier itp. 4,8% 12,3% 26,7% 29,4% 26,7% Zapewnić studentom odpowiednie doradztwo zawodowe 2,9% 6,8% 21,6% 35,5% 33,3% Dostosować program kształcenia do potrzeb rynku pracy 1,2% 1,6% 10,4% 29,4% 57,3% Otwierać nowe kierunki 11,3% 15,0% 23,9% 22,7% 27,1% Źródło: badania własne, N=729 Strona 96

97 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Poniżej przedstawione zostały w formie uśrednionej działania, jakie zdaniem badanych powinny podjąć uczelnie w celu poprawy sytuacji absolwentów wchodzących na rynek pracy. Analizując zebrane dane zastanawiający może okazać się stosunkowo mały nacisk na zatrudnianie praktyków jako wykładowców, zwiększanie liczby obowiązkowych praktyk i staży oraz rozwój oferty biur karier, które są jednym z najważniejszych ogniw współpracy uczelni z przedsiębiorcami, szczególnie w zakresie praktyk i staży. Wykres 51 Uśrednione wartości wskazań dla działania jakie powinny zdaniem badanych podejmować uczelnie w celu poprawy dopasowania kompetencji studentów do potrzeb rynku pracy Zwiększyć współpracę z przedsiębiorcami w formie praktyk Zwiększyć liczbę zajęć praktycznych Dostosować program kształcenia do potrzeb rynku pracy Zwiększyć wpływ pracodawców na tworzenie programów Zapewnić studentom odpowiednie doradztwo zawodowe Zwiększyć zatrudnienie praktyków jako wykładowców Zwiększyć liczbę obowiązkowych praktyk/staży Rozwijać ofertę Biur Karier itp. Podnieść kompetencje kadry dydaktycznej uczelni Otwierać nowe kierunki Zwiększyć liczbę projektów badawczych Zwracać uwagę na kompetencje społeczne studentów Więcej uwagi poświęcać wykształceniu ogólnemu studentów 4,42 4,40 4,40 3,98 3,89 3,68 3,68 3,61 3,40 3,39 3,37 3,22 2,91 Źródło: badania własne, N=729 Zgodnie z zapisami Krajowego Programu Badań. Założenia polityki naukowo-technicznej i innowacyjnej państwa strategicznym celem rozwoju polskiej nauki jest jej wykorzystanie dla podniesienia poziomu cywilizacyjnego Polski, m.in. poprzez pełniejsze wdrożenie jej wyników w edukacji, gospodarce i kulturze 10. W dokumencie wskazano także, iż fundamentem dla realizacji tak określonego celu są w równym stopniu: wzrost nakładów na działalność badawczo-rozwojową w Polsce oraz ustalenie nowych, lepiej dostosowanych do dzisiejszych warunków, zasad wykorzystania tych nakładów. Z opisanego wyżej punktu widzenia kluczowe wydaje się zwiększenie liczby studentów oraz nakładów na finansowanie badań naukowych i prac rozwojowych na te dziedziny i dyscypliny naukowe, które mają największy wpływ na rozwój społeczny i gospodarczy kraju, a także poszczególnych regionów. W tym kontekście istotne mogą okazać się działania samorządów wspierające zacieśnianie współpracy pomiędzy sferą nauki i gospodarki. Samorządy poza tworzeniem systemu zachęt dla przedsiębiorców do inwestowania w sferę nauki, mogą także pośredniczyć w zakresie nawiązywania dialogu między uczelniami i naukowcami a sferą biznesu. W rezultacie działania te mogą okazać się korzystne dla wszystkich stron. 10 Krajowy Program Badań. Założenia polityki naukowo-technicznej i innowacyjnej państwa, Warszawa 2011 Strona 97

98 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Własna działalność gospodarcza Ponad połowa badanych studentów (55%) zastanawiała się nad możliwością założenia własnej działalności gospodarczej. Jednocześnie około 2% badanych obecnie prowadzi własną firmę, bądź prowadziło ją w przeszłości. Jednakże, ponad 27% uczestników badań nie myślała nigdy o sobie jako przedsiębiorcy. Wykres 52 Czy kiedykolwiek zastanawiałeś/aś się nad możliwością założenia własnej działalności gospodarczej? Tak, prowadziłem własną działalność gospodarczą 2,2% Tak, zastanawiam się nad tym 55,1% Nie, nigdy się nad tym nie zastanawiałem/am 27,5% Trudno powiedzieć 15,2% Źródło: badania własne, N=735 W dalszej części postawiono pytanie dotyczące warunków prowadzenia firmy w AO. Wyniki wskazują, iż studenci mieli problem z jednoznacznym określeniem stopnia trudności prowadzenia działalności w Aglomeracji. Aż 29% nie wyraziło swojej opinii, według 24,2% warunki dla tego typu działalności są jednakowo trudne w całej AO, 29,3% uznało, że są jednakowe w całej Polsce. Tylko nieznacznie ponad 10% respondentów stwierdziło, że warunki pozwalają na prowadzenie działalności (wybrało odpowiedź jak ktoś chce to sobie poradzi ). Margines stanowili ci ankietowani, według których Opole jest wyjątkiem, miejscem, w którym łatwiej prowadzi się działalność niż w innych częściach Aglomeracji (1,2%). Wykres 53 Jak oceniasz, czy warunki prowadzenia działalności gospodarczej w Aglomeracji Opolskiej są trudne? Tak, są trudne w całej Aglomeracji Opolskiej 24,2% Tak, są trudne szczególnie w Opolu 6,2% Tak, są trudne, wyjątkiem jest Opole 1,2% Tak, ale nie trudniejsze niż w pozostałych miejscach w Polsce 29,3% Nie, nie są trudne, jak ktoś chce to sobie poradzi 10,2% Nie mam zdania 29,0% Źródło: badania własne, N=728 Jako czynniki utrudniające prowadzenie działalności gospodarczej wskazano: brak środków finansowych (23,8%), wysokie obciążenia podatkowe i brak przejrzystości podatków pośrednich (14%), niskie zapotrzebowanie na produkty/usługi oferowane przez firmy na regionalnym lub lokalnym rynku. Wśród opisanych czynników wybrano zarówno takie, które leżą po stronie polityki państwa względem osób rozpoczynających działalność, jak i od niej niezależne środki finansowe czy występująca lokalnie nisza/zapotrzebowanie na produkty. Strona 98

99 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Tabela 54 Co Twoim zdaniem może w szczególności utrudniać prowadzenie działalności gospodarczej w Aglomeracji Opolskiej? Utrudnienia Łączny Wskazanie Wskazanie Wskazanie odsetek I II III wskazań Brak środków finansowych 65,3% 0,2% 0,0% 23,8% Niskie zapotrzebowanie na produkty/usługi oferowane przez firmy na regionalnym lub lokalnym 11,7% 17,8% 0,0% 10,4% rynku Wysokie obciążenia podatkowe i brak przejrzystości podatków pośrednich (VAT) 15,3% 21,4% 3,9% 14,0% Bariery innowacyjne i technologiczne 1,1% 5,8% 1,3% 2,7% Brak wykwalifikowanej kadry na rynku pracy 1,1% 5,5% 3,3% 3,2% Brak możliwości stosowania elastycznych form zatrudnienia 0,3% 1,8% 0,9% 1,0% Skomplikowane i niejasne procedury administracyjne 2,9% 26,0% 9,9% 12,8% Konkurencja ze strony firm działających w szarej strefie 1,2% 10,6% 10,8% 7,2% Wysokie koszty prowadzenia działalności gospodarczej (ZUS) 0,8% 9,0% 55,0% 19,6% Brak instytucji wspierających rozwój biznesu 0,2% 1,8% 14,1% 4,8% Źródło: badania własne, N=655 Zapytani o ułatwienia w otwarciu działalności studenci wymieniają: dostępność środków finansowych na tworzenie działalności, dostępność środków na rozwój firm czy duże zapotrzebowania na produkty lokalnych firm. Tabela 55 Co Twoim zdaniem może w szczególności ułatwiać prowadzenie działalności gospodarczej w Aglomeracji Opolskiej? Ułatwienia Łączny Wskazanie Wskazanie Wskazanie odsetek I II III wskazań Dostępność środków finansowych na tworzenie nowych firm (np. środki UE itp.) 74,4% 0,2% 0,0% 29,4% Dostępność środków finansowych na rozwój istniejących podmiotów (zakup nowych urządzeń, 5,2% 27,5% 0,2% 11,3% prowadzenie badań, zakup technologii) Duże zapotrzebowanie na produkty/usługi oferowane przez firmy na regionalnym lub lokalnym rynku 8,0% 15,8% 7,7% 10,5% Obowiązujące w Polsce prawo podatkowe oraz wysokość podatków 2,2% 9,8% 3,2% 5,0% Innowacje i technologie wytwarzane na terenie Aglomeracji 2,4% 8,4% 5,1% 5,1% Podaż wykwalifikowanej kadry na rynku pracy 3,4% 12,1% 5,8% 7,0% Możliwości stosowania elastycznych form zatrudnienia 2,5% 7,4% 7,9% 5,6% Funkcjonujące w kraju procedury administracyjne 0,3% 4,6% 7,5% 3,7% Możliwość korzystania ze zwolnień podatkowych 0,9% 12,6% 31,7% 13,2% Duża dostępność instytucji wspierających rozwój biznesu 0,3% 1,4% 30,4% 8,9% Źródło: badania własne, N=675 Porównując odpowiedzi udzielone przez studentów na pytania związane z barierami i czynnikami ułatwiającymi wejście na rynek, ich sprzeczność oraz brak jednoznaczności w odpowiedziach, wskazać należy na małe rozeznanie wśród studentów dotyczące możliwości pozyskania bezzwrotnych i zwrotnych środków na rozpoczęcie działalności oraz brak innowacyjnego podejścia i myślenia biznesowego badanych. Strona 99

100 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej W następnej kolejności studenci poproszeni zostali o ocenę swojego potencjalnego przygotowanie do prowadzenia firmy, za pomocą skali od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało kompletny brak danej kompetencji, a 5 obszar, w którym poruszają się bez kłopotów. Z zebranych opinii wynika, że studenci najgorzej ocenili swoje kompetencje w zakresie znajomości uwarunkowań formalno-prawnych związanych z działalnością gospodarczą (na kompletny brak kompetencji w tej dziedzinie wskazuje ponad 20% badanych), znajomości lokalnego rynku (16%) oraz umiejętności technicznych (12,2%). Najlepiej zaś przyszli potencjalni przedsiębiorcy ocenili swoje kompetencje społeczne. Ponad 32,5% ankietowanych uznało, iż ich kompetencje społeczne, rozumiane jako zdolność współpracowania z innymi ludźmi, rozumienia ich i motywowania, należy ocenić jako bardzo dobre. Tabela 56 Ocena własnego przygotowania do prowadzenia działalności gospodarczej Kryterium Razem Techniczne (zdolność posługiwania się narzędziami i technologią w danej specjalności) Społeczne (zdolność współpracowania z innymi ludźmi, rozumienia ich i motywowania) Koncepcyjne (umysłowa zdolność koordynacji oraz integrowania wszystkich interesów i działalności organizacji) Znajomość podstawowych przepisów prawnych dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej Znajomość lokalnego rynku i konkurencji Źródło: badania własne, N=723 W. uśredniona 12,2% 20,4% 33,0% 24,2% 10,2% 100% 3,00 2,4% 5,1% 19,2% 40,8% 32,5% 100% 3,96 2,8% 8,9% 32,2% 39,2% 16,9% 100% 3,59 20,7% 34,0% 28,5% 13,6% 3,2% 100% 2,44 16,0% 28,1% 33,5% 17,3% 5,1% 100% 2,67 Zdaniem ankietowanych najpotrzebniejszym wsparciem dla osób, które zamierzają założyć działalność gospodarczą w AO, jest wsparcie finansowe na założenie firmy (29,9%), wsparcie szkoleniowe w postaci kursów zawodowych (13,1%) oraz usługi księgowe i prawne (12,9%). Dalsze wskazania to wsparcie pomostowe (10,4%) i wsparcie doradcze (11,5%). Za najmniej istotne uznano: zaplecze lokalowe, zaplecze infrastrukturalne, usługi marketingowe czy zwrotne źródła finansowania w postaci kredytów i pożyczek. Zaprezentowane podejście może przełożyć się na mniejszą niż obecnie liczbę zakładanych działalności, z uwagi na fakt, iż obecnie wciąż czekamy na wytyczne jakie wsparcie w tym zakresie przyniesie okres programowania Tabela 57 Jakiego typu wsparcie Twoim zdaniem potrzebne jest osobom zakładającym działalność gospodarczą w Aglomeracji Opolskiej? Rodzaj wsparcia Wskazani e I Wskazanie II Wskazanie III Łączny odsetek wskazań Wsparcie finansowe na założenie firmy 83,8% 0,2% 0,0% 29,9% Wsparcie doradcze indywidualne lub grupowe 6,6% 27,2% 0,2% 11,5% Wsparcie szkoleniowe kursy zawodowe pozwalające na przygotowanie do prowadzenia danej działalności 4,9% 24,8% 9,7% 13,1% Strona 100

101 Rodzaj wsparcia Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wskazani e I Wskazanie II Wskazanie III Łączny odsetek wskazań Wsparcie pomostowe finansowanie w okresie od 6 do 12 miesięcy bieżących kosztów prowadzenia 1,8% 20,5% 9,2% 10,4% działalności Zaplecze infrastrukturalne możliwość użytkowania wyposażenia biurowego w miejscach specjalnie do tego utworzonych, adres do rejestracji i pomieszczenie 1,0% 7,3% 4,7% 4,3% biurowe Zaplecze lokalowe preferencyjne stawki na wynajem powierzchni lokalowych dla nowopowstających firm 0,7% 10,2% 13,4% 7,8% Usługi księgowo-prawne możliwość korzystania z nieodpłatnych lub częściowo refundowanych usług 0,4% 7,9% 32,8% 12,9% księgowych i prawnych Usługi marketingowe możliwość korzystania z nieodpłatnych lub częściowo refundowanych usług 0,0% 1,0% 18,4% 6,0% Kredyty i pożyczki na rozwój działalności 0,1% 1,0% 11,3% 3,8% Źródło: badania własne, N=667 Spośród ogółu ankietowanych zaledwie co 10 zna/jest w stanie wymienić nazwę instytucji wspierającej przedsiębiorców w prowadzeniu działalności gospodarczej. Wśród ogółu wskazań ponad połowę stanowią Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości. Nieliczni wymieniają instytucje typu Regionalna Izba Gospodarcza, Fundacja Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych, czy Urząd Marszałkowski lub Urząd Pracy. Część wskazań dotyczy ogólnie ujmowanych środków UE. Tym samym ograniczona świadomość studentów na temat instytucji wspierających przedsiębiorców może świadczyć także o ich nikłym zainteresowaniu zakładaniem własnych podmiotów Ocena miejscowości W końcowej części ankiety studenci biorący udział w badaniu proszeni byli o ocenę poszczególnych cech mieszkańców i miejscowości, którą zamieszkują. Warto w tym miejscu przypomnieć, że około 90% respondentów zamieszkiwało w trakcie studiów teren AO, z czego aż 2/3 ankietowanych deklarowało zamieszkiwanie na terenie Opola. Jedynie 10% ogółu badanych na co dzień w trakcie studiów mieszka poza terenem AO, zatem oceny zaprezentowane w zestawieniu w głównej mierze odnoszą się do stolicy Opolszczyzny oraz pozostałych terenów Aglomeracji. Pod kątem ogólnych warunków życia w miejscowości zamieszkiwanej przez badane osoby, ponad połowa badanych ocenia je jako dobre lub bardzo dobre. Wysoko oceniane są także bezpieczeństwo mieszkańców, ich życzliwość oraz czystość miejscowości. Wśród największych mankamentów wymieniane są natomiast oferowane miejsca pracy, atrakcyjność miejscowości dla inwestorów, przedsiębiorczość mieszkańców oraz oferta komunikacji publicznej. Strona 101

102 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Wykres 54 Ocena cech miejscowości i jej mieszkańców przez mieszkających tam studentów Bardzo źle Źle Średnio Dobrze Bardzo dobrze Działalność różnych jednostek administracji publicznej 8,9% 18,8% 49,4% 19,7% 3,2% Wykształcenie mieszkańców 2,5% 12,8% 59,6% 23,1% 1,9% Infrastruktura społeczna (żłobki, przedszkola, szkoły, szpitale, domy opieki itp.) 8,7% 19,4% 36,6% 28,5% 6,8% Infrastruktura miejska (drogi, parkingi, parki itp.) 8,9% 20,2% 36,2% 26,3% 8,4% Czystość miejscowości 3,3% 10,8% 34,6% 36,6% 14,8% Atrakcyjność dla odwiedzających 12,3% 21,8% 37,4% 20,9% 7,5% Życzliwość i otwartość mieszkańców 4,2% 10,4% 34,7% 38,1% 12,6% Miejsce, w którym można spędzać czas wolny (czas wypoczynku) 8,8% 20,8% 30,0% 26,7% 13,7% Przedsiębiorczość mieszkańców 7,9% 30,3% 42,6% 16,4% 2,8% Miejsce pracy 22,7% 29,0% 35,0% 11,3% 2,1% Możliwości nauki i kształcenia 11,9% 15,9% 36,3% 29,2% 6,7% Oferta kulturalna 16,8% 22,6% 31,8% 22,5% 6,3% Komunikacja miejska 20,6% 17,7% 31,0% 24,7% 5,9% Bezpieczeństwo mieszkańców i ich majątku 1,5% 11,7% 33,7% 42,2% 10,9% Atrakcyjność miejscowości dla inwestorów tworzących nowe miejsca pracy 15,2% 26,3% 37,8% 17,5% 3,2% Ogólne warunki życia w miejscowości, w której mieszkasz 1,1% 6,2% 38,0% 45,8% 8,9% Źródło: badania własne, N=727 Strona 102

103 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Poniżej zaprezentowane zostało zestawienie ocen cech miejscowości w odniesieniu do wartości uśrednionych względem zastosowanej 5 stopniowej skali ocen. Wartości obliczone zostały na podstawie wszystkich ocen wystawionych przez uczestników badania, bez względu na miejsce zamieszkania (przy czym większość badanych około 90% w trakcie studiów zamieszkuje miejscowości na terenie AO). Wykres 55 Ocena cech miejscowości i ich mieszkańców według wartości uśrednionych Ogólne warunki życia w miejscowości, w której mieszkasz Bezpieczeństwo mieszkańców i ich majątku Czystość miejscowości Życzliwość i otwartość mieszkańców 3,55 3,49 3,49 3,44 Miejsce, w którym można spędzać czas wolny (czas wypoczynku) Wykształcenie mieszkańców Infrastruktura społeczna (żłobki, szkoły, szpitale, domy opieki itp.) Infrastruktura miejska (drogi, parkingi, parki itp.) Możliwości nauki i kształcenia Atrakcyjność dla odwiedzających Działalność różnych jednostek administracji publicznej Oferta kulturalna Komunikacja miejska Przedsiębiorczość mieszkańców Atrakcyjność dla inwestorów tworzących nowe miejsca pracy 3,16 3,09 3,05 3,05 3,03 2,89 2,89 2,79 2,78 2,76 2,67 Miejsce pracy 2,41 Źródło: badania własne, N=727 W kolejnej tabeli zaprezentowano oceny uśrednione poszczególnych cech miejscowości AO. W trakcie analizy brano pod uwagę miejsce zamieszkania respondentów w trakcie trwania studiów. W analizie nie uwzględniono braków danych uniemożliwiających identyfikację miejsca zamieszkania respondenta, wobec czego liczba respondentów, których oceny uwzględniono to 497 osób. W związku z powyższym średnie ocen mogą nieznacznie różnić się od danych wyszczególnionych na wykresie powyżej. Strona 103

104 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Tabela 58 Ocena cech poszczególnych miejscowości AO według wartości uśrednionych - wskazania osób zamieszkujących gminy AO Opole Chrząstowice Dąbrowa Dobrzeń Wielki Gogolin Izbicko Komprachcice Liczba badanych Krapkowice % ogółu 73,0% 1,4% 1,8% 1,6% 1,6% 0,6% 1,6% 2,4% 2,0% 1,6% 1,4% 0,2% 2,6% 0,8% 1,6% 0,8% 2,4% 0,6% 0,2% 1,6% 100,0% Ogólne warunki życia w miejscowości, w której mieszkasz Atrakcyjność miejscowości dla inwestorów tworzących nowe miejsca pracy Lewin Brzeski Łubniany Murów 3,59 3,71 3,56 3,57 3,71 3,50 3,50 3,75 3,56 3,38 3,29 3,00 3,54 3,50 3,25 3,00 3,20 3,50 3,00 3,75 3,57 2,68 2,86 2,56 2,71 2,14 2,50 2,50 2,58 2,89 2,75 3,00 4,00 2,38 2,50 2,63 1,75 3,00 2,67 1,00 3,13 2,68 Bezpieczeństwo mieszkańców i ich majątku 3,50 3,00 3,67 3,71 3,57 3,00 3,63 3,50 3,11 3,38 3,71 2,00 3,31 3,25 3,25 2,50 3,27 3,33 4,00 3,63 3,47 Komunikacja miejska/transport zbiorowy 2,93 2,43 3,00 3,57 2,57 2,00 2,75 2,83 2,11 2,75 2,67 5,00 3,00 2,25 2,50 2,50 3,00 3,00 1,00 3,00 2,89 Oferta kulturalna 2,99 2,57 2,89 3,14 2,14 2,00 2,38 3,00 3,11 2,13 2,29 4,00 2,46 2,50 2,13 2,75 3,00 2,67 1,00 3,13 2,90 Możliwość nauki i kształcenia 3,19 3,00 3,22 3,14 2,71 3,00 3,00 3,17 3,11 3,13 2,71 4,00 2,77 3,25 3,00 2,75 3,36 3,00 2,00 3,25 3,16 Miejsce pracy 2,49 2,29 2,44 2,57 2,14 2,50 2,88 2,42 2,67 2,25 3,00 3,00 2,31 2,50 2,38 2,25 2,55 3,00 1,00 3,38 2,50 Przedsiębiorczość mieszkańców 2,78 2,43 3,11 3,43 2,71 2,00 3,00 2,58 2,67 2,75 2,86 3,00 2,85 2,75 2,00 2,50 2,64 3,00 3,00 2,88 2,77 Miejsce, w którym można spędzać czas wolny (czas wypoczynku) 3,22 3,43 2,56 3,14 3,14 3,50 2,88 3,08 2,89 3,25 2,57 3,00 2,77 3,25 2,50 2,50 3,18 3,33 3,00 3,00 3,15 Życzliwość i otwartość mieszkańców 3,45 3,57 3,67 3,86 3,29 3,50 3,63 3,42 3,11 3,25 2,86 4,00 3,85 3,25 3,50 2,25 2,55 3,33 3,00 3,00 3,41 Atrakcyjność dla odwiedzających 2,93 2,71 2,67 2,57 2,71 3,00 3,00 2,92 3,11 2,38 2,57 2,00 2,54 3,50 2,38 1,75 2,64 3,00 3,00 2,38 2,86 Czystość miejscowości 3,55 3,29 3,67 3,86 2,86 4,50 3,50 3,83 3,33 3,13 3,17 5,00 3,38 3,75 3,50 2,00 2,27 3,33 3,00 2,43 3,48 Infrastruktura lokalna (drogi, parkingi, parki itp.) 3,14 3,71 3,22 3,00 2,71 3,50 2,50 2,83 3,00 2,43 3,29 3,00 3,15 3,50 2,43 3,00 2,36 3,00 1,00 2,50 3,07 Infrastruktura społeczna (żłobki, przedszkola, szpitale, domy opieki) 3,06 2,86 3,22 3,14 2,57 2,50 3,00 2,75 3,25 2,38 2,86 4,00 3,31 3,00 2,75 2,25 2,73 3,33 3,00 3,00 3,02 Wykształcenie mieszkańców 3,11 2,86 3,44 3,14 3,00 3,00 3,13 2,75 2,89 2,88 3,00 3,00 3,08 3,25 3,13 3,00 2,73 2,33 3,00 3,25 3,08 Działalność różnych jednostek administracji publicznej (urzędów) 2,89 2,71 3,33 3,29 2,14 1,50 2,88 3,00 3,33 2,50 2,86 4,00 2,69 3,50 2,63 2,50 2,73 2,33 2,00 3,00 2,88 Średnia wartości wszystkich czynników 3,10 2,96 3,14 3,24 2,76 2,84 3,01 3,03 3,01 2,80 2,92 3,50 2,96 3,09 2,75 2,45 2,82 3,00 2,31 3,05 3,06 Źródło: badania własne Niemodlin Ozimek Popielów Prószków Strzeleczki Tarnów Opolski Turawa Walce Zdzieszowice Średnia łączna dla AO Strona 104

105 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej Mniej więcej połowa wszystkich badanych po zakończeniu studiów zamierza pozostać na terenie Aglomeracji Opolskiej. Pozostałe osoby planują osiedlić się w innej z miejscowości województwa opolskiego (12,9%), w innym województwie Polski (26,5%) lub poza granicami kraju (11,7%). Spośród miejscowości wchodzących skład Aglomeracji Opolskiej, najbardziej atrakcyjnym miejscem zamieszkania dla osób deklarujących pozostanie na terenie AO po ukończeniu studiów jest Opole. Pozostanie w Opolu deklaruje aż 68,5% badanych. Jednocześnie warto zaznaczyć, iż przed rozpoczęciem studiów mieszkańcy Opola wśród ogółu badanych stanowili zaledwie 20% oraz około 40% ogółu osób zamieszkujących teren AO. Wzrost liczby osób deklarujących chęć pozostania na ternie Opola, w głównej mierze odbywa się w oparciu o osoby, które pochodzą z województwa opolskiego spoza AO oraz za sprawą mieszkańców gmin wchodzących w skład AO. Liczba osób które przed rozpoczęciem studiów zamieszkiwały poza województwem opolskim oraz deklarujących chęć wyjazdu po zakończeniu edukacji pozostaje niemal na niezmienionym poziomie. Tabela 59 Miejscowość, w której zamierzają mieszkać respondenci po zakończeniu studiów Miejscowość % wskazań Opole 68,5% Tarnów Opolski 3,9% Murów 3,6% Krapkowice 2,6% Ozimek 2,6% Zdzieszowice 2,3% Gogolin 1,9% Komprachcice 1,9% Lewin Brzeski 1,9% Dąbrowa 1,6% Prószków 1,6% Popielów 1,3% Strzeleczki 1,3% Chrząstowice 1,0% Dobrzeń Wielki 1,0% Turawa 1,0% Izbicko 0,6% Łubniany 0,6% Walce 0,6% Niemodlin 0,0% Razem 100,0% Źródło: badania własne, N= Podsumowanie Szkolnictwo ponadgimnazjalne Od kilu lat obserwowalne jest zjawisko zmniejszania się liczby uczniów szkół średnich AO. Jednocześnie poza spadkiem liczby uczniów ogółem, zmienia się także ich profil rośnie liczba uczniów szkół technicznych oraz policealnych, maleje liczba uczniów liceów ogólnokształcących oraz zasadniczych szkół zawodowych. Sytuacja ta w większym stopniu dotyczy mężczyzn niż kobiet, które w dalszym ciągu częściej niż mężczyźni wybierają naukę w liceach ogólnokształcących. Zwiększenie się liczby uczniów szkół technicznych i policealnych może oznaczać wzrost zainteresowania uczniów szkół średnich posiadaniem konkretnego wyuczonego zawodu jaki mogą uzyskać po ukończeniu Strona 105

106 Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku TOM II Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej na potrzeby firm tego typu szkół. Coraz częstszy wybór szkół o profilu technicznym oraz szkół policealnych przez młodzież, może w przyszłości korzystnie wpłynąć na: - lokalną gospodarkę dzięki większej dostępności fachowców z konkretnym wykształceniem, - indywidualne szanse młodzieży na rynku pracy posiadanie wykształcenia technicznego/kierunkowego pozwala na podjęcie pracy w zawodach niedostępnych dla osób z wykształceniem ogólnym, ponadto posiadanie określonych umiejętności może okazać się przydatne w przypadku, gdy dana osoba nie znajdzie zatrudnienia w wyuczonym zawodzie po ukończeniu studiów, - potencjalny wzrost liczby studentów na kierunkach ścisłych. W perspektywie 5-10 lat niemal 2/3 młodzieży zamierza podjąć studia (częściej kobiety niż mężczyźni). Mężczyznom częściej wystarcza posiadanie wykształcenia średniego technicznego. Spośród osób deklarujących chęć podjęcia studiów, blisko 1/4 zamierza w przyszłości kształcić się na kierunkach ścisłych. Ponad połowa badanych zamierza studiować w Opolu. Pozostałe osoby najczęściej deklarują chęć podjęcia studiów na uczelniach Wrocławia, Krakowa i Warszawy. Tym samym celem uczelni AO oraz lokalnych władz powinno być podjęcie działań mających na celu zwiększenie atrakcyjności studiowania na terenie AO, dzięki czemu możliwe będzie zmniejszenie odpływu z terenu AO młodych osób, z których część może emigrować na stałe. Według zebranych deklaracji, uczniowie szkół średnich mocno obawiają się o swoją przyszłość zawodową 2/3 badanych obawia się, że po ukończeniu szkoły nie znajdzie zatrudnienia. Potwierdzeniem tych obaw mogą być także zawody w jakich chcieliby w przyszłości pracować badani po ukończeniu nauki. Wśród zawodowych wskazywanych przez badane osoby najczęściej pojawiały się zawody kojarzone ze względną stabilnością zatrudnienia zawody mundurowe, medyczne, nowoczesnych technologii i zawody inżynierskie. W tym świetle niepokojącym sygnałem jest także deklaracja połowy respondentów, iż w wypadku gdyby nie znaleźli pracy w swoim zawodzie w Polsce, zdecydowaliby się na poszukiwanie pracy za granicą (40%), lub poszukiwałaby pracy poza własnym miejscem zamieszkania (10%). Wobec przedstawionych danych jednym z kluczowych wyzwań stojących przed AO w najbliższych latach, może okazać się konieczność stworzenia w miarę stabilnych miejsc pracy dla młodzieży wkraczającej na rynek pracy. Bez podjęcia tego typu działań może okazać się, iż znaczna część młodzieży zamieszkującej AO zdecyduje się na jej opuszczenie. Pod względem posiadanych umiejętności, uczestnicy badania stosunkowo najlepiej oceniają swoje zdolności związane z obsługą komputera i Internetu oraz kompetencje społeczne otwartość na kontakty z nowymi ludźmi, współpracę w grupie. Słabiej oceniane były kompetencje specjalistyczne tworzenie stron internetowych, lub umiejętność planowania i realizacji działań. Badani słabo oceniali także swoje przygotowanie do pracy zawodowej oraz potrzeb pracodawców. Słabe oceny własnego przygotowania do pracy mogą wynikać z niewielkiej aktywności pozanaukowej badanych osób. Stosunkowo nieliczne osoby w trakcie nauki w szkole średniej podejmowały pracę dorywczą w więcej niż 1 firmie, rzadko też uczestniczyły w innych formach działań mogących mieć wpływ na zdobywanie doświadczenia zawodowego czy w ogóle Strona 106

107 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej doświadczenia w pracy grupowej (np. wolontariat, udział w dodatkowych praktykach, stażach itp.). Dlatego w przyszłości niezbędna może okazać się promocja aktywności społeczno-zawodowej młodzieży szkół ponadgimnazjalnych, dzięki której możliwy będzie rozwój umiejętności młodzieży w zakresie planowania i realizacji działań, współpracy w grupie itp. Rozwój tych umiejętności może okazać się kluczowy w trakcie poszukiwania zatrudnienia na otwartym rynku pracy, a także zmniejszenia obaw przed brakiem możliwości podjęcia odpowiedniej pracy przez młode osoby. Niemal wszyscy badani posługują się 2 językami obcymi w co najmniej podstawowym stopniu. Pozostałe języki znane są wyłącznie wśród niewielkiej liczby osób. Z zebranych deklaracji wynika, iż język angielski, który jest najbardziej popularnym językiem wśród badanych, jest także językiem, który znają najlepiej. Drugi w kolejności język język niemiecki mimo swojej popularności, przez większość badanych znany jest wyłącznie na poziomie podstawowym. Ograniczona znajomość pozostałych języków obcych, wynika przede wszystkim z ich niewielkiego udziału w realizowanych programach szkolnych. Z zebranych deklaracji wynika, iż blisko połowa uczestników badania zastanawiała się bądź zastanawia nad założeniem własnej działalności gospodarczej. Część respondentów jest także zdecydowana założyć własną firmę. Jednocześnie co piąty badany do tej pory nie rozważał takiej możliwości lub nie ma na ten temat zdania. Blokadą utrudniającą zakładanie własnych firm przez badane osoby, może być ich niewielkie doświadczenie zawodowe. Dlatego też bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na poprawę sytuacji (poza wspieraniem przedsięwzięć umożliwiających zdobywanie doświadczenia staży, praktyk, wolontariatu itp.) mogą być działania związane z upowszechnianiem wiedzy ekonomicznej oraz wspierające zakładanie i rozwój działalności nowopowstających podmiotów gospodarczych. Kształcenie ustawiczne Zaletą szkół ustawicznych AO jest stosunkowo szeroki zakres dostępnych kursów i kierunków kształcenia. Pracodawcy z terenu AO pozytywnie oceniają jakość i dostępność placówek kształcenia ustawicznego. Jednocześnie wśród głównych barier utrudniających korzystanie z oferty szkoleniowej przedsiębiorcy wymieniali wysokie ceny szkoleń oraz brak oferty dopasowanej do potrzeb firm. Z zebranych na potrzeby badania danych wynika jednak, iż istnieje duże pole do rozwoju współpracy między placówkami ustawicznymi, otoczeniem instytucjonalnym placówek oraz przedsiębiorcami. Ponadto przedstawiciele badanych podmiotów realizujących kształcenie ustawiczne, z dużą otwartością przychylają się do tworzenia nowych kierunków kształcenia. Otwartość tą można wykorzystać w przyszłości do lepszego dopasowania oferty kształcenia do aktualnych potrzeb rynku pracy. Uczelnie wyższe Mniej więcej połowa studentów uczelni AO rekrutuje się z terenu Aglomeracji. W przypadku pozostałej części studentów, znaczny odsetek pochodzi spoza terenu województwa opolskiego. W ostatnich latach obserwuje się trend wzrostu liczby studentów, a tym samym wzrostu znaczenia, Strona 107

108 Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku TOM II Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej na potrzeby firm uczelni niepublicznych działających na ternie AO. Niestety jednocześnie maleje liczba studentów ogółem, która z jednej strony wynikać może z negatywnego trendu demograficznego obserwowanego w ostatnich latach, a z drugiej odrzucenia przekonania, iż ukończenie uczelni wyższej gwarantuje pewne zatrudnienie. Wśród ogółu studentów AO zdecydowanie przeważają kobiety. Wyjątek stanowią jedynie kierunki IT, zdecydowanie zdominowane przez mężczyzn. Wśród 3 głównych typów kierunków objętych badaniem największą liczbę studentów odnotowano na kierunkach ekonomicznych. Zdecydowanie mniejszą popularnością cieszą się kierunki językowe oraz IT. Podobnie jak w przypadku uczniów szkół ponadgimnazjalnych, studenci oceniają swoje umiejętności poniżej tego, czego ich zdaniem mogą oczekiwać pracodawcy. Spośród wszystkich badanych umiejętności i kompetencji, studenci najwyżej ocenili własne umiejętności obsługi komputera i Internetu oraz wykonywanie prostych rachunków. Najsłabiej natomiast badane osoby oceniały własne umiejętności techniczne oraz specjalistyczne związane z technologiami komputerowymi (tworzenie stron www, umiejętność pisania programów komputerowych). Ponadto zaledwie co czwarty przekonany z ogółu badanych przekonany jest, iż w trakcie studiów został przygotowany do podjęcia pracy zarobkowej na otwartym rynku pracy. Słaba ocena własnych umiejętności specjalistycznych oraz przygotowania do podjęcia pracy zawodowej, może wynikać z niewielkiej aktywności pozanaukowej studentów. Wielu respondentów w chwili badania nie posiadało w ogóle doświadczenia zawodowego oraz nie angażowało się w inne aktywności, które pomogłyby im takie doświadczenie zdobyć. Czynnikiem mogącym w przyszłości pozytywnie wpływać na poprawę samooceny studentów oraz wzrost ich doświadczenia zawodowego, może być wzmocnienie roli działających już biur karier, rozszerzenie oferty staży i praktyk dla studentów oraz promowanie udziału w inicjatywach pozwalających wzmocnić ich kapitał ludzki i społeczny działalność w organizacjach pozarządowych, udział w dodatkowych kursach i szkoleniach. Podobnie jak w przypadku uczniów szkół ponadgimnazjalnych, znajomość języków obcych wśród studentów uczelni wyższych z terenu AO (według zebranych deklaracji) można uznać za powszechną. Niemal wszyscy badani studenci posługują się w co najmniej podstawowym stopniu językiem angielskim, a blisko 5 na 6 badanych posługuje się także językiem niemieckim. Wśród pozostałych względnie popularnych języków, którymi w co najmniej na podstawowym poziomie posługują się studenci z terenu AO, znalazły się język rosyjski (25%), hiszpański (19%), francuski (18%), czeski (13%). Ponad 2/3 badanych (68%) twierdzi, że jest w stanie podjąć pracę zarobkową w co najmniej jednym języku obcym. Około 20% badanych jest zdania, że może w przyszłości podjąć pracę w 2 językach obcych, a niespełna 2% aż w 3 językach obcych. Około 25% badanych deklaruje, iż w przeciągu roku od zakończenia studiów zamierza podjąć pracę na terenie AO lub założyć własną działalność gospodarczą. Niemal 1/5 respondentów deklaruje, iż praca lub działalność, którą chcieliby podjąć/założyć będzie miała związek z wyuczonym zawodem. Ponadto mniej więcej co dziesiąty badany planuje pracować lub założyć działalność na terenie województwa opolskiego. Jednocześnie znaczny jest odsetek osób, które deklarują zamiar opuszczenia AO po ukończeniu studiów. Dlatego czynnikiem kluczowym może okazać się stworzenie Strona 108

109 Oferta sektora edukacji średniej i wyższej Aglomeracji Opolskiej systemu zachęt i warunków dla absolwentów uczelni wyższych, skłaniających ich do osiedlania się na terenie AO. Wśród branż, które potencjalnie będą się cieszyły największym zainteresowaniem przyszłych absolwentów uczelni AO, znalazły się branże: edukacyjna (łącznie 15,8% badanych deklaruje zamiar podjęcia pracy w tej branży), administracja (9,8%) oraz usługi specjalistyczne (9,3%). Ogólna analiza zebranych informacji pozwala stwierdzić, iż znaczna część badanych planuje pracować w zawodach wprost związanych z kierunkiem jaki studiują, lecz bez wskazywania konkretnej specjalizacji. Wielu badanych chce w przyszłości pracować na stanowiskach gwarantujących względną stabilność stanowiska w instytucjach publicznych, służbach mundurowych lub biurach dużych firm. Jedynie nieliczni deklarują, iż chcieliby w przyszłości spróbować prowadzić własną działalność gospodarczą. Niepokojącym sygnałem może być fakt, iż ponad połowa badanych w chwili, gdy uzyska tytuł zawodowy i nie będzie mogła znaleźć odpowiedniej pracy, deklaruje wyjazd za granicę. Jedynie część badanych (15,8%) w takiej sytuacji próbowałoby zmienić lub podnieść posiadane kwalifikacje. Pozostałe osoby deklarują, że albo podejmą dowolną pracę, albo spróbują założyć własną działalność. Tym samym z zebranych deklaracji wynika, iż obawy studentów są niemal identyczne jak obawy prezentowane przez uczniów szkół średnich i dotyczą przede wszystkim gwarancji zatrudnienia. Analizując zebrane dane można stwierdzić, iż tym co w szczególności utrudnia studentom możliwość zaistnienia na rynku pracy, nie jest (lub nie tylko jest) brak odpowiedniego wykształcenia. Z przeprowadzonego badania wynika, że studenci uczelni AO posiadają szeroką wiedzę w zakresie kierunków, które studiują, posiadają wiele dodatkowych umiejętności, w większości dobrze znają języki obce etc. Jednakże tym co przede wszystkim stanowi dla nich trudność i źródło wielu obaw to brak doświadczenia zawodowego i umiejętności/kompetencji wymaganych przez lokalnych pracodawców. Dlatego poza rozwijaniem oferty instytucji typu biura karier oraz innych instytucji umożliwiających studentom nabierania doświadczenia praktycznego, istotne może być także zwiększenie wsparcia dla osób chcących zakładać i prowadzić własne firmy. Z badania wynika także, że wielu respondentów pozytywnie ocenia poszczególne aspekty AO czystość, jakość usług, ogólne warunki życia. AO słabo jedynie jest oceniana przez respondentów jako miejsce pracy. Strona 109

110 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką 2. Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką 2.1 Metodologia Dane prezentowane w ramach przedmiotowego rozdziału pozyskano z dwóch głównych źródeł. Pierwszym z nich są rozszacowane na poziomie Aglomeracji Opolskiej wyniki badania ruchu turystycznego przeprowadzonego przez Opolską Regionalną Organizacje Turystyczną (projekt Badania ruchu turystycznego na pograniczu pl-cz szansą na profesjonalizację wspólnej oferty Regionów ). Kryterium rozszacowania było przeprowadzenie wywiadu na terenie gmin przynależących do AO (podczas badania turysta przebywał na tym obszarze). Tym samym prezentowane wyniki obejmują wyłącznie turystów, którzy skorzystali z oferty zlokalizowanej w Aglomeracji. Liczebność rozszacowanej próby na poziomie AO 1220 osób - uprawnia do wnioskowania dotyczącego różnych zjawisk z obszaru turystyki. Prezentowane dane nie były dotąd publikowane, stanowią autorskie opracowanie bazujące na danych surowych udostępnionych dzięki uprzejmości OROT. Drugim źródłem danych były przeprowadzone badania źródeł zastanych pozyskanych z GUS, OROT, od poszczególnych członków Aglomeracji oraz innych podmiotów. Jednocześnie inwentaryzacja zasobów w zakresie bazy noclegowej oraz funkcjonujących na terenie gmin atrakcji turystycznych została przeprowadzona w oparciu o dane udostępnione na stronie (stan na maj 2014 r.) oraz informacje uzyskane bezpośrednio od gmin tworzących Aglomerację Opolską. Częściowe rozbieżności w zakresie prezentowanych danych wynikają z wykorzystania różnych źródeł informacji. 2.2 Charakterystyka turystów przyjeżdżających do Aglomeracji Opolskiej Wśród odwiedzających Aglomerację Opolską (AO) turyści krajowi stanowią 80,44%. Blisko 77% spośród nich zamieszkiwało województwa ościenne, co świadczy o rzeczywistym potencjale turystyki tranzytowej, ale przede wszystkim weekendowej. Struktura geograficzna odwiedzających wskazuje na traktowanie AO jako terenu wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców przemysłowych oraz wielkomiejskich obszarów województw śląskiego i dolnośląskiego. Tabela 60 Pochodzenie respondentów według zamieszkiwanych województw Nazwa województwa Liczba respondentów [%] śląskie ,77 dolnośląskie ,58 małopolskie 87 10,07 wielkopolskie 52 6,02 łódzkie 54 6,25 mazowieckie 33 3,82 pomorskie 12 1,39 świętokrzyskie 16 1,85 podkarpackie 12 1,39 lubuskie 12 1,39 kujawsko-pomorskie 6 0,69 podlaskie 5 0,58 Strona 110

111 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Nazwa województwa Liczba respondentów [%] lubelskie 10 1,16 zachodnio-pomorskie 8 0,93 warmińsko-mazurskie 1 0,12 Łącznie ,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) Odsetek turystów zagranicznych odwiedzających Aglomerację Opolską wyniósł 19,55%. Wśród odwiedzających przeważali Niemcy, co świadczy o potencjale i rzeczywistym funkcjonowaniu turystyki sentymentalnej. Z drugiej strony istotną grupę turystyczną stanowią Czesi, co wskazuje na możliwości rozwoju turystyki w powiązaniu z ruchem tranzytowym i transgranicznym. Struktura geograficzna odwiedzających jest jednorodna i świadczy o potrzebie budowania oferty turystycznej oraz produktów turystycznych w oparciu o mieszkańców województw i krajów ościennych. Tabela 61 Pochodzenie geograficzne respondentów zagranicznych według krajów zamieszkania Nazwa kraju Liczba respondentów [%] Niemcy ,33 Czechy 39 18,57 Wielka Brytania 14 6,67 Hiszpania 3 1,43 Pozostałe kraje 21 9,52 Łącznie ,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) Wśród turystów zagranicznych przeważają osoby mieszkające w dużych ośrodkach miejskich. Wskazuje to na potrzebę rozbudowywania oferty dostosowanej do potrzeb osób zamieszkujących obszary wielkomiejskie. Potencjalnym segmentem rynku turystycznego przyciągającym tego typu turystów może być co raz popularniejsza ekoturystyka, wykorzystująca potencjał certyfikowanych produktów tradycyjnych i regionalnych z terenu Aglomeracji Opolskiej, takich jak chleb gogoliński czy miody popielowskie z Borów Stobrawskich (w ewidencji Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w województwie opolskim zarejestrowano 58 tego typu produktów). Atrakcyjność turystyczna tej branży warunkowana jest wysokim standardem usług oraz dostosowaniem oferty do potrzeb wymagającego klienta krajowego i zagranicznego. Struktura turystów krajowych ma równomierny charakter, niemniej wskazuje, iż główną grupą odwiedzających są mieszkańcy miast poszukujący stref rekreacji, wypoczynku oraz zagospodarowanych terenów atrakcyjnych przyrodniczo (turystyka aktywna). Tabela 62 Respondenci odwiedzający Aglomerację Opolską według rodzaju miejsca zamieszkania Liczba respondentów [os.] [%] Miejsce zamieszkania Krajowych Zagranicznych Ogółem Krajowych Zagranicznych Ogółem Wieś ,37 15,18 8,93 < 20 tys. mieszkańców ,39 14,73 13, tys. mieszkańców ,00 15,18 23, tys. mieszkańców ,32 11,61 20, tys. mieszkańców ,39 9,82 11,88 Strona 111

112 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Miejsce zamieszkania Liczba respondentów [os.] [%] Krajowych Zagranicznych Ogółem Krajowych Zagranicznych Ogółem > 500 tys. mieszkańców ,63 30,36 19,38 B.d ,90 3,13 2,14 Łącznie ,00 100,00 100,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) Wykres 56 Struktura odwiedzających AO według miejsca zamieszkania 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 8,93% Wieś 13,66% < 20 tys. mieszkańców 23,84% tys. mieszkańców 20,18% tys. mieszkańców 11,88% tys. mieszkańców 19,38% > 500 tys. mieszkańców 2,14% b.d. Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) Odwiedzający Aglomerację Opolską to głównie osoby młode, do 40 roku życia. Zgodnie z powyższą tabelą są to przede wszystkim zamieszkujący obszary miejskie oraz wielkomiejskie. Zatem kluczowym elementem warunkującym zwiększenie liczby przyjeżdzających o tej charakterystyce socjodemograficznej jest kompleksowa oferta spędzania czasu wolnego oparta z jednej strony o wysoką jakość bazy noclegowej oraz infrastruktury turystycznej, z drugiej natomiast o bogatą ofertę spędzania czasu wolnego (ścieżki rowerowe, turystyka wodna). Ponadto struktura wiekowa świadczy również o potrzebie rozwoju turystyki sentymentalnej, senioralnej i związanej z kultem religijnym. Turystyka sentymentalna (30,71 % w skali obszaru)zgodnie z powszechnym przekonaniem dotyczy głównie osób powyżej 40 roku życia, zatem potencjalną liczbę turystów motywujących swój przyjazd celem odwiedzenia stron rodzinnych należy ocenić jako wysoką i istotną z perspektywy budowy oferty turystycznej. Odwiedzający AO według miejsca zamieszkania Tabela 63 Struktura wiekowa odwiedzających Aglomerację Opolską Wiek [lata] Liczba respondentów [%] < , , , , , ,96 > ,25 b.d. 42 3,75 Łącznie ,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) Strona 112

113 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Wykres 57 Rozkład turystów odwiedzających AO w podziale na wiek 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 2,86% 34,29% 28,39% 14,46% Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) W większości odwiedzający Aglomerację Opolską to rodziny 2+1 oraz 2+2, ten fakt determinuje potrzebę zaspokojenia potrzeb zarówno dzieci, jak ich rodziców w zakresie dostępu do infrastruktury i bazy turystycznej. Głównym elementem warunkującym rozwój ruchu turystycznego w omawianych segmentach są miejsca noclegowe przyjazne rodzinom, jak również atrakcje turystyczne dedykowane najmłodszym (aktualnie tą rolę spełnia JuraPark Krasiejów). Dodatkowo, istotną grupą odwiedzającą AO są pary, głównie korzystające z aktywnych form turystyki. Tabela 64 Struktura respondentów według liczby osób w gospodarstwie domowym Liczba osób Liczba respondentów [%] , , , , , , ,71 > 8 5 0,45 Łącznie ,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) Ponad 60% turystów zarówno zagranicznych, jak krajowych to osoby z wyższym wykształceniem. Ten element jest istotny z perspektywy rozwoju turystyki biznesowej oraz przyciągania osób aktywnych zawodowo, pracujących w wolnych zawodach, jednocześnie mogących stać się potencjalnymi inwestorami. Wskazany czynnik ma znaczenie z perspektywy budowania konkurencyjności obszaru oraz zwiększania atrakcyjności inwestycyjnej Aglomeracji Opolskiej. 8,04% 6,96% Tabela 65 Struktura odwiedzających Aglomerację Opolską według wykształcenia Liczba respondentów [os.] [%] Wykształcenie Krajowych Zagranicznych Ogółem Krajowych Zagranicznych Ogółem Podstawowe i gimnazjalne ,45 4,87 2,14 Zawodowe ,99 8,85 13,75 Średnie ,25 23,45 21,70 Wyższe zawodowe ,88 25,66 17,86 Wyższe magisterskie ,41 33,63 43,04 B.d ,01 3,54 1,52 Łącznie ,00 100,00 100,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) 1,25% < > 71 Strona 113

114 Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką W zakresie poniższej zmiennej najwyższe wskaźniki osiągają tereny miejskie natomiast najwyższy deficyt, świadczący de facto o braku rzeczywistego ruchu turystycznego, występuje na obszarach wiejskich. Wykres 58 Liczba korzystających z noclegów na terenie AO (1) Korzystający z noclegów ogółem Korzystający z noclegów turyści zagraniczni Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Wśród turystów zagranicznych korzystających z noclegów Czesi stanowili 4,7% (1 069 osób), natomiast Niemcy 39% (8 844 osób), świadczy to o rzeczywistym funkcjonowaniu turystyki tranzytowej. Turyści zagraniczni najliczniej korzystali z obiektów funkcjonujących w Opolu, gdzie odsetek wyniósł 66,6% ( osób). Tabela 66 Liczba korzystających z noclegów na terenie AO (2) Liczba korzystających Lata [os.] [%] Ogółem Krajowych Zagranicznych Krajowych Zagranicznych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS W kontekście analizowanej zmiennej warto podkreślić, iż udział Niemców w tej kategorii stanowił w 2012 roku - 48,8%, co świadczy o rzeczywistym funkcjonowaniu turystyki sentymentalnej, stanowiącej ciągle potencjalne koło zamachowe dla całej branży. Wykres 59 Udzielone noclegi na terenie AO (1) Udzielone noclegi ogółem Udzielone noclegi turystom zagranicznym Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Strona 114

115 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Tabela 67 Udzielone noclegi na terenie AO (2) Udzielone noclegi Lata [os.] [%] Ogółem Krajowych Zagranicznych Krajowych Zagranicznych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Tabela 68 Ruch turystyczny w gminach Aglomeracji Opolskiej w 2012 r.000 Gmina Korzystający z noclegów ogółem Udzielone noclegi ogółem Chrząstowice Dąbrowa Dobrzeń Wielki 0 0 Gogolin Izbicko 0 0 Komprachcice 0 0 Krapkowice Lewin Brzeski 0 0 Łubniany Murów Niemodlin Opole Ozimek Popielów Prószków Strzeleczki Tarnów Opolski Turawa Walce 0 0 Zdzieszowice 0 0 Łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Liczba dostępnych miejsc noclegowych na terenie AO w analizowanym okresie ( ) wzrosła o 10%. Dla całego obszaru województwa opolskiego przyrost ten wyniósł 11,3%. W liczbach bezwzględnych wskaźnik wzrósł odpowiednio o 216 oraz 892. Należy zatem stwierdzić, iż pomimo dostrzeżonych wahań analizowanej zmiennej liczba miejsc noclegowych kształtuje się na ustabilizowanym poziomie. Relatywnie niska dynamika rozwoju sektora turystycznego w większym stopniu dotyczy AO niż terenu całego województwa. Strona 115

116 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Wykres 60 Liczba obiektów noclegowych w AO na tle województwa opolskiego Liczba obiektów noclegowych w województwie opolskim Liczba obiektów noclegowych w AO Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres 61 Liczba miejsc noclegowych w AO na tle województwa opolskiego Liczba miejsc noclegowych w województwie opolskim Liczba miejsc noclegowych w AO Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Liczba zidentyfikowanych obiektów noclegowych na terenie Aglomeracji Opolskiej stanowi blisko 41% spośród wszystkich funkcjonujących na terenie województwa opolskiego. Niska liczba obiektów hotelarskich o najwyższym standardzie oraz koncentryczny charakter lokalizacji ośrodków szkoleniowych są istotnym hamulcem w rozwoju turystyki biznesowej (niemniej obiekty 4**** są w budowie). Hamulcem w rozwoju turystyki tranzytowej jest niska liczba moteli. Baza noclegowa dedykowana klientom indywidualnym ukierunkowanym na pobyty krótkoterminowe jest relatywnie dobrze rozwinięta, co pozwala wnioskować, iż ten rodzaj turystyki ma najwyższy potencjał rozwojowy, jak również możliwości absorbcji tego typu turysty. W perspektywie zwiększenia roli turystyki w strukturze regionalnej gospodarki, brak bazy noclegowej odpowiadającej na rzeczywiste potrzeby turystów, stanowi barierę rozwojową uniemożliwiającą zbudowanie przewagi konkurencyjnej w oparciu o bogactwo przyrodnicze i dziedzictwo kultury. Mocną stroną bazy noclegowej funkcjonującej w AO to różnorodność działających obiektów, co szczególnie istotne w turystyce weekendowej. Poniższa tabela uwzględnia wszystkie obiekty zakwaterowania zbiorowego funkcjonujące na terenie AO i została opracowana w oparciu o informacje udostępnione przez podmioty tworzące obszar (rozbieżność pomiędzy danymi GUS a poniższymi wynika z agregowania z Banku Danych Lokalnych tylko części obiektów głównie podlegających zasadom kategoryzacji). Strona 116

117 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Tabela 69 Zidentyfikowane obiekty noclegowe na terenie Aglomeracji Opolskiej Zamki Hotele Gmina Hotele Zajazdy Motele pałace, 3*** dworki Pokoje gościnne Ośrodki wypoczynkowo -szkoleniowe Agroturystyki Schroniska Pola namiotowe, biwakowe Inne (pensjonaty, apartamenty) Chrząstowice Dąbrowa Dobrzeń Wielki Gogolin Izbicko Komprachcice Krapkowice Lewin Brzeski Łubniany Murów Niemodlin Opole Ozimek Popielów Prószków Strzeleczki Tarnów Opolski Turawa Walce Zdzieszowice Łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie oraz danych poszczególnych gmin tworzących AO, stan na Razem Strona 117

118 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką 2.3 Organizacja podróży i pobytu turystów odwiedzających Aglomerację Opolską Większość odwiedzających Aglomerację to turyści jednodniowi, z czego zdecydowana większość nie korzystała z regionalnej bazy noclegowej. 70% turystów krajowych odwiedzających AO deklarowało pobyt o charakterystyce krótkoterminowej podczas weekendów. W odniesieniu do turystów zagranicznych mamy do czynienia z dłuższymi pobytami wiążącymi się głównie z pobytami o charakterze sentymentalnym i biznesowym. Tabela 70 Planowana długość pobytu respondentów w Aglomeracji Opolskiej Liczba respondentów [os.] [%] Długość pobytu Krajowych Zagranicznych Ogółem Krajowych Zagranicznych Ogółem Do 3 godzin ,94 8,00 8,75 Dzień bez noclegu ,83 30,67 45,18 Dzień z noclegiem ,66 6,67 16,25 Kilka dni ,58 54,67 29,82 Łącznie ,00 100,00 100,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) Charakterystyka częstotliwości przyjazdów do Aglomeracji Opolskiej świadczy o braku stabilnego dopływu turystów cyklicznie odwiedzających obszar, dotyczy to zarówno turystów krajowych, jak również zagranicznych. Wysoki odsetek osób odwiedzających AO po raz pierwszy, świadczy o potrzebie budowy oferty turystycznej skupiającej się na zatrzymaniu przyjeżdżających turystów, co jest szczególnie istotne w perspektywie rozwoju turystyki weekendowej. Tabela 71 Częstotliwość przyjazdów respondentów do Aglomeracji Opolskiej Liczba respondentów [os.] [%] Częstotliwość przyjazdów Krajowych Zagranicznych Ogółem Krajowych Zagranicznych Ogółem Po raz pierwszy ,51 53,33 36,70 Po raz drugi ,93 14,67 25,27 Byłem tu kilka razy ,47 18,67 24,11 Przyjeżdżam często ,08 13,33 13,93 Łącznie ,00 100,00 100,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) Ruch turystyczny w AO opiera się głównie na przyjazdach rodzinnych o indywidualnym i niezorganizowanym charakterze, zatem ruch turystyczny funkcjonuje głównie w oparciu o klienta indywidualnego. Relatywnie niski odsetek zinstytucjonalizowanych form turystyki przyjazdowej de facto świadczy o ograniczonych zasobach obszaru i predestynowaniu go do pobytów krótkoterminowych. Tabela 72 Struktura przyjeżdżających do Aglomeracji Opolskiej według osób towarzyszących Osoby towarzyszące w podróży Liczba respondentów [os.] [%] Krajowych Zagranicznych Ogółem Krajowych Zagranicznych Ogółem Rodzina ,82 41,33 46,52 Grupa zorganizowana ,77 24,89 19,20 Nikt ,63 13,33 12,77 Strona 118

119 Osoby towarzyszące w podróży Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Liczba respondentów [os.] [%] Krajowych Zagranicznych Ogółem Krajowych Zagranicznych Ogółem Przyjaciele ,08 13,33 14,73 Rodzina i przyjaciele ,36 4,89 5,27 Inne osoby ,34 2,22 1,52 Łącznie ,00 100,00 100,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) Najchętniej wykorzystywanym źródłem informacji na temat omawianego obszaru wśród respondentów była rodzina, co świadczy o związkach ankietowanych z tym obszarem. Niski odsetek uzyskanych informacji z prasy, radia oraz telewizji świadczy o braku efektywnych kampanii promujących obszar. Tabela 73 Źródła informacji respondentów o Aglomeracji Opolskiej Liczba respondentów [os.] [%] Źródło informacji Krajowych Zagranicznych Ogółem Krajowych Zagranicznych Ogółem Rodzina ,10 31,11 36,70 Internet ,04 6,22 6,88 Foldery i ulotki ,95 13,78 11,52 Przewodniki ,47 10,67 6,52 Szkoła ,49 14,22 9,64 Praca ,38 1,33 6,96 Targi turystyczne ,17 4,89 9,91 Inne ,68 6,67 3,48 Katalogi ,45 4,89 2,14 Telewizja ,02 1,33 3,48 Prasa ,34 4,44 1,96 Radio ,89 0,44 0,80 Łącznie ,00 100,00 100,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) Motywy przyjazdów na teren AO pozwalają na tworzenie oferty turystycznej wpisującej się w oczekiwania odwiedzających turystów. Głównym wskazaniem respondentów jest szeroko rozumiany wypoczynek. Blisko 10% to turyści sentymentalni z zagranicy. Zatem odwiedzający region, głównie Niemcy, oczekują dodatkowych możliwości spędzania czasu wolnego takich jak udział w wydarzeniach kulturalnych oraz coraz mocniej akcentowane zainteresowanie walorami przyrodniczymi. Niemniej istotnym wskazaniem jest również tranzyt, co wskazuje na potrzebę stworzenia zintegrowanego systemu identyfikacja zabytków i atrakcji AO wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych regionu. Tabela 74 Motywy przyjazdów turystów do Aglomeracji Opolskiej Liczba badanych respondentów [os.] [%] Motywy przyjazdu Krajowych Zagranicznych Ogółem Krajowych Zagranicznych Ogółem Wypoczynek ,12 51,11 59,11 Zwiedzanie zabytków ,03 2,67 5,36 Odwiedziny miejsc rodzinnych ,58 9,33 5,54 Udział w wydarzeniach ,92 9,33 5,80 Strona 119

120 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Motywy przyjazdu Liczba badanych respondentów [os.] [%] Krajowych Zagranicznych Ogółem Krajowych Zagranicznych Ogółem Odwiedziny znajomych ,23 2,67 1,52 Rozrywka ,90 1,78 1,88 Poznanie walorów naturalnych ,68 3,56 2,86 Odwiedziny krewnych ,34 0,89 1,25 Edukacja ,35 3,11 2,50 Zdrowie ,35 1,33 2,95 Religia ,34 0,89 0,45 Tranzyt ,23 5,78 2,95 Biznes ,89 0,44 0,80 Aktywność fizyczna ,56 0,44 0,54 Zakupy ,01 1,33 1,07 Udział w szkoleniach ,56 0,89 0,63 Udział w imprezach integracyjnych ,13 0,00 3,30 Pobyt na wsi ,11 0,00 0,09 Inne ,67 4,44 1,43 Łącznie ,00 100,00 100,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) Odwiedzający AO korzystają głównie z samochodów prywatnych, co z jednej strony świadczy o korzystnym przebiegu strategicznych arterii komunikacyjnych w regionie, z drugiej natomiast dowodzi o ograniczonych możliwościach w zakresie wyboru środka podróży. Poniższy odsetek autokarów potwierdza małą popularność wyjazdów grupowych. Dominacja samochodów osobowych pozwala na eksplorowanie atrakcji turystycznych rozlokowanych na całym obszarze AO, zatem kluczowe jest tworzenie szlaków turystycznych łączących poszczególne miejscowości poprzez spójny system identyfikacji. Tabela 75 Środki transportu wykorzystywane przez respondentów Liczba badanych [os.] [%] Środek transportu Krajowych Zagranicznych Ogółem Krajowych Zagranicznych Ogółem Samochód ,68 48,21 71,79 Autokar ,82 25,00 12,86 Pociąg ,04 10,71 9,38 Inny (samolot, autostop, motocykl, rower) ,12 7,14 2,32 Bus ,34 4,46 1,96 Autobus linii regularnej ,67 4,02 1,34 B.d ,33 0,45 0,36 Łącznie ,00 100,00 100,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) Większość turystów odwiedzających korzysta z bazy hotelowej. Niepokojące w kontekście potencjału rozwojowego turystyki biznesowej jest brak obiektów o najwyższym standardzie 11 (4**** i 5*****), posiadających wystarczającą liczbę miejsc noclegowych umożliwiającą organizację kongresów, zjazdów 11 Obiekty 4**** są w budowie i cześć z nich zostanie oddana do użytku jeszcze w 2014r. Strona 120

121 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką i konferencji (informacje na podstawie bazy OROT publikacja ). Warto zwrócić uwagę na relatywnie wysoki odsetek turystów zagranicznych korzystających z niekomercyjnych obiektów noclegowych (mieszkań krewnych i znajomych). W kontekście turystyki weekendowej opartej o aktywne spędzanie czasu ważnym elementem jest rozwój kwater prywatnych, agroturystyk oraz pensjonatów rozlokowanych równomiernie na terenach atrakcyjnych przyrodniczo obejmujących cały obszar AO. Tabela 76 Struktura bazy noclegowej wykorzystywanej przez respondentów w Aglomeracji Opolskiej Liczba respondentów [os.] [%] Miejsce noclegu Krajowych Zagranicznych Ogółem Krajowych Zagranicznych Ogółem Hotel ,85 29,71 50,38 Mieszkanie krewnych ,42 21,74 12,69 Inny obiekt noclegowy (sanatorium, akademik, dom pielgrzyma, ,21 17,39 12,12 zamek) Mieszkanie znajomych ,07 4,35 6,35 Agroturystyka ,81 2,90 5,77 Kemping ,79 3,62 1,54 Pensjonat ,09 2,90 2,31 Kwatera prywatna ,57 2,90 1,92 Schronisko ,83 5,80 2,88 Dom rodzinny ,26 5,80 1,73 Motel ,31 1,45 1,35 Dom wycieczkowy ,79 1,45 0,96 Razem ,00 100,00 100,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) Wśród respondentów odwiedzających Aglomerację Opolską i korzystających z noclegów zdecydowana większość nocowała na jej terenie. Poza Opolem przyciągającym najwyższy odsetek turystów ze względu na metropolitalny charakter warto podkreślić wysoką pozycję Turawy stanowiącej zaplecze rekreacyjne dla rdzenia Aglomeracji Opolskiej. Tabela 77 Struktura miejscowości, w których nocowali odwiedzający Aglomerację Opolską Nazwa miejscowości Liczba respondentów [os.] [%] Krajowych Zagranicznych Ogółem Krajowych Zagranicznych Ogółem Opole ,65 31,88 27,31 Turawa ,59 10,14 16,35 Kamień Śląski ,09 5,80 11,15 Moszna ,42 0,00 6,92 Prószków ,97 0,00 3,65 Krasiejów ,93 2,90 3,65 Zdzieszowice ,57 0,00 1,15 Gogolin ,31 0,72 1,15 Krapkowice ,31 2,17 1,54 Ozimek ,52 4,35 1,54 Biadacz ,26 2,17 0,77 Chrząstowice ,79 0,72 0,77 Przywory ,52 0,72 0,58 Grodziec ,00 1,45 0,38 Strona 121

122 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Nazwa miejscowości Liczba respondentów [os.] [%] Krajowych Zagranicznych Ogółem Krajowych Zagranicznych Ogółem Izbicko ,00 0,72 0,19 Niemodlin ,00 0,72 0,19 Walce ,00 0,72 0,19 Czarnowąsy ,26 0,00 0,19 Pozostałe ,80 34,78 22,31 Razem ,00 100,00 100,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) Konsumpcja usług turystycznych wśród odwiedzających Aglomerację Opolską jest relatywnie niska, co jest bezpośrednio powiązana z indywidualnym charakterem większości pobytów. Zwraca uwagę fakt, wyższego wykorzystania usług przewodnickich przez turystów zagranicznych, co wskazuje na zainteresowanie regionalnym dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym. Tabela 78 Konsumpcja usług turystycznych przez odwiedzających Aglomerację Opolską Korzystanie z usług turystycznych Brak korzystania z usług ,00 66,07 74,02 Przewodnik turystyczny ,31 21,43 19,73 Informacja turystyczna ,45 6,70 1,70 Instruktor rekreacji ,45 0,45 0,45 Pilot wycieczek ,12 2,68 1,43 Inne usługi turystyczne ,68 2,68 2,68 Razem ,00 100,00 100,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) 2.4 Wydatki turystyczne odwiedzających Aglomerację Opolską Analiza wydatków ponoszonych przez respondentów odwiedzających Aglomerację Opolską kształtuje się na zbliżonym poziomie w odniesieniu do turystów krajowych i zagranicznych. Warto zwrócić uwagę na relatywnie niski stopień wydatków na kulturę oraz szeroko rozumianą rozrywkę. Wydatki związane z atrakcjami turystycznymi i pamiątkami stanowią istotną część budżetów turystów, niemniej w wartościach bezwzględnych deklarowane kwoty są stosunkowo niskie. Tabela 79 Rodzaje wydatków ponoszonych przez turystów odwiedzających Aglomerację Opolską Rodzaj wydatku Liczba respondentów deklarujących wydatki Liczba respondentów [os.] [%] Krajowych Zagranicznych Ogółem Krajowych Zagranicznych Ogółem [%] Średnie wydatki deklarowane przez respondentów [zł] Krajowych Zagranicznych Krajowych Zagranicznych Krajowych Zagranicznych Atrakcje ,61 18, Pamiątki ,93 16, Wyżywienie ,82 14, Zakupy ,24 15, Zakwaterowanie ,80 8, Rozrywki ,27 6, Sport ,61 4, Strona 122

123 Rodzaj wydatku Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Liczba respondentów deklarujących wydatki [%] Średnie wydatki deklarowane przez respondentów [zł] Krajowych Zagranicznych Krajowych Zagranicznych Krajowych Zagranicznych Kultura ,49 13, Zabiegi lecznicze ,26 1, Inne ,97 0, Łącznie ,00 100, Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych OROT (2012 r.) 2.5 Atrakcyjność turystyczna Aglomeracji Opolskiej W raporcie z badań pn. Ruch turystyczny w województwie opolskim i na pograniczu polsko-czeskim w 2012 roku przedstawiono wyniki badania ankietowego, na podstawie którego stworzono listę rankingową 20 największych atrakcji turystycznych oraz 20 najbardziej atrakcyjnych turystycznie miejscowości województwa opolskiego. W odniesieniu do Aglomeracji Opolskiej na liście rankingowej znalazło się 10 atrakcji turystycznych oraz 7 miejscowości. Można zatem stwierdzić, iż analizowany obszar jest kluczowy w perspektywie atrakcyjności turystycznej województwa opolskiego. Wiodącą rolę na analizowanym obszarze posiada Miasto Opole, stanowiące z jednej strony rdzeń Aglomeracji, z drugiej natomiast będące centrum społeczno-gospodarczym o ponadregionalnym charakterze. Jednocześnie warto scharakteryzować najważniejsze atrakcje turystyczne wskazywane przez respondentów. Zamek w Mosznej obiekt powstał w połowie XVII wieku, od 1866 do 1945 roku był rezydencją śląskiego rodu Tiele-Wincklerów, potentatów przemysłowych. Zamek posiada 365 pomieszczeń oraz 99 wież i wieżyczek. Od 2013 obiekt w Mosznej pełni rolę obiektu noclegowego i posiada rozbudowaną ofertę konferencyjną i gastronomiczną. W bezpośrednim otoczeniu zamku znajduje się dwustuhektarowy zabytkowy park oraz ośrodek hodowli koni sportowych. JuraPark Krasiejów funkcjonujące od 2010 roku muzeum paleontologiczne połączone z parkiem rozrywki umieszczone na ciągle aktywnym terenie wykopalisk archeologicznych. Wielokrotnie wyróżniana i nagradzana jako placówka edukacyjna i popularyzatorska. Turystyczny Produkt Roku 2010 Certyfikat Polskiej Organizacji Turystycznej. Kamień Śląski miejsce znane głównie jako miejsce urodzenia św. Jacka, bł. Czesława i bł. Bronisławy, w którym funkcjonuje późnobarokowy pałac z przełomu XVII i XVIII wieku, siedziba kilku szlacheckich rodów śląskich. Obecnie Centrum Kultury i Nauki Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego. Jako Sanktuarium św. Jacka jest popularnym miejscem pielgrzymkowym. Opole to atrakcyjny układ urbanistyczny z zabytkowym rynkiem oraz centrum i rdzeń Aglomeracji Opolskiej, wśród jej unikalnych atrakcji turystycznych należy wskazać Amfiteatr opolski, gdzie funkcjonuje Narodowe Centrum Polskiej Piosenki i corocznie odbywa się Krajowy Festiwal Piosenki Polskiej. Ponadto warto podkreślić popularność opolskiego ogrodu zoologicznego czy też unikalnej ekspozycji etnograficznej Muzeum Wsi Opolskiej. Strona 123

124 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Tabela 80 Kluczowe atrakcje turystyczne Aglomeracji Opolskiej wg. raportu OROT, n=3233 L.p. Nazwa atrakcji turystycznej Gmina Lokata rankingowa Łączna liczba wskazań w badaniu ankietowym (respondenci zagraniczni) 1 Zamek w Mosznej Gmina Strzeleczki (79) 2 JuraPark w Krasiejowie Gmina Ozimek (101) 3 Opole Miasto Opole (116) 4 Kamień Śląski Gmina Gogolin (32) 5 Muzeum Wsi Opolskiej Miasto Opole (49) 6 Ogród zoologiczny Miasto Opole (32) 7 Amfiteatr w Opolu Miasto Opole (24) 8 Rynek w Opolu Miasto Opole (31) 9 Pałac w Kamieniu Śląskim Gmina Gogolin (3) 10 Kościół w Kamieniu Śląskim Gmina Gogolin (12) Źródło: Ruch turystyczny w województwie opolskim i na pograniczu polsko-czeskim w 2012 roku W kontekście rozwoju turystyki na terenie AO należy podkreślić, iż spośród 20 miejscowości uznanych za najbardziej atrakcyjne w województwie opolskim, 7 z nich znajduje się w granicach administracyjnych analizowanego obszaru (3 znajdują się w pierwszej piątce). Zatem mając na uwadze spójny rozwój AO należy kłaść akcent na zrównoważony rozwój poszczególnych gmin w ścisłym powiązaniu z Opolem przyciągającym największą liczbę turystów. Niemniej w kontekście kompleksowo rozumianego rozwoju społeczno-gospodarczego AO turystyka nie jest branżą wiodącą. Rozwijanie i budowę markowych produktów turystycznych należy traktować jako element wspierający rozwój gospodarki regionalnej oraz wpływający na podniesienie jakości życia mieszkańców poprzez funkcjonowanie i rozwój stref rekreacji oraz wypoczynku. Tabela 81 Najbardziej atrakcyjne turystycznie miejscowości AO wg. raportu OROT, n=3233 L.p. Nazwa miejscowości Lokata rankingowa Łączna liczba wskazań w badaniu ankietowym (respondenci zagraniczni) 1 Opole (289) 2 Moszna (70) 3 Krasiejów (53) 4 Kamień Śląski (46) 5 Turawa (14) 6 Krapkowice (22) 7 Gogolin (12) Źródło: Ruch turystyczny w województwie opolskim i na pograniczu polsko-czeskim w 2012 roku Poza wymienionymi atrakcjami turystycznymi oraz miejscowościami o najbardziej rozpoznawalnych walorach rekreacyjnych i krajobrazowych warto syntetycznie przedstawić wybór atrakcji turystycznych zinwentaryzowanych na podstawie danych OROT i udostępnionych na portalu jak również poprzez konsultacje z poszczególnymi gminami tworzącymi Aglomerację Opolską. Zatem atrakcje turystyczne zostały przedstawione zbiorczo w dwóch tabelach obejmujących zabytki kultury materialnej oraz infrastrukturę i zasoby umożliwiające aktywny wypoczynek i rekreację. Poniżej tabel wylistowano wskazane przez gminy obiekty i atrakcje. Przeprowadzona analiza dowodzi, iż głównym potencjałem rozwojowym AO jest relatywnie równomierne rozmieszczenie atrakcji turystycznych, co pozwala na tworzenie produktów turystycznych dedykowanych turystom biznesowym oraz weekendowym. Niemniej zauważa się, że aktualnie funkcjonujące zasoby nie pozwalają na traktowanie szeroko rozumianej turystyki jako koła zamachowego regionalnej gospodarki. Strona 124

125 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Tabela 82 Wybrane rodzaje atrakcji turystycznych funkcjonujące na terenie AO Fontanny, Zamek, Zabytki studnie, Gmina pałac, architektury pomniki, dworek sakralnej figury Obwarowania, fortyfikacje miejskie, ratusze Parki Parki rozrywki i ogrody zoologiczne Zabytki techniki Judaica oraz miejsca pamięci Chrząstowice Dąbrowa Dobrzeń Wielki Gogolin Izbicko Komprachcice Krapkowice Lewin Brzeski Łubniany Murów Niemodlin Opole Ozimek Popielów Prószków Strzeleczki Tarnów Opolski Turawa Walce Zdzieszowice Łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie i konsultacji z gminami tworzącymi Aglomerację Opolską Muzea i inne Razem Strona 125

126 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Tabela 83 Atrakcje funkcjonujące na terenie AO w zakresie kultury fizycznej oraz aktywnych form turystyki Gmina Basen Wypożyczalnia sprzętu Boiska, hale sportowa Korty Lodowisko Stadniny koni, kluby jeździeckie Fitness Spływy kajakowe Szkółka, nauka Akweny Łowisko Inne Razem Chrząstowice Dąbrowa Dobrzeń Wielki Gogolin Izbicko Komprachcice Krapkowice Lewin Brzeski Łubniany Murów Niemodlin Opole Ozimek Popielów Prószków Strzeleczki Tarnów Opolski Turawa Walce Zdzieszowice Łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie i konsultacji z gminami tworzącymi Aglomerację Opolską Strona 126

127 Gmina Chrząstowice 1. Atrakcje turystyczne: Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Dworek: Dworek w Zbicku oraz park pałacowy; Zabytki architektury sakralnej: Kościół Niepokalanego Poczęcia w Chrząstowicach, Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Dębiu, Kościół p.w. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Lędzinach, Dom Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP w Chrząstowicach; Parki: Park z aleją dojazdową w Zbicku, Park podworski z Aleją Dębową w Dębiu; Miejsca pamięci: Regionalna Izba Śląska im. Konrada Mientusa w Dańcu; Izba Muzealno-Kolekcjonerska w Dębskiej Kuźni; Inne: Młyn wodny w Dębskiej Kuźni i Dębiu. 2. Aktywne formy turystyki: Basen: Letni basen kąpielowy w Suchym Borze ze zjeżdżalnią, Kryte baseny kąpielowe: Chrząstowice i w Ośrodku Rehabilitacji Dzieci i Młodzież w Suchym Borze; Wypożyczalnia sprzętu: Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Suchy Bór; Zbiorniki wodne: Kamionka Falmirowice, Łowisko Chrząstowice; Inne: place zabaw, Korty tenisowe halowe i otwarte w Chrząstowicach, boisko Orliki 2012 w Dębskiej Kuźni, hala sportowa w Chrząstowicach, oznakowane trasy rowerowe ( 55,1 km) stadnina koni w Niwkach i w Zbicku, boiska sportowe. Gmina Dąbrowa 1. Atrakcje turystyczne: Zamek, pałac i dworek: Zamek w Dąbrowie, Pałac w Niewodnikach, Dworek w Karczowie, Pałac w Naroku, Zamek w Ciepielowicach; Zabytki architektury sakralnej: św. Wawrzyńca w Dąbrowie, św. Mikołaja w Żelaznej, św. Piotra i Pawła w Chróścinie, św. Józefa Robotnika we Wrzoskach, św. Jana Nepomucena w Sławicach, św. Floriana w Naroku, św. Najświętszego Serca Pana Jezusa; Parki: Park w Dąbrowie, Park dworski w Chróścinie, Park zabytkowy w Sławicach, Park w Skarbiszowie, Park w Karczowie 1. Aktywne formy turystyki: Stadiony/Boiska/Sale sportowe: LZS Skarbiszów, LZS Narok, LZS Mechnice, LZS Prądy, LZS Wrzoski, LZS Sławice, LZS Żelazna, LZS Niewodniki, LZS Karczów, Boisko wielofunkcyjne w Sławicach, Kompleks Orlik w Chróścinie, Hala Sportowa w Dąbrowie, Sala Sportowa w Chróścinie; Klub jeździecki: Ośrodek Jeździecki Stajnia Lipowa; Gmina Dobrzeń Wielki 1. Atrakcje turystyczne: Zabytki architektury sakralnej: Zespół Klasztorny Norbertanek: Dom Zakonnic Norbertanek, Prałatura w zespole klasztoru i kościół parafialny pw. Św. Norberta w Czarnowąsach, Kościół Parafialny pw. Św. Jadwigi z otoczeniem w Chróścicach, Kościół poewangelicki pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Kup, Kościół Katolicki pw. św. Jerzego w Kup, Kościół parafialny pw. św. Katarzyny, Dawny kościół parafialny pw. św. Katarzyny, Kościół pw. Św. Rocha; Pomniki i figury: Figura św. Jana Nepomucena Czarnowąsy ul. Sobieskiego, Figura św. Jana Nepomucena Czarnowąsy ul. Jagiełły, św. Rocha Plac kościoła św. Rocha DW Figura św. Jana Nepomucena obok kościoła parafialnego; Parki: Teren cmentarza przy kościele św. Rocha wraz z parkiem w Dobrzeniu Wielkim; Judaica i miejsca pamięci: Strona 127

128 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Dobrzeń Wielki pomnik ofiar I i II wojny światowej, Kup - 3 betonowe, Kup - grób ofiar II wojny światowej, Kup - pomnik ofiar I i II wojny światowej, Chróścice grób 34 nieznanych żołnierzy niemieckich, Chróścice - tablica dotyczy działaczy Powstań Śląskich i Związku Polaków w Niemczech, Chróścice - pomnik upamiętniający ofiary I i II wojny światowej, Chróścice - popiersie dotyczy działacza Powstań Śląskich i Związku Polaków w Niemczech Augustyna Kośnego, Czarnowąsy - pomnik ofiar I wojny światowej, Czarnowąsy - pomnik ofiar II wojny światowej, Brzezie - pomnik ofiar I i II wojny światowej. 2. Aktywne formy turystyki: Boiska, hale oraz korty: Borki, Brzezie, Chróścice, Czarnowąsy, Dobrzeń Mały, Dobrzeń Wielki, Kup oraz Świerkle - boiska sportowe, boisko Orlik przy Szkole Podstawowej nr 1, Hala sportowa przy Zespole Szkół; Korty: Chróścice, Kup; Zbiorniki wodne: Ośrodek rekreacji "Balaton". Gmina Gogolin 1. Atrakcje turystyczne: Zamek: zamek św. Jacka w Kamieniu Śląskim; Zabytki architektury sakralnej: Kościół pw. Trójcy Świętej w Choruli, Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gogolinie, Kościół pw. św. Anny i św. Joachima w Gogolinie - Karłubcu, Kościół pw. Błogosławionego Czesława w Górażdżach; Kościół Rzymskokatolicki pw. św. Jacka w Kamieniu Śląskim, Kościół pw. św. Franciszka z Asyżu w Malni oraz kościół pw. Podwyższenia Krzyża św. w Malni, Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Obrowcu; Pomniki, figury: Pomnik Karolinki i Karlika; Parki: Ścieżka przyrodniczo -edukacyjna Kopalni Górażdże; Ścieżka przyrodnicza: Kamionek - Kamień Śląski, park przyzamkowy w Kamieniu Śląskim, Park na Ligonia w Gogolinie; Zabytki techniki: Piece wapiennicze, Wiatrak ruiny; Judaica: Cmentarz żydowski w Gogolinie; Inne: Izba Tradycji w Kamieniu Śląskim. 2. Aktywne formy turystyki: Basen: Pływalnia kryta w Gogolinie, Pływalnia odkryta w Gogolinie, Zespół turystyczno-wypoczynkoworehabilitacyjny Caritas Diecezji Opolskiej Sebastianeum Silesiacum. Gmina Izbicko 1. Atrakcje turystyczne: Pałac: Pałac w Izbicku; Kościoły i klasztory: Kościół parafialny pw. Michała Archanioła w Poznowicach, Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela w Izbicku, Kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krośnicy, Kościół pw. św. Józefa w Otmicach; Figury: Figura św. Floriana w Siedlcu, Figura św. Jana Nepoumucena w Siedlcu, Figura św. Jana Nepomucena w Izbicku; Inne: Izba Tradycji Śląskiej w Otmicach. 2. Aktywne formy turystyki: Korty tenisowe: Pałac w Izbicku; Stadiony/boiska/sale sportowe: Kompleks boisk sportowych Orlik 2012 w Izbicku, Boisko sportowe w Izbicku, Boisko sportowe w Krośnicy, Boisko sportowe w Siedlcu. Gmina Komprachcice 1. Atrakcje turystyczne: Zabytki architektury sakralnej: Kościół pw. św. Marcina w Ochodzach; Parki: Park dworski w Domecku, Strona 128

129 pałac i park w Chmielowicach. 2. Aktywne formy turystyki: Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Boiska i hale sportowe: Hala sportowa OSiR w Komprachcicach, sala sportowa przy szkole podstawowej w Domecku, kompleks boisk przy hali OSIR w Komprachcicach, kompleks boisk Orlik w Polskiej Nowej Wsi, boisko w Chmielowicach, Komprachcicach, Wawelnie i Domecku, Korty: kompleks boisk Orlik oraz korty tenisowe w Polskiej Nowej Wsi; Klub jeździecki: Klub jeździecki Royal w Ochodzach; Szkółka, nauka: Szkółka piłkarska przy GKS Komprachcice, Szkółka badmintona przy klubie Victoria Domecko, szkółka piłki siatkowej przy LUKS Sukces; Łowisko: Łowisko Relaks w Komprachcicach, Inne: lotnisko Aeroklub u Opolskiego. Gmina Krapkowice 1. Atrakcje turystyczne: Zamki, pałace i dwory: Zamek w Krapkowicach; Zamek w Rogowie Opolskim; Zespół pałacowy w Dąbrówce Górnej; ruiny zamku w Krapkowicach-Otmęcie; dwór w Żużeli; Judaica: Cmentarz żydowski w Krapkowicach; Zabytki architektury sakralnej: kościół parafialny p.w. św. Mikołaja, dom zakonny elżbietanek w Krapkowicach; kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP w Krapkowicach-Otmęcie; kościół parafialny w Rogowie Opolskim p.w. śś. Filipa i Jakuba; kościół parafialny w Kórnicy p.w. śś. Fabiana i Sebastiana; Obwarowania, fortyfikacje miejskie, ratusze: Mury obronne w Krapkowicach; Wieża bramy Górnej w Krapkowicach; Miejsca pamięci: mogiła zbiorowa żołnierzy z II wojny św. w Steblowie; grób sapera Stanisława Bączka w Krapkowicach; mogiła powstańców śląskich w Krapkowicach; Parki rozrywki, ogrody zoologiczne: ścieżka edukacyjno-przyrodnicza Las Otmętu ; Fontanny: Rynek w Krapkowicach; ul. Drzymały w Krapkowicach; studnia ul. Wiejska w Krapkowicach; Zabytki techniki: Ruiny wieży wodnej w Krapkowicach; Piece wapiennicze (4) w Krapkowicach; śluza mała na Odrze w Krapkowicach; Parki: zabytkowy w Dąbrówce Górnej; zabytkowy park w Rogowie Opolskim; las komunalny pełniący funkcję parku miejskiego a Krapkowicach-Otmęcie; las w dzielnicy Otmęt w Krapkowicach; park w Żużeli; Inne: Izba Muzealna Papiernictwa w Krapkowicach. 2. Aktywne formy turystyki: Basen: odkryty stadion miejski OTMĘT, kryta pływalnia DELFIN; Akweny: przystań wodna Marina ; dawna żwirownia Gold ; stawy w Pietnej; Wypożyczalnia sprzętu: przystań wodna Marina ; Łowiska: żwirownia Gold; rzeka Odra i Osobłoga; stawy w Pietnej; Klub jeździecki, stadnina koni: klub jeździecki w Pietnej, stadnina koni w Gwoździcach; Spływy kajakowe: port jachtowy Krapkowice, firma Talent, firma Krzysztof Glombica; Szkółka, nauka: szkółka kajakarska przy porcie jachtowym w Krapkowicach; szkółka jazdy konnej w Pietnej; Korty tenisowe: 2 korty w Krapkowicach; Fitness: fitnesssiłownia Synergia w Krapkowicach; siłownia w hali widowiskowo-sportowej w Krapkowicach-Otmęcie; Stadiony, boiska, sale: stadion miejski OTMĘT, stadion piłkarski UNIA, boiska w Żywocicach, Dąbrówce Górnej, Kórnicy oraz Steblowie, hala widowisko-sportowa w Krapkowicach, sala sportowa w Żywocicach, hala sportowa przy PG 2, kompleks boisk wielofunkcyjnych w Krapkowicach. Strona 129

130 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Gmina Lewin Brzeski 1. Atrakcje turystyczne: Pałac: Gimnazjum w Lewinie Brzeskim (pałac, barokowy z 1772 r.), Pałac Opolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Łosiowie; Zabytki architektury sakralnej: Kościół Ewangelicki pw. św. Piotra i Pawła, Kościół Rzymskokatolicki pw. Najświętszej Marii Panny, Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Łosiowie, Kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Skorogoszczy, Kościół pw. Świętej Trójcy w Buszycach, Kościół p.w. św. Mikołaja w Różynie, Kościół św. Antoniego w Strzelnikach; Pomniki: Pomnik żołnierzy radzieckich w Mikolinie, Pomnik Jana Pawła II Lewin Brzeski, plac kościelny, Krzyż pokutny w Lewinie Brzeskim, Krzyż pokutny w Różynie, Figura Świętych w Błażejowicach, Kapliczka w Mikolinie; Parki: Skorogoszcz, Lewin Brzeski; Ratusze: Ratusz w Lewinie Brzeskim; Zabytki techniki: Folwarczna Wieża Ciśnień w Skorogoszczy; Judaica: Cmentarz żydowski w Skorogoszczy; Miejsca pamięci: Izba tradycji i pamięci (MGDK w Lewinie Brzeskim); Inne: Izba Tradycji Łosiów. 2. Aktywne formy turystyki: Boiska/stadiony: Stadion Olimpia w Lewinie Brzeskim, Boisko Pogoń Łosiów, Boiska w Skorogoszczy, Golczowicach, Przeczy, Kantorowicach, Ptakowicach, Mikolinie, Buszycach, oraz w Nowej Wsi Małej; Korty: Łosiów, Skorogoszcz, Lewin Brzeski; Klub jeździecki/stadnina: Ludowy Klub Jeździecki "Husaria" w Skorogoszczy, Stadnina koni: "Michałówka" w Borkowicach; Fitness: Skorogoszcz, Lewin Brzeski, Łosiów; Spływy Kajakowe: Lewin Brzeski; Akweny: Żwirownia w Lewinie Brzeskim, Żwirownia w Kantorowicach; Łowiska: Kantorowice, Lewin Brzeski. Gmina Łubiany 1. Atrakcje turystyczne: Kościoły i klasztory: Kościół pw. św. Szczepana; Kościół p.w. św. Bartłomieja; Kościół pw. św. Barbary; Kościół p.w. św. Antoniego; Kościół p.w. św. Piotra i Pawła; Inne: Kaplica Studzionka, Izba Regionalna w Łubnianach, Izba Regionalna w Biadaczu. 2. Aktywne formy turystyki: Stadiony/Boiska/Sale sportowe: Boisko wielofunkcyjne mieszczące się przy Publicznej Szkole Podstawowej w Brynicy; Boisko wielofunkcyjne przy Publicznym Przedszkolu w Dąbrówce Łubniańskiej; Kompleks boisk sportowych Orlik 2012 w Łubnianach, LZS Łubniany, LZS Jełowa, LZS Luboszyce, LZS Brynica, Boisko wielofunkcyjne mieszczące się przy Publicznej Szkole Podstawowej w Luboszycach; Klub jeździecki: Stadnina Koni Kalinówka, Gospodarstwo Agroturystyczne AgroRelaks ; Łowisko: Ośrodek Wypoczynkowy ''Żwirek''; Inne: Plac rekreacyjny w Dąbrówce Łubniańskiej, spływ kajakowy rzeką Małą Panew. Gmina Murów 1. Atrakcje turystyczne: Kościoły i klasztory: Kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Radomierowicach, Kościół pw. NSPJ w Zagwiździu, Kościół pw. Św. Rocha w Starych Budkowicach; Parki: Ogród Botaniczny przynależący do parafii w Zagwiździe; Zabytki techniki: Huta Szkła w Murowie, Kompleks zabytkowej Huty Żeliwa wraz z Regionalną Salą Muzealna w Zagwiździu. Strona 130

131 2. Aktywne formy turystyki: Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Klub jeździecki: Stadnina koni "OKOŁY", Spływy kajakowe: Wypożyczalnia kajaków w Zagwiździu; Kort tenisowy LZS w Starych Budkowicach; Łowisko: staw PZW Murów w Zagwiździu, staw PZW Murów w Murowie; Wypożyczalnie sprzętu: Ekoturystyka Chata w lesie sprzęt do Nordic Walking, Gospodarstwo agroturystyczne Stobrawska Grzynda u Kaniów sprzęt rowerowy, Inne: plac rekreacyjno-sportowy w Murowie, gra terenowa Poznaj zabytki Zagwiździa, gra terenowa Grodzisko w Murowie, pokazy tkackie, przejażdżki bryczką. Gmina Niemodlin 1. Atrakcje turystyczne: Zamki, płace i dwory: zamek w Niemodlinie; Kościoły i klasztory: Kościół im. Najświętszej Maryi Panny w Szydłowcu Śl., Kościół pw. NMP Królowej Polski w Niemodlinie, Kościół pw. Trójcy Świętej w Graczach, Kościół pw. Św. Mikołaja, Kościół pw. Macierzyństwa Najświętszej Marii Panny w Krasnej Górze; Drewniane budownictwo sakralne: Chatka Pustelnika; Fontanny, studnie, pomniki, figury: Pomnik pamięci ofiar pracy przymusowej w obozie w Magnuszowiczkach, Pomnik Obrońców Przebraża w Niemodlinie, Zabytkowa figura św. Floriana na Rynku w Niemodlinie, Zabytkowa lampa gazowa na Rynku w Niemodlinie, zabytkowa figura św. Jana Nepomucena w Krasnej Górze, zabytkowe rzeźby przy zamkowe; Obwarowania, fortyfikacje miejskie, ratusze: fragment murów miejskich; zabytkowy i unikatowy układ urbanistyczny miasta Niemodlina; Parki: Zabytkowy Park Dendrologiczny w Lipnie; park w Niemodlinie; Parki rozrywki: Park linowy w Lipnie; Inne: Pomnik przyrody Dąb w Szydłowcu Śląskim. 2. Aktywne formy turystyki Basen: Basen w Lipnie; Stadiony / Boiska/ Sale sportowe: Hala widowiskowo sportowa w Niemodlinie, Stadion Miejski w Niemodlinie, Kompleks boisk sportowych w Niemodlinie, Stadion w Graczach; Fitness: Hala widowiskowo sportowa w Niemodlinie; Inne: Hotel Domino, Restauracja Na wyspie, apartamenty gościnne Med Palace, Motel Motyl. Gmina Opole 1. Atrakcje turystyczne: Zamek, pałace, dworek: Wieża Piastowska; Kościoły i klasztory: Katedra św. Krzyża, Kościół Matki Boskiej Bolesnej i św. Wojciecha, Kościół pw. św. Katarzyny, Kościół Św. Trójcy (Franciszkanów); Kościół Matki Boskiej Bolesnej i św. Wojciecha; Fontanny, studnie, pomniki, figury: Figura św. Jana Nepomucena, Opolska Ceres, Opolska Nike, Pomnik Józefa Lompy, Staw Zamkowy z fontanną w Opolu, Wzgórze uniwersyteckie; Obwarowanie i fortyfikacje: Fragment murów obronnych w Opolu z basztą artyleryjską, Opolska Wenecja, Wieża Zamku Górnego w Opolu; Ratusze: Ratusz w Opolu; Parki: Park na Wyspie Bolko w Opolu, Park Nadodrzański; Parki rozrywki i ogrody zoologiczne: Opolski Ogród Zoologiczny; Zabytki techniki: Most Groszowy w Opolu; Judaica: Cmentarz żydowski w Opolu; Inne: Muzeum Politechniki Opolskiej i lamp rentgenowskich, Izba Regionalna-Heimatstube w Opolu-Gosławicach, Kamienica Czynszowa, Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu, Festiwal Gaude Mater Polonia Wincenty z Kielczy in memoriam, Galeria Sztuki Współczesnej w Opolu, Grupa SBRT. Organizacja Imprez Rozrywkowych, Domek lodowy, Kamienica ul. Książąt Opolskich 36b w Opolu, Kamienica ul. Osmańczyka 16 w Opolu, Strona 131

132 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Kamienica ul. Reymonta w Opolu, Kamienice przy ul. Damrota w Opolu, Muzeum Diecezjalne, Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu 2. Aktywne formy turystyki Basen: Basen letni BŁĘKITNA FALA w Opolu, Kryta pływalnia Wodna nuta, Kryta pływalnia AKWARIUM w Opolu; Stadiony / Boiska/ Sale sportowe: Hala widowiskowo-sportowa OKRĄGLAK w Opolu, Stadion lekkoatletyczny Fitness Klub OLIMP, Stadion miejski w Opolu, Zespół boisk ORLIK Bielska w Opolu; Korty tenisowe: Miejskie Korty Tenisowe; Lodowisko: Sztuczne lodowisko TOROPOL; Klub jeździecki: Ludowy Klub Jeździecki Ostroga, Salon Jeździecki Cavalor, Stajnia przy Leśniczówca; Siłownia/Fitness: Fitness Club Dynamika, MAXIMUS Fitness Club, Opolskie Centrum Rekreacji Fitness klub FitLife, Fitness Klub OLIMP, OXIDE Fitness Club, F1 Fitness Strength, YOGA Kazimiera Prusko, SPARTAKUS Studio Ćwiczeń Siłowych Siłownia-Sauna-Bar Andrzej Ziółkowski, Aerobic Opole Fitness, IQ PILATES fitness, STEPLIFE CLUB Siłownia, ATLETIA Klub Fitness, AQUARIUS Studio Ćwiczeń, FORMINI-Fitness klub dla dzieci Katarzyna Kochalska, GYMBOX Siłownia, Nowicki Import-Export Tomasz Nowicki Siłownia, Piotr Okos Opolskie Centrum Fitness, SKARABEUSZ s.c. siłownia, Joga Iyengara, Symfonia Piękna fitness; Stadnina koni: Stajnia przy Leśniczówce; Szkółka, nauka: Metropolitan Group; Wypożyczalnia sprzętu: OKEYSPORT w Opolu, Opole-Bolko, Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Zespole Placówek Oświatowych; Zbiorniki wodne: Wakepark w Opolu; Inne: Kanyon Opole - Park linowy, Skatepark Opole, Strzelnica Myśliwsko-Sportowa PZŁ. Gmina Ozimek 1. Atrakcje turystyczne: Zabytki architektury sakralnej: Kościół Parafialny pw. Św. Małgorzaty w Krasiejowie, Kościół Parafialny pw. Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Wojciecha w Grodźcu, Kościół Ewangelicki w Ozimku; Fontanny: Fontanna w Parku Europejskim w Ozimku, Fontanna na skwerku miejskim przy Domu Kultury w Ozimku; Parki: Wyspa Rehdanza w Ozimku, Jura Park w Krasiejowie; Zabytki techniki: Budynek dyrekcji huty szkła w Jedlicach, Hala produkcyjna huty szkła w Jedlicach, Magazyn główny huty szkła w Jedlicach, Stara remiza huty szkła w Jedlicach, Studnia (układ urbanistyczny) w Jedlicach, Dworek Beatka w jedlicach, Most Żelazny w Ozimku, Hala oczyszczali Huty Małapanew w Ozimku, Budynek produkcyjny huty Małapanew w Ozimku, Dawny kościół parafialny pw. Jana Chrzciciela, obecnie kaplica pw. św. Floriana w Hucie Małapanew w Ozimku, Budynek dworca głównego w Ozimku, Kolejowo-wodociągowa wieża ciśnień w Ozimku; Inne: Izba historii wsi w Krasiejowie, Muzeum Paleontologiczne w Krasiejowie, Muzeum hutnictwa Doliny Małej Panwi w Ozimku, Bunker Paintball w Krasiejowie. 2. Aktywne formy wypoczynku Spływy kajakowe: Gospodarstwo agroturystyczne AGRO-RANCZO w Schodni; Szkółka, nauka: Gospodarstwo Agroturystyczne UROCZYSKO Dylaki, Ośrodek Agroturystyczny Dwór Zawiszy Dylaki, Ośrodek Zarybieniowy POLIWODA, Biestrzynnik, Gospodarstwo Agroturystyczne i Ekoturystyczne Zagroda Jabłoniowy Sad, Gospodarstwo Agroturystyczne Dworek Sarmata Krasiejów; Wypożyczalnia sprzętu: Gospodarstwo Agroturystyczne AGRO-RANCZO Dariusz Jasiniak, Jura Park Krasiejów, Hotel Bajka w Grodźcu; Łowisko: Łowisko Zastawie, Gospodarstwo Agroturystyczne Włodzimierz Gołowkin Biestrzynnik. Strona 132

133 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Gmina Popielów 1. Atrakcje turystyczne: Zamek, pałace, dworek: Zamek myśliwski w Karłowicach; Kościoły i klasztory: Kościół Parafialny pw. Św. Michała Archanioła w Karłowicach, Kościół Ewangelicki, obecnie Katolicki Filialny pw. św. Judy Tadeusza w Kurzniach; Kościół cmentarny pw. św. Andrzeja w Popielowie, Kościół Parafialny NMP Królowej Aniołów w Popielowie; Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła w Starych Siołkowicach; Zabytki techniki: Młyn wodny w Karłowicach; Muzeum Kołodziejstwa w Popielowie, Skansen Maszyn Rolniczych - Stare Kolnie; Miejsca pamięci: Izba Pamięci Jakuba Kani; Dom ks. Jana Dzierżona w Karłowicach; Inne: Wiatrak Koźlak z XIX w. 2. Aktywne formy wypoczynku: Stadiony/Boiska/Sale sportowe: sala gimnastyczna wraz z kompleksem boisk w Karłowicach, hala sportowa w Popielowie, kompleks boisk "Moje boisko Orlik 2012" w Popielowie, sala gimnastyczna i boisko wielofunkcyjne w Starych Siołkowicach, boisko wielofunkcyjne w Starych Siołkowicach (przy PSP), boisko LKS w Rybnej, boisko LKS w Starych Siołkowicach, boisko LKS w Karłowicach, boisko LKS w Popielowie; Wypożyczalnia sprzętu: Gospodarstwo Agroturystyczne Maria i Franciszek Sobota, Gospodarstwo Agroturystyczne Lewandówka Stare Kolnie; Klub jeździecki: Ośrodek Jeździecki Picador, Lubienia Gmina Prószków 1. Atrakcje turystyczne: Zamek, pałace, dworek: Zamek w Prószkowie; Zabytki architektury sakralnej: Kościół Trójcy Świętej w Boguszycach, Kościół Matki Boskiej Szkaplerznej w Chrząszczycach, Kościół św. Mikołaja w Ligocie Prószkowskiej, Kościół św. Jerzego w Prószkowie, Kościół ewangelicki, Kościół Matki Boskiej Bolesnej w Przysieczy; Parki: Park Pomologia w Prószkowie; Park Zamkowy; Inne: Izba Muzealna Kowalstwa w Prószkowie. 2. Aktywne formy wypoczynku: Basen: Hotel ARKAS w Prószkowie; Stadnina koni: Gospodarstwo Agroturystyczne Anna Lipińska, Gospodarstwo agroturystyczne w Przysieczy "Gościnna Zagroda"; Szkółka, nauka: Opolskie Centrum Wspinaczkowe ASGARD Winów. Gmina Strzeleczki 1. Atrakcje turystyczne: Zamek, pałace, dworek: Zamek w Mosznej, Pałac w Dobrej; Parki: Park w Dobrej; Park w Mosznej; Kościoły i klasztory: Kościół parafialny pw. św. Trójcy w Kujawach, Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła w Pisarzowicach; Zabytki techniki: Wiatrak w Łowkowicach; Fontanny/studnie/pomniki: zabytkowa studnia przy Rynku w Strzeleczkach, pomnik św. Jana Nepomucena na Rynku i na ul. Opolskiej w Strzeleczkach. 2. Aktywne formy wypoczynku Strona 133

134 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Boisko: kompleks boisk Orlik w Strzeleczkach; Klub jeździecki/stadnina: Usługi Jeździeckie. Rudolf Mrugała, Ludowy Klub Jeździecki w Mosznej, Stadnina Koni w Mosznej; Łowisko: prywatne łowisko komercyjne w Racławiczkach, łowisko przy Gminnym Ośrodku Wypoczynkowym w Dobrej. Gmina Tarnów Opolski 1. Atrakcje turystyczne: Zabytki architektury sakralnej: Kościół Parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Kątach Opolskich, Kaplica dzwonnica w Kątach Opolskich, Kapliczka w Kątach Opolskich, Kaplica dzwonnica w Kosorowicach, Kościół parafialny pw. Śś. Piotra i Pawła w Nakle, Kaplica dzwonnica pw. NMP w Nakle, Kościół parafialny pw. MB Anielskiej w Przyworach, Kościół parafialny pw. Opatrzności Bożej w Raszowej, Kościół pw. Św. Marcina Biskupa w Tarnowie Opolskim; Inne: Izba Tradycji w Kosorowicach, Izba Muzealna w Raszowej. 2. Aktywne formy wypoczynku: Klub jeździecki: Ludowy Klub Jeździecki Nakło; Łowisko: Smażalnia Łowisko "Pod Dębem"; Stadiony/Boiska/ Sale sportowe Hala sportowa w Tarnowie Opolskim, boisko Orlik w Tarnowie Opolskim - wyposażone jest w boisko ze sztuczną nawierzchnią trawiastą oraz boisko wielofunkcyjne, na którym można grać koszykówkę, siatkówkę, tenisa ziemnego, Stadion w Tarnowie Opolskim, boisko wielofunkcyjne w Kątach Opolskich, boisko w miejscowościach Kosorowice, Miedziana, Przywory, Raszowa, Nakło oraz Walidrogi. Gmina Turawa 1. Atrakcje turystyczne: Zamek, pałace, dworek: Pałac w Turawie; Kościoły i klasztory: Kościół pw. św. Jadwigi; Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła; Inne: Wiejska Izba Regionalna Gminy Turawy; Jezioro Turawskie Duże; 2. Aktywne formy wypoczynku: Basen: Ośrodek wypoczynkowy "Peters"; Wypożyczalnia sprzętu: Ośrodek Marina LOK, Ośrodek Turystyczno-Wypoczynkowy Kotwica, Ośrodek Wczasowy Jowisz; Zbiorniki wodne: Jezioro Srebrne w Osowcu, Ośrodek Wypoczynkowy "Kormoran", "Zielony", Gospodarstwo agroturystyczne Tęcza - Anna i Piotr Ebisz, Jeziora Turawskie, Jezioro Turawskie Duże, Ośrodek Turystyczno-Wypoczynkowy Kotwica, Ośrodek Wczasowy "Kępno", Ośrodek Wypoczynkowy "Borowik", Ośrodek wypoczynkowy "Komunalnik", Ośrodek wypoczynkowy "Peters", Ośrodek wypoczynkowy Madzia, Ośrodek Wypoczynkowy Scorpion / dawny OW Cementowni Odra, Pole namiotowe nad Jeziorem Srebrnym. Gmina Walce 1. Atrakcje turystyczne: Zamki, pałace, dworek: pałac w Rozkochowie, ruiny dworu w Walcach; Kościoły i klasztory: Kościół pw. Wszystkich Świętych w Brożcu, Kościół pw. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Rozkochowie, Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, Kościół pw. Św. Walentego w Walcach; Fontanny, studnie, pomniki, figury: rzeźba św. Nepomucena w Walcach; Ratusze, fortyfikacje: spichlerz folwarczny w Brożcu, układy ruralistyczne wsi: Brożec, Grocholub, Stradunia; wieś Grocholub wpisana jest do Wykazu Strona 134

135 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką najcenniejszych wsi dziedzictwa kulturowego Województwa Opolskiego; Parki: park w Rozkochowie; Inne: Izba regionalna w Walcach; 2. Aktywne formy wypoczynku: Boiska: Walce, Kromołów; Korty: Walce, Stradunia; Łowiska: użytek ekologiczny Stara Odra w Straduni; Inne: Gospodarstwo Agroturystyczne Teresa Kern Walce. Gmina Zdzieszowice 1. Atrakcje turystyczne: Zamek, pałace, dworek: Wczesnobarokowy kompleks pałacowo-parkowy z I połowy XVII wieku wraz z parkiem o powierzchni 11,5 ha; Kościoły i klasztory: ArtStudio ZeNori w byłym ewangelickim kościele; neobarokowy kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny, Parki: Park przy kompleksie pałacowym w Żyrowej, Łęg Zdzieszowicki Przebogaty okazy fauny i flory Obszar Chronionego Krajobrazu, Park Krajobrazowy Góra św. Anny; Inne: Jedyna w Europie czynna przeprawa promowa na rzece Odrze napędzana siłą ludzkich mięśni. Zbudowana ona została w 1903 r. 2. Aktywne formy wypoczynku Basen: Kąpielisko miejskie w Zdzieszowicach, basem w publicznej szkole podstawowej nr 3 w Zdzieszowicach; Wypożyczalnia sprzętu: Leśna Chatka. Wypożyczalnia rowerów, sprzętu rekreacyjnego i zabawek; Wypożyczalnie sprzętu wodnego (kajaki, rowerki wodne, narty wodne) w Januszkowicach RUEDA Januszkowice, Wypożyczalnie sprzętu wodnego (kajaki, rowerki wodne, narty wodne) w Januszkowicach Jezioro Srebrne; Stadiony, boiska, sale: Stadion Miejski w Zdzieszowicach, Boiska piłkarskie w Januszkowicach, Krępnej i Żyrowej, Kompleks boisk z powierzchni syntetycznej przy PSP nr 3 i PSP nr 1 w Zdzieszowicach, Sala widowiskowa Miejsko- Gminnego Ośrodka Kultury Sportu i Rekreacji w Zdzieszowicach; Korty: Korty tenisowe przy Stadionie Miejskim w Zdzieszowicach; Stadnina koni: Stadnina koni w Rozwadzy, Stadnina koni w Żyrowej; Fitness: Kompleks siłowni na świeżym powietrzu w Parku Zabaw i Wypoczynku w Zdzieszowicach; Akweny: Jezioro Srebrne, Jezioro Duże w Januszkowicach; Łowiska: Kompleks jezior w Januszkowicach, Kompleks jezior w Rozwadzy, Łowiska na Odrze. Rozwój ruchu turystycznego w Aglomeracji Opolskiej należy rozpatrywać w ścisłym powiązaniu ze Strategią rozwoju turystyki w województwie opolskim na lata W tym dokumencie planistycznym dokonano inwentaryzacji zasobów województwa opolskiego, jak również wskazano rzeczywiście istniejący potencjał do rozwoju poszczególnych segmentów turystyki. Zidentyfikowana atrakcyjność turystyczna poszczególnych gmin tworzących Aglomerację Opolską umożliwia tworzenie spójnych produktów turystycznych dedykowanych głównie turystyce weekendowej. Efektywne wykorzystanie potencjałów poszczególnych gmin AO wymaga wykorzystania wniosków płynących z badań przeprowadzonych przez OROT (2012 r.) oraz analizę zapisów Strategii rozwoju turystyki w województwie opolskim na lata dedykowanych terenowi Aglomeracji Opolskiej (na chwilę opracowywania dokumentu zapisy Strategii były jedynymi dostępnymi w zakresie planów rozwoju ruchu turystycznego na analizowanym obszarze). Ponadto na potrzeby opracowania niniejszego rozdziału kontaktowano się z pracownikiem merytorycznym OROT. Poniższa typologia Strona 135

136 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką opiera się o zapisy Strategii rozwoju turystyki w województwie opolskim na lata i ze względu na częściową dezaktualizację została rozbudowana w kontekście rzeczywistego stanu regionalnej turystyki poprzez bezpośrednie konsultacje z poszczególnymi gminami tworzącymi Aglomerację Opolską. Tabela 84 Poszczególnych segmenty turystyki na terenie Aglomeracji Opolskiej Rozwój produktu markowego turystyka rekreacyjna, aktywna i specjalistyczna Chrząstowice, Dąbrowa,Dobrzeń Wielki, Gogolin, Komprachcice, 1 Turystyka rowerowa Krapkowice, Łubniany, Murów, Niemodlin, Ozimek, Popielów, Prószków, Strzeleczki, Tarnów Opolski, Turawa, Zdzieszowice (16 wskazań) 2 Turystyka piesza Dobrzeń Wielki, Gogolin, Krapkowice, Lewin Brzeski, Łubniany, Murów, Niemodlin, Opole, Popielów, Strzeleczki, Tarnów Opolski, Turawa, Zdzieszowice (13 wskazań) 3 Turystyka konna Chrząstowice, Krapkowice, Lewin Brzeski, Łubniany, Murów, Niemodlin, Opole, Strzeleczki, Tarnów Opolski, Turawa, Zdzieszowice (11 wskazań) 4 Turystyka wodna Dobrzeń Wielki, Gogolin, Krapkowice, Lewin Brzeski, Łubniany Niemodlin, Opole, Ozimek, Popielów, Strzeleczki, Tarnów Opolski, Turawa, Zdzieszowice (13 wskazań) 5 Narciarstwo biegowe Lewin Brzeski, Niemodlin, Strzeleczki (3 wskazania) 6 Sporty ekstremalne Lewin Brzeski, Gogolin, Opole, Tarnów Opolski, Zdzieszowice (5 wskazań) 7 Turystyka sentymentalna Cały obszar Aglomeracji Opolskiej 8 Turystyka prozdrowotna Chrząstowice, Dąbrowa, Dobrzeń Wielki, Gogolin, Łubniany, Murów, Niemodlin, Ozimek, Popielów, Turawa, Zdzieszowice (11 wskazań) Rozwój produktu markowego turystyka miejska i kulturowa 1 Turystyka archeologiczna i paleontologiczna Opole, Ozimek (2 wskazania) 2 Zabytkowe układy urbanistyczne Lewin Brzeski, Niemodlin, Opole, Strzeleczki, Walce (5 wskazań) 3 Turystyka związana Gogolin, Izbicko, Krapkowice, Murów, Niemodlin, Prószków, Strzeleczki, z atrakcjami turystycznymi Zdzieszowice (8 wskazań) 4 Turystyka industrialna Gogolin, Krapkowice, Murów, Opole, Ozimek (5 wskazań) 5 Turystyka kulturalna i widowiskowo-sportowa Krapkowice, Niemodlin, Opole, Strzeleczki, Zdzieszowice (5 wskazań) 6 Turystyka pielgrzymkowa Gogolin, Opole, Prószków (3 wskazania) Rozwój produktu markowego turystyka na terenach wiejskich 1 Agroturystyka Gogolin, Krapkowice, Lewin Brzeski, Łubniany, Murów, Niemodlin, Ozimek, Popielów, Strzeleczki, Turawa, Walce (11 wskazań) 2 Ekoturystyka Gogolin, Łubniany, Murów, Niemodlin, Ozimek, Popielów, Strzeleczki, Turawa, Walce (9 wskazań) Rozwój produktu markowego turystyka biznesowa 1 Turystyka w interesach Dobrzeń Wielki, Gogolin, Krapkowice, Lewin Brzeski, Niemodlin, Opole, Ozimek, Prószków, Zdzieszowice (9 wskazań) 2 Turystyka kongresowa i konferencyjna Gogolin, Opole, Strzeleczki, Turawa (4 wskazania) 3 Turystyka targowa i wystawiennicza Krapkowice, Opole, Prószków, Strzeleczki (4 wskazania) 4 Wyjazdy motywacyjne Niemodlin, Opole, Strzeleczki, Turawa (4 wskazania) Rozwój produktu markowego turystyka tranzytowa i przygraniczna 1 Turystyka tranzytowa Obszar Aglomeracji Opolskiej (poza Izbickiem) Źródło: dane gmin tworzących AO Czynnikiem stymulującym atrakcyjność turystyczną danego obszaru są szeroko rozumiane działania marketingowe. Na potrzeby niniejszego opracowania przeanalizowano działania promocyjne podejmowane przesz poszczególne gminy członków AO, w zakresie informacji prezentowanych Strona 136

137 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką na portalach gminnych, materiałach drukowanych, jak również uzyskanych bezpośrednio od gmin informacji na temat wyspecyfikowanych działań promocyjnych. Do najważniejszych działań gmin w zakresie promocji turystyki należy: wydawanie publikacji promocyjno-informacyjnych obejmujące swoim zakresem głównie obszar danej gminy (obejmujący granice administracyjne) w postaci folderów oraz ulotek tematycznych koncentrujących się na danej branży turystycznej, umieszczanie tablic informujących o wytyczonych szlakach rowerowych (działanie pożądane, rekomendowane dla całego obszaru AO przy uwzględnieniu wspólnego systemu identyfikacji wizualnej), działalność w organizacjach turystycznych takich jak Związek Gmin Dolna Mała Panew (tworzony przez 8 gmin z czego pięć to członkowie AO: Chrząstowice, Dobrzeń Wielki, Łubniany, Ozimek, Turawa) czy też Euroregion Pradziad, funkcjonowanie gminnych centrów informacji turystycznej, działalność w Lokalnych Grupach Działania, prowadzenie stron internetowych oraz profilów gminnych na portalach społecznościowych. W perspektywie rozwoju turystyki na obszarze AO, zauważa się, iż kluczowym czynnikiem hamującym rozwój AO jest brak zintegrowanych działań pomiędzy poszczególnymi JST. Z perspektywy turysty granice administracyjne nie są istotnym elementem, dlatego należy skupić się na kompleksowym promowaniu określonych obszarów AO i ich atrakcji turystycznych. Wykorzystanie zidentyfikowanych potencjałów i zasobów Aglomeracji wymaga połączenia działań ukierunkowanych na stworzenie wspólnej marki obszaru w zakresie rozpoznawalności turystycznej, co również znajdzie przełożenie na promocję gospodarczą wpływającą na atrakcyjność inwestycyjną AO. Wzrost atrakcyjności turystycznej obszaru jest warunkowany zacieśnieniem współpracy międzygminnej, co pozwoli na uzyskanie efektu synergii. W związku z relatywnie jednorodną charakterystyką województwa opolskiego oraz zapisami w regionalnych dokumentach strategicznych i branżowych należy ściśle współpracować z OROT celem uczynienia z rdzenia województwa AO sztandarowego, wiodącego produktu turystycznego. W zakresie szeroko rozumianej turystyki oraz stymulacji ruchu turystycznego na analizowanym obszarze kluczowe jest podjęcie następujących działań: wykreowanie i promocja marki Aglomeracji Opolskiej, w sensie tworzenia produktu turystycznego nazwa nie może mieć konotacji ściśle administracyjno-prawnej, stworzenie spójnego systemu identyfikacji wizualnej (logotyp, szata graficzna) oraz jej upowszechnienie, wspólny dla wszystkich gmin AO program rozwoju turystyki z długofalowym horyzontem czasowym, budowa produktów turystycznych w oparciu o AO, aspekt terytorialny, niemniej nie akcentujący granic administracyjnych, dostosowanie istniejących produktów turystycznych do nowej formy identyfikacji wizualnej, ustalenie wspólnych standardów w zakresie wydawnictw i publikacji poszczególnych gmin, Strona 137

138 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką stworzenie standardów minimum w odniesieniu do gminnych punktów informacji turystycznej w odniesieniu do przekazywania informacji na temat atrakcji turystycznych AO wraz z zapewnieniem narzędzi informatycznych umożliwiających wspólną promocję produktów turystycznych oraz wydarzeń kulturalnych, rozrywkowych i sportowych, kluczowa jest ścisła współpraca z OROT, która posiada niezbędne instrumenty do promowania zdefiniowanego produktu turystycznego AO, ważnym aspektem jest stymulowanie międzygminnego ruchu turystycznego oraz zaistnienie w świadomości mieszkańców zaprojektowanego produktu turystycznego, który będzie się pokrywał z jego granicami administracyjnymi, oparcie działań promocyjnych o e-narzędzia takie jak aplikacje mobilne oraz nowoczesne systemy rezerwacyjne dedykowane całemu obszarowi Aglomeracji Opolskiej (aktualnie wykorzystywane w minimalnym zakresie przez poszczególne gminy tworzące AO), pozyskiwanie środków zewnętrznych na partnerskie międzygminne (w ramach gmin funkcjonujących w AO) projekty turystyczne w zakresie rozbudowy infrastruktury turystycznej i okołoturystycznej w ścisłym powiązaniu z zachowaniem wysokiej jakości dziedzictwa przyrodniczego (np. udostępnianie szlaków wodnych). 2.6 Kluczowe branże turystyczne Aglomeracji Opolskiej Mając na uwadze spójny i zrównoważony rozwój obszaru Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki, należy z jednej strony zwrócić szczególną uwagę na zinwentaryzowane zasoby i atrakcje turystyczne obszaru, z drugiej natomiast uznać za konieczne ukierunkowanie działań na tworzenie produktów turystycznych o charakterze liniowym, stymulującym funkcje integracyjne AO, takie jak np. ścieżki rowerowe oraz szlaki piesze. Ze względu na zróżnicowanie obszaru, należy budować ofertę turystyczną w oparciu o elementy łączące największą liczbę gmin tworzących Aglomerację Opolską (zgodnie z segmentami turystyki łączącymi największą liczbę gmin). Do kluczowych dziedzin pozwalających na tworzenie markowych produktów turystycznych związanych ściśle z terenem AO należy: 1. turystyka rowerowa (16 gmin posiada zidentyfikowany potencjał w tym zakresie), 2. turystyka piesza (13), 3. turystyka wodna (13), 4. turystyka konna (11), 5. turystyka sentymentalna (20), 6. turystyka tranzytowa (19), 7. turystyka biznesowa, 8. agroturystyka, turystyka ekologiczna (11). Powyższe dziedziny są najmocniej akcentowane z perspektywy poszczególnych gmin-członków Aglomeracji Opolskiej, niemniej koncentrując się na ruchu turystycznym w kontekście rozwoju społeczno-gospodarczego analizowanego obszaru, na potrzeby niniejszej analizy wyznaczono 4 obszary o strategicznym znaczeniu dla całej branży. Strona 138

139 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Ze względu na specyfikę analizowanego obszaru, rzeczywiste możliwości rozwoju turystyki w Aglomeracji Opolskiej należy analizować na czterech głównych polach, takich jak: turystyka sentymentalna, turystyka tranzytowa, turystyka biznesowa oraz turystyka weekendowa (rozumiana jak krótkoterminowa forma spędzania czasu wolnego połączona z rekreacją, aktywnym spędzaniem czasu oraz zwiedzaniem najbliższej okolicy). Szeroko rozumiana turystyka powinna być traktowana jako element uzupełniający rozwój gospodarczy AO oraz jako narzędzie stymulujące zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej oraz osiedleńczej regionu. Wskazane segmenty rynku turystycznego pozwalają na zbudowanie trwałych markowych produktów turystycznych, efektywnie wykorzystujących zidentyfikowane potencjały pozwalające na wykreowanie adekwatnej oferty turystycznej w odniesieniu do posiadanych zasobów. Turystyka sentymentalna Według raportu Zagraniczna turystyka przyjazdowa do Polski w 2012 roku (Instytut Turystyki Szkoły Głównej Turystyki i Rekreacji, 2012 r.), liczba turystów zagranicznych przyjeżdzających do województwa opolskiego została oszacowana na poziomie 230 tys., co stanowi spadek o 8% w porównaniu do roku Podstawowym motywem podróży do korzeni jest zainteresowanie kulturą przodków oraz spotkania z krewnymi i znajomymi. Główną grupę stanowią turyści pochodzenia niemieckiego lub zamieszkujący Niemcy. Ze względu na starzenie się społeczności uprawiającej ten rodzaj turystyki oraz mniejsze zainteresowanie młodego pokolenia odwiedzaniem stron rodzinnych, ten rodzaj turystyki będzie tracił na znaczeniu, o czym wprost świadczy odnotowany spadek odwiedzających (-8% w 2012 r.). Niemniej pomimo zaobserwowanych tendencji spadkowych należy upatrywać w turystyce do korzeni korzyści umożliwiających rozwój regionu. Turystyka sentymentalna oddziałuje na cały obszar AO, jest stałym i stabilnym elementem kształtującym ruch turystyczny obszaru. Wykorzystanie możliwości płynących z turystyki przyjazdowej opierającej się głównie o turystę niemieckojęzycznego powinna z jednej strony skupiać na tworzeniu oferty spędzania czasu wolnego, z drugiej natomiast na przyciąganiu seniorów do placówek opiekuńczych oraz domów opieki. Ze względu na starzenie się społeczeństwa w Niemczech oraz niższe koszty prowadzenia działalności opiekuńczej w Polsce, turystyka sentymentalna z czasem może zyskać przełożenie na rozwój sektora usług senioralnych (pożądanym byłoby stworzenie klastra usług senioralnych). Warto w kontekście turystyki sentymentalnej zwrócić uwagę na fakt, iż dotyczy ona całego obszaru AO, w szczególności zaś gmin, w których mieszka mniejszość niemiecka, język niemiecki posiada status języka pomocniczego (w rozumieniu ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, jest to język mniejszości zamieszkującej dane terytorium, w liczbie nie mniejszej niż 20%, na terenie AO funkcjonuje w 10 gminach: Chrząstowice, Dobrzeń Wielki, Izbicko, Komprachcice, Murów, Prószków, Strzeleczki, Tarnów Opolski, Turawa, Walce) oraz gdzie wprowadzono w przestrzeni publicznej nazwy w języku niemieckim (12 gmin: Chrząstowice, Dobrzeń Wielki, Izbicko, Gogolin, Komprachcice, Łubniany, Murów, Prószków, Strzeleczki, Tarnów Opolski, Turawa, Walce). Zamieszkiwanie mniejszości niemieckiej na terenie AO oraz dobra znajomość języka niemieckiego w branży są elementami wpływającymi na rozwój turystyki sentymentalnej. Posiadane potencjały powinny zostać wykorzystane jako stymulanty rozwoju gospodarczego, szczególnie w kontekście przyciągania nowych inwestorów budujących rozwój społeczno-gospodarczy regionu. Strona 139

140 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Turystyka tranzytowa Ze względu na korzystne położenie geograficzne Aglomeracji Opolskiej, tranzyt jest naturalnym elementem wpływającym na rozwój regionu. Autostrada A4 przebiegająca horyzontalnie przez AO łączy bezpośrednio wschodnie granice kraju z miastami w Niemczech. Również w zakresie połączeń kolejowych, przez teren AO przebiega linia kolejowa E 30 należąca do III Paneuropejskiego Korytarza Transportowego łączącego Niemcy, Polskę i Ukrainę (szczególnie ważne w kontekście rozwijania kolei wysokich prędkości). Ponadto Opole znajduje się w połowie drogi pomiędzy Katowicami i Wrocławiem (ośrodkami gospodarczymi o znaczeniu ponadregionalnym), co jest bardzo korzystne dla AO w kontekście stymulowania turystyki biznesowej, jak również weekendowej. Korzystne położenie AO przekłada się również na możliwość szybkiego dotarcia do Międzynarodowego Portu Lotniczego Katowice w Pyrzowicach (dystans 135 km) oraz Portu Lotniczego Wrocław (odległość 105 km). Jednocześnie lokalna sieć drogowa istniejąca na terenie AO jest zintegrowana z kluczowymi arteriami komunikacyjnymi takimi jak DK 94, DK 45 oraz DK 46. Mocną stroną AO jest zadowalająca zewnętrzna dostępność komunikacyjna, natomiast zaobserwowano niewystarczający poziom zintegrowania oraz drożności wewnętrznego układu transportowego funkcjonującego w obrębie Aglomeracji Opolskiej. Istotnym czynnikiem wpływającym na wykorzystanie potencjału wynikającego z ruchu tranzytowego jest posiadanie dostosowanej do potrzeb infrastruktury technicznej i społecznej, a przede wszystkim adekwatnej bazy noclegowej, aktualnie zasoby AO w tym zakresie są niewystarczające. Turystykę tranzytową należy rozpatrywać w perspektywie stworzenia oferty na dłuższy pobyt w postaci katalogu produktów turystycznych o charakterze weekendowym lub ograniczonym do kilkugodzinnego pobytu w ramach przejazdu tranzytowego. Warto podkreślić, że wysoka skala przejazdów tranzytowych może zostać wykorzystana jako koło zamachowe stymulujące wzrost pobytów o charakterystyce weekendowej (głównie w odniesieniu do mieszkańców województw śląskiego i dolnośląskiego) oraz biznesowej. Zatem należy uznać, iż funkcja turystyki tranzytowej definiowana jest głównie jako uzupełniająca w stosunku do kompleksowo rozumianej oferty turystycznej AO. Turystyka biznesowa Szeroko rozumiana turystyka biznesowa związana z podróżami w interesach oraz opierana o rozwój centrów targowych i konferencyjnych w Strategii rozwoju turystyki w województwie opolskim na lata została uznana za istotną w perspektywie rozwoju 9 gmin tworzących AO, niemniej rzeczywisty potencjał oraz zidentyfikowane potencjały pozwalające na rozwój tej branży występują w pełni jedynie w odniesieniu do Opola. Stolica województwa opolskiego oraz rdzeń aglomeracji ze względu na stopień rozwoju społeczno-gospodarczego pozwala na priorytetowe potraktowanie turysty biznesowego. Opole jako centrum życia gospodarczego regionu przyciąga osoby o wysokich dochodach, właścicieli firm oraz kadrę menedżerską. Istnieją zatem możliwości rozwijania tej gałęzi życia gospodarczego. Istotnym elementem tworzącym potencjał biznesowy Opola są centra usług konferencyjno-ekspozycyjnych, zarówno publiczne Centrum Wystawienniczo Kongresowe (ul. Wrocławska), jak również prywatne takie jak domexpo (ul. Kępska). Wykreowanie Opola, jako nowego ośrodka na mapie biznesowej kraju będzie bardzo trudne, dynamika rozwoju tej gałęzi turystyki świadczy o potrzebie ukierunkowania działań na znalezienie niszy i jej zagospodarowanie. Prowadzone aktualnie działania, plany inwestycyjne, pozwolą na potencjalne organizowanie dużych Strona 140

141 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką przedsięwzięć kongresowo-konferencyjnych. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na sąsiedztwo silnych konkurentów w postaci Katowic i Wrocławia. Stworzenie produktu biznesowego, którego rdzeniem byłoby Opole jest przedsięwzięciem kosztochłonnym warunkowanym stworzeniem odrębnej strategii promocji. Na rynku turystyki opartej o aspekt biznesowy panuje wysoka konkurencyjność, jednocześnie AO nie posiada dostatecznego potencjału stricte gospodarczego pozwalającego na uczynienie z analizowanego segmentu koła zamachowego dla rozwoju regionu. Wzrost atrakcyjności turystycznej powinien być ściśle powiązany z tworzeniem stref rekreacji tworzonych z myślą o mieszkańcach (czynnik ten wzmocni atrakcyjność osiedleńczą regionu). Efektywne działania na rzecz zapewnienia wysokiej jakości życia na terenie AO, poparte adekwatną do potrzeb infrastrukturą turystyczną są elementami również wpływającymi na komfort pobytu klientów biznesowych. Zatem należy się skupić na rozwoju szeroko rozumianych stref rekreacji, dedykowanych mieszańcom oraz turystom. Działania w zakresie wzmacniania roli turystyki biznesowej powinny być ukierunkowane na współpracę transgraniczną z Czechami oraz Niemcami, mając na uwadze trwałe zjawisko turystyki sentymentalnej. Poza stworzeniem bazy w postaci zaplecza infrastrukturalnego należy skupić się również na wykorzystaniu potencjału Opola i gmin Aglomeracji w tworzeniu pakietowych produktów turystycznych o charakterze liniowym łączącym zabytki kultury materialnej z terenami atrakcyjnymi przyrodniczo poprzez zintegrowaną siec szlaków pieszych i ścieżek rowerowych. Aktualne trendy coraz częściej określają turystykę biznesową mianem przemysłu spotkań (Meetings Industry), co świadczy o masowości tej formy ruchu turystycznego. Można ją również podzielić na następujące działy: spotkania grupowe (seminaria, konferencje), wystawy (targi, pokazy), szkolenia, kursy, podróże motywacyjne, imprezy firmowe imprezy integracyjne, motywacyjne. Powyższe segmenty turystyki biznesowej są obecne i funkcjonują na terenie AO, a w szczególności w Opolu. Z drugiej jednak strony poza elementami warunkującymi ten typ turystyki jak rozwinięta baza hotelowa, różnorodność obiektów konferencyjnych oraz targowych niezbędne jest tworzenie infrastruktury turystycznej i okołoturystycznej pozwalającej na eksplorowanie AO podczas krótkich pobytów. Analizowany obszar nie posiada adekwatnego potencjału do rozbudowywania długoterminowej turystyki pobytowej. Z perspektywy rozwoju turystyki biznesowej ważnym elementem jest zapewnienie bogatej oferty spędzania czasu wolnego. 1. należy budować produkty ekskluzywne dedykowane klientowi biznesowemu np. pola golfowe, żeglarstwo, szybownictwo i lotnictwo sportowe (mocną stroną jest funkcjonowanie Aeroklubu Opolskiego im. Lotników Powstania Warszawskiego w Polskiej Nowej Wsi na terenie gminy Komprachcice), 2. należy budować szlaki turystyczne (ścieżki rowerowe, piesze) wzdłuż głównych osi rozwojowych Aglomeracji Opolskiej: autostrady A4, drogi krajowej nr 45, nr 46 i nr 94 oraz wzdłuż doliny rzeki Odry, Strona 141

142 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką 3. ze względu na spójność terytorialną i zwarty charakter obszaru AO (odległości od centrum do granic obszaru to od 30 do 40 minut), za zasadne uznaje się stworzenie odrębnej identyfikacji szlaków oraz atrakcji turystycznych obszaru wraz ze szczegółowym oznakowaniem, 4. produkty powinny mieć zróżnicowany charakter, łączący z jednej strony tereny atrakcyjne przyrodniczo, z drugiej natomiast szeroko rozumiane dziedzictwo kultury materialnej. Badania przeprowadzone przez OROT w 2012 roku świadczą o relatywnie niskim poziomie rozwoju analizowanej formy turystyki (wśród zbadanej populacji tylko 6% osób wskazywało motywy świadczące o pobycie związanym z prowadzeniem szeroko rozumianej działalności gospodarczej). Niniejsza analiza również wskazuje na potrzebę podjęcia działań stymulujących dynamikę rozwoju gospodarczego regionu. Katalog zadań wspierających turystykę biznesową na terenie Aglomeracji Opolskiej powinien zostać zbudowany w oparciu o kompleksowy system zachęt inwestycyjnych dla potencjalnych inwestorów zainteresowanych budową hoteli biznesowych w regionie (szczególnie o najwyższym standardzie). Jednocześnie rozwój tej formy turystyki jest ściśle powiązany i warunkowany stopniem efektywności działań mających na celu wzrost potencjału gospodarczego regionu. Efektywne wykorzystanie potencjału lotniska turystycznego w Polskiej Nowej Wsi może stać się czynnikiem dynamizującym turystykę biznesową w regionie poprzez wzrost liczby lotów biznesowych. Turystyka weekendowa Zidentyfikowane potencjały poszczególnych podmiotów tworzących Aglomerację Opolską umożliwiają tworzenie pakietów produktów turystycznych budowanych w oparciu o zasoby poszczególnych miejscowości. Usytuowanie AO w relatywnej bliskości ważnych ośrodków życia gospodarczego w skali kraju, stanowiących zarazem obszary o wysokiej gęstości zaludnienia, jest szansą na przyciąganie turystów weekendowych z takich miast jak Katowice (odległość od Opola 105 km), Wrocław (97 km) czy też czeski Ołomuniec (155 km). Elementami mogącymi wpływać na zbudowanie przewag konkurencyjnych Aglomeracji Opolskiej są rozpoznawalne atrakcje turystyczne oraz walory krajobrazowe. 1. Turystyka wodna: dolina rzeki Odry, dolina Małej Panwi, rzeka Budkowiczanka, rzeka Osobłoga, Jezioro Turawskie, Jezioro Turawskie Średnie, Jezioro Turawskie Małe oraz Jezioro Srebrne. Infrastruktura okołoturystyczna wpływająca na dostępność regionalnych szlaków kajakowych wzrasta i jest szczególnie istotna w kontekście spływów rodzinnych. Warto zauważyć, iż zainteresowanie turystyką kajakową ogniskuje się wokół Małej Panwi, co stanowi potencjał rozwojowy dla zagospodarowywania pozostałych regionalnych cieków wodnych, jak również jest przykładem dobrych praktyk w zakresie udostępniania terenów atrakcyjnych przyrodniczo. 2. Ekoturystyka: Funkcjonowanie parków krajobrazowych - Park Krajobrazowy Góra Świętej Anny (gminy Gogolin i Zdzieszowice), Stobrawski Park Krajobrazowy (gminy Dobrzeń Wielki, Lewin Brzeski, Lubsza, Łubniany, Murów, Popielów), Strona 142

143 Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Trzy obszary chronionego krajobrazu: Bory Niemodlińskie, Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie oraz Obszar Łęg Zdzieszowicki. Ekoturystyka powinna być bezpośrednio wiązana z aktywnymi formami wypoczynku, specyfika ukształtowania terenu oraz lesistość wskazują na możliwości rozwoju turystyki rowerowej oraz pieszej. Istotnym elementem jest powiązanie oferty przyrodniczej z zabytkami kultury materialnej w kompleksowe pakiety produktów turystycznych. 3. Turystyka sakralna: Sanktuarium św. Jacka w Kamieniu Śląskim, Katedra p.w. św. Krzyża w Opolu (z obrazem Matki Boskiej Opolskiej) oraz Wzgórze św. Wojciecha w Opolu, Sanktuarium Maryjne w Winowie (gmina Prószków), Szlak drewnianego budownictwa sakralnego, Droga św. Jakuba Via Regia ( Droga Wysoka ) przebiegająca przez teren Aglomeracji Opolskiej (od 2010 r. na terenie AO w całości oznakowany). Rozwój turystyki sakralnej i pielgrzymkowej jest elementem dywersyfikującym strukturę regionalnego ruchu turystycznego. W powiązaniu z co raz większą rolą turystyki senioralnej powyższe obiekty stanowią potencjał przyciągający turystów krajowych oraz zagranicznych. Elementem wzmacniającym rolę turystyki sakralnej jest sąsiedztwo Góry św. Anny, która pomimo położenia poza granicami administracyjnymi AO, jako ponadregionalny ośrodek ruchu turystycznego wpływa na dynamikę turystyki na terenie Aglomeracji. 4. Turystyka rowerowa na terenach atrakcyjnych przyrodniczo wzdłuż cieków wodnych AO oraz na obszarach zalesionych bogatych w faunę i florę (współczynnik lesistości obszaru wynosi 33,1%, co sprzyja rozwojowi aktywnych form turystyki, takich jak wędrówki piesze i turystyka rowerowa). Rozwój turystyki rowerowej na terenie AO jest determinowany warunkami naturalnymi, które predestynują do tej formy rekreacji i wypoczynku. Pomimo pewnych deficytów łączna liczba tras rowerowych jest zadowalająca, niemniej w perspektywie rozbudowywania wspólnej promocji przez gminy AO wymaga stworzenia spójnego systemu identyfikacji wizualnej oraz konsekwentnego rozbudowywania i znakowania nowych ścieżek. Tabela 85 Liczba wytyczonych i oznakowanych tras rowerowych na terenie AO [km] Gmina Kilometraż wytyczonych tras rowerowych na terenie gminy Chrząstowice 55,1 Dąbrowa - Dobrzeń Wielki 25,0 Gogolin 29,1 Izbicko 43,4 Komprachcice - Krapkowice 33,9 Lewin Brzeski 81,0 Łubniany - Murów 28,8 Niemodlin 32,0 Opole 45,4 Strona 143

144 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką Gmina Kilometraż wytyczonych tras rowerowych na terenie gminy Ozimek 87,3 Popielów 40,0 Prószków 68,0 Strzeleczki 41,0 Tarnów Opolski 36,0 Turawa 55,4 Walce - Zdzieszowice 80 Łącznie 781,4 Źródło: dane gmin tworzących Aglomerację Opolską, stan na maj 2014 r. Przedstawione rodzaje turystyki zostały zidentyfikowane jako najistotniejsze z perspektywy rozwoju gospodarczego AO. Jednocześnie wskazują one na możliwość budowy zróżnicowanej oferty weekendowych produktów turystycznych. Diagnoza obszaru wskazuje, iż turystyka przyjazdowa do AO charakteryzuje się krótkoterminowym charakterem zatem sektor szeroko rozumianej turystyki ma znaczenie uzupełniające i komplementarne w stosunku do pozostałych branży gospodarczych. Rozwój turystyki we wskazanych powyżej dziedzinach jest przede wszystkim istotny w kontekście budowania atrakcyjności osiedleńczej regionu oraz pośrednio przyciąganiu inwestorów. Wymienione powyżej 4 dziedziny rozwoju sektora turystyki, zgodnie z diagnozą stanu zastanego, jak również na podstawie wykorzystanych badań ankietowych stanowią o rzeczywistym potencjale turystyki na terenie AO. Jednocześnie turystyka weekendowa została zdefiniowana szerzej obejmując w swoim zakresie zarówno przyjazdy na tereny wiejskie, jak również aktywne formy wypoczynku. Turystyka lecznicza Diagnoza obszaru wskazuje na ograniczony potencjał tej formy turystyki, głównie ze względu na deficyty w zakresie bazy noclegowej o charakterze uzdrowiskowym. Również informacje uzyskane od turystów wskazują na niski odsetek odwiedzających AO w kontekście przyjazdów leczniczych oraz zdrowotnych. Walory przyrodnicze oraz krajobrazowe i naturalne stanowią potencjał dla tej formy turystyki, jednakowoż na chwilę obecną w perspektywie roku 2020 zaobserwowane zasoby ze względu na braki infrastrukturalne nie może zostać wykorzystany. Turystyka lecznicza jest wskazywana jako jeden z kierunków rozwoju województwa poprzez postulowanie utworzenia Stobrawskiej Strefy Rehabilitacji i Rekreacji (projekt jest w fazie koncepcyjnej, niemniej jego realizacja pozwoliłaby na zdynamizowanie rozwoju tej formy turystyki). Turystyka religijna Na terenie AO funkcjonuje 51 zabytków architektury sakralnej, w tym obiektów drewnianych (na Szlaku drewnianego budownictwa sakralnego znajduje się 5 obiektów z terenu AO znajdujących się w Bierdzanach, Kolanowicach, Dobrzeniu Wielkim, Czarnowąsach i w Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu)oraz regionalne centra pielgrzymkowe takie jak Kamień Śląski. Architektura sakralna stanowi bardzo ważny element dziedzictwa architektonicznego Opolszczyzny. Kościoły reprezentują przekrój technik budowlanych stosowanych na terenie Aglomeracji Opolskiej zarówno ze względu na wykorzystane materiały (cegła, drewno, kamień), a także na styl architektoniczny. Kościoły te stanowią integralny element opolskiego krajobrazu i jedną z największych atrakcji turystycznych regionu. Pomimo tych zasobów ten rodzaj turystyki ma śladowe znaczenie dla ruchu turystycznego Strona 144

145 Potencjał Aglomeracji Opolskiej w zakresie rozwoju turystyki i usług związanych z turystyką na terenie AO (świadczą o tym wyniki badań ankietowych). Główną barierą jest wysoka konkurencyjność oraz bezpośrednie sąsiedztwo z Górą św. Anny będącą miejscem kultu o znaczeniu ponadregionalnym. Szansą na rozwój ten branży jest budowanie oferty noclegowej w gminach sąsiadujących z tą miejscowością, jednak tak rozumiane działania nie mają bezpośredniego przełożenia na rozwój gospodarczy Aglomeracji Opolskiej. Strona 145

146 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) 3. Sytuacja sektora badawczo rozwojowego (B+R) 3.1 Metodologia W niniejszym rozdziale analizie problemowej poddano podsystem naukowo-badawczy Aglomeracji Opolskiej stanowiący o potencjale całego sektora B+R. Warto podkreślić, że kompleksowo rozumiany regionalny system innowacji AO składa się również z komponentów produkcyjno-usługowego (sfera gospodarki) oraz instytucjonalnego (sfera instytucji pośredniczących). Podrozdział został opracowany na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego agregowanych na poziomie NUTS-2. Diagnoza Aglomeracji Opolskiej w zakresie innowacyjności gospodarki uprawnia do wnioskowania na temat analizowanego obszaru na podstawie danych odnoszących się do całego obszaru województwa opolskiego. Analiza branżowych raportów oraz ekspertyz wskazuje, iż ośrodkiem wiodącym w zakresie gospodarki opartej na wiedzy w województwie opolskim jest Aglomeracja Opolska, a jej jedynym konkurentem w tym zakresie jest Kędzierzyn Koźle. Pozycja AO warunkowana jest potencjałem uczelni wyższych, funkcjonowaniem prywatnych jednostek badawczych oraz dopływem kapitału. Dodatkowo, celem wskazania mierników innowacyjności, rozszacowano dane surowe pozyskane z Urzędu Patentowego RP na poziom AO, w zakresie udzielonych licencji na wynalazki oraz wzory użytkowe. Do kluczowych dokumentów strategicznych, na podstawie których sporządzono analizę należy: Ocena działań badawczo-rozwojowych oraz innowacyjnych podejmowanych w ramach unijnych projektów na rzecz wzrostu konkurencyjności Opolszczyzny. Raport końcowy 2012 (sporządzony na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego), Analiza wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Opolskiego (RSI WO) na podstawie realizowanych projektów innowacyjnych. Raport końcowy 2010 oraz Regionalna Strategia Innowacji Województwa Opolskiego do roku 2020 (projekt z ). Ponadto rozdział wzbogacony został o wyniki badań jakościowych IDI (indywidualne wywiady pogłębione) przeprowadzonych na grupie 100 przedsiębiorców dotyczących popytu na usługi sektora B+R. 3.2 Charakterystyka potencjału badawczo-rozwojowego Aglomeracji Opolskiej Według badań przeprowadzonych przez Komisję Europejską województwo opolskie zostało sklasyfikowane wśród 15 województw ocenianych jako słabo innowacyjne na terenie Polski. (Regional Innovation Scoreboard, 2012 r.). Rozpatrując szeroko rozumianą innowacyjność gospodarki, a w szczególności sektor badawczo-rozwojowy, można utożsamiać obszar województwa z terenem Aglomeracji Opolskiej. Do takiego wniosku uprawnia analiza wskazująca, iż zasoby instytucjonalne i potencjały z nim związane są de facto obecne tylko w Opolu stanowiącym rdzeń AO (analogiczny wniosek został przedstawiony w Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Opolskiego do roku 2020, projekt z r., gdzie wprost stwierdzono, że centrum innowacyjności regionu znajduje się w dwóch ośrodkach: Opolu oraz Kędzierzynie-Koźlu, gdzie koncentruje się działalność badawczorozwojowa oraz większość działań instytucji pośredniczących ). Potwierdzenie wyjściowej tezy znajduje się również w Analizie wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Opolskiego (RSI WO) Strona 146

147 28038, , , , , , , ,9 Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) na podstawie realizowanych projektów innowacyjnych, UniRegio, Kraków 2010 r. Syntetyczny miernik innowacyjności plasuje województwo opolskie na 9 miejscu w Polsce (Przegląd i analiza RSI województw Polski w kontekście przygotowań do realizacji europejskiej polityki spójności po roku 2013, PARP, Warszawa 2012 r.). Aktualna sytuacja sektora badawczo-rozwojowego w Aglomeracji Opolskiej podlega ocenie pod względem ponoszonych nakładów, które dzielone są na nakłady wewnętrzne i zewnętrzne. Nakłady wewnętrzne na B+R to nakłady poniesione w roku sprawozdawczym na prace badawczo-rozwojowe, niezależnie od źródła pochodzenia środków. Obejmują zarówno nakłady bieżące, jak i nakłady inwestycyjne na środki trwałe związane z działalnością B+R (bez amortyzacji). W latach zaobserwowano wzrost kwot przeznaczanych na sektor B+R o blisko 43%, niemniej wysokość tych środków podlegała zauważalnym wahaniom, co wskazuje na jej niestabilność. Wykres 62 Nakłady wewnętrzne na B+R w województwie opolskim ogółem [tys. zł] , , , , ,0 0, Źródło: dane GUS Tabela 86 Nakłady na działalność B+R wg dziedzin nauk w województwie opolskim w latach [tys. zł]. Dziedzina Nakłady ogółem Łącznie , , , , ,3 Nauki przyrodnicze , , ,8 0, ,5 Nauki inżynieryjne i techniczne , , , , ,8 Nauki medyczne i nauki o zdrowiu 0,0 0,0 0,0 0,0 180,9 Nauki rolnicze 0,0 0,0 0,0 0, ,2 Nauki społeczno-humanistyczne 0,0 0, Nauki społeczne ,4 0, ,1 Nauki humanistyczne ,8 0, ,7 Nakłady budżetowe - bieżące Łącznie 0, , , , ,9 Nauki przyrodnicze 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Nauki inżynieryjne i techniczne 0,0 0, , , ,4 Nauki medyczne i nauki o zdrowiu 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Nauki rolnicze 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Nauki społeczno-humanistyczne 0,0 0, Nauki społeczne ,4 0, ,3 Nauki humanistyczne ,5 0, ,6 Atrybut: 0,0 dana wyłączona z publicznego udostępniania ze względu na ochronę tajemnicy statystycznej; Atrybut: - zjawisko nie było badane w danym roku. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Ze względu na zmieniające się uwarunkowania prawne oraz przepisy obligujące Główny Urząd Statystyczny do zachowania i ochrony tajemnicy statystycznej, dane na temat rozwoju regionalnego Strona 147

148 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) sektora B+R są niepełne i nie pozwalają na ich kompleksową prezentację oraz interpretację. Niemniej jednak wyraźnie zauważa się koncentrację wydatkowania środków w zakresie nauk przyrodniczych, inżynieryjnych i technicznych, co w pełni odpowiada ofercie sektora instytucji badawczo-rozwojowych funkcjonujących na terenie Aglomeracji Opolskiej (przedstawionej w dalszej części opracowania). W 2012 roku nakłady w sektorze przedsiębiorstw na działalność B+R ogółem wyniosły ,7 tys. zł. I pochodziły głównie ze środków własnych. Wykres 63 Nakłady w sektorze przedsiębiorstw na działalność B+R wg pochodzenia środków [tys. zł] Z budżetu państwa Z jednostek naukowych PAN i instytutów badawczych 20545,6 Z przedsiębiorstw Środki pochodzące z zagranicy Własne 4697,2 1264,5 55,1 Źródło: dane GUS Nakłady wewnętrzne na rozwój sektora B+R wg sekcji PKD wskazują na wysoką zmienność i uzależnienie branży od wahań koniunkturalnych. Widoczny jest wzrost branż pozaprzemysłowych, co świadczy o rosnącym różnicowaniu się regionalnej gospodarki. Wykres 64 Nakłady wewnętrzne na B+R wg sekcji PKB [tys. zł] ,5 6868, , , , , Przemysł - sekcje PKD 2007:B, C, D, E Sekcje poza przemysłem Źródło: dane GUS Porównanie nakładów wewnętrznych na rozwój sektora B+R w przeliczeniu zarówno na jednego mieszkańca, jak również pracującego w sektorze badawczo-rozwojowym, wypadają niekorzystnie dla obszaru Aglomeracji Opolskiej. Nakłady na jednego mieszkańca w województwie opolskim w 2012 roku stanowiły niespełna 18% średniej krajowej w tym zakresie. W odniesieniu do zatrudnionych w sektorze B+R wskaźnik wyniósł blisko 37%. Należy zatem stwierdzić, iż poziom środków przeznaczonych na analizowaną działalność jest niezadowalający. Strona 148

149 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Wykres 65 Porównanie nakładów wewnętrznych na sektor B+R w województwie opolskim i kraju , ,3 270,4 237,7 202,2 175,1 146,0 154,6 102,8 75,0 80,3 86,9 64,4 65,3 45,2 48,6 54,9 82,9 66, ,1 37,8 34,9 46,3 52,4 37,5 18,5 23,9 23,4 27,9 25, na 1 mieszkańca województwa opolskiego na 1 mieszkańca - średnia ogólnopolska na 1 zatrudnionego w sektorze B+R w województwie opolskim na 1 zatrudnionego w sektorze B+R - średnia ogólnopolska Źródło: dane GUS Nakłady zewnętrzne na B+R to prace badawczo-rozwojowe wykonane poza jednostką sprawozdawczą przez innych wykonawców (podwykonawców) krajowych i zagranicznych. Działania te polegają głównie na outsourcingu usług badawczych wyspecjalizowanym ośrodkom i instytutom badawczym, jak również przedsiębiorstwom. Udział województwa opolskiego w łącznych nakładach zewnętrznych agregowanych na poziomie ogólnokrajowym wynosi 0,56%. Odsetek ten jest niski, przede wszystkim w kontekście ograniczonego potencjału własnego jednostek funkcjonujących na analizowanym obszarze (głównie w zakresie branż obsługiwanych) i wysokiego stopnia zużycia aparatury naukowo badawczej (56,8% w 2012 roku), predestynujący do wzmożenia nakładów zewnętrznych. Pomimo negatywnej oceny stanu zastanego należy podkreślić blisko 92% wzrost nakładów zewnętrznych na sektor B+R w latach Tabela 87 Nakłady zewnętrzne na B+R [tys. zł] Łącznie 1 036,7 991, , , ,5 0, , ,8 Środki przekazane jednostkom naukowym PAN 32,0 35,0 50,0 0,0 0,0 14,7 0,0 - Środki przekazane instytutom badawczym 634,0 397, , ,0 0,0 0,0 682,2 - Środki przekazane szkołom wyższym 184,0 13,6 261,3 0,0 0,0 0,0 468,6 251,4 Środki przekazane przedsiębiorstwom 161,7 435,2 499, , ,0 0, ,7 0,0 Atrybut: 0,0 dana wyłączona z publicznego udostępniania ze względu na ochronę tajemnicy statystycznej; Atrybut: - zjawisko nie było badane w danym roku. Źródło: dane GUS Strona 149

150 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Wykres 66 Nakłady zewnętrzne na B+R w województwie opolskim ogółem [tys. zł] 14000, , , ,0 8000,0 6000,0 4000,0 2000,0 0,0 7213,9 3507,8 3874,5 2291,2 1036,7 991,0 b/d Źródło: dane GUS Analizując podsektor naukowo-badawczy jako istotny element regionalnego systemu innowacji należy analizować go w dwóch odrębnych obszarach: inwestycje w infrastrukturę naukowo-badawczą, projekty naukowo-badawcze. W latach podmioty z terenu Aglomeracji Opolskiej dzięki środkom unijnym podjęły 24 inwestycje w infrastrukturę naukowo-badawczą. W okresie inwestycji tego rodzaju było tylko 6. Ośrodkiem wiodącym w aplikowaniu o środki unijne z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego na lata (Poddziałanie Wsparcie sektora B+R oraz innowacji na rzecz przedsiębiorstw) jest Politechnika Opolska (podjęła 15 inwestycji w latach ). Uczelnia jest również jednym z partnerów projektu Opolska Platforma Innowacji współfinansowanego ze środków unijnych w ramach RPO WO, realizowanego przez województwo opolskie. Tabela 88 Inwestycje w infrastrukturę naukowo-badawczą w Aglomeracji Opolskiej realizowane ze środków unijnych przyznanych w latach Beneficjent Całkowita Wartość wartość projektów [zł] dofinansowania [zł] Uniwersytet Opolski , ,94 laboratorium komputerowe z infrastrukturą telekomunikacyjną w Instytucie Matematyki i Informatyki (Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego) laboratorium nowoczesnych technologii IT (RPO WO) laboratoria Wydziału Chemii (RPO WO) wyposażenie laboratoriów w sprzęt badawczy 2 etapy (RPO WO) Politechnika Opolska , ,90 laboratorium Instytutu Układów Elektromechanicznych i Elektroniki Przemysłowej (RPO WO) laboratorium diagnostyki spektrofotometrii optycznej wyładowań elektrycznych (RPO WO) laboratorium diagnostyki napięć udarowych (RPO WO) innowacyjne laboratorium do badań materiałów metalowych przy obciążeniach statycznych (RPO WO) laboratorium nieinwazyjnej diagnostyki procesów i urządzeń cieplno-przepływowych (RPO WO) doposażenie laboratorium Katedry Inżynierii i Bezpieczeństwa Pracy (RPO WO) laboratorium diagnostyki napięć udarowych (RPO WO) laboratorium maszyn elektrycznych (RPO WO) modernizacja laboratorium CAD/CAM (RPO WO) laboratorium optymalizacji pracy oraz rozbudowy elektroenergetycznych sieci rozdzielczych (RPO WO) laboratorium diagnostyki infradźwięków (RPO WO) laboratorium EnergiaITlab (RPO WO) Strona 150

151 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Beneficjent Całkowita Wartość wartość projektów [zł] dofinansowania [zł] laboratorium analiz instrumentalnych w inżynierii środowiska i energetyce (RPO WO) stanowisko laboratoryjne do szybkiego prototypowania (RPO WO) centrum ITlab wspierajace rozwój badań naukowych, prac B+R na rzecz przedsiębiorstw (RPO WO) stanowisko badawcze do badania układów napędowych pojazdów drogowych i rolniczych (RPO WO) stanowisko badawcze materiałów budowlanych (RPO WO) specjalistyczny ośrodek kompetencji technologicznych (RPO WO) Oddział Inżynierii Procesowej i Środowiska w Opolu Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych w , ,00 Warszawie - doposażenie laboratoriów badawczych w obszarze badań środowiska pomiarów przemysłowych (RPO WO) Łącznie w Aglomeracji Opolskiej , ,84 Łącznie w województwie opolskim , ,61 Odsetek inwestycji w AO 46,75% 55,98% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych rpo.opolskie.pl W zakresie projektów naukowo-badawczych ukierunkowanych na aspekty wdrożeniowe, na terenie AO 17 podmiotów realizowało projekty tego typu. Stanowi to niespełna 50% wszystkich tego typu przedsięwzięć w województwie opolskim. Spośród beneficjentów należy wyróżnić Uniwersytet Opolski 8 projektów: INTERREG 5, Programy Ramowe 3, EUREKA 1; oraz Politechnikę Opolską 8 projektów: INTERREG 4, Programy Ramowe 3, IniTech 1. Zauważa się wzrost w ostatnich latach przedsięwzięć innowacyjnych, jednak wciąż jest on niewystarczający. Pomimo funkcjonujących dwóch aktywnych uczelni wyższych, wojewódzkim liderem branży badawczo-rozwojowej pozostaje Kędzierzyn-Koźle (1 jednostka badawczo rozwojowa: Instytut Ciężkiej Syntezy Organicznej "Blachownia" oraz rozwinięty przemysł chemiczny). Jednym z podstawowych elementów warunkujących atrakcyjność inwestycyjną oraz konkurencyjność gospodarki Aglomeracji Opolskiej jest jej potencjał badawczo-rozwojowy. Dynamiczny rozwój sektora B+R jest kluczowym czynnikiem stymulującym innowacyjność gospodarki. W raporcie z badania przeprowadzonego przez firmę Deloitte Analiza benchmarkingowa innowacyjności polskich regionów (Warszawa, 23 września 2013 r.), jako przykład dobrych praktyk wskazano, opracowaną przez Urząd Marszałkowski w Opolu Opolską Platformę Innowacji ORIS, której celem jest kompleksowe zbieranie informacji nt. planowanych działań podejmowanych przez firmy funkcjonujące w regionie. Ponadto, w dłuższej perspektywie, portal będzie również pełnił funkcję elektronicznego narzędzia do monitoringu realizacji RSI. Wskazane narzędzie, ze względu na potencjał sektora B+R w AO, powinno być wykorzystane również w kontekście rozwoju branż innowacyjnych w Aglomeracji. Kolejnym elementem pozwalającym na ocenę sektora B+R w Aglomeracji Opolskiej są zmienne dotyczące zatrudnienia. W latach dostrzega się wzrost liczby pracowników sektora głównie w odniesieniu do zatrudnionych w przedsiębiorstwach. Ustabilizowany poziom zatrudnienia w sektorze szkolnictwa wyższego, świadczy o niedostatecznej dynamice rozwojowej B+R, jak również niskim poziomie adaptacyjnym sektora nauki w kontekście wyzwań stojących przed obszarem aglomeracyjnym. Strona 151

152 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Wykres 67 Zatrudnienie w sektorze B+R - wskaźniki szacunkowe [EPC] w latach , , ,3 157,9 733, ,5 156,8 684, ,7 167,8 704, ,3 183,7 703, ,1 159,6 713, ,5 215,5 722,8 W sektorze przedsiębiorstw W sektorze rządowym W sektorze szkolnictwa wyższego Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Zgodnie z danymi GUS za rok 2012, jedna na 200 osób pracuje w branży B+R. W przeciągu 7 lat zatrudnienie w tym sektorze wzrosło zaledwie o 20%. Zgodnie ze strukturą przestrzenną branży zobrazowane dane uprawniają do wnioskowania na temat jej stanu w Aglomeracji Opolskiej. Wykres 68 Zatrudnieni ogółem sektorze B+R w latach [os.] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Obserwowany od 2008 roku powolny trend wzrostu zatrudnienia pomimo kryzysu gospodarczego, można odczytywać jako zjawisko pozytywne i trwałe. Wykres 69 Zatrudnieni w ogółem w B+R wg rodzaju stanowiska w latach [os.] pracownicy naukowo-badawczy technicy i pracownicy równorzędni pozostały personel Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Strona 152

153 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Zgodnie z instytucjonalnym podziałem na sektory zatrudnienia, w sektorze B+R zauważa się znaczącą przewagę sektora szkolnictwa wyższego, które jest zlokalizowane niemal całkowicie w obrębie Aglomeracji Opolskiej. Ponadto poniższe proporcje świadczą o zbyt małym udziale przedsiębiorstw w przedsięwzięciach badawczo-rozwojowych. Zatrudnienie w pozostałych sektorach instytucjonalnych utrzymuje się na relatywnie niskim i zbliżonym względem siebie poziomie. Pracownicy naukowobadawczy skoncentrowani są wokół szkolnictwa wyższego, dlatego stanowią niewielkie zasoby pracownicze przemysłu, co przekłada się na jego potencjał badawczo-rozwojowy. Należy uwzględnić, że przede wszystkim to czynnik ludzki (zarówno w aspekcie ilościowym i jakościowym) determinuje możliwość podejmowania działań B+R oraz ich efekty. Dlatego działania wspierające aktywność innowacyjną i badawczo-rozwojową powinny także uwzględniać aspekt zasobów ludzkich np. przez premiowanie tych projektów, które generują nie tylko wysokojakościowe miejsca pracy, ale etaty także badawcze (a więc odnoszące się bezpośrednio do działań o charakterze badawczo-rozwojowym. Wykres 70 Zatrudnienie w poszczególnych sektorach instytucjonalnych B+R w 2012 roku Zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw 14% 15% Zatrudnienie w sektorze rządowym 12% Zatrudnieni w sektorze szkolnictwa wyższego Zatrudnieni w przemyśle - sekcje PKD 2007: B, C, D, E (oraz PKD 2004: C, D, E) 59% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres 71 Struktura pracowników B+R zatrudnionych w przemyśle - sekcje PKD 2007: B, C, D, E w 2012 roku Pracownicy naukowo-badawczy 21% Technicy i pracownicy równorzędni oraz pozostały personel 79% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Strona 153

154 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) 3.3 Oferta jednostek badawczo-rozwojowych funkcjonujących na terenie AO Liczba funkcjonujących na terenie województwa opolskiego aktywnych jednostek badawczo -rozwojowych w 2012 roku wyniosła 59. Blisko 85% z nich funkcjonowało w sektorze przedsiębiorstw. Ze względu na agregowanie danych w tym zakresie na poziomie NUTS-2, nie są dostępne dane właściwe dla Aglomeracji Opolskiej. Zidentyfikowana oferta instytucji badawczo-rozwojowych na terenie Aglomeracji Opolskiej ogranicza się do Miasta Opola i jest tożsama z zasobami województwa opolskiego w tym zakresie (jako ośrodek aspirujący można wymienić Kędzierzyn-Koźle, pozbawiony jednak wystarczających zasobów w zakresie szkolnictwa wyższego, stanowiącego mocną stronę i przewagę konkurencyjną Aglomeracji Opolskiej). Rozwój sektora B+R jest warunkowany stworzeniem efektywnego systemu przepływu wiedzy (kluczowy czynnik rozwoju decydujący o konkurencyjności przedsiębiorstw) pomiędzy podmiotami życia społeczno-gospodarczego regionu. Przekształcenie wiedzy w innowację jest możliwe dzięki procesowi komercjalizacji. Zatem w perspektywie rozwoju AO należy przeanalizować ofertę centrów transferu technologii (CTT) oraz innych jednostek badawczo-rozwojowych funkcjonujących na rynku. Zgodnie z raportem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości pn. Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2012 na terenie AO funkcjonują dwa ośrodki spełniające kryteria CTT, funkcjonujące w ramach jednostek naukowych: 1. Opolskie Centrum Transferu Innowacji funkcjonujące w strukturze organizacyjnej Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych Oddział Inżynierii Materiałowej, Procesowej i Środowiska w Opolu. Działalność jednostki obejmuje swym zakresem: współpracę z regionalnymi samorządami, urzędami pracy, przedsiębiorcami i instytucjami naukowymi w zakresie innowacyjnych potrzeb gospodarki, wdrażanie projektów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej mających na celu transfer wiedzy i innowacji, poznanie potrzeb opolskich przedsiębiorstw produkcyjnych w zakresie zapotrzebowania na innowacje, monitorowanie przedsiębiorców w zakresie niezbędnych potrzeb szkoleniowych i kwalifikacji pracowniczych, poszukiwanie możliwości współpracy i aranżowania spotkań pracowników sektora badawczo-rozwojowego z przedsiębiorcami, mających na celu wspólne opracowanie i wdrożenie innowacji, informowanie o możliwości zewnętrznego dofinansowania działań związanych z innowacyjnością i transferem wiedzy. 2. Biuro Współpracy i Transferu Technologii wchodzące w skład Działu Współpracy i Rozwoju Politechniki Opolskiej. Działalność instytucji opiera się głównie o: prowadzenie działań informacyjno-szkoleniowych mających na celu budowanie świadomości komercjalizacyjnej wśród naukowców Politechniki Opolskiej, doradztwo w zakresie prawa własności intelektualnej oraz negocjacje umów o współpracy z przemysłem, Strona 154

155 Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) koordynację zagadnień związanych z przyjmowaniem zleceń podmiotów zewnętrznych na wykonanie prac badawczych i usługowych przez pracowników Politechniki Opolskiej, obsługę i administrowanie internetowej bazy ekspertów, zawierającej informacje umożliwiające nawiązanie współpracy pomiędzy przedsiębiorcami, a naukowcami Politechniki Opolskiej. Politechnika Opolska w zakresie rozwijania sektora B+R poza powołaniem do życia CTT, posiada przygotowaną kompleksową ofertę badawczo-wdrożeniową, internetową bazę ekspertów oraz formularz on-line ułatwiający nawiązanie kontaktu pomiędzy przedsiębiorcami a naukowcami. Transfer wiedzy opiera się o prace badawcze prowadzone głównie przez Wydział Budownictwa, Wydział Ekonomii i Zarządzania, Wydział Elektrotechniki, Automatyki i Informatyki, Wydział Inżynierii Produkcji i Logistyki, Wydział Mechaniczny oraz Wydział Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii. Poza wskazanymi instytucjami zajmującymi się komercjalizacją wiedzy na rzecz innowacyjności regionalnej gospodarki poprzez prowadzenie CTT, na terenie AO funkcjonują również publiczne uczelnie wyższe (Uniwersytet Opolski), instytuty działające w obszarze nauk ścisłych oraz prywatne szkoły wyższe. Funkcjonujące jednostki badawczo-rozwojowe są ulokowane koncentrycznie w Opolu, co pozwala na ich promieniste oddziaływanie na cały obszar AO zarówno w kontekście komercjalizacji zasobów wiedzy, jak również rozwijania inteligentnych specjalizacji. Oferta Uniwersytetu Opolskiego skierowana do przedsiębiorców jest zróżnicowana w zależności od poszczególnych jednostek organizacyjnych UO; przedstawiono ją w tabeli poniżej. Strona 155

156 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Tabela 89 Oferta Uniwersytetu dla biznesu według jednostek organizacyjnych Jednostka organizacyjna Oferta rekrutacja i szkolenie, ACK dysponuje sporą bazą kontaktów do studentów i absolwentów, Akademickie ACK współpracuje ze wszystkimi wydziałami uczelni, z którymi wspólnie prowadzi rekrutację, Centrum Karier ACK oferuje możliwość wspólnego szkolenia oraz wspiera kontakty przedstawicieli firm z pracownikami naukowymi UO, organizowanie Targów Pracy i Ogólnopolskiego Tygodnia Kariery. ekspertyzy i opinie przyrodnicze na potrzeby inwestycji, wycinki drzew, ocieplania budynków itp. inwentaryzacje i waloryzacje przyrodnicze na potrzeby planistyczne, oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ) na potrzeby raportów oddziaływania na środowisko, koniecznych przy większości inwestycji, Wydział monitoring przyrodniczy, przed i poinwestycyjny, Przyrodniczo- mediacje przy konfliktach przyrodniczych podczas inwestycji i ich merytoryczna analiza, Techniczny szkolenia pracowników w zakresie prawa ochrony przyrody, rozpoznawania istotnych prawnie gatunków roślin i zwierząt, szkolenia studentów jako potencjalnych pracowników firm, potrzebujących specjalistów z zakresu ochrony środowiska i ochrony przyrody, identyfikacja szkodliwych (dla rolnictwa, leśnictwa) zagrożeń ze strony roślin i zwierząt, identyfikacja roślin i zwierząt na podstawie śladów genetycznych. kompleksowa realizacja badań społecznych, ewaluacyjnych, eksploracyjnych, badań kultury organizacyjnej oraz komunikacji wewnętrznej, Wydział Historyczno Pedagogiczny: Socjologia Wydział Filologiczny Wydział Ekonomiczny kompleksowa realizacja badań rynku pracy - kwalifikacji i umiejętności zawodowych, rynku przedsiębiorstw, doradztwo z zakresu odpowiedzialności społecznej, komunikacji społecznej, kultury organizacji, kampanii społecznych i działania marketingowego - w związku z realizacją inwestycji i koniecznością przekonania mieszkańców bądź grup społecznych, poprzedzone analizą klimatu społecznego dla inwestycji, realizacja zadań badawczych: desk research, FGI, praca etnograficzna, terenowa, analiza dyskursu i inne. Praca przy programach statystycznych oraz analizach jakościowych. pomoc w wyszukiwaniu partnerów biznesowych w krajach anglojęzycznych, francuskojęzycznych, niemieckojęzycznych i rosyjskojęzycznych, kursy specjalistycznego języka obcego dla pracowników firm (jęz. angielski, jęz., francuski jęz. niemiecki, jęz. rosyjski), kursy języka specjalistycznego dla studentów, którzy kształcą się na kierunku pożądanym przez inwestora (jęz. angielski, jęz., francuski jęz. niemiecki, jęz. rosyjski), nauczanie grupowe i indywidualne języka polskiego jako języka obcego dla kadry obcojęzycznej. logistyka wdrażanie koncepcji logistyki/orientacji logistycznej w przedsiębiorstwie, analiza i audyt systemów logistycznych, metody optymalizacji systemów logistycznych, koncepcje i instrumenty poprawy efektywności działań logistycznych przedsiębiorstw, marketing wdrażanie koncepcji marketingu/orientacji marketingowej w przedsiębiorstwie, planowanie i realizacja badań marketingowych, metody i narzędzia analizy sytuacji marketingowych przedsiębiorstwa, zarządzanie logistyczno-marketingowe wdrażanie koncepcji zintegrowanego zarządzania logistyczno-marketingowego w przedsiębiorstwie i w łańcuchu dostaw, koncepcje i metody zarządzania logistyczno-marketingową obsługą klienta (ECR, CRM, SRM itp.), Strona 156

157 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Jednostka organizacyjna Opolskie Laboratorium Badań Strukturalnych (Wydział Chemii) Wydział Chemii Zakład Krystalografii Wydział Chemii Zakład Chemii Ogólnej Wydział Chemii Katedra Technologii Chemicznej i Chemii Polimerów Wydział Chemii Zakład Chemii Fizycznej Oferta organizacja i efektywność gospodarstw rolnych, analiza uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych realizacji strategii rozwojowych organizacji i regionów, tworzenie systemów motywacyjnych w organizacjach, tworzenie systemów ocen w organizacjach, rachunkowość i polityka podatkowa w przedsiębiorstwach, rachunkowość i strategie finansowe w przedsiębiorstwach, Spektrometr NMR Bruker Avance 400 MHz - wykonywanie widm NMR: jednowymiarowych:!h 13C, 31P, korelacyjnych (2D): 1H-1H, 'H-13C,!H-31P, 13C-15N (różnego typu), temperaturowych - w niskiej (do ok. 50 0C) i wysokiej temperaturze (do 120 0C). monokrystaliczny dyfraktometr rentgenowski Xcalibur CCD wyposażany w przystawkę niskotemperaturowa Oxford Cryosystem umożliwiającą prowadzenie pomiarów w 90 K oraz przystawkę wysokotemperaturowa Kuma Diffraction umożliwiającą pro wadzenie pomiarów do 700 K, mikroskop polaryzacyjny Jenapol z przystawką niskotemperaturową firmy Linkam Scientific Instruments, wysoko/nisko-temperaturowa przystawka mikroskopowa Linkam THMS 600. wszechstronna analityka chemiczna w zakresie spektrofotometrii UV-Vis-NIR, badania aktywności fotochemicznej oraz fotostabilności, kompleksy ftalocyjaniny do celów badawczych i komercyjnych, gamę ftalocyjanin o zróżnicowanych właściwościach, dostosowanych do wymagań klienta projektowanych i syntezowanych w laboratorium, specjalistyczne badania fizykochemiczne ftalocyjanin oraz porfiryn, projektowanie i badanie fotoaktywowanych systemów katalitycznych. opracowanie i synteza nowych katalizatorów do polimeryzacji i kopolimeryzacji olefin, badania procesów niskociśnieniowej polimeryzacji i kopolimeryzacji olefin, badania procesów modyfikacji tworzyw sztucznych, głównie poliolefin (funkcjonalizacja polimerów i otrzymywanie kompozytów polimerowych), badania procesów stabilizacji oraz termo-, foto- i - biodegradacji materiałów polimerowych, badania starzenia atmosferycznego materiałów polimerowych, charakterystyka molekularna polimerów - ciężar cząsteczkowy i jego rozkład (wysokotemperaturowy chromatograf żelowy HT GPC z potrójna detekcją jedyny pracujący aparat tego typu w Polsce do badań charakterystyki molekularnej trudno rozpuszczalnych poliolefin), charakterystyka strukturalna polimerów (FTIR w tym FTIR z przystawką ATR, NMR, TREF - frakcjonowanie preparatywne) charakterystyka właściwości powierzchniowych (skaningowy mikroskop elektronowy z detektorem EDS umożliwiającym analizę składu pierwiastkowego powierzchni badanych materiałów), charakterystyka właściwości fizyko-mechanicznych materiałów polimerowych. wyznaczanie właściwości fizykochemicznych cieczy, oznaczanie wartości opałowej substancji stałych metodą kalorymetryczną (ciepło spalania). Strona 157

158 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Wydział Chemii synteza (w tym opracowanie metod syntezy) związków organicznych, ze szczególnym uwzględnieniem związków optycznie czynnych. Zakład Biochemii opracowanie metod oznaczania ksenobiotyków w próbkach o złożonym składzie matrycy, oznaczanie pestycydów, leków, w tym antybiotyków, fenoli i ich pochodnych oraz innych związków organicznych w próbkach środowiskowych, Wydział Chemii żywności i płynach fizjologicznych, Katedra Chemii oznaczanie czystości optycznej związków biologicznie czynnych, Analitycznej analiza jakości miodów oraz identyfikacja markerów miodówr odmianowych, i Ekologicznej oznaczanie składu olejków eterycznych, badanie możliwości wykorzystania grzybów strzępkowych i sinic do oczyszczania zbiorników wodnych z zanieczyszczeń organicznych. wykrywanie wolnych rodników w ciele stałym i cieczach dot. przemysłu spożywczego, kosmetycznego, farmaceutycznego jak również pyłów technologicznych z elektrowni i cementowni. Wykrywanie wolnych rodników - centrów paramagnetycznych może być prowadzone w pracowni Elektronowego Rezonansu Paramagnetycznego Katedry Fizyki Fazy Skondensowanej, pomiary aktywności i składu izotopowego próbek zawierających skażenia promieniotwórcze. Mogą to być próbki zarówno naturalne jak i próbki odpadów przemysłowych oraz próbki aktywowane neutronami wykazujące śladowe ilości izotopów promieniotwórczych. Aparatura laboratoryjna: Wydział spektrometr promieniowania gamma i promieniowania X zbudowany w oparciu o detektor germanowy o bardzo dobrej energetycznej zdolności Matematyki, rozdzielczej kev, Fizyki pomiary rozmiarów i koncentracji tzw. wolnych objętości (porów) w zakresie od l nm do kilkudziesięciu nanometrów występujących powszechnie I Informatyki w materiałach krzemionkowych, polimerach, elastomerach, szkłach, zeolitach, różnego typu sorbentach, badania rodzaju, koncentracji i kinetyki defektów wytworzonych poprzez odkształcenia, deformacje i procesy korozyjne w próbkach metali i stopów, wparcie w zakresie przetwarzania grafiki komputerowej, wsparcie w zakresie modelowania 2D i 3D, usługi prototypowania 3D (wydruki 3D). pomoc dla pracodawców w kontaktach z najlepszymi studentami i absolwentami wydziału stanowiącymi przyszłą kadrę urzędów i przedsiębiorstw w regionie, udział pracowników wydziału w realizowanych w jednostkach sektora publicznego, przedsiębiorstwach i organizacjach pozarządowych pracach o charakterze rozwojowym lub aplikacyjnym, wymagających wiedzy specjalistycznej z uprawianych na wydziale dyscyplin, Wydział Prawa udział studentów i absolwentów wydziału w projektach realizowanych przez podmioty z otoczenia zewnętrznego, i Administracji przygotowywanie opinii prawnych i ekspertyz na potrzeby podmiotów z otoczenia zewnętrznego, w tym przygotowanie założeń projektów aktów prawnych i ocen możliwych skutków regulacji, realizacja na zlecenie lub w ramach konsorcjum projektów naukowo badawczych, badawczo rozwojowych i rozwojowych badań uwzględniających potrzeby podmiotów z otoczenia zewnętrznego, prowadzenie prac dyplomowych we współpracy z podmiotami z otoczenia zewnętrznego, uwzględniających praktyczne potrzeby partnerów. Źródło: Strona 158

159 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Państwowy Instytut Naukowy Instytut Śląski w Opolu, swoją ofertę skierowaną do przedsiębiorców buduje głównie w oparciu o nauki społeczne, humanistyczne i ekonomiczne. Instytut zajmuje się przede wszystkim działalnością badawczą i doradczą, która obejmuje: realizację badań naukowych w zakresie rozwoju lokalnego i regionalnego oraz procesów demograficznych, opracowanie ekspertyz naukowych z zakresu rozwoju lokalnego i regionalnego oraz procesów demograficznych, opracowanie prognoz demograficznych, opracowanie monografii (miejscowości, gmin) odnoszących się do sytuacji społecznodemograficznej danego obszaru, sytuacji gospodarczej oraz uwarunkowań historycznych, opracowanie strategii rozwoju jednostek samorządu terytorialnego. Oddział Inżynierii Procesowej Materiałów Budowlanych w Opolu (w jego strukturze funkcjonuje jedno z dwóch opolskich CTT) zajmuje się działalnością badawczo-rozwojową ukierunkowaną głównie na kooperację z przemysłem cementowym i wapienniczym. Oferta jednostki skupia się między innymi na: badaniu jakości surowców stosowanych do produkcji materiałów budowlanych, badaniu możliwości zmniejszenia zużycia paliw i energii w procesach wytwarzania materiałów budowlanych, wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii w procesach technologicznych, badaniu ograniczenia szkodliwego oddziaływania przemysłu na środowisko, opracowaniu nowych technologii wytwarzania materiałów budowlanych z udziałem surowców odpadowych, analizach dostosowujących przedsiębiorstwa i technologie do wymogów gospodarki efektywnej energetycznie, niskoemisyjnej i oszczędzającej zasoby, wytwarzaniu aparatury kontrolno-pomiarowej oraz urządzeń laboratoryjnych do badań materiałów budowlanych. Ponadto w strukturze organizacyjnej Oddziału funkcjonują trzy jednostki organizacyjne działające w sferze badawczo-rozwojowej, posiadające wyspecjalizowaną ofertę dla przedsiębiorców. Zakład Inżynierii Materiałowej: waloryzacja odpadów i ich wykorzystania w produkcji materiałów budowlanych, badania procesu hydratacji i wiązania spoiw, badania procesów spiekania i klinkieryzacji, materiałów kompozytowych, betonów, dodatków mineralnych do cementu i betonu, badania wymywalności metali ciężkich i ich unieszkodliwianie, badania identyfikacji składu fazowego surowców, materiałów odpadowych, klinkierów, spoiw i produktów hydratacji, badania procesów cieplnych i reakcji zachodzących podczas ogrzewania materiałów surowcowych, produktów hydratacji i materiałów odpadowych, Strona 159

160 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) badania jakości materiałów budowlanych. Zespół Inżynierii Procesowej: opracowywanie nowych i modernizacja istniejących technologii wypalania, chłodzenia i przemiału materiałów w branży surowców mineralnych, opracowywanie metod utylizacji odpadów przemysłowych, wykorzystanie paliw alternatywnych w procesach produkcji materiałów budowlanych, energetyce i ciepłownictwie, badanie procesów cieplnych i przepływowych w urządzeniach przemysłowych, wykonywanie audytów energetycznych oraz bilansów cieplnych i energetycznych procesów, określanie ilości i jakości emitowanych zanieczyszczeń, wykonywanie przeglądów procesów technologicznych pod kątem ochrony środowiska, odzysk niskotemperaturowego ciepła odpadowego w procesach przemysłowych, badanie układów kogeneracyjnych z wykorzystaniem biomasy w procesach technologicznych, obróbka termiczna materiałów mineralnych w atmosferze tlenowej (technika oxyfuel), wykorzystanie odnawialnych źródeł energii na bazie odpadów rolno-spożywczych i biomasy, projektowanie i wdrażanie systemów automatyzacji przemysłowej - sterowania, wizualizacji i nadzoru linii produkcyjnych. Zespól Inżynierii Środowiska: badania nad sposobami utylizacji odpadów z wykorzystaniem różnych technologii, badania oddziaływania przemysłu i energetyki na środowisko, opracowywanie wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów gospodarki odpadami oraz programów ochrony środowiska, sporządzanie wniosków o wydanie pozwoleń zintegrowanych, sporządzanie wniosków o wydanie pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza wykonywanie pomiarów, opracowania wyników związanych z emisją hałasu do środowiska, wykonywanie przeglądów ekologicznych, opracowanie wniosków na uzyskanie pozwolenia na wytwarzanie odpadów, sporządzanie wniosków na wydanie decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami, opracowywanie informacji o wytwarzanych odpadach i sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami, opracowywanie wniosków dotyczących zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, jak również zbierania i transportu odpadów, wykonywanie raportów oddziaływania inwestycji na środowisko w celu uzyskania decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w procesie uzyskiwania pozwolenia na budowę lub rozbudowę, analiz porealizacyjnych oraz informacji dla przedsięwzięć, dla których sporządzenie raportu nie jest wymagane, prowadzenie rozliczeń w ramach opłat za korzystanie ze środowiska. Strona 160

161 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Ponadto Oddział Inżynierii Procesowej Materiałów Budowlanych w Opolu dysponuje Laboratorium Inżynierii Materiałowej oraz Laboratorium Pomiarów Przemysłowych i Środowiska. Jednocześnie jednostka dysponuje 29 przygotowanymi rozwiązanymi technologicznymi gotowymi do wdrożenia. Efektem prac badawczo-wdrożeniowych w ostatnich latach jest 12 zrealizowanych projektów oraz uzyskanie ochrony patentowej na 4 wynalazki. Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego, Wydział Zamiejscowy w Opolu w zakresie współpracy z przedsiębiorcami na rzecz wykorzystania rozwiązań innowacyjnych koncentruje się na szkoleniach oraz działaniach badawczych obejmujących głównie: funkcjonalną diagnozę zespołów pracowniczych realizowaną także za pomocą testów socjometrycznych, pozwalających określić nieformalną strukturę grupy, badania komunikacji wewnętrznej, badania źródeł konfliktu oraz efektywnego nim zarządzania, badania postaw i zachowań pracowniczych, badania wewnętrznego wizerunku organizacji, badania motywacji, wartości i potrzeb pracowników, identyfikacja potrzeb szkoleniowych, diagnozowanie wewnętrznego potencjału innowacyjnego organizacji, badania stylów przywódczych, badania skuteczności zarządzania zasobami ludzkimi, badania zewnętrznego wizerunku organizacji, badania komunikacji zewnętrznej, badania konsumenckie, w tym szczególnie: ocena satysfakcji klienta oraz projektowanie potrzeb klienta, ocena konkurencyjności przedsiębiorstwa, badania marketingowe produktów, badania przedinwestycyjne, badania atrakcyjności inwestycyjnej organizacji. Oferta wyspecjalizowanych jednostek badawczo-rozwojowych rzeczywiście funkcjonujących na terenie AO składa się z trzech uczelni wyższych oraz dwóch instytutów badawczych. Ponadto w strukturach organizacyjnych wymienionych podmiotów prowadzą działalność dwa Centra Transferu Technologii, które są jednostkami wyspecjalizowanymi w komercjalizacji zasobów wiedzy. Konfrontując jakość przedstawionej oferty ze strukturą regionalnej gospodarki należy podkreślić rozwiniętą bazę i zaplecze dla przemysłu chemicznego (głównie Wydział Chemii UO) oraz przemysłu budowlanego (Oddział Inżynierii Procesowej Materiałów Budowlanych w Opolu oraz Wydział Budownictwa PO). Wskazane branże mogą liczyć na dynamiczne rozwijanie projektów B+R. Oferta pozostałych instytucji ogniskuje się wokół zagadnień związanych z szeroko rozumianą humanistyką i badaniami społecznymi, co w mniejszym stopniu przekłada się na wzrost gospodarczy AO. Część branży kluczowych dla regionalnej gospodarki, takich jak przemysł spożywczy, rolnictwo czy leśnictwo jest pozbawione wsparcia sektora B+R. Zatem pożądane jest rozwijanie usług brokerskich ukierunkowanych na Strona 161

162 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) znalezienie partnerów prowadzących działalność badawczo-rozwojową poza granicami AO oraz województwa opolskiego jest to rola przede wszystkim instytucji otoczenia biznesu (IOB). Celem uzupełnienia oferty regionalnego sektora B+R poniżej prezentujemy podmioty, które figurują jako jednostki badawczo-rozwojowe w ewidencji GUS. Blisko 60% podmiotów definiowanych jako prowadzące działalność badawczo-rozwojową z terenu województwa opolskiego znajduje się na terenie AO. Większość z nich jest zlokalizowane w rdzeniu Aglomeracji (80,6%). Tylko jeden podmiot z pozostających w rejestrze GUS zajmuje się działalnością związaną z biotechnologią, 35% z nich zgodnie ze wskazanym PKD prowadzi działalność w zakresie nauk humanistycznych i społecznych, a 61% przyrodniczych i technicznych. Struktura zidentyfikowanych podmiotów potwierdza tezę o niewystarczającej liczbie podmiotów sektora B+R oraz o potrzebie systemowego wsparcia ich działalności w kontekście wzmocnienia poziomu innowacyjności regionu. Tabela 90 Podmioty świadczące usługi badawczo-rozwojowe na terenie AO w 2013 r. L.p. Gmina Forma prawna PKD Nazwa 1. Chrząstowice Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą 7211Z Przedsiębiorstwo Wdrożeń Biotechnologii, Inżynierii Genetycznej Oraz Bionanotechnologii NUKLEON - Zygmunt Dynowski 2. Dobrzeń Wielki Osoba prawna 7219Z Desaqua Agro Spółka z o.o. 3. Łubniany Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą 7219Z Mróz Ewelina "Eeco" 4. Opole Osoba prawna 7219Z Mister Spółka z o.o. 5. Opole Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą 7219Z Jacek Kwiatkowski J & L Consulting 6. Opole Osoba fizyczna prowadząca Andrzej Tukiendorf Centrum Obliczeń 7219Z działalność gospodarczą Medycznych I Ekspertyz 7. Opole Osoba fizyczna prowadząca Analizy I Ekspertyzy Przyrodnicze "BIOTOS" 7219Z działalność gospodarczą Sylwia Nowak 8. Opole Osoba fizyczna prowadząca Agencja Informatyczna Sprinter Sławomir 7219Z działalność gospodarczą Łepek 9. Opole Osoba prawna 7219Z Thermolytix Spółka z o.o. 10. Opole Osoba prawna 7219Z "Eco Cell" Spółka z o.o. 11. Opole Osoba prawna 7219Z Lotolab Spółka z o.o. 12. Opole Osoba fizyczna prowadząca Research And Development Poland Dr Inż. 7219Z działalność gospodarczą Paweł Kurtasz 13. Opole Osoba prawna 7219Z Inventia Technologies Spółka z o.o. 14. Opole Osoba prawna 7219Z Ogi4 Spółka z o.o. 15. Opole Osoba fizyczna prowadząca Ftk - Firma Techniczno Konsultacyjna 7219Z działalność gospodarczą Tadeusz Kalinowski 16. Opole Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą 7219Z Procontrol Prof. Zdzisław Kabza 17. Opole Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą 7219Z Antoni Kurzydło 18. Opole W.P.P.H.U.Bioekotech S.C.Marek Jan Jednostka organizacyjna nie 7219Z Wypych Henryk Kurzyński Grzegorz mająca osobowości prawnej Kurzyński 19. Ozimek Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą 7219Z Krzysztof Spałek Bio-Plan 20. Strzeleczki Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą 7219Z Anna Manicka Bestbet Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Strona 162

163 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) L.p. Gmina Forma prawna PKD Nazwa 21. Opole Osoba fizyczna prowadząca Eksperci - Badania I Rozwój ADRIANNA 7220Z działalność gospodarczą PAROŃ 22. Opole Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą 7220Z Stanik Adam Moderation & Research Puh 23. Opole Osoba fizyczna prowadząca Diagnostyczna Pracownia Psychologiczna 7220Z działalność gospodarczą Beata Księżarek 24. Opole Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą 7220Z Socjoptikon Anna Czerner 25. Opole Osoba fizyczna prowadząca Artur Stanisławski Usługi Archeologiczne 7220Z działalność gospodarczą I Konserwatorskie Oraz Roboty Ziemne 26. Opole Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą 7220Z Silesian-Academy Janusz Sawczuk 27. Opole Osoba prawna 7220Z Państwowy Instytut Naukowy-Instytut Śląski W Opolu 28. Opole European Combe Centrum Osoba fizyczna prowadząca 7220Z Organiz.Marketingu Badań I Edukacji Kroszel działalność gospodarczą J. 29. Opole Osoba prawna 7220Z Opolski Park Naukowo-Technologiczny Spółka z o.o. 30. Opole Osoba fizyczna prowadząca Usługi Archeologiczno-Konserwatorskie 7220Z działalność gospodarczą Elwira Holc 31. Zdzieszowice Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą 7220Z Sabina Kauf S.K. - Leni Z. Badania Naukowe I Prace Rozwojowe W Dziedzinie Biotechnologii Z. Badania Naukowe I Prace Rozwojowe W Dziedzinie Pozostałych Nauk Przyrodniczych I Technicznych Z. Badania Naukowe I Prace Rozwojowe W Dziedzinie Nauk Społecznych I Humanistycznych Źródło: dane GUS 3.4 Mierniki rozwoju sektora B+R Na potrzebę niniejszego opracowania dokonano analizy danych pozyskanych od Urzędu Patentowego RP w zakresie zgłoszonych oraz udzielonych licencji na wzory użytkowe oraz wynalazki. Opracowane dane zostały zagregowane zarówno na poziomie poszczególnych JST tworzących AO, jak również dla całego obszaru Aglomeracji Opolskiej. Przygotowane zestawienia są rzeczywistym miernikiem innowacyjności AO i bezpośrednio świadczą o efektywności szeroko rozumianego sektora B+R. W skali ogólnopolskiej wskaźnik innowacyjności mierzony liczbą udzielonych patentów i praw ochronnych w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców plasuje województwo opolskie na wysokiej 3 pozycji. Udział Aglomeracji Opolskiej w analizowanej zmiennej właściwej dla województwa opolskiego wynosi tylko 30% (zgodnie z danymi za 2012 rok). Strona 163

164 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Wykres 72 Patenty i prawa ochronne na wzory użytkowe udzielone w 2012 r. podmiotom krajowym wg województw w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców Dolnośląskie Mazowieckie Opolskie Śląskie Wielkopolskie Łódzkie Małopolskie Lubelskie Zachodniopomorskie Świętokrzyskie Pomorskie Podkarpackie Kujawsko-Pomorskie Podlaskie Warmińsko-Mazurskie Lubuskie 2,1 2,3 3,1 4,3 4,3 4, ,8 5,7 5,3 5,3 6,7 8,9 8,8 11,4 Źródło: Raport roczny Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej Zgodnie ze specyfiką branż badawczo-rozwojowych największy potencjał w tym zakresie posiada Opole z racji funkcjonowania uczelni wyższych oraz placówek badawczych. Łączna liczba zgłoszeń wynalazków z terenu Aglomeracji Opolskiej, które wpłynęły do Urzędu Patentowego w okresie wynosi 244, a 80,3% zgłoszeń pochodzi z Opola. Udział zgłoszeń wynalazków w analizowanym okresie w odniesieniu do wartości dla województwa wynosi 37,5%. Tabela 91 Zgłoszenia wynalazków dokonane przez podmioty z terenu AO w latach Razem Dąbrowa Dobrzeń Wielki Gogolin Izbicko Komprachcice Krapkowice Lewin Brzeski Niemodlin Opole Ozimek Popielów Prószków Strzeleczki Turawa Zdzieszowice Łącznie AO Województwo opolskie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Patentowego RP Strona 164

165 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Łączna liczba patentów, których udzielono podmiotom z terenu Aglomeracji Opolskiej, jest nieznacznie niższa od łącznej liczby zgłoszeń, jakie wpłynęły do Urzędu Patentowego w analogicznym okresie. Odsetek przyznanych praw patentowych skorelowany z liczbą aplikacji wynosi 72,1%. W odniesieniu do wartości dla województwa odsetek przyznanych praw patentowych jest niższy i kształtuje się na poziomie 32,9%. Tabela 92 Patenty udzielone podmiotom z terenu AO w latach Razem Dobrzeń Wielki Izbicko Komprachcice Krapkowice Niemodlin Opole Popielów Prószków Strzeleczki Zdzieszowice Łącznie AO Woj. opolskie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Patentowego RP Zgłoszenia wzorów użytkowych oraz uzyskane na nie prawa ochronne przez podmioty funkcjonujące na terenie AO w latach stanowiły odpowiednio 38,6% oraz 42,6% udziału Aglomeracji Opolskiej w łącznej liczbie zgłoszeń i zezwoleń właściwej dla województwa opolskiego. Analogicznie jak w przypadku opatentowanych wynalazków wskaźnik ten jest niski i świadczy o potrzebie wzmacnianie zasobów instytucji zajmujących się działalnością badawczo-rozwojową. Tabela 93 Zgłoszenia wzorów użytkowych dokonane przez podmioty z terenu AO w latach Razem Dąbrowa Krapkowice Łubniany Opole Ozimek Prószków Turawa Zdzieszowice Łącznie AO Woj. opolskie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Patentowego RP Tabela 94 Prawa ochronne na wzory użytkowe udzielone podmiotom z terenu AO w latach Razem Dobrzeń Wielki Krapkowice Łubniany Murów Opole Ozimek Turawa Zdzieszowice Łącznie AO Woj. opolskie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Patentowego RP Strona 165

166 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Analiza przyznawania licencji patentowych potwierdza, iż kluczową rolę w tym obszarze pełnią szkoły wyższe. Należy zauważyć niedostateczną aktywność na tym polu instytutów badawczych. W analizowanym okresie nie dostrzega się znaczącego wzrostu dynamiki. Coroczne liczby opatentowanych rozwiązań podlegają niewielkim wahaniom, co świadczy o zbyt niskim wykorzystaniu potencjału szkolnictwa wyższego. Tabela 95 Zgłoszenia wynalazków z terenu AO według podmiotów Razem Osoby fizyczne Podmioty sektora gospodarki Szkoły wyższe Łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Patentowego RP Tabela 96 Udzielone patenty na terenie AO według podmiotów Instytuty badawcze Razem Osoby fizyczne Podmioty sektora gospodarki Szkoły wyższe Łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Patentowego RP W zakresie przyznawania praw ochronnych na wzory użytkowe dostrzega się dominację podmiotów sektora gospodarki. Tabela 97 Zgłoszone wzory użytkowe z terenu AO według podmiotów Razem Osoby fizyczne Podmioty sektora gospodarki Szkoły wyższe Łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Patentowego RP Tabela 98 Udzielone prawa ochronne na wzory użytkowe na terenie AO według podmiotów Razem Osoby fizyczne Podmioty sektora gospodarki Szkoły wyższe Łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Patentowego RP Zgodnie z kategoryzacją według działów techniki Międzynarodowej Klasyfikacji Patentowej najwyższy udział w liczbie udzielonych patentów związany jest z dziedziną fizyki, następnie chemii i metalurgii. W liczbie udzielonych wzorów najwyższy udział osiąga grupa różnych procesów przemysłowych Strona 166

167 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) i transportu oraz budownictwo i górnictwo. Widać zatem przełożenie oferty sektora B+R w AO na powstawanie innowacji, głównie na obszarach korzystających z środków unijnych. Wykres 73 Udzielone patenty wg działów techniki Międzynarodowej Klasyfikacji Patentowej w Aglomeracji Opolskiej w latach A - podstawowe potrzeby ludzkie; 11% 7% B - różne procesy przemysłowe, transport; 17% C - chemia, metalurgia; D - włókiennictwo, papiernictwo; 30% E - budownictwo, górnictwo; 10% 1% 5% 19% F - budowa maszyn, oświetlenie, ogrzewanie, uzbrojenie, technika minerska; G - fizyka; H - elektrotechnika Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Patentowego RP Wykres 74 Udzielone wzory użytkowe wg działów techniki Międzynarodowej Klasyfikacji Patentowej w Aglomeracji Opolskiej w latach % 10% A - podstawowe potrzeby ludzkie; B - różne procesy przemysłowe, transport; 18% E - budownictwo, górnictwo; 8% 28% F - budowa maszyn, oświetlenie, ogrzewanie, uzbrojenie, technika minerska; G - fizyka; 26% H - elektrotechnika Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Patentowego RP 3.5 Zapotrzebowanie na usługi sektora B+R na terenie Aglomeracji Opolskiej Podstawowym dokumentem pozwalającym na określenie zapotrzebowania przedsiębiorców na współpracę z zakresu prac badawczo-rozwojowych jest opracowana przez Urząd Marszałkowski woj. opolskiego Ocena działań badawczo-rozwojowych oraz innowacyjnych podejmowanych w ramach unijnych projektów na rzecz wzrostu konkurencyjności Opolszczyzny. Raport końcowy Głównym narzędziem, we wspomnianym opracowaniu, w oparciu o które wnioskowano na temat rzeczywistego stanu sektora, było badanie CATI (komputerowo wspomagany wywiad telefoniczny) w ramach którego przebadano 111 beneficjentów Poddziałania RPO WO Wsparcie sektora B+R oraz innowacji na rzecz przedsiębiorstw i Poddziałania RPO WO Inwestycje w innowacje w przedsiębiorstwach. Kolejną grupę respondentów stanowiły podmioty sektora przedsiębiorczości (580 firm). Strona 167

168 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) W kontekście terytorialnym (dane zagregowane na poziomie powiatów), uwzględniającym średnią liczbą rodzajów innowacji wprowadzonych w okresie ostatnich 3 lat przez przedsiębiorstwa funkcjonujące w województwie opolskim teren Aglomeracji Opolskiej plasuje się poniżej średniej. Wartości niższe od średniej wojewódzkiej uzyskują powiaty krapkowicki (w całości wchodzący w skład Aglomeracji Opolskiej), powiat ziemski opolski oraz powiat brzeski (tylko gmina Lewin Brzeski). Powyżej przeciętnej kształtuje się stopień innowacji w powiecie strzeleckim (jedynie gmina Izbicko leży w jego granicach administracyjnych) oraz w powiecie grodzkim Opole (odsetek wyższy o 0,05). Przedstawione porównanie uprawnia do wnioskowania, iż stopień regionalnej gospodarki wymaga wzmożenia działań stymulujących rozwój sektora badawczo-rozwojowego oraz wdrażania rozwiązań innowacyjnych w sektorze biznesu. Wykres 75 Średnia liczba wprowadzonych zmian innowacyjnych a powiat działalności przedsiębiorstwa 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 1,91 1,86 2,25 1,93 1,79 2,44 1,44 2,05 1,98 1,71 średnia 1,93 1,30 2,55 Źródło: Ocena działań badawczo-rozwojowych oraz innowacyjnych podejmowanych w ramach unijnych projektów na rzecz wzrostu konkurencyjności Opolszczyzny. Raport końcowy 2012; na podstawie wyników badania CATI sektora przedsiębiorstw; n=580 Poniższe dane korespondują z badaniami IDI przeprowadzonymi z przedsiębiorcami z terenu AO (100 pogłębionych wywiadów indywidualnych). Największa liczba przedsiębiorców wprowadzających zmiany innowacyjne rekrutuje się z Opola. Ma to związek z liczbą przedsiębiorstw, a także z dostępem do IOB, które mają możliwości wspierania działań innowacyjnych i koncentrują się w Opolu. Strona 168

169 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Wykres 76. Udział przedsiębiorców we wprowadzonych zmianach innowacyjnych w AO [%]. 51% 2% 7% 12% 2% 2% 2% 2% 2% 2% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przeprowadzonego na potrzeby opracowania Ocena działań badawczo-rozwojowych oraz innowacyjnych podejmowanych w ramach unijnych projektów na rzecz wzrostu konkurencyjności Opolszczyzn. Raport końcowy 2012, Jednak przedsiębiorcy z Aglomeracji Opolskiej w większości nie deklarują prowadzenia działalności badawczo rozwojowej w ramach Podziałania PRO WO Inwestycje w innowacje w przedsiębiorstwach, co przedstawia poniższy wykres. Wykres 77. Deklaracja prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej Poddziałanie RPO WO AO, n=41 [%]. Nie wiem 2% Nie 56% Tak 41% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI sektora przedsiębiorstw przeprowadzonego na potrzeby opracowania Ocena działań badawczo-rozwojowych oraz innowacyjnych podejmowanych w ramach unijnych projektów na rzecz wzrostu konkurencyjności Opolszczyzny, Raport końcowy, 2012, UM woj. opolskiego; n=41 Porównując dane dla całego województwa opolskiego trzeba stwierdzić, że zdecydowana większość badanych podmiotów deklarowała prowadzenie działalności biznesowej. Warto zwrócić uwagę, iż odsetek przedsiębiorstw zainteresowanych innowacjami wzrasta wraz z wielkością firmy. Beneficjenci poddziałania RPO WO Inwestycje w innowacje w przedsiębiorstwach deklarują najwyższy odsetek zainteresowania kontynuowaniem działalności badawczo-rozwojowej, co świadczy o dostrzeganych korzyściach płynących z wdrożonych rozwiązań i przeprowadzonych realizacji. Strona 169

170 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Wykres 78 Deklaracja prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej w woj. opolskim [%] Ogółem 4,8 95,2 Duże przedsiębiorstwa 34,5 62,1 3,4 Średnie przedsiębiorstwa 23,1 76,9 Małe przedsiębiorstwa 10,5 89,5 Mikroprzedsiębiorstwa 4,4 95,6 Grupa kontrolna 16,2 82,9 1 Poddziałanie RPO WO ,1 57,1 4,8 Źródło: Ocena działań badawczo-rozwojowych oraz innowacyjnych podejmowanych w ramach unijnych projektów na rzecz wzrostu konkurencyjności Opolszczyzny. Raport końcowy 2012, badania CATI beneficjentów, grupy kontrolnej oraz sektora przedsiębiorstw; Poddziałanie RPO WO n=105, Grupa kontrolna n=105, Sektor przedsiębiorstw n=580 Zapotrzebowanie na usługi sektora B+R na terenie Aglomeracji Opolskiej jest ściśle powiązane zarówno z barierami dostrzeganymi przez przedsiębiorców, jak również ich oceną, wynikającą z realizowanej działalności innowacyjnej opieranej o działania badawczo-rozwojowe. Dostrzega się, iż najważniejszymi barierami w podejmowaniu działalności B+R są wysokie koszty związane z wdrożeniem technologii i wysokie ryzyko towarzyszące tego typu inwestycjom. Przedsiębiorcy dopatrują się również trudności związanych z długim czasem zwrotu nakładów inwestycyjnych i brakiem odpowiednich instrumentów zewnętrznego finansowania działań innowacyjnych. Wykres 79. Bariery we wprowadzaniu innowacji w przedsiębiorstwach Tak Nie Nie wiem Brak potrzeby wprowadzania innowacji Wysokie koszty innowacji Brak odpowiednich instrumentów zewnętrznego finansownia innowacji Długi czas zwrotu nakładów inwestycyjnych Wysokie ryzyko przedsięwzięcia Brak odpowiednich umiejętności i wiedzy w przedsiębiorstwie Utrudniony dostęp do technologii Niechęć do zmian w przedsiębiorstwie Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI sektora przedsiębiorstw przeprowadzonego na potrzeby opracowania Ocena działań badawczo-rozwojowych oraz innowacyjnych podejmowanych w ramach unijnych projektów na rzecz wzrostu konkurencyjności Opolszczyzny. Raport końcowy, 2012, n=41 Strona 170

171 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Przedsiębiorcy biorący udział w badaniu zostali również poproszeni o dokonanie oceny znaczenia barier związanych z realizacją działań innowacyjnych (budowa, rozbudowa, modernizacja infrastruktury badawczo-rozwojowej). Wykres poniżej przedstawia strukturę tej oceny w podziale na małe, średnie i duże przedsiębiorstwa Aglomeracji Opolskiej. Mikroprzedsiębiorstwa w najwyższym stopniu deklarują brak kapitału własnego na realizację projektów innowacyjnych, ale jednocześnie brak zapotrzebowania na tego rodzaju inwestycje. Świadczy to o relatywnie niskim poziomie zainteresowania mikroprzedsiębiorstw działaniami innowacyjnymi. Małe przedsiębiorstwa dostrzegają bariery w długim czasie oczekiwania na zwrot poniesionych nakładów i trudnościach w dostępie do zewnętrznego finansowania. Średnie przedsiębiorstwa natomiast dopatrują trudności w braku kapitału własnego i nieopłacalności przedsięwzięć badawczo-rozwojowych. Wykres 80. Ocena znaczenia barier dotyczących realizacji przedsięwzięć innowacyjnych [%]. Brak zapotrzebowania w przedsiębiorstwie Brak kapitału własnego na realizację tego typu projektów Ograniczony dostęp do zewnętrznego finansowania tego tupy projektów 1,27 1,74 1,66 1,93 2,39 2,33 2,44 2,33 2,48 2,27 3 3,33 Nieopłacalność działalności badawczo-rozwojowej Brak odpowiedniej wiedzy i kompetencji pracowników firmy Długi czas zwrotu poniesionych nakładów inwestycyjnych Niechęć do zmian w firmie i podejmowania ryzyka 0,33 0,33 2,13 2,13 1,98 2,04 1,4 1,68 1,67 1,87 2,37 1,57 1,53 1,46 2,78 Mikroprzedsiębiorstwa Małe przedsiębiorstwa Średnie przedsiębiorstwa Ogółem AO Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI sektora przedsiębiorstw przeprowadzonego na potrzeby opracowania Ocena działań badawczo-rozwojowych oraz innowacyjnych podejmowanych w ramach unijnych projektów na rzecz wzrostu konkurencyjności Opolszczyzny. Raport końcowy, 2012, n=41 Z oferty podmiotów należących do sektora B+R, takich jak uczelnie wyższe czy instytuty badawcze, korzysta tylko 30% przedsiębiorców prowadzących działalność na terenie AO objętych badaniem. Najczęściej wskazywaną instytucją, z którą współpracowali przedsiębiorcy jest Politechnika Opolska. W dalszej kolejności wskazywano Uniwersytet Opolski oraz uczelnie spoza Aglomeracji Opolskiej: Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie, Politechnikę Śląską oraz Uniwersytet Wrocławski. Regionalny sektor B+R jest głównie obsługiwany przez Politechnikę Opolską. Strona 171

172 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Wykres 81 Deklaracja współpracy z podmiotami sektora B+R 8,0% 1,0% Tak Nie Nie wiem Brak odpowiedzi 61,0% 30,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie badania IDI z przedsiębiorcami z terenu AO, n=100 Przedsiębiorcy z terenu AO zasadniczo korzystali z usług badawczych, analitycznych i eksperckich. Dodatkowo warto zwrócić uwagę na potrzeby szkoleniowe oraz związane z pozyskiwaniem kadry specjalistycznej. Tabela 99 Usługi sektora B+R wykorzystywane przez firmy z terenu Aglomeracji Opolskiej Usługi Analiza budowy organizacji Badania na zlecenie Branżowa prasa specjalistyczna Ekspertyzy i opracowania dotyczące nowych rozwiązań technologicznych Porady eksperckie w dziedzinie żywienia Pozyskiwanie przyszłej kadry specjalistów Przygotowanie do wdrożenia nowych technologii Szkolenia pracowników Wprowadzenie nowych rozwiązań z zakresu struktury organizacyjnej firmy Wsparcie technologiczne Wspólna realizacja działań dydaktycznych Współpraca w celu utworzenia centrum badawczego Współpraca w zakresie opracowania nowych technologii dla biznesu Współpraca w zakresie pozyskanie przez firmę certyfikatów Współpraca w zakresie stażów absolwenckich Współpraca w zakresie wykonywania prób Współpraca w zakresie wykorzystania potencjału kadry pedagogiczne Współpraca w zakresie zatrudniania absolwentów Wykonanie prób płytek Wykorzystanie urządzeń badawczych Wymiana doświadczeń dotyczących kształcenia studentów Wymiana specjalistycznych informacji i doświadczeń Zastosowanie lepszych rozwiązań dla organizacji biznesu Źródło: opracowanie własne na podstawie badania IDI z przedsiębiorcami z terenu AO, n=28 Usługi, z których korzystali przedsiębiorcy prowadzący działalność na terenie Aglomeracji Opolskiej zostały poddane kompleksowej ocenie przez samych zainteresowanych. W ich opinii usługi oferowane przez sektor B+R są na poziomie dobrym, niemniej dostępność do usług oraz dostosowanie ich do potrzeb firmy wymagają poprawy. Najkorzystniej w ocenie respondentów przedstawia się aspekt jakościowy usług świadczonych przez sektor B+R. Strona 172

173 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) Wykres 82 Ocena usług realizowanych przez sektor badawczo-rozwojowy Dostosowanie usług B+R do potrzeb firmy 13,3% 13,3% 53,3% 20,0% Cena usług oferowanych przez B+R 4,3% 26,1% 60,9% 8,7% Dostępność usług oferowanych przez B+R 17,2% 24,1% 48,3% 6,9% Terminowość realizacji usług przez B+R 6,7% 56,7% 36,7% Jakość usługi świadczonych przez B+R 13,3% 53,3% 30,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie badania IDI z przedsiębiorcami z terenu AO, 5 oznacza zdecydowanie się zgadzam, a 1 zdecydowanie się nie zgadzam, n=30 Połowa przedsiębiorców korzystających z usług B+R deklaruje stałość współpracy z sektorem B+R, która warunkuje rozwój i umożliwia konkurencyjne funkcjonowanie na rynku. 23,3% przedsiębiorstw korzysta z usług B+R sporadycznie uprawnia to do wnioskowania, iż w większości przypadków nawiązanie współpracy z jednostką badawczo-rozwojową skutkuje kooperacją i partnerstwem o charakterze stałym. Z tej perspektywy kluczowe jest prowadzenie działań ukierunkowanych na wzrost dostępności do usług świadczonych przez sektor, zintegrowana promocja oferty innowacyjnej oraz intensyfikacja działań IOB jako podmiotów szczególnie ważnych w budowaniu powiązań pomiędzy przedsiębiorstwami a sektorem badawczo-rozwojowym. Wykres 83 Częstotliwość korzystania z oferty sektora B+R przez przedsiębiorstwa z terenu AO Korzystam z tych usług B+R praktycznie cały czas 3,3% Korzystam z usług B+R co najmniej raz w roku Korzystam z usług B+R sporadycznie 23,3% 50,0% Brak odpowiedzi 23,3% Źródło: opracowanie własne na podstawie badania IDI z przedsiębiorcami z terenu AO, n=30 Na poniższym wykresie przedstawiono efekty kooperowania przedsiębiorstw Aglomeracji Opolskiej z sektorem B+R. Respondenci w większości wskazywali na czynnik prestiżu, jakim cieszy się współpraca z sektorem badawczo-rozwojowym. Jednocześnie w 11 przypadkach ankietowani wskazali jako efekt Strona 173

174 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) współpracy, wprowadzenie na rynek nowego produktu/usługi. Dodatkowo, jako czynnik istotny z perspektywy rozwoju firmy, wskazywano wdrażanie innowacyjnych rozwiązań organizacyjnych, usprawniających efektywność zarządzania przedsiębiorstwem. Wykres 84 Efekty współpracy z podmiotami sektora B+R Wprowadzenie nowych rozwiązań organizacyjnych w Państwa firmie 7 Wprowadzeniem nowych innowacyjnych produktów/usług 11 Uzyskanie patentu 1 Zastrzeżenie wzoru użytkowego 0 Wzrost rangi firmy 22 Zdobycie wykwalifiowanej kadry Źródło: opracowanie własne na podstawie badania IDI z przedsiębiorcami z terenu AO, n=30 Ponad połowa przedsiębiorców, którzy nie korzystali z usług sektora B+R motywuje to brakiem zidentyfikowania potrzeb w tym zakresie. Kluczową barierą wskazywaną przez respondentów jest niedostateczna oferta sektora B+R definiowana jako brak pomiotów posiadających profil adekwatny do działalności gospodarczej prowadzonej przez ankietowanego. Również sam dostęp do usług B+R jest oceniony nisko wynika to z koncentracji sektora w Opolu. Wykres 85 Powody niekorzystania z oferty sektora B+R przez firmy z terenu AO Brak usług podmiotów z sektora B+R adekwatnych do potrzeb mojej firm 17,0% 8,5% 23,4% 21,3% 29,8% Usługi podmiotów z sektora B+R są za drogie 21,4% 16,7% 14,3% 23,8% 23,8% Usługi podmiotów z sektora B+R są niskiej jakości 30,2% 30,2% 18,6% 9,3% 11,6% Usługi podmiotów z sektora B+R są trudno dostępne 15,9% 20,5% 29,5% 27,3% 6,8% W mojej firmie nie ma takich potrzeb 21,1% 10,5% 7,0% 10,5% 50,9% W mojej firmie nie ma takich potrzeb 100,0% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie badania IDI z przedsiębiorcami z terenu AO, 5 oznacza zdecydowanie się zgadzam, a 1 zdecydowanie się nie zgadzam n=70 Przedsiębiorcy wdrażający innowacje będące efektem współpracy z sektorem B+R najczęściej wskazywali na rozwiązania ekologiczne. Wynika to z zaostrzających się przepisów prawa w zakresie norm środowiskowych oraz technologii przyjaznych środowisku. Na drugim miejscu wskazywano innowacje Strona 174

175 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) produktowe świadczy to o wykorzystywaniu potencjału sektora badawczo-rozwojowego do udoskonalania oferty sprzedażowej przez firmy. Ten rodzaj działalności bezpośrednio wpływa na kondycję regionalnej gospodarki oraz na poziom jej innowacyjności, ocenianej ciągle jako niedostateczna. Jednocześnie wdrażanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych wpływa na wzrost konkurencyjności regionu. Wykres 86 Rodzaje wdrożonych innowacji w ostatnich 3 latach przez przedsiębiorstwa z terenu AO Ekologiczne 40,0% 43,0% 10,0% 7,0% Produktowe 36,0% 47,0% 10,0% 7,0% Procesowe 26,0% 57,0% 10,0% 7,0% Organizacyjne 25,0% 60,0% 8,0% 7,0% Marketingowe 25,0% 56,0% 10,0% 9,0% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Tak Nie Nie wiem Brak odpowiedzi Źródło: opracowanie własne na podstawie badania IDI z przedsiębiorcami z terenu AO, n=30 Powyższa analiza dotycząca sytuacji sektora B+R w Aglomeracji Opolskiej definiuje jego kondycję w kontekście bezpośredniego otoczenia, jakim jest woj. opolskie, jak również uwarunkowań i trendów determinujących dynamikę sektora w skali ogólnopolskiej. Analiza ujawnia zarówno słabe strony kondycji sektora B+R w Aglomeracji Opolskiej, jak i pozytywne strony, które można uznać za jego przewagę konkurencyjną. Do słabych stron należą przede wszystkim: niedostateczny odsetek prac badawczo-rozwojowych prowadzonych na terenie AO, niedostosowanie oferty sektora uczelni wyższych do potrzeb pracodawców, niska elastyczność, brak międzysektorowej koordynacji w zakresie diagnozy rzeczywistych potrzeb przedsiębiorców, mała liczebność IOB, skutkująca przejmowaniem ich głównej roli przez jednostki badawczorozwojowe, niedysponujące adekwatnymi narzędziami do stymulacji współpracy w ramach B+R, niedostateczna jakość infrastruktury w jednostkach badawczo-rozwojowych, pomimo korzystania z wsparcia w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego (Poddziałanie Wsparcie sektora B+R oraz innowacji na rzecz przedsiębiorstw), niedostateczny poziom współpracy pomiędzy poszczególnymi komponentami regionalnego sytemu innowacji, brak zinstytucjonalizowanej współpracy podsystemów naukowo badawczych, instytucji pośredniczących oraz sfery gospodarczej, niedostateczny poziom nakładów na finansowanie badań w regionie, ograniczona oferta regionalnych jednostek badawczo-rozwojowych, Strona 175

176 Sytuacja sektora badawczo-rozwojowego (B+R) relatywnie niski poziom zainteresowania sektorem B+R wśród pracodawców, głównie ze względu na ryzyko inwestowania w innowacje oraz ograniczone zasoby finansowe blokujące możliwość realizacji przedsięwzięć innowacyjnych, niski stopień konsolidacji branż wiodących w zakresie regionalnego sektora B+R (inicjatywy klastrowe), wykluczenie regionalnych ośrodków B+R z wsparcia dystrybuowanego na poziomie krajowym, silna konkurencja ze strony województw ościennych, jak również w obrębie województwa opolskiego subregion kędzierzyńsko-kozielski, brak zintegrowanej promocji oferty sektora B+R, co skutkuje korzystaniem z usług podmiotów funkcjonujących poza terenem AO, Przewagi konkurencyjne: koncentrycznie ulokowane szkoły wyższe i jednostki badawcze w Opolu pozwalające na promieniste, kompleksowe oddziaływanie na teren AO, potencjał rozwojowy mikro, małych i średnich przedsiębiorstw z terenu AO, przykłady dobrych praktyk, funkcjonowanie regionalnych liderów innowacji w województwie opolskim - pierwsza trójka rankingu Perły Opolszczyzny - Regionalna Strategia Innowacji Województwa Opolskiego do roku 2020 projekt z r., ATMOTERM SA, B+K Polska Sp. z o.o., CEMENTOWNIA ODRA S.A, współpraca gospodarcza o charakterze transgranicznym z Czechami i Niemcami. Strona 176

177 Sytuacja instytucji otoczenia biznesu (IOB) 4. Sytuacja instytucji otoczenia biznesu (IOB) 4.1 Charakterystyka sektora IOB w Aglomeracji Opolskiej Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się dla przedsiębiorców z koniecznością ciągłego pozyskiwania informacji i nowych możliwości działania w celu utrzymania się na rynku i rozwoju przedsiębiorstwa. Odpowiedzią na tego rodzaju potrzeby jest funkcjonowanie instytucji otoczenia biznesu, czyli podmiotów, których zasadniczą funkcją są działania aktywizujące przedsiębiorczość, kreatywność i innowacyjność, czyli te endogeniczne zasoby ludzkie, które prowadzić mogą do bardziej efektywnego wykorzystania lokalnych czynników mających wpływ na rozwój gospodarki. Przekłada się to na bezpośrednie wspieranie działalności przedsiębiorców z różnych branż i różnej wielkości przedsiębiorstw oraz osób chętnych do podjęcia działalności gospodarczej. IOB stanowią zatem nowoczesne narzędzie gospodarki. Wspieranie przedsiębiorczości i procesów innowacyjnych odgrywa natomiast znaczącą rolę w rozwoju społeczno-gospodarczym i pociąga za sobą konieczność kształtowania środowiska społeczno-gospodarczego w taki sposób, aby było ono przyjazne dla przedsiębiorców. Ze względu na specyfikę działania i społeczne podłoże IOB są istotnym elementem łączącym mechanizmy rynkowe i działania administracji publicznej. Ponieważ nie ma jednorodnej i jednoznacznej definicji IOB, najkorzystniej jest rozpatrywać je z perspektywy realizowanej misji, różnorodności podejmowanych zadań i docelowych grup odbiorców usług. Uwzględniając dane Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości z 2012 r. w polskim systemie IOB wyróżnia się trzy główne grupy wskazujące profil ich działania. Są to: ośrodki przedsiębiorczości, ośrodki innowacji i instytucje finansowe 12. Poniższe tabele przedstawiają funkcjonujące na terenie Aglomeracji Opolskiej IOB z uwzględnieniem profilu ich działalności oraz oferty. Łącznie zestawione zostały 22 instytucje: 9 ośrodków innowacji, 11 ośrodków przedsiębiorczości i 2 instytucje finansowe. Tabela 100 Instytucje otoczenia biznesu w Aglomeracji Opolskiej sprofilowane jako ośrodki innowacji Instytucja otoczenia Miejsce Lp. Profil Oferta biznesu działalności Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości przy Wydziale Ekonomicznym w Opolu Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości Uniwersytetu Opolskiego Naczelna Organizacja Techniczna FSNT Rada w Opolu Opole Opole Opole ośrodek innowacji ośrodek innowacji ośrodek innowacji preinkubacja szkolenia usługi doradcze usługi informacyjne wsparcie dla osób prowadzących i chcących założyć działalność gospodarczą finansowanie działalności kooperacja firm promocja szkolenia usługi doradcze usługi prawne w ramach projektów wsparcie bieżącego funkcjonowania przedsiębiorstw innowacje w technologiach kooperacja firm szkolenia 12 Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce Raport 2012, red. A. Bąkowski, B. Mażewska, PARP Strona 177

178 Sytuacja instytucji otoczenia biznesu (IOB) Lp Instytucja otoczenia biznesu Opolski Park Naukowo - Technologiczny Opolskie Centrum Rozwoju Gospodarki Opolskie Centrum Transferu Innowacji przy Instytucie Ceramiki i Materiałów Budowlanych Opolskie Centrum Wysokich Technologii na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju w Opolu Miejsce działalności Opole Opole Opole Opole Profil ośrodek innowacji ośrodek innowacji ośrodek innowacji ośrodek innowacji Oferta tłumaczenia tekstów technicznych audyty techniczne i środowiskowe wydawanie opinii o innowacyjności wnioski i opinie o innowacyjności wsparcie bieżącego funkcjonowania przedsiębiorstw wyceny nieruchomości badania i analizy techniczne kształcenie ustawiczne dorosłych doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania, podatków kooperacja firm organizacja szkoleń, targów, wystaw prace badawczo-rozwojowe w dziedzinie nauk technicznych i ekonomicznych promocja szkolenia związane z misją OPNT wsparcie bieżącego funkcjonowania przedsiębiorstw wsparcie działalności gospodarczej środowiska akademickiego wynajem maszyn, urządzeń biurowych i sprzętu komputerowego wynajem nieruchomości finansowanie inwestycji innowacyjnych kooperacja firm opracowanie analiz potencjału rozwojowego branż promocja szkolenia i usługi doradcze w zakresie informacji o funduszach europejskich, o procesach inwestycyjnych, budowaniu powiązań kooperacyjnych pomiędzy firmami oraz sektorem B+R i inne inicjowanie współpracy pomiędzy sektorem B+R a przedsiębiorcami szkolenia usługi badawcze i projektowe usługi informacyjne nt. wdrażania projektów innowacyjnych, źródeł finansowania projektów innowacyjnych inkubacja promocja szkolenia z zakresu ochrony środowiska 8 Park Naukowo- Technologiczny w Opolu Opole ośrodek innowacji inkubacja preinkubacja kooperacja pozyskiwanie środków zewnętrznych promocja doradztwo związane z wdrażaniem technologii innowacyjnych wspieranie rozwoju technologicznego szkolenia i warsztaty dot. współpracy z uczelnią wyższą i rekrutacji pracowników -na zlecenie firm zewnętrznych transfer wiedzy wsparcie bieżącego funkcjonowania przedsiębiorstw wsparcie dla MŚP, IOB, uczelni wyższych, jednostek naukowych, osób fizycznych bez osobowości prawnej Strona 178

179 Sytuacja instytucji otoczenia biznesu (IOB) Lp. Instytucja otoczenia biznesu Miejsce działalności Profil Oferta promocja polskich wynalazków w kraju i za granicą Stowarzyszenie Polskich wsparcie w procedurach ochrony praw autorskich Wynalazców ośrodek 9* Opole wynalazców i Racjonalizatorów innowacji wyszukiwanie warunków do wdrożeń i Oddział w Opolu upowszechniania innowacji Źródło: opracowanie własne. Symbolem * oznaczono IOB, z którymi nie przeprowadzono wywiadu Ośrodki innowacji podejmują się promocji i inkubacji innowacyjnej przedsiębiorczości, transferu wiedzy i technologii oraz dostarczania usług proinnowacyjnych, a także aktywizacji przedsiębiorczości akademickiej i współpracy nauki z biznesem. Zalicza się do nich: akademickie inkubatory przedsiębiorczości, inkubatory technologiczne, e-inkubatory, centra transferu technologii oraz parki technologiczne, naukowe, badawcze, przemysłowe, itp. Ośrodki innowacji w Aglomeracji Opolskiej skoncentrowane w jednostkach naukowych postrzegają rozwój gospodarki przez pryzmat istotnej dla jej kondycji wiedzy. Dlatego do ich priorytetowych działań należą: współpraca pomiędzy środowiskiem naukowym a lokalnym biznesem oraz transfer i komercjalizacja wiedzy oraz technologii. Podstawą działalności usługowej tego rodzaju IOB są usługi proinnowacyjne, takie jak: pośrednictwo w procesie transferu wiedzy (realizują to wszystkie ośrodki innowacji w AO), pomoc we wdrażaniu nowych produktów i usług, pomoc we wdrażaniu wyników prac badawczych lub nowych technologii (tego rodzaju usługi świadczy 6 ośrodków innowacji: Naczelna Organizacja Techniczna, Opolskie Centrum Rozwoju Gospodarki, Opolskie Centrum Transferu Innowacji, Opolski Park Naukowo-Technologiczny, Park Naukowo-Technologiczny w Opolu, Stowarzyszenie Polskich Wynalazców i Racjonalizatorów). Usługi szkoleniowe, doradcze i informacyjne skupiają się wokół tematyki źródeł finansowania projektów innowacyjnych, pozyskiwania środków zewnętrznych, wdrażania innowacyjnych technologii, współpracy pomiędzy sektorem badawczorozwojowym a przedsiębiorcami, budowania powiązań kooperacyjnych. Ośrodki innowacji stanowią wsparcie dla sektora gospodarki opartej na wiedzy. Ze względu na niejednorodność, która charakteryzuje IOB, ich profile mogą się przenikać, co bezpośrednio wynika z rodzaju świadczonych usług i podejmowanych przez nie aktywności. Takie zjawisko charakterystyczne jest dla sfery otoczenia biznesu i obserwowane w całym kraju. Dlatego również w Aglomeracji Opolskiej najczęściej spotykamy IOB sprofilowane jako ośrodki przedsiębiorczości. Tabela 101 Instytucje otoczenia biznesu w Aglomeracji Opolskiej sprofilowane jako ośrodki przedsiębiorczości Instytucja Miejsce Lp. Profil Oferta otoczenia biznesu działalności 1 2 Inkubator Przedsiębiorczości w Opolu Instytut Trwałego Rozwoju w Opolu Moja Siedziba.pl Opole Opole ośrodek przedsiębiorczości ośrodek przedsiębiorczości inkubacja promocja, wsparcie bieżącego funkcjonowania przedsiębiorstw szkolenia w zakresie rozpoczęcia działalności gospodarczej Inkubacja wsparcie bieżącego funkcjonowania przedsiębiorstw promocja kooperacja firm Strona 179

180 Sytuacja instytucji otoczenia biznesu (IOB) Lp. 3 Instytucja otoczenia biznesu Izba Gospodarcza "Śląsk" Miejsce działalności Opole 4 Izba Rzemieślnicza Opole * 10 Lokalna Grupa Rybacka Opolszczyzna Opolska Izba Gospodarcza Park Technologiczno- Innowacyjny Regionalne Centrum Biznesu - Opolskie Centrum Wystawienniczo - Kongresowe Stowarzyszenie "Promocja Przedsiębiorczości" Stowarzyszenie Kraina św. Anny Opole Opole Przywory Opole Opole Krapkowice Profil ośrodek przedsiębiorczości ośrodek przedsiębiorczości ośrodek przedsiębiorczości/ instytucja finansowa ośrodek przedsiębiorczości ośrodek przedsiębiorczości ośrodek przedsiębiorczości ośrodek przedsiębiorczości ośrodek przedsiębiorczości/ instytucja finansowa Oferta szkolenia w zakresie prawa pracy, zakładania działalności gospodarczej, sukcesji przedsiębiorczej promocja wsparcie bieżącego funkcjonowania przedsiębiorstw kooperacja firm szkolenia: branżowe, otwarte, zamknięte, skomplikowane, specjalistyczne za pomocą podwykonawcy wsparcie bieżącego funkcjonowania przedsiębiorstw usługi informacyjne usługi doradcze szkolenia w zakresie: prowadzenie działalności gospodarczej możliwość uzyskania wsparcia finansowego itp. wynajem pomieszczeń w ramach prowadzonego Inkubatora Przedsiębiorczości inkubacja finansowanie działalności doradztwo w zakresie pozyskiwania środków z Osi IV PO RYBY promocja usługi informacyjne organizacja konferencji szkolenia dot. terenów zależnych od rybactwa oraz realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich działania edukacyjne związane z ekologią, ochroną środowiska, hodowlą ryb oraz korzyści płynących z ich jedzenia prowadzenie działalności w szerokim zakresie PKD zatrudnianie osób chcących rozpocząć aktywność na rynku i wystawianie faktur w ich imieniu, inkubacja promocja kooperacja firm szkolenia miękkie i techniczne zgodne z panującymi trendami oraz na prośbę firm zrzeszonych kooperacja firm wsparcie bieżącego funkcjonowania przedsiębiorstw usługi doradcze wynajem powierzchni promocja wsparcie działalności MŚP kooperacja firm organizacja targów branżowych i wystaw udostępnianie sal szkoleniowych promocja usługi doradcze (prawne, marketingowe, finansowe) wynajem powierzchni biurowych, magazynowych realizacja zadań PROW finansowanie działalności promocja Strona 180

181 Sytuacja instytucji otoczenia biznesu (IOB) Lp. Instytucja otoczenia biznesu Miejsce działalności Profil Oferta szkolenia w zakresie PROW Wojewódzki Zakład preinkubacja Doskonalenia ośrodek inkubacja 11 Opole Zawodowego przedsiębiorczości szkolenia w zakresie kształcenia zawodowego w Opolu usługi doradcze Źródło: opracowanie własne. Symbolem * oznaczono IOB, z którymi nie przeprowadzono wywiadu Ośrodki przedsiębiorczości zajmują się szeroką promocją i inkubacją przedsiębiorczości, najczęściej w sektorze mikro oraz MŚP. Ze względu na profil ich działania zaliczamy do nich: centra biznesu, ośrodki szkoleniowo-doradcze, inkubatory przedsiębiorczości, izby zrzeszające przedsiębiorców itp. Do popularnych usług świadczonych przez wszystkie ośrodki przedsiębiorczości w Aglomeracji Opolskiej należą szkolenia i usługi informacyjno-doradcze w zakresie zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej. Szkoleń specjalistycznych, np. w zakresie możliwości pozyskiwania środków z funduszy europejskich czy szkoleń branżowych podejmują się już tylko duże organizacje z ugruntowaną pozycją i szerokim zasięgiem (Izba Gospodarcza Śląsk, Opolska Izba Gospodarcza) lub organizacje wyspecjalizowane tematycznie, które łączą profil ośrodka przedsiębiorczości i instytucji finansowej (Lokalna Grupa Rybacka Opolszczyzna, Stowarzyszenie Kraina św. Anny). W podnoszeniu konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw duże znaczenie odgrywają działania promocyjne oraz inicjatywy sprzyjające nawiązywaniu kontaktów biznesowych i kooperacji firm. Na 9 ośrodków innowacji w Aglomeracji Opolskiej działaniami promocyjnymi zajmują się 4, a wśród 12 ośrodków przedsiębiorczości jest ich 8. Wsparcie w budowaniu relacji biznesowych oraz usługi, które sprzyjają działaniom kooperacyjnym oferuje 5 ośrodków innowacji i 4 ośrodki przedsiębiorczości. Możliwości podjęcia i rozwoju działalności gospodarczej poprzez inkubację czy preinkubację oferują 2 ośrodki innowacji, 5 ośrodków przedsiębiorczości i 1 instytucja finansowa. Do IOB o profilu finansowym zaliczamy: regionalne i lokalne fundusze pożyczkowe, fundusze poręczeń kredytowych, fundusze kapitału zalążkowego, itp. Na terenie Aglomeracji Opolskiej działa tylko jedna instytucja wspierająca przedsiębiorców w zakresie finansowym, co zdecydowanie wskazuje na konieczność rozbudowania tej sfery otoczenia biznesu. Tabela 102 Instytucje otoczenia biznesu sprofilowane jako instytucje finansowe Instytucja Miejsce Lp. otoczenia Profil działalności biznesu 1 Fundacja Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych Opolski Regionalny Fundusz 2 Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. Źródło: opracowanie własne Opole Opole instytucja finansowa/ ośrodek przedsiębiorczości instytucja finansowa Oferta finansowanie działalności (działalność pożyczkowa i dotacyjna) szkolenia usługi doradcze w zakresie doradztwa organizacyjnego, technicznego, technologicznego, finansowego i ekonomicznego finansowanie działalności inkubacja poręczenia kredytów promocja wsparcie bieżącego funkcjonowania przedsiębiorstw usługi informacyjne Strona 181

182 Sytuacja instytucji otoczenia biznesu (IOB) Instytucje finansowe ułatwiają dostęp do finansowania nowopowstałych działalności oraz małych firm bez historii kredytowej, a także dostarczają usług finansowych dostosowanych do specyfiki innowacyjnych przedsięwzięć gospodarczych. Rola tego rodzaju instytucji jest bardzo ważna, gdyż kapitał jest zasadniczym czynnikiem wpływającym na rozwój przedsiębiorczości. W Aglomeracji Opolskiej od 30 lipca 2008 r. rolę Regionalnej Instytucji Finansującej pełni Fundacja Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych, łącząc profil instytucji finansowej i ośrodka przedsiębiorczości. Agencja na szczeblu regionalnym administruje środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej, które przeznaczone są na wspieranie sektora MSP. Regionalna Instytucja Finansująca współpracuje z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości w zakresie merytorycznego i finansowego monitoringu wdrażanych projektów oraz Urzędem Marszałkowskim i innymi instytucjami działającymi na rzecz rozwoju sektora MSP. Liczba IOB w Aglomeracji Opolskiej jest niewielka, a w całym województwie opolskim, według Raportu PARP z 2012 r. nasycenie IOB jest najmniejsze w skali kraju. Ich rozwój skorelowany jest z wielkością obszaru oraz jego potencjałem społeczno-gospodarczym i dynamiką procesów transformacyjnych. Prawie wszystkie analizowane IOB skoncentrowane są w Opolu, stanowiącym centrum regionu. Ośrodki innowacji będące wsparciem innowacyjnej przedsiębiorczości zwykle związane są z jednostkami naukowymi, których siedzibą jest Opole. IOB zatrudniają przeciętnie od kilku do kilkunastu osób, wyjątek stanowią: Opolskie Centrum Wysokich Technologii na rzecz Rozwoju (130 osób), Wojewódzki Zakład Doskonalenia Zawodowego (180 osób), Opolskie Centrum Rozwoju Gospodarki (85 osób), Opolskie Centrum Transferu Innowacji (80 osób). Regularną współpracę z instytucjami naukowo-badawczymi i środowiskiem akademickim z regionu deklarują najczęściej IOB sprofilowane jako ośrodki innowacji. Zdecydowana większość IOB z terenu Aglomeracji Opolskiej podejmuje współpracę z zagranicznymi jednostkami o podobnym profilu w celu wymiany doświadczeń. Oferta funkcjonujących w Aglomeracji Opolskiej IOB jest mało zróżnicowana, co powoduje, że niestety nie mają one znaczącej roli w procesie dyfuzji technologii oraz wspierania rozwoju innowacyjnej przedsiębiorczości. Dla porównania, zaledwie 36% wszystkich zidentyfikowanych w 2012 r. w Polsce instytucji otoczenia biznesu ma rzeczywisty wpływ na ten obszar przedsiębiorczości. Niemałe znaczenie ma także oferowany zakres usług finansowych, który na analizowanym obszarze jest znikomy, biorąc pod uwagę sprofilowanie IOB według typologii uznanej przez PARP. Niektóre IOB z terenu Aglomeracji Opolskiej łączą profil ośrodka przedsiębiorczości i instytucji finansującej. Adekwatne wyspecjalizowanie oferty w obszarze proinnowacyjnym, finansowym, informacyjnym, szkoleniowym i doradczym w perspektywie czynników popytowo-podażowych mogłoby zwiększyć efektywność działań IOB w Aglomeracji Opolskiej. Podstawą rozwoju IOB i ich oferty są w ostatnich latach fundusze unijne i wraz ze zmniejszeniem dopływu środków, ich aktywność może się zmniejszyć. Także w tym kontekście zasadnym wydaje się rozwijanie specjalizacji podmiotów, co zmniejszyłoby ich wzajemną konkurencję i stworzyło pole do współpracy, w efekcie czyniąc generalną ofertę instytucji otoczenia biznesu spójną i kompleksową. Strona 182

183 Sytuacja instytucji otoczenia biznesu (IOB) 4.2 Ocena oferty IOB W celu dokonania oceny oferty IOB z terenu Aglomeracji Opolskiej przeprowadzone zostały badania IDI (indywidualne wywiady pogłębione) wśród grupy 100 przedsiębiorców z terenu Aglomeracji Opolskiej. IOB poprzez swoje ukierunkowane działania powinny przyczyniać się do podnoszenia poziomu innowacyjności i wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw, a jednym z zasadniczych elementów kształtujących takie możliwości jest nawiązanie kontaktów przedsiębiorców z IOB i systematyczne korzystanie z ich oferty. Pomimo funkcjonowania takich instytucji na terenie Aglomeracji Opolskiej, jak wynika z poniższego wykresu, zaledwie 24% z grupy badanych przedsiębiorstw twierdząco odpowiedziało na pytanie: czy Pana/Pani firma korzysta z usług instytucji otoczenia biznesu? Wykres 87 Odsetek przedsiębiorców korzystających z usług IOB [%] Tak Nie Nie wiem 69,00% 7,00% 24,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania IDI z przedsiębiorcami z terenu AO, n=100 W perspektywie traktowania IOB jako ważnego narzędzia wspierania rozwoju gospodarki, tak małe zainteresowanie możliwością skorzystania z oferowanego przez te jednostki wsparcia sugeruje, że albo ich oferta nie spełnia wymagań przedsiębiorców albo niedostateczna jest polityka informacyjna w zakresie możliwości i korzyści jakie dla przedsiębiorcy stwarzają IOB. Również obecność odpowiedzi nie wiem, potwierdzać może, sporadyczność korzystania z usługi, która mogła okazać się mało użyteczna, więc nie wpłynęła na nawiązanie stałej współpracy przedsiębiorcy z IOB. IOB powinny być znane i cechować się rozpoznawalnością co najmniej na rynku lokalnym, w tym przypadku na terenie Aglomeracji Opolskiej. Jest to bardzo ważna kwestia, ponieważ sposób informowania potencjalnych beneficjentów o rodzaju świadczonych usług przekłada się na dostępność i wykorzystanie tych usług przez przedsiębiorców. Czynnikiem wiążącym jest również zainteresowanie IOB ze strony przedsiębiorców jako podmiotami faktycznie dla nich użytecznymi i wspierającymi. Wysoki odsetek przedsiębiorców nie korzystających z usług IOB może wynikać ze słabej promocji tych usług i z niedostatecznego dotarcia do beneficjentów poprzez różnego rodzaju kanały komunikacji. Prawdopodobne jest, że wiąże się to z ograniczonym budżetem IOB przeznaczonym na promocję swoich usług. Budowanie relacji pomiędzy przedsiębiorcami a IOB jest czynnikiem wpływającym na rozwój przedsiębiorczości. W opinii IOB przedsiębiorcy zainteresowani są tego rodzaju współpracą tylko wtedy, gdy korzyści są wymierne (pozyskanie źródeł finansowania, pozyskanie nowych kontrahentów) i szybko niwelują aktualne trudności, głównie finansowe. Strona 183

184 Sytuacja instytucji otoczenia biznesu (IOB) Przedsiębiorcy z terenu Aglomeracji Opolskiej, którzy w badaniu zadeklarowali, iż nie korzystają z usług IOB zostali poproszeni o wskazanie konkretnych przyczyn braku zainteresowania ich ofertą w skali od 1 (nie mam zdania) do 5 (zdecydowanie się zgadzam). Wyniki przedstawia poniższy wykres. Wykres 88 Powody nie korzystania z oferty IOB przez przedsiębiorców w Aglomeracji Opolskiej Brak usług adekwatnych do potrzeb mojej firmy 35,71% 7,14% 17,86% 12,50% 26,79% Usługi są za drogie 46,00% 16,00% 14,00% 10,00% 14,00% Usługi są niskiej jakości 58,00% 16,00% 16,00% 4,00% 6,00% Usługi są trudno dostępne 45,10% 9,80% 13,73% 23,53% 7,84% W mojej firmie nie ma takich potrzeb 22,95% 13,11% 14,75% 8,20% 40,98% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania IDI z przedsiębiorcami z terenu AO Znaczna część respondentów nie widzi potrzeby nawiązania współpracy z IOB, co może wskazywać na małą świadomość przedsiębiorców co do znaczenia wsparcia na jakie mogą liczyć ze strony tych instytucji. Stąd wynika również duży brak skonkretyzowanej opinii wśród przedsiębiorców co do dostępności, jakości, ceny czy adekwatności oferowanych przez IOB usług. Jednak pewna część przedsiębiorców oceniła usługi IOB jako zdecydowanie nieadekwatne dla potrzeb ich firmy, za drogie i trudno dostępne. Dla IOB powinno być to sygnałem do przeformułowania oferty pod kątem potencjalnych odbiorców, bo odsetek przedsiębiorców nie korzystających z ich usług jest znaczny, a deklarowane powody są skonkretyzowane. Poniższy wykres wskazuje z jakich usług świadczonych przez IOB korzystają przedsiębiorcy, którzy deklarowali współpracę z IOB (tj. 24% z grupy badanych). W przeprowadzonym badaniu ankietowani mieli możliwość zadeklarowania więcej niż jednej usługi. Z oferty IOB przedsiębiorcy najczęściej wybierają szeroką gamę szkoleń, usługi konsultacyjno-doradcze i możliwość dofinansowania projektów inwestycyjnych. Są to zwykle przedsiębiorcy świadomi konieczności podnoszenia kwalifikacji i wdrażania nowych produktów czy usług, w celu rozwoju i podniesienia konkurencyjności. Uwagę zwraca małe zainteresowanie uzyskaniem wsparcia w zakresie promocji firmy i w zakresie nawiązywania kontaktów biznesowych, przy dużym znaczeniu tych obszarów w kontekście podnoszenia konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw. Strona 184

185 Sytuacja instytucji otoczenia biznesu (IOB) Wykres 89 Korzystanie z usług świadczonych przez IOB w Aglomeracji Opolskiej Szkolenia Usługi doradcze/konsultingowe Dofinansowanie projektów inwestycyjnych Doradztwo w obszarze rozwoju działalności gospodarczej Rozwój usług/produktów Wdrażanie nowych technologii Dofinansowanie projektów szkoleniowych Kursy językowe Doradztwo w obszarze rozwoju eksportu Doradztwo podatkowe/księgowe Doradztwo prawne Wdrażanie nowych rozwiązań organizacyjnych Wsparcie w zakresie nawiązywania kontaktów biznesowych Wsparcie w zakresie promocji firmy Inne 20,80% 16,60% 16,60% 12,50% 8,30% 8,30% 8,30% 8,30% 8,30% 8,30% 4,10% 8,30% 29,10% 41,60% 58,30% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań IDI z przedsiębiorcami z terenu AO Na korzystanie przez przedsiębiorców z określonych usług oferowanych przez IOB ma wpływ dostępność tych usług. Zatem to, czy przedsiębiorcy korzystają z konkretnej usługi nie jest kwestią jedynie ich preferencji, ale także dostępnej oferty. W przeprowadzonym badaniu respondenci zostali zapytani o to, jakich usług ich zdaniem brakuje na terenie Aglomeracji Opolskiej. Poniższy wykres przedstawia deficyty w ofercie IOB na terenie Aglomeracji Opolskiej. Wykres 90 Deficyt w usługach IOB w Aglomeracji Opolskiej Wdrażanie nowych technologii 41,40% Doradztwo w obszarze rozwoju działalności gospodarczej 37,10% Doradztwo prawne 31,40% Doradztwo w obszarze rozwoju eksportu 28,50% Wdrażanie nowych rozwiązań organizacyjnych 28,50% Usługi doradcze/konsultingowe 24,20% Wsparcie w zakresie nawiązywania kontaktów biznesowych (misje, targi) 21,40% Dofinansowanie projektów inwestycyjnych 18,57% Doradztwo podatkowe/księgowe 17,10% Rozwój usług/produktów 17,10% Wsparcie w zakresie promocji firmy 17,10% Szkolenia 15,71% Dofinansowanie projektów szkoleniowych 11,42% Kursy językowe 10,00% Inne 10,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania IDI z przedsiębiorcami z terenu AO Wyraźne wskazanie pada na usługi proinnowacyjne w zakresie wdrażania nowych technologii, co oznacza duże zapotrzebowanie w tym obszarze. Pomimo funkcjonowania na terenie Aglomeracji Opolskiej IOB, które wspierają przedsiębiorców w tym zakresie, jest ich zdecydowanie za mało. Ponadto może zachodzić dysonans pomiędzy faktyczną ofertą w zakresie innowacji a oczekiwaniami, wiedzą i możliwościami przedsiębiorców. Respondenci wskazują również na duży deficyt w usługach doradczych w zakresie rozwoju działalności gospodarczej, przy jednoczesnym deklarowaniu usługi jako tej, z której Strona 185

186 Sytuacja instytucji otoczenia biznesu (IOB) często korzystają. Wskazuje to na ciągłą konieczność poszerzania wiedzy na ten temat, przez co zapotrzebowanie utrzymuje się na wysokim poziomie. Brak dostatecznej oferty w obszarze doradztwa w zakresie rozwoju działalności gospodarczej, przy jednocześnie wysokim popycie na tę usługę, definiuje ją jako potrzebną w trybie bieżącym. Duży niedobór obserwuje się również w zakresie doradztwa specjalistycznego (doradztwo prawne, tematyka dotycząca rozwoju eksportu i wdrażania nowych rozwiązań organizacyjnych), co bezpośrednio wiąże się z rozwojem działalności gospodarczej. Poniższy wykres przedstawia częstotliwość korzystania z oferty IOB przez przedsiębiorców w Aglomeracji Opolskiej. Może ona, obok oceny jakości usług, świadczyć o korzyściach wypływających ze współpracy przedsiębiorców z IOB. Deklarowana przez część przedsiębiorców stałość współpracy z IOB wskazuje na rosnąca rolę infrastruktury wsparcia. W świetle tendencji innowacyjnych i dynamicznych zmian jakie wkraczają w obszary szeroko rozumianej gospodarki, przedsiębiorcy poszukują nowych rozwiązań, a regularna współpraca z IOB może odgrywać w tym znaczącą rolę. Natomiast na sporadyczność korzystania z oferty IOB może mieć wpływ słabe zaangażowanie we współpracę z dwóch stron, podyktowane różnymi okolicznościami, przez co może być ona nieefektywna. Wykres 91 Częstotliwość korzystania z oferty IOB w Aglomeracji Opolskiej Cały czas Co najmniej raz w roku 45,83% 37,50% Sporadycznie 16,67% Źródło: opracowanie własne na podstawie badania IDI z przedsiębiorcami z terenu AO Istotnym czynnikiem wspierania konkurencyjności i innowacyjności jest odpowiedni pod względem jakościowym poziom usług świadczonych przez IOB. Ankietowani przedsiębiorcy z terenu Aglomeracji Opolskiej zostali poproszeni o ocenę usług IOB, z których korzystali. Przy ocenie posługiwali się skalą od 1 (bardzo źle) do 5 (bardzo dobrze). Poniższy wykres przedstawia strukturę oceny usług świadczonych przez IOB w Aglomeracji Opolskiej. Strona 186

187 Sytuacja instytucji otoczenia biznesu (IOB) Wykres 92 Ocena usług IOB w Aglomeracji Opolskiej Cena usług 8,33% 16,67% 29,17% 33,33% 12,50% Dostępność usług 8,70% 47,83% 26,09% 17,39% Terminowość realizacji usług 4,35% 4,35% 21,74% 47,83% 21,74% Jakość świadczonych usług 4,35% 4,35% 17,39% 52,17% 21,74% Dostosowanie usług do potrzeb firmy 8,33% 33,33% 41,67% 16,67% Bardzo źle Źle Przeciętnie Dobrze Bardzo dobrze Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania IDI z przedsiębiorcami z terenu AO W ocenie przedsiębiorców usługi oferowane przez IOB są na poziomie dobrym lub dostatecznym dostosowane do ich zapotrzebowania. Twierdzi tak 75% badanych. Jakość świadczonych usług przeważnie oceniana jest jako dobra lub bardzo dobra (73,9%). Można zatem wnioskować, że w większości sytuacji, gdy usługa dostosowana jest do potrzeb przedsiębiorcy, jakość jej świadczenia jest dla niego zadowalająca. Natomiast dostępność usług świadczonych przez IOB utrzymuje się na dostatecznym poziomie, co w perspektywie ich roli może być uznane za czynnik negatywny. Na pewno ma to związek z małą liczbą tego rodzaju instytucji na terenie Aglomeracji Opolskiej. ¼ respondentów źle lub bardzo źle ocenia cenę usług, na którą na pewno ma wpływ fakt, że jednym ze źródeł utrzymania IOB jest część jej działalności usługowej. Uogólniając ocenę usług dokonaną przez przedsiębiorców należy stwierdzić, że zaledwie 5,14 % respondentów ich poziom ocenia jako bardzo zły, natomiast 18% twierdzi, że świadczone są one na bardzo dobrym poziomie. Współpraca przedsiębiorstw z regionalnymi IOB jest bardzo ważna. Pomaga w podniesieniu konkurencyjności oraz innowacyjności przedsiębiorstw, wzmacnia postawy przedsiębiorcze i umożliwia ich ciągły rozwój. Powyższe badania przeprowadzone wśród przedsiębiorców Aglomeracji Opolskiej ujawniają niewielki poziom wykorzystania narzędzi wsparcia, jakimi dysponują IOB. Duża część przedsiębiorców nie widzi konieczności ani potrzeby współpracy z tego rodzaju instytucjami. Zasadniczy powód tego zjawiska może być upatrywany w zależnościach pomiędzy oczekiwaniami ze strony przedsiębiorców a sposobem sformułowania oferty przez IOB. Możliwość i warunki korzystania ze wsparcia skorelowane są z programami, z których korzystają IOB i wymagają określonych procedur, które dla przedsiębiorców szczególnie z sektora mikro i małych przedsiębiorstw tworzą bariery. IOB nie zawsze niwelują te bariery, co przekłada się na ich postrzeganie przez przedsiębiorców i zainteresowanie wsparciem. Analizowana oferta instytucji mających za zadanie wspierać rozwój przedsiębiorczości pokazuje, że w większości przypadków jest ona opracowana w oderwaniu od realnych potrzeb przedsiębiorców. Nasuwa się tutaj wniosek, że IOB w większości przypadków skoncentrowane są na realizowaniu określonych usług bez przeprowadzenia analizy potrzeb potencjalnych beneficjentów, co w połączeniu z mało rozbudowaną sferą promocji własnych usług, wynikającą z kolei z ograniczeń finansowych, daje efekt małego zainteresowania ze strony przedsiębiorców. Podstawą współpracy IOB i przedsiębiorców jest konieczność poprawy jakości komunikacji i zdefiniowanie oraz niwelowanie wszelkich barier w funkcjonowaniu podmiotów wsparcia. Strona 187

188 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej 5. Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej 5.1 Metodologia Prezentowany rozdział został opracowany w całości metodą deskresearch. Wykorzystano dane statystyczne pozyskane z Izby Celnej w Warszawie (Centrum Analityczne Administracji Celne) oparte na nomenklaturze scalonej (CN), dotyczące eksportu oraz dostawy wewnątrzwspólnotowej. Transakcje wymiany towarów wewnątrz Unii są wyłączone z procedury celnej. W stosunku do transakcji transgranicznych pomiędzy podmiotami polskimi i innymi podmiotami należącymi do UE dotychczasowe pojęcie eksportu zostało zastąpione pojęciem: wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów. Z uwagi na fakt, że utrwaliło się pojęcie eksport, jest ono nadal stosowane dla celów niniejszego rozdziału i obejmuje dane dotyczące zarówno sprzedaży na Jednolitym Rynku Europejskim (JRE), jak i eksportu do państwa spoza JRE. Statystyka obrotów towarowych z zagranicą jest tworzona przez dwa odrębne systemy: INTRASTAT system statystyki wymiany towarowej z krajami Unii Europejskiej i EXTRASTAT system statystyki wymiany towarowej z krajami trzecimi. Są to dane rzeczywiste, bez doszacowań obrotów tych podmiotów, które zostały zwolnione z obowiązku sprawozdawczego oraz które nie dopełniły obowiązku sprawozdawczego w wymaganym terminie. Źródłem danych dla systemu INTRASTAT są deklaracje pozyskiwane bezpośrednio od podmiotów realizujących wymianę towarową z krajami UE. W celu zmniejszenia obciążeń obowiązków statystycznych dla podmiotów, które są zobowiązane do składania deklaracji stworzony został system progów statystycznych określających wartości obrotów rocznych, powyżej których należy składać deklarację. Efektem wprowadzenia tego progu jest ograniczenie liczby podmiotów zobowiązanych do składania deklaracji do ok. 12% wszystkich podmiotów, a ich obrót towarowy w ujęciu wartościowym stanowi około 98% obrotu globalnego wymiany towarowej z krajami UE. Często dane rejestrowane są pod umownymi (fikcyjnymi) numerami Regon, co powoduje brak możliwości podziału na województwa, w związku z czym w niniejszej analizie funkcjonuje pojęcie województwa nieznanego. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na następujące aspekty zagadnienia: znaczący udział w obrotach towarowych mają firmy zagraniczne, które na terenie Polski posiadają wyłącznie przedstawiciela fiskalnego. Firmy te posiadają wyłącznie Numer Identyfikacji Podatkowej (NIP). W systemie nadawanym im jest numer Regon. Podmioty te znajdują się zarówno w systemie INTRASTAT, jak i EXTRASTAT. W tym przypadku również nie można dokonać podziału na województwa; należy także pamiętać, że w systemie INTRASTAT i EXTRASTAT rejestrowane są firmy, które na terenie województwa mają swoją siedzibę. Nie musi to być jednak miejsce, skąd faktycznie są wywożone bądź przewożone towary. Znaczący udział wśród podmiotów prowadzących wymianę z zagranicą stanowią pośrednicy handlowi. Odrębną kwestią jest poufność danych w handlu zagranicznym. Zasada poufności biernej, jaka jest przyjęta w handlu zagranicznym, pozwala na występowanie z wnioskiem o upoufnienie danych Strona 188

189 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej dotyczących własnych obrotów. Istnieją również podmioty, których obroty zostały upoufnione włącznie z numerem Regon, co uniemożliwia ich identyfikację, a tym samym przypisanie do jednego województwa. Istnieją ograniczenia wymagań związanych z przekazywaniem przez podmioty danych, które są rejestrowane, co z kolei wpływa na kompletność zbioru nie jest możliwe sporządzenie pełnej listy podmiotów dokonujących obrotów towarowych z zagranicą w podziale na województwa, jak i poszczególne gminy. Ponadto z uwagi na ograniczenia wynikające z zapisu art. 38 pkt.2 oraz art.10 pkt.1 ustawy o statystyce publicznej z dnia 29 czerwca 1995 r. (Dz. U. Nr 88, poz. 439 z późniejszymi zmianami) nie zostały podane obroty podmiotów znajdujących się na liście 50 największych eksporterów. Wszystkie prezentowane w niniejszej analizie dane dotyczące eksportu oraz dostawy wewnątrzwspólnotowej na poziomie poszczególnych gmin, Aglomeracji oraz województwa zostały uzyskane z Izby Celnej w Warszawie, Wydziału Centrum Analitycznego Administracji Celnej CAAC, który zajmuje się prowadzeniem statystyki obrotów handlu zagranicznego Polski. Strona 189

190 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej 5.2 Eksport Aglomeracji Opolskiej na tle kraju i województwa W latach wartość eksportu Aglomeracji Opolskiej zwiększała się, jednakże w ostatnich latach nastąpił spadek dynamiki tego wzrostu. Zmniejszenie dynamiki wzrostu wartości eksportu wynika, jak można przypuszczać ze zwiększonego wpływu oddziaływań kryzysu gospodarczego na ten obszar. Prawdopodobnie w odniesieniu do województwa opolskiego dane prezentują rozwój gospodarczy w branżach nowoczesnych obejmujących wyroby o większym zaangażowaniu technologicznym produkcji, które zwykle są bardziej wrażliwe na zjawiska związane z kryzysem gospodarczym. Jednocześnie należy podkreślić, iż eksport wypracowany na obszarze Aglomeracji Opolskiej ma kluczowe znaczenie dla rozwoju sprzedaży zagranicznej województwa opolskiego, jednakże od roku 2010 udział Aglomeracji w eksporcie województwa zmniejszył się o przeszło 5 punktów procentowych. Z punktu widzenia rozwoju gospodarczego Aglomeracji, kluczowe jest przełamanie tej negatywnej tendencji poprzez wspieranie przedsiębiorstw w poszerzaniu dotychczasowych rynków oraz zdobywaniu nowych. Dzięki dywersyfikacji geograficznej w ramach sprzedaży zagranicznej zahamowane zostaną negatywne skutki załamań koniunktury w krajach importujących. Tabela 103 Wartość, udział i dynamika eksportu Aglomeracji Opolskiej na tle kraju oraz województwa opolskiego [zł, %] Aglomeracja Opolska Województwo opolskie Polska Rok Wartość eksportu Dynamika wzrostu wartości eksportu Udział w eksporcie woj. opolskiego Wartość eksportu Dynamika wzrostu wartości eksportu Udział w eksporcie Polski Udział w eksporcie Polski bez uwzględnienia eksportu woj. nieznanego Wartość eksportu ,67% ,56% 1,73% ,13 45,69% ,06 1,58% 1,82% , ,14 45,89% ,14 1,58% 1,85% , ,09 43,49% ,15 1,55% 1,79% , ,98 40,15% ,06 1,53% 1,78% ,08 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Dynamika wzrostu wartości eksportu Strona 190

191 Dolnośląskie Mazowieckie Śląskie Wielkopolskie Pomorskie Małopolskie Łódzkie Kujawsko-Pomorskie Zachodniopomorskie Podkarpackie Lubuskie Warmińsko - Mazurskie Lubelskie Opolskie Podlaskie Świętokrzyskie 69,74 93,36 85,47 61,55 40,33 29,99 20,16 18,69 17,67 17,09 15,83 10,89 9,69 9,13 6,85 6,84 7,86% 5,84% 3,93% 3,64% 3,44% 3,33% 3,08% 2,12% 1,89% 1,78% 1,33% 1,33% 13,59% 18,19% 16,65% 11,99% Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej W celu lepszego porównania województwa opolskiego na tle pozostałych regionów, na poniższym wykresie nie uwzględniono wartości eksportu województwa nieznanego, którego udział w ogólnopolskim eksporcie jest znaczny, dla przykładu w 2012 roku wyniósł 14%. W tym wypadku, w badanym okresie udział województw opolskiego w Polskiej sprzedaży zagranicznej oscylował wokół 1,73% - 1,85%. Pod względem wartości eksportu, w porównaniu z pozostałymi województwami, opolskie zajęło trzecią pozycję od końca. Wykres 93 Wartość i udział eksportu województwa opolskiego na tle innych województw (2012 r.) % 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Wartość eksportu w mld zł Udział w eksporcie Polski Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Objaśnienia: udział w eksporcie Polski obliczenia nie uwzględniają wartości eksportu województwa nieznanego w eksporcie Polski ogółem. Ludność zamieszkująca Obszar Aglomeracji Opolskiej stanowi 33% mieszkańców województwa opolskiego, a obszar Aglomeracji obejmuje ¼ jego powierzchni. Wartość eksportu wygenerowanego na obszarze AO stanowi 40% wojewódzkiej sprzedaży zagranicznej. Wykres 94 Udział eksportu Aglomeracji Opolskiej w eksporcie województwa opolskiego 48% 46% 44% 42,67% 45,69% 45,89% 43,49% 42% 40% 40,15% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Wartość eksportu w przeliczeniu na jednego mieszkańca dostarcza informacji zarówno o stopniu otwarcia danego obszaru na gospodarki międzynarodowe, jak i o skali ekspozycji na ryzyko wiążące się z wymianą z zagranicą. Porównując wartość eksportu per capita na przestrzeni lat , zauważalny jest systematyczny wzrost wartości wskaźnika. W 2012 roku wskaźnik obniżył się w stosunku do roku poprzedniego (o 160 zł). Związane jest to ze spadkiem wartości eksportu Aglomeracji, mimo zmniejszenia się liczby ludności obszaru o osoby w 2012 roku w stosunku do roku Brak jest możliwości oceny, czy tendencja ta ma trwały charakter. Strona 191

192 Maszyny i urządzenia elektryczne oraz ich części; rejestratory i odtwarzacze dźwięku, rejestratory i odtwarzacze obrazu i dźwięku oraz ich części i akcesoria Paliwa mineralne, oleje mineralne i produkty ich destylacji; substancje bitumiczne; woski mineralne Kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne; reaktory jądrowe; ich części Pojazdy nieszynowe oraz ich części i akcesoria Tworzywa sztuczne i artykuły z nich Przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka ; pieczywa cukiernicze Wyroby z żeliwa lub stali Odzież i dodatki odzieżowe, inne niż z dzianin Drewno i artykuły z drewna; węgiel drzewny Różne przetwory spożywcze 171,45 294,62 272,47 49,92 233,42 123,70 203,05 171,90 190,19 139,26 177,51 243,01 118,50 55,39 117,43 125,08 455,80 413,01 573,98 689,91 Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Wykres 95 Eksport Aglomeracji Opolskiej per capita w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie oraz danych GUS. Objaśnienia: do obliczeń wykorzystano liczbę ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania, stan na Struktura geograficzno-produktowa eksportu Aglomeracji Opolskiej Główne produkty eksportowe Aglomeracji Opolskiej Najważniejszymi produktami eksportowymi w 2012 roku na terenie Aglomeracji Opolskiej były maszyny i urządzenia elektryczne oraz ich części; rejestratory i odtwarzacze dźwięku, rejestratory i odtwarzacze obrazu i dźwięku oraz ich części i akcesoria. W przypadku tych produktów zanotowano znaczny wzrost wartości sprzedaży zagranicznej, co przełożyło się na zwiększenie udziału w eksporcie ogółem Aglomeracji o 13 punktów procentowych w stosunku do roku Znaczny wzrost wartości eksportu odnotowano także w przypadku eksportu pojazdów nieszynowych oraz ich części i akcesoriów (o 222,55 mln zł). Równocześnie w badanym okresie, aż o 11 punktów procentowych zmniejszył się udział eksportu paliw, olejów i wosków mineralnych oraz produktów ich destylacji, substancji bitumicznych w sprzedaży zagranicznej Aglomeracji. Na poniższych wykresach przedstawiono porównanie eksportu dziesięciu najważniejszych grup produktów w 2012 oraz 2008 roku (wg działów nomenklatury scalonej, jednakże ich nazwy zostały na potrzeby niniejszej analizy skrócone) z uwzględnieniem ich wartości oraz udziału w sprzedaży zagranicznej ogółem na terenie Aglomeracji Opolskiej. Eksport per capita w zł Wykres 96 Porównanie wartości eksportu głównych produktów eksportowych AO (2008 r. i 2012 r.) Wartość w mln zł w 2012 r. Wartość w mln zł w 2008 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Strona 192

193 Maszyny i urządzenia elektryczne oraz ich części; rejestratory i odtwarzacze dźwięku, rejestratory i odtwarzacze obrazu i dźwięku oraz ich części i akcesoria Paliwa mineralne, oleje mineralne i produkty ich destylacji; substancje bitumiczne; woski mineralne Kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne; reaktory jądrowe; ich części Pojazdy nieszynowe oraz ich części i akcesoria Tworzywa sztuczne i artykuły z nich Przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka ; pieczywa cukiernicze Wyroby z żeliwa lub stali Odzież i dodatki odzieżowe, inne niż z dzianin Drewno i artykuły z drewna; węgiel drzewny Różne przetwory spożywcze 2% 5% 8% 7% 6% 6% 5% 5% 5% 3% 2% 3% 5% 6% 6% 6% 9% 11% 19% 22% Program rozwoju gospodarczego Aglomeracji Opolskiej do 2020 roku, TOM II Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Wykres 97 Porównanie udziału eksportu głównych produktów eksportowych AO (2008 r. i 2012 r.) Udział w 2012 Udział w 2008 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Jednym ze wskaźników, który obrazuje poziom ekspozycji danego obszaru na ryzyka związane z wymianą zagraniczną jest wskaźnik koncentracji produktowej. Dla Aglomeracji Opolskiej, wskaźnik ten obliczony został na podstawie sum udziałów pierwszych 5, 10 i 15 grup towarowych wg działów nomenklatury taryfowej w eksporcie Aglomeracji Opolskiej ogółem, w latach Udział dziesięciu najważniejszych grup towarów w eksporcie ogółem Aglomeracji na przestrzeni lat uległ znacznemu zmniejszeniu (o 6 punktów procentowych). Niemniej jednak, udział pierwszych 5 grup towarowych w eksporcie Aglomeracji Opolskiej w roku 2012 pozostał nadal wysoki (stanowił przeszło połowę eksportu AO ogółem). Wysoki poziom koncentracji produktowej oznacza mniejszą dywersyfikację w zakresie produktów sprzedawanych za granicę i tym samym sytuacja ta może powodować negatywne konsekwencje w postaci zwiększonej wrażliwości na szok gospodarczy w przypadku, np. załamania koniunktury w ramach danej branży. Z drugiej jednak strony, wysoka koncentracja produktowa na danym obszarze oznacza znaczną specjalizację w sprzedaży eksportowej. Wysoka specjalizacja niesie ze sobą pozytywne skutki w postaci korzyści skali, która przyczynia się do obniżenia kosztów produkcji, wzrostu zdolności do konkurowania z podobnymi produktami wytwarzanymi w innych krajach. Dlatego, wartości wskaźnika koncentracji produktowej należy rozpatrywać zarówno pod kątem wzrostu ekspozycji obszaru na ryzyko, jak i z punktu widzenia korzyści wynikających ze specjalizacji produktowej obszaru. Tabela 104 Wskaźnik koncentracji produktowej dla Aglomeracji Opolskiej w latach [%] Wskaźnik koncentracji produktów produktów produktów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Objaśnienia: wskaźnik koncentracji obliczono na podstawie sum udziałów pierwszych 5, 10 i 15 grup towarowych wg działów nomenklatury taryfowej w eksporcie Aglomeracji Opolskiej ogółem w poszczególnych latach. Strona 193

194 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Główne kraje docelowe eksportu Aglomeracji Opolskiej Najważniejszymi odbiorcami produktów eksportowanych z Aglomeracji Opolskiej są kraje należące do Unii Europejskiej, a wśród nich najwyższym udziałem charakteryzują się Niemcy Udział sprzedaży w roku 2012 do państw UE wyniósł 88%. Tabela 105 Wartość eksportu do najważniejszych krajów docelowych [w mln zł, %] Kraje docelowe wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział Niemcy 1371,609 67% 1586,077 68% 1561,705 57% 1308,314 45% 1370,798 51% Francja 23, % 111,596 5% 192,0815 7% 463, % 351, % Czechy 325, % 246, % 384, % 362, % 162,8619 6% Austria 69,0815 3% 61, % 82, % 148,3701 5% 144,0369 5% Niderlandy 89, % 99, % 93, % 117,2627 4% 142,5109 5% Turcja 43, % 31, % 65, % 112,2114 4% 117,5465 4% Węgry 50, % 73, % 178,4553 6% 102,9757 4% 107,9764 4% Algieria 0 0% 62, % 66, % 93, % 107,8113 4% Ukraina 56, % 42, % 71, % 90,1533 3% 98, % Włochy 23, % 21,5917 1% 48, % 82, % 95, % Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Koncentracja geograficzna eksportu wskazuje na to, jaka część eksportu wysyłana jest do 5, 10 oraz 15 krajów o najwyższej wartości eksportu z Aglomeracji Opolskiej. Podobnie, jak w przypadku koncentracji produktowej, wskaźnik ten należy rozpatrywać w dwojaki sposób. Z jednej strony, im wyższy wskaźnik koncentracji produktowej, tym wyższa specjalizacja obszaru w obsłudze określonych rynków. Ze specjalizacji geograficznej wynikają określone korzyści: lepsza znajomość rynków oraz ich specyfiki, co znacznie ułatwia sprzedaż oraz sprzyja spadkowi kosztów poprzez wpływ na zmniejszenie nakładów na zawarcie transakcji i transport. Jednakże, z drugiej strony wysoka koncentracja geograficzna może powodować potencjalnie negatywne konsekwencje w przypadku nagłego spadku popytu u jednego z odbiorców, co może spowodować załamanie produkcji regionalnej przeznaczonej na sprzedaż zagraniczną. Dlatego, dywersyfikacja rynków przeciwdziała wystąpieniu w regionie skumulowanych negatywnych skutków w postaci spadku koniunktury lub wprowadzeniu restrykcji na rynku jednego znaczącego lub kilku krajów importujących. W badanym okresie wskaźniki koncentracji geograficznej eksportu dla obszaru AO uległ zmniejszeniu, niemniej jednak, nadal pozostaje na wysokim poziomie. Należy także mieć na uwadze, że w dobie globalizacji i liberalizacji, kryzys na rynku jednego z odbiorców przenosi się z reguły do innych krajów. Tabela 106 Wskaźnik koncentracji geograficznej dla Aglomeracji Opolskiej w latach [%] Wskaźnik koncentracji krajów docelowych 73,18 70,89 70,44 64,31 59,24 10 krajów docelowych 82,93 82,15 81,52 77,19 73,63 15 krajów docelowych 89,84 88,47 88,08 85,09 82,93 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Objaśnienia: wskaźnik koncentracji obliczono na podstawie sum udziałów pierwszych 5, 10 i 15 państw w eksporcie Aglomeracji Opolskiej ogółem w poszczególnych latach. Strona 194

195 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Struktura geograficzno-produktowa eksportu Aglomeracji Opolskiej Poniżej przedstawiono strukturę produktowo-geograficzną najważniejszych grup produktów eksportowanych przez Aglomerację Opolską. W zestawieniu uwzględniono po dziesięć krajów docelowych o najwyższych wartościach eksportu w danej grupie towarów. Tabela 107 Struktura geograficzno-produktowa eksportu Aglomeracji Opolskiej w 2012 roku Wartość Kraj Produkty Wartość w mln zł w mln zł przeznaczenia Maszyny i urządzenia elektryczne oraz ich części; rejestratory i odtwarzacze dźwięku, rejestratory i odtwarzacze obrazu i dźwięku oraz ich części i akcesoria Paliwa mineralne, oleje mineralne i produkty ich destylacji; substancje bitumiczne; woski mineralne Kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne; reaktory jądrowe; ich części Pojazdy nieszynowe oraz ich części i akcesoria Tworzywa sztuczne i artykuły z nich 689,91 413,01 294,62 272,47 233,42 Udział w rynku produktów z działu Niemcy 319,55 46,32% Belgia 105,72 15,32% Czechy 61,21 8,87% Węgry 48,87 7,08% Chiny 24,07 3,49% Hiszpania 23,79 3,45% Maroko 19,31 2,80% Rumunia 18,91 2,74% Słowacja 13,51 1,96% Tunezja 12,98 1,88% Pozostałe 42,01 6,09% Algieria 162,81 39,42% Meksyk 115,53 27,97% Ukraina 56,26 13,62% Norwegia 50,90 12,32% RPA 26,47 6,41% Czechy 0,48 0,12% Słowacja 0,33 0,08% Białoruś 0,20 0,05% Włochy 0,02 0,00% Niemcy 0,01 0,00% Pozostałe 0,01 0,00% Niemcy 202,20 68,63% Austria 11,92 4,04% Ukraina 9,46 3,21% Czechy 9,41 3,19% Brazylia 7,71 2,62% Rosja 5,83 1,98% Wielka Brytania 4,68 1,59% Słowacja 4,59 1,56% Hiszpania 3,87 1,32% Litwa 3,69 1,25% Pozostałe 31,25 10,61% Niemcy 102,56 37,64% Czechy 34,60 12,70% Francja 31,95 11,73% Słowacja 16,97 6,23% Belgia 11,44 4,20% Dania 7,77 2,85% Litwa 6,04 2,22% Rumunia 5,34 1,96% Niderlandy 5,30 1,94% Ukraina 5,17 1,90% Pozostałe 45,34 16,64% Niemcy 122,84 52,63% Czechy 35,29 15,12% Rumunia 9,42 4,04% Włochy 8,04 3,44% Tunezja 6,52 2,79% Strona 195

196 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Produkty Przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka; pieczywa cukiernicze Wartość w mln zł 203,05 Wyroby z żeliwa lub stali 190,19 Odzież i dodatki odzieżowe, inne niż z dzianin Drewno i artykuły z drewna; węgiel drzewny 177,51 118,50 Różne przetwory spożywcze 117,43 Kraj Udział w rynku Wartość w mln zł przeznaczenia produktów z działu Belgia 6,05 2,59% Słowacja 5,87 2,52% Litwa 4,12 1,76% Austria 3,86 1,65% Ukraina 3,55 1,52% Pozostałe 27,86 11,94% Turcja 70,41 34,68% Niemcy 36,78 18,12% Niderlandy 18,30 9,01% Rosja 13,25 6,52% Czechy 13,05 6,43% Rumunia 12,62 6,22% Węgry 6,51 3,21% Łotwa 6,42 3,16% Kanada 5,45 2,68% Austria 2,88 1,42% Pozostałe 17,36 8,55% Niemcy 144,04 75,73% Szwajcaria 5,82 3,06% Austria 4,80 2,52% Niderlandy 4,38 2,30% Dania 3,60 1,89% Słowenia 3,15 1,66% Litwa 2,64 1,39% Szwecja 2,54 1,34% Belgia 1,73 0,91% Czechy 1,70 0,89% Pozostałe 15,79 8,30% Niemcy 140,66 79,24% Austria 25,32 14,27% Ukraina 7,56 4,26% Białoruś 0,91 0,51% Bośnia i Hercegowina 0,87 0,49% Chorwacja 0,56 0,32% Estonia 0,51 0,29% Kazachstan 0,38 0,21% Niderlandy 0,14 0,08% Bułgaria 0,12 0,07% Pozostałe 0,47 0,27% Niemcy 33,58 28,34% Austria 31,64 26,70% Szwecja 14,70 12,40% Norwegia 8,69 7,34% Niderlandy 7,61 6,43% Litwa 6,92 5,84% Czechy 4,31 3,63% Belgia 2,74 2,32% Łotwa 2,60 2,19% Słowacja 1,10 0,93% Pozostałe 4,60 3,88% Wielka Brytania 47,56 40,50% Niderlandy 33,09 28,18% Belgia 9,80 8,34% Czechy 7,77 6,62% Irlandia 7,66 6,53% Finlandia 5,09 4,33% Strona 196

197 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Produkty Wartość Kraj Udział w rynku Wartość w mln zł w mln zł przeznaczenia produktów z działu Turcja 1,93 1,64% Łotwa 1,03 0,88% Rosja 0,90 0,77% Niemcy 0,67 0,57% Pozostałe 1,93 1,65% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie 5.4 Struktura eksportu w poszczególnych gminach Aglomeracji Opolskiej Wartość eksportu w poszczególnych gminach Aglomeracji Opolskiej Najwyższe wartości sprzedaży zagranicznej wśród gmin Aglomeracji Opolskiej w badanym okresie zostały osiągnięte przez: Miasto Opole, Gminę Ozimek oraz Gminę Zdzieszowice. Łączna suma eksportu tych gmin w 2012 roku wyniosła 2 772,2 mln zł, co stanowiło 75,7% eksportu całej Aglomeracji. Wskaźnik ten podkreśla zróżnicowanie w poziomie rozwoju gospodarczego poszczególnych gmin wchodzących w skład Aglomeracji Opolskiej. Tabela 108 Wartość sprzedaży zagranicznej w poszczególnych gminach AO w latach [zł] Gmina Udział w eksporcie AO w 2012 r. narastająco Miasto Opole ,35% Gmina Ozimek ,29% Gmina Zdzieszowice ,63% Gmina Dobrzeń Wielki ,43% Gmina Krapkowice ,46% Gmina Walce ,36% Gmina Dąbrowa ,87% Gmina Murów ,07% Gmina Gogolin ,77% Gmina Turawa ,41% Gmina Tarnów Opolski ,03% Gmina Niemodlin ,45% Gmina Strzeleczki ,69% Gmina Łubniany ,34% Gmina Prószków ,93% Gmina Chrząstowice ,45% Gmina Lewin Brzeski ,85% Gmina Popielów ,93% Gmina Izbicko ,00% Gmina Komprachcice ,00% Razem Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Strona 197

198 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Wartości eksportu w Gminach wchodzących w skład Aglomeracji Opolskiej przedstawione zostały na poniższych wykresach. W celu bardziej przejrzystej prezentacji danych dokonano podziału na 4 grupy gmin, ze względu na wartość eksportu. Pierwszy wykres przedstawia wartości eksportu osiągnięte przez 5 gmin, których wolumen sprzedaży zagranicznej był największy, kolejne prezentują gminy o niższych udziałach. Wykres 98 Wartość eksportu poszczególnych gmin AO w latach w mln zł (1) 3500,0 3000,0 2500,0 2000,0 71,0 60,5 610,8 82,4 69,0 894,5 94,6 94,3 905,0 102,3 121,5 111,0 139,3 692,1 452,4 649,0 694,3 1500,0 484,6 472,1 546,8 1000,0 500,0 1192,1 1232,3 1373,5 1636,8 1625,6 0, Miasto Opole Gmina Ozimek Gmina Zdzieszowice Gmina Dobrzeń Wielki Gmina Krapkowice Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Wykres 99 Wartość eksportu poszczególnych gmin AO w latach w mln zł (2) 450,0 400,0 350,0 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 60,2 36,6 62,1 57,9 15,3 80,8 45,2 92,5 102,5 92,1 9,3 6,0 58,5 26,3 39,7 18,7 17,6 27,4 8,0 36,0 97,5 106,3 51,0 67,0 30, Gmina Walce Gmina Dąbrowa Gmina Murów Gmina Gogolin Gmina Turawa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Strona 198

199 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Wykres 100 Wartość eksportu poszczególnych gmin AO w latach w mln zł (3) 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 21,7 24,0 12,2 8,3 19,0 45,3 21,2 9,2 47,5 10,3 52,1 22,4 41,4 24,0 23,2 21,4 21,0 35,9 21,7 48,9 59,4 21,3 12,1 20,7 26, Gmina Tarnów Opolski Gmina Niemodlin Gmina Strzeleczki Gmina Łubniany Gmina Prószków Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Wykres 101 Wartość eksportu poszczególnych gmin AO w latach w mln zł (4) 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 0,4 1,5 4,3 24,5 0,1 1,3 5,7 0,0 1,6 4,8 0,0 0,0 2,4 1,7 2,9 5,5 14,9 15,8 15,0 10,0 5,0 0,0 18,9 18,3 18,8 14,3 8,4 4,7 3, Gmina Chrząstowice Gmina Lewin Brzeski Gmina Popielów Gmina Izbicko Gmina Komprachcice Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Poniższa tabela przedstawia udziały poszczególnych gmin w sprzedaży zagranicznej Aglomeracji Opolskiej. Na pięć gmin: Miasto Opole, Gminę Ozimek, Gminę Zdzieszowice, Gminę Dobrzeń Wielki oraz Gmina Krapkowice w 2012 roku przypadło ponad 82% eksportu Aglomeracji. Najmniejszymi udziałami, w eksporcie Aglomeracji charakteryzowały się: Gmina Lewin Brzeski, Gmina Popielów, Gmina Izbicko oraz Gmina Komprachcice. Łączny udziały tych gmin w badanym okresie nie przekroczyły 1%. Tabela 109 Udział poszczególnych gmin w eksporcie ogółem AO w latach [%] Gmina Miasto Opole 44,82 40,97 40,00 43,88 44,36 Gmina Ozimek 18,22 15,69 15,92 17,39 18,94 Gmina Zdzieszowice 22,96 29,73 26,36 18,55 12,35 Gmina Dobrzeń Wielki 2,27 2,29 2,75 3,26 3,80 Gmina Krapkowice 2,67 2,74 2,75 2,74 3,03 Gmina Walce 1,92 1,03 1,95 2,61 2,90 Gmina Dąbrowa 0,30 1,20 0,80 1,57 2,51 Gmina Murów 0,70 0,59 2,98 2,48 2,20 Gmina Gogolin 0,99 1,32 1,32 1,55 1,69 Strona 199

200 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Gmina Gmina Turawa 0,35 0,20 0,45 0,98 1,64 Gmina Tarnów Opolski 0,46 0,69 0,78 1,31 1,62 Gmina Niemodlin 0,80 0,72 1,04 0,57 1,42 Gmina Strzeleczki 0,79 0,77 1,21 1,27 1,24 Gmina Łubniany 0,90 0,74 0,62 0,51 0,65 Gmina Prószków 0,39 0,30 0,24 0,33 0,59 Gmina Chrząstowice 0,32 0,16 0,11 0,38 0,51 Gmina Lewin Brzeski 0,92 0,63 0,53 0,42 0,41 Gmina Popielów 0,16 0,19 0,14 0,15 0,08 Gmina Izbicko 0,05 0,04 0,05 0,05 0,06 Gmina Komprachcice 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Najwyższa dynamika wzrostu wartości sprzedaży zagranicznej została osiągnięta przez następujące gminy: Gmina Dąbrowa (11,53), Gmina Turawa (6,48), Gmina Tarnów Opolski (4,91), Gmina Murów (4,32), Gmina Niemodlin (2,45). Najniższe wartości wskaźnika charakterystyczne były dla: Gminy Zdzieszowice (0,74), Gminy Popielów (0,68), Gminy Lewin Brzeski (0,61) oraz Gminy Komprachcice (0,13). Wykres 102 Dynamika wzrostu wartości eksportu w poszczególnych gminach AO ( r.) Gmina Komprachcice Gmina Lewin Brzeski Gmina Popielów Gmina Zdzieszowice Gmina Łubniany Miasto Opole Gmina Ozimek Gmina Krapkowice Gmina Izbicko Gmina Walce Gmina Prószków Gmina Strzeleczki Gmina Chrząstowice Gmina Dobrzeń Wielki Gmina Gogolin Gmina Niemodlin Gmina Murów Gmina Tarnów Opolski Gmina Turawa Gmina Dąbrowa 0,13 0,61 0,68 0,74 1,00 1,36 1,43 1,56 1,63 2,09 2,11 2,16 2,24 2,30 2,36 2,45 4,32 4,91 6,48 11,53 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Objaśnienia: wskaźnik informuje ile razy wartość eksportu w 2012 roku jest wyższa niż w roku Główne produkty eksportowe na terenie poszczególnych gmin Poniżej przedstawiono strukturę produktową eksportu poszczególnych gmin tworzących Aglomerację Opolską. Dane przedstawiono na poziomie sekcji nomenklatury scalonej, jednakże same nazwy sekcji zostały skrócone. Zaprezentowano te produkty, których udział w ogólnej sprzedaży na terenie danej gminy przekroczył 1% w 2012 roku. Ponadto przedstawiono dynamikę wzrostu wartości eksportu w roku 2012 w stosunku do 2008, a tam gdzie było to niemożliwe, do następnego roku, w którym dana grupa produktów była przedmiotem eksportu. Strona 200

201 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej W poniższej tabeli zestawiono produkty eksportowane przez Miasto Opole w latach Najważniejsze z nich to: maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny, przetwory spożywcze, materiały i wyroby włókiennicze, metale nieszlachetne i wyroby, sprzęt transportowy. Udział tych produktów w 2012 roku w sprzedaży eksportowej Opola ogółem wyniósł ponad 80%. Tabela 110 Produkty eksportowane przez Miasto Opole w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny ,1% ,4% ,0% ,6% ,6% 1,67 Przetwory spożywcze ,3% ,8% ,2% ,6% ,0% 1,09 Materiały i wyroby włókiennicze ,9% ,0% ,3% ,9% ,3% 0,84 Metale nieszlachetne i wyroby ,4% ,6% ,7% ,9% ,0% 1,84 Sprzęt transportowy ,5% ,1% ,1% ,4% ,5% 2,90 Tworzywa sztuczne i wyroby ,1% ,9% ,5% ,7% ,5% 3,26 Ścier drzewny, papier, tektura i wyroby ,6% ,9% ,3% ,0% ,7% 3,22 Zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego ,3% ,1% ,6% ,2% ,7% 1,18 Wyroby z kamienia, ceramika, szkło ,5% ,5% ,6% ,6% ,7% 1,58 Produkty mineralne ,4% ,8% ,3% ,4% ,2% 1,20 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Eksport maszyn i urządzeń, sprzętu elektrycznego i elektrotechnicznego stanowił w 2012 roku 74% wartości sprzedaży zagranicznej na terenie Gminy Ozimek. Ważnymi produktami eksportowymi są także metale nieszlachetne i wyroby z nich oraz różne wyroby gotowe meble, prefabrykaty budynków oraz zabawki. Tabela 111 Produkty eksportowane przez Gminę Ozimek w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny % % % % % 1,40 Metale nieszlachetne i wyroby % % % % % 1,79 Różne wyroby gotowe - meble, pref. budynków, zabawki % % % % % 1,74 Strona 201

202 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Wyroby z kamienia, ceramika, szkło % % % % % 0,51 Tworzywa sztuczne i wyroby % % % % % 4,02 Drewno i wyroby z drewna % % % % % 1,93 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie W przypadku eksportu Gminy Zdzieszowic zauważalna jest znaczna koncentracja produktowa. Głównym przedmiotem sprzedaży zagranicznej są produkty mineralne, które w 2012 roku stanowiły ponad 91% eksportu gminy. W latach wzrastała wartość sprzedaży tych produktów, natomiast po roku 2011 zanotowano znaczy spadek ich eksportu. Drugą pozycję pod względem wartości sprzedaży stanowią tworzywa sztuczne i wyroby z nich (7,5% eksportu w 2012 r.). Tabela 112 Produkty eksportowane przez Gminę Zdzieszowice w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Produkty mineralne ,9% ,6% ,0% ,2% ,1% 0,72 Tworzywa sztuczne i wyroby ,8% ,1% ,7% ,4% ,5% 1,15 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Najwyższy udział w sprzedaży zagranicznej na terenie Gminy Dobrzeń Wielki zanotowano w przypadku eksportu metali nieszlachetnych i wyrobów z nich ponad 42,3%. Wartość sprzedaży tych towarów systematycznie wzrastała w badanym okresie. Na drugiej pozycji znalazła się sprzedaż sprzętu transportowego (21%), na trzeciej eksport maszyn i urządzeń, sprzętu elektrycznego i elektrotechnicznego (18,5%). Tabela 113 Produkty eksportowane przez Gminę Dobrzeń Wielki w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Metale nieszlachetne i wyroby ,1% ,4% ,2% ,8% ,3% 2,11 Sprzęt transportowy ,4% ,5% ,2% ,9% ,0% 2,15 Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny ,9% ,3% ,4% ,4% ,5% 3,56 Strona 202

203 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Tworzywa sztuczne i wyroby ,2% ,0% ,1% ,0% ,8% 4,85 Drewno i wyroby z drewna ,2% ,5% ,2% ,9% ,7% 1,09 Wyroby z kamienia, ceramika, szkło ,7% ,6% ,7% ,8% ,1% 3,44 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Sprzedaż zagraniczna na terenie Gminy Krapkowice charakteryzuje się umiarkowaną dywersyfikacją. W roku 2012 dominowały produkty przemysłu chemicznego, których wartość eksportu systematycznie wzrasta, różne wyroby gotowe meble, prefabrykaty budynków oraz zabawki (16,8%), ścier drzewny, papier, tektura i wyroby z nich (16,6%) oraz metale nieszlachetne i wyroby z nich (14,1%), jak i maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny (13,9%). Pięć grup produktów o najwyższej wartości eksportu w 2012 roku stanowiło prawie 79% sumy eksportu gminy. Tabela 114 Produkty eksportowane przez Gminę Krapkowice w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Produkty przemysłu chemicznego ,9% ,3% ,6% ,3% ,4% 2,76 Różne wyroby gotowe - meble, pref. budynków, zabawki ,8% ,6% ,7% ,3% ,8% 1,15 Ścier drzewny, papier, tektura i wyroby ,2% ,3% ,6% ,3% ,6% 2,13 Metale nieszlachetne i wyroby ,2% ,5% ,0% ,9% ,1% 1,15 Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny ,8% ,3% ,1% ,9% ,9% 2,21 Obuwie, nakrycia głowy ,6% ,3% ,5% ,7% ,6% 0,95 Tworzywa sztuczne i wyroby ,1% ,2% ,3% ,5% ,1% 2,71 Sprzęt transportowy ,4% ,6% ,5% ,0% ,3% 1,81 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Sprzedaż zagraniczna na terenie Gminy Walce jest mało urozmaicona produktowo. Przeważa eksport tworzyw sztucznych i wyrobów z nich, jednakże w badanym okresie zanotowano znaczny spadek w sprzedaży tych produktów. Wartość eksport produktów pochodzenia roślinnego kształtowała się w sposób bardzo zróżnicowany. Strona 203

204 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Tabela 115 Produkty eksportowane przez Gminę Walce w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Tworzywa sztuczne i wyroby ,58% ,97% ,60% ,11% ,06% 1,71 Produkty pochodzenia roślinnego 0 0,00% ,68% ,32% ,45% ,54% 3,81* Sprzęt transportowy ,74% ,11% ,73% ,37% ,29% 3,67 * wskaźnik obliczono w stosunku do roku 2009 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Dominującym produktem eksportowym na terenie Gminy Dąbrowa jest sprzęt transportowy. W badanym okresie, poza rokiem 2010 zanotowano systematyczny wzrost wartości jego sprzedaży. Tabela 116 Produkty eksportowane przez Gminę Dąbrowa w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Sprzęt transportowy ,78% ,97% ,39% ,48% ,13% 11,33 Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny ,01% ,86% ,44% ,44% ,76% 15,55 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Na obszarze Gminy Murów, na przestrzeni lat sprzedaż zagraniczna drewna i wyrobów z drewna w sposób znaczny wzrastała (wzrost o zł w 2012 w stosunku do 2008 r.). Równocześnie zanotowano wyraźny spadek udziału eksportu metali nieszlachetnych i wyrobów z nich (z 70,56% do 17,70%). Tabela 117 Produkty eksportowane przez Gminę Murów w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Drewno i wyroby z drewna ,95% ,21% ,85% ,68% ,65% 12,16 Metale nieszlachetne i wyroby ,56% ,85% ,87% ,90% ,70% 1,08 Wyroby z kamienia, ceramika, szkło 0 0,00% ,16% 0 0,00% 0 0,00% ,96% 83,75* * wskaźnik obliczono w stosunku do roku 2009 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Strona 204

205 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Najwyższy udział w sprzedaży zagranicznej na terenie Gminy Gogolin zanotowano dla ścieru drzewnego, papieru, tektury i wyrobów z nich. W przypadku tych produktów zauważalny jest systematyczny wzrost wartości sprzedaży zagranicznej. Z drugiej strony sprzedaż drewna i wyrobów z drewna w wyraźny sposób się zmniejsza. Tabela 118 Produkty eksportowane przez Gminę Gogolin w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Ścier drzewny, papier, tektura i wyroby ,75% ,47% ,45% ,48% ,20% 3,17 Drewno i wyroby z drewna ,29% ,11% ,27% ,79% ,95% 1,27 Metale nieszlachetne i wyroby ,68% ,01% ,26% ,24% ,81% 16,60 Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny ,08% ,01% ,85% ,80% ,80% 1,77 Tworzywa sztuczne i wyroby ,74% ,24% ,70% ,02% ,66% 3,61 Sprzęt transportowy 0 0,00% ,18% ,40% ,03% ,10% 9,53* * wskaźnik obliczono w stosunku do roku 2009 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Połowę wartości sprzedaży zagranicznej na terenie Gminy Turawa przypadła na przetwory spożywcze. W latach nie prowadzono eksportu tych produktów na terenie gminy. Eksport maszyn i urządzeń, sprzętu elektrycznego i elektrotechnicznego kształtuje się na zróżnicowanym poziomie. Tabela 119 Produkty eksportowane przez Gminę Turawa w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Przetwory spożywcze 0 0,00% 0 0,00% 0 0,00% 0 0,00% ,07% --- Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny 0 0,00% 316 0,01% ,01% ,64% ,04% 1,73* Drewno i wyroby z drewna ,25% ,26% ,70% ,22% ,95% 1,71 Metale nieszlachetne i wyroby ,24% ,77% ,33% ,52% ,16% 2,24 * wskaźnik obliczono w stosunku do roku 2010 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Strona 205

206 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Na terenie Gminy Tarnów Opolski przedmiot sprzedaży zagranicznej stanowią głownie produkty mineralne, których wartość sprzedaży poza rokiem 2010 systematycznie wrastała w badanym okresie. W przypadku eksportu materiałów i wyrobów włókienniczych zanotowano znaczy wzrost sprzedaży w 2012 roku, w stosunku do lat poprzednich. Od roku 2009 zauważalny był znaczy spadek sprzedaży drewna i wyrobów z drewna. Tabela 120 Produkty eksportowane przez Gminę Tarnów Opolski w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Produkty mineralne ,71% ,95% ,91% ,83% ,07% 3,29 Materiały i wyroby włókiennicze ,53% ,56% ,21% ,92% ,69% 32,18 Tworzywa sztuczne i wyroby ,51% ,87% ,86% ,68% ,71% 141,60 Metale nieszlachetne i wyroby ,05% ,08% ,48% ,03% ,82% 738,47 Drewno i wyroby z drewna ,16% ,14% ,37% ,18% ,54% 0,48 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Dominującymi produktami eksportowymi Gminy Niemodlin są zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego. Udział tych towarów stale wzrasta. W 2012 roku zanotowano znaczny spadek eksportu sprzętu transportowego na terenie gminy. Tabela 121 Produkty eksportowane przez Gminę Niemodlin w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego ,52% ,02% ,50% ,22% ,50% 3,87 Metale nieszlachetne i wyroby ,52% ,77% ,05% ,75% ,41% 1,46 Sprzęt transportowy ,94% ,17% ,40% ,43% ,59% 0,39 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Sprzedaż zagraniczna na terenie Gminy Strzeleczki jest bardzo mało zdywersyfikowana pod względem produktowym, głównymi towarami eksportowymi są tworzywa sztuczne i wyroby z nich. Wartość sprzedaży tych produktów systematycznie wzrasta. Strona 206

207 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Tabela 122 Produkty eksportowane przez Gminę Strzeleczki w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Tworzywa sztuczne i wyroby ,57% ,60% ,50% ,47% ,96% 2,24 Drewno i wyroby z drewna ,43% ,40% ,49% ,53% ,03% 1,29 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie W roku 2012 zanotowano znaczny wzrost sprzedaży wyrobów z kamienia, ceramiki oraz szkła na terenie Gminy Łubiany. Wartość eksportu trzech głównych grup produktów eksportowanych na terenie gminy w 2012 roku stanowiła ponad 90% wartości sprzedaży zagranicznej. W latach zanotowano spadek wartości eksportu zwierząt żywych i produktów pochodzenia zwierzęcego. Tabela 123 Produkty eksportowane przez Gminę Łubniany w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Wyroby z kamienia, ceramika, szkło ,08% ,16% ,59% ,89% ,00% 1,29 Zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego ,07% ,83% ,52% ,75% ,60% 0,94 Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny ,65% ,82% ,53% ,43% ,98% 0,51 Metale nieszlachetne i wyroby ,38% 0 0,00% 0 0,00% ,86% ,86% 7,56 Produkty przemysłu chemicznego ,46% ,69% ,07% ,78% ,48% 1,71 Sprzęt transportowy ,13% ,48% 0 0,00% ,50% ,46% 11,53 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Sprzedaż zagraniczna na terenie Gminy Prószków jest zróżnicowana pod względem produktowym. W badanym okresie zanotowano znaczny wzrost wartości sprzedaży towarów zaliczanych do różnych wyrobów gotowych mebli, prefabrykatów budynków oraz zabawek. Ponadto systematycznie wzrastała sprzedaż tworzyw sztucznych i wyrobów z nich. Z drugiej strony zanotowano znaczny spadek eksportu metal nieszlachetnych i wyrobów z nich. Wartość sprzedaży drewna i wyrobów z drewna kształtowała się na zbliżonym poziomie. Strona 207

208 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Tabela 124 Produkty eksportowane przez Gminę Prószków w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Różne wyroby gotowe - meble, pref. budynków, zabawki 0 0,00% 0 0,00% ,46% ,52% ,52% 41,24* Tworzywa sztuczne i wyroby ,01% ,93% ,23% ,91% ,62% 4,30 Metale nieszlachetne i wyroby ,88% ,08% ,48% ,47% ,10% 0,61 Drewno i wyroby z drewna ,98% ,54% ,38% ,30% ,37% 0,90 * wskaźnik obliczono w stosunku do roku 2010 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Gmina Chrząstowice, w 2012 roku znalazła się pośród 5 gmin Aglomeracji o najniższych wartościach eksportu. W gminie tej dominuje sprzedaż materiałów i wyrobów włókienniczych, których wartość sprzedaży kształtuje się na zróżnicowanym poziomie. Ważnymi produktami eksportowymi na terenie gminy są także metale nieszlachetne i wyroby z nich oraz tworzywa sztuczne. Wartości sprzedaży zagranicznej tych towarów w latach uległy znacznemu spadkowi, po czym od roku 2011 wzrastały. Tabela 125 Produkty eksportowane przez Gminę Chrząstowice w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Materiały i wyroby włókiennicze ,71% ,54% ,23% ,65% ,66% 2,64 Metale nieszlachetne i wyroby ,75% ,12% ,40% ,85% ,15% 2,31 Tworzywa sztuczne i wyroby ,07% ,55% ,49% ,10% ,21% 1,37 Wyroby z kamienia, ceramika, szkło ,31% ,71% ,04% ,68% ,60% 1,41 Drewno i wyroby z drewna ,75% ,49% ,85% ,36% ,48% 10,35 Różne wyroby gotowe - meble, pref. budynków, zabawki 0 0,00% 0 0,00% ,72% ,16% ,03% 6,86* * wskaźnik obliczono w stosunku do roku 2010 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Strona 208

209 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej W 2012 roku, w Gminie Lewin Brzeski głównymi towarami eksportowymi było drewno i wyroby z drewna, jednakże ich wartość sprzedaży od roku 2008 znacznie się zmniejszyła. Zarówno sprzedaż produktów przemysłu chemicznego, jak i metali nieszlachetnych i wyrobów z nich, w badanym okresie kształtowała się na stosunkowo zróżnicowanym poziomie. Tabela 126 Produkty eksportowane przez Gminę Lewin Brzeski w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Drewno i wyroby z drewna ,07% ,63% ,63% ,03% ,15% 0,54 Produkty przemysłu chemicznego ,46% ,13% ,91% ,21% ,23% 0,56 Metale nieszlachetne i wyroby ,94% ,09% ,04% ,81% ,15% 0,66 Wyroby z kamienia, ceramika, szkło 0 0,00% 0 0,00% ,08% ,08% ,51% 130,58* Różne wyroby gotowe - meble, pref. budynków, zabawki 0 0,00% 0 0,00% ,45% ,13% ,32% 0,26* Produkty pochodzenia roślinnego 0 0,00% ,55% 0 0,00% 0 0,00% ,78% 0,90** * wskaźnik obliczono w stosunku do roku 2010 ** wskaźnik obliczono w stosunku do roku 2009 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Sprzedaż zagraniczna na terenie Gminy Popielów charakteruzuje się znaczną dominacją eksportu produktów pochodzenia roślinnego. W 2012 roku zanotowano znaczny wzrost sprzedaży sprzętu transportowego. Tabela 127 Produkty eksportowane przez Gminę Popielów w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Produkty pochodzenia roślinnego ,29% ,80% ,77% ,00% ,65% 0,66 Sprzęt transportowy ,28% 0 0,00% ,23% 0 0,00% ,35% 8,14 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Strona 209

210 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej W badanym okresie, w Gminie Izbicko zaobserwowano znaczący wzrost eksportu przetworów spożywczych. Sprzedaż metali nieszlachetnych i wyrobów z nich kształtowała się na bardzo zróżnicowanym poziomie. Tabela 128 Produkty eksportowane przez Gminę Izbicko w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Przetwory spożywcze 0 0,00% ,14% ,71% ,00% ,68% 5,13* Metale nieszlachetne i wyroby ,00% ,94% 0 0,00% 0 0,00% ,48% 0,46 Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny 0 0,00% 0 0,00% 0 0,00% 0 0,00% ,15% --- * wskaźnik obliczono w stosunku do roku 2009 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie W roku 2012 na terenie Gminy Komprachnicie, która spośród gmin Aglomeracji Opolskiej charakteryzuje się najmniejszymi wartościami eksportu, przedmiotem sprzedaży zgaranicznej był jedynie sprzęt transportowy. Tabela 129 Produkty eksportowane przez Gminę Komprachcice w latach Dynamika Eksportowane produkty wzrostu wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział wartości eksportu Sprzęt transportowy 0 0,00% 0 0,00% 0-0 0,00% ,00% --- Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie 5.5. Lista pięćdziesięciu największych eksporterów Aglomeracji Opolskiej w 2012 roku Poniżej zaprezentowano listę pięćdziesięciu największych eksporterów Aglomeracji Opolskiej w kolejności alfabetycznej. Z uwagi na ograniczenia wynikające z zapisu art. 38 pkt.2 oraz art.10 pkt.1 ustawy o statystyce publicznej z dnia 29 czerwca 1995 r. (Dz. U. Nr 88, poz. 439 z późniejszymi zmianami), nie można udostępniać danych w sposób jednoznaczny identyfikujący podmioty. Dlatego też nie zostały podane wartości obrotów przedsiębiorstw. Strona 210

211 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Tabela 130 Lista 50 największych eksporterów Aglomeracji Opolskiej w 2012 roku Lp. Nazwa podmiotu Opis działalności wg kodu PKD 2007 Gmina Przedmiot eksportu, opis działalności 1 Ahlers-Poland spółka Handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami z ograniczoną odpowiedzialnością samochodowymi Miasto Opole Produkcja oraz hurt odzieży męskiej 2 Cementownia "Odra" spółka Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców akcyjna niemetalicznych Miasto Opole Produkcja cementu: cement luzem, cement workowany 3 Controlex Spółka z ograniczoną Działalność w zakresie architektury i inżynierii; badania i odpowiedzialnością analizy techniczne Miasto Opole Sprzedaż systemów kontroli dostępu i czasu pracy Gea Technika Cieplna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Hamburger Recycling Polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Hart Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Ifm Ecolink spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Kludi-Armaturen spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Latex Opony spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Mochnik Artur Przedsiębiorstwo Handlowo-Produkcyjne Mochnik Msx International-Nox Group spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa Nutricia Zakłady Produkcyjne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Ozas-Esab spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Przedsiębiorstwo Produkcyjno- Handlowe "Latex" Groehl Gerard Skrobotowicz Piotr Auto Power Electronic Tadeusz Selzer Selt Sun Protection Systems Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana Działalność związana z administracyjną obsługą biura i pozostała działalność wspomagająca prowadzenie działalności gospodarczej Handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych Produkcja urządzeń elektrycznych Handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi Handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych Handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi Roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej Produkcja artykułów spożywczych Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana Handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych Miasto Opole Miasto Opole Miasto Opole Miasto Opole Miasto Opole Miasto Opole Miasto Opole Miasto Opole Miasto Opole Miasto Opole Miasto Opole Produkcja: wysokosprawnych wymienników ciepła, chłodnic powietrza, ekonomizery/rekuperatory, płytowych wymienników ciepła, płaszczowo-rurowych wymienników ciepła Handel makulaturą oraz tworzywami sztucznymi przeznaczonymi na recykling Sprzedaż hurtowa części do samochodów, motocykli oraz konfekcjonowanie towarów Produkcja czujników do pozycjonowania, czujników kontroli ruchu, systemów przetwarzania danych, czujników procesowych, itp. Produkcja armatury łazienkowej i kuchennej, zestawów natryskowych i systemów odpływowo-przelewowych Sprzedaż hurtowa opon Obróbka szkła płaskiego i produkcja wyrobów szklanych, w tym dystrybucja szkła płaskiego i luster Budowa dróg, autostrad, lotnisk, obiektów sportowych Produkcja i sprzedaż żywności dla niemowląt oraz produktów żywienia enteralnego Produkcja materiałów i urządzeń spawalniczych Sprzedaż opon i felg samochodowych Produkcja urządzeń elektrycznych Miasto Opole Produkcja urządzeń, elektroniki i elektrotechniki samochodowej Produkcja wyrobów tekstylnych Miasto Opole Produkcja wewnętrznych i zewnętrznych systemów przeciwsłonecznych: refleksole, markizy, pergole, itp. Strona 211

212 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Lp. Nazwa podmiotu Opis działalności wg kodu PKD 2007 Gmina Przedmiot eksportu, opis działalności 17 Tower Automotive Poland spółka z Produkcja części i akcesoriów do nadwozi pojazdów Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep, ograniczoną odpowiedzialnością, Miasto Opole mechanicznych, sprzedaż części i akcesoriów do pojazdów z wyłączeniem motocykli spółka komandytowo-akcyjna mechanicznych 18 Trojpol spółka z ograniczoną Handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami Działalność w zakresie zbierania, przetwarzania, transportu oraz Miasto Opole odpowiedzialnością samochodowymi hurtowego obrotu złomami metali Zakład Technologii Wysokoenergetycznych Explomet Gałka, Szulc spółka jawna Zott Polska Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 21 Cb Spółka Akcyjna Auto Lellek Group spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa Truckport spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Opoltrans 1 spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Opoltrans Przedsiębiorstwo Handlowo- Usługowo-Produkcyjne Janusz Wiszczuk Protec Budowa Prototypów I Technika Wytłaczania spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sentrex spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Chespa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością H. Niemeyer-Polserw spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 30 Meblosoft Marcin Martynowski Produkcja mebli 31 Asys Polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń Miasto Opole Działalność związana z wybuchowym platerowaniem i umacnianiem metali platerowanych blach, odkuwek, prętów i rur Produkcja artykułów spożywczych Miasto Opole Produkcja produktów mlecznych jogurty, desery, napoje Handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi Handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych Handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych Handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych Handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń Poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji Handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana Gmina Chrząstowice Gmina Dąbrowa Gmina Dąbrowa Gmina Dobrzeń Wielki Gmina Dobrzeń Wielki Gmina Dobrzeń Wielki Gmina Gogolin Gmina Krapkowice Gmina Krapkowice Gmina Krapkowice Gmina Łubiany Produkcja i dystrybucja wyspecjalizowanych materiałów budowlanych przeznaczonych dla rynku budowlanego Sprzedaż samochodów oraz ich serwis Sprzedaż samochodów z przeznaczeniem budowlanym takich jak: wywrotki, pojazdy z HDS, betonomieszarki, pompy do betonu, maszyny budowlane Dystrybucja części zamiennych i materiałów eksploatacyjnych do samochodów ciężarowych, autobusów, naczep i półciężarówek Dystrybucja części zamiennych i materiałów eksploatacyjnych do samochodów ciężarowych, autobusów, naczep i półciężarówek Produkcja elementów systemów odwodnienia i wykończenia dachów oraz produkcja różnych elementów tłoczonych i uszczelek Druk fleksograficzny, produkcja torebek papierowych z dnem klockowym Działalność w zakresie dostawy farb graficznych, klisz fotopolimerowych, wykrojników oraz projektowania opakowań Obróbka elementów metalowych: frezowanie, wykrawanie, tłoczenie, spawanie i montaż konstrukcji stalowych oraz aluminiowych Produkcja mebli tapicerowanych Produkcja maszyn i urządzeń specjalistycznych (maszyny do wytwarzania płytek, maszyny do wyważania opon, maszyny do łóżek opalających) Strona 212

213 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Lp. Nazwa podmiotu Opis działalności wg kodu PKD 2007 Gmina Przedmiot eksportu, opis działalności 32 Esteves-Dwd Polska spółka Produkcja metalowych wyrobów gotowych, Produkcja ciągadeł diamentowych i innych narzędzi z diamentów Gmina Murów z ograniczoną odpowiedzialnością z wyłączeniem maszyn i urządzeń naturalnych i syntetycznych do produkcji drutu i kabli 33 Produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem Produkcja papieru, produkty dla budownictwa oparte na drewnie, Stora Enso Wood Products spółka mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów Gmina Murów opakowania dla towarów przemysłowych i konsumpcyjnych, z ograniczoną odpowiedzialnością używanych do wyplatania biomateriały Maia Polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Coroplast spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Elsteel-Poland spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Huta Małapanew spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Konstrukcje Stalowe Ktr Group spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Prolicht Reklama spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 40 Warta Glass Jedlice Spółka Akcyjna Beata Filipowsky Przedsiębiorstwo Produkcyjno - Usługowo - Handlowe "Filplast" Eurosystem Polska spółka ograniczoną odpowiedzialnością Zakłady Wapiennicze Lhoist spółka akcyjna Stolarstwo Import-Export Dudek H&H spółka jawna 45 Śrutwa Piotr Pima Bischof + Klein Polska Gmbh spółka komandytowa Goodmills Polska Stradunia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową Produkcja urządzeń elektrycznych Produkcja urządzeń elektrycznych Gmina Niemodlin Gmina Ozimek Gmina Ozimek Sprzedaż hurtowa jaj Produkcja metali Gmina Ozimek Produkcja odlewów staliwnych Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń Produkcja urządzeń elektrycznych Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych Handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych Produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania Handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych Produkcja artykułów spożywczych Gmina Ozimek Gmina Ozimek Gmina Ozimek Gmina Strzeleczki Gmina Tarnów Opolski Gmina Tarnów Opolski Gmina Turawa Gmina Turawa Gmina Walce Gmina Walce Produkcja taśm izolacyjnych, wiązek przewodów samochodowych, instalacji elektrycznych, itp. Produkcja obudów modułowych szyny, wkłady, wtyczka i zasilanie; całkowicie spawanych skrzynki ze stali nierdzewnej, skrzynki zaciskowe, itp. Produkcja zbiorników i wanien olejowych, wytwarzanie konstrukcji z blach, profili i rur Produkcja oznakowania (wizualna komunikacja marek), w tym pomiar, uzyskanie pozwolenia na budowę, zarządzenie produktem, produkcja, logistyka, instalacja i konserwacja Produkcja opakowań szklanych: butelki oraz słoiki Produkcja i handel (okna, drzwi, rolety, elewacje zewnętrzne) Produkcja membran dachowych i paroizolacyjnych, foli dachowych i paroizolacyjnych oraz akcesoriów dachowych Produkcja wapna i wyrobów wapienniczych: wapno palone, hydrat, wapno dolomitowe, itp. Produkcja drzwi i okien Dostawa mrożonych ryb, owoców morza i produktów rybnych Produkcja opakowań giętkich dla przemysłu: folie techniczne, opakowania konfekcjonowane, opakowania produkowane w warunkach sterylnych CleanFlex Produkcja mąki piekarniczej, mąki i produktów specjalistycznych, mąki detalicznej Strona 213

214 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Lp. Nazwa podmiotu Opis działalności wg kodu PKD 2007 Gmina Przedmiot eksportu, opis działalności Arcelormittal Poland spółka akcyjna oddział w Zdzieszowicach Nordfolien Polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Zakłady Koksownicze "Zdzieszowice" spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych Wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Gmina Zdzieszowice Gmina Zdzieszowice Gmina Zdzieszowice Produkcja produktów płaskich: blacha walcowana na zimno, taśma walcowana na zimno; produkty długie: druty spawalnicze, walcówka okrągła gładka; produkty specjalne: szyny kolejowe, szyny dźwigowe, koks Produkcja opakowań workowych dla przemysłu chemicznego jak również folii do transportu i ochrony palet, produkcja opakowań dla przetwórstwa torfu i drewna, przemysłu budowlanego oraz dla branży spożywczej Produkcja koksu Wśród przedsiębiorstwo znajdujących się na liście pięćdziesięciu największych eksporterów na terenie Aglomeracji Opolskiej, najwięcej z nich prowadziło działalność, w których dochód uzyskiwany był z handlu hurtowego, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi (7 przedsiębiorstw) oraz z handlu hurtowego i detalicznego pojazdami samochodowymi; naprawy pojazdów samochodowych (7 przedsiębiorstw). Ponadto, po pięć podmiotów prowadziło działalność związaną z produkcją urządzeń elektrycznych oraz produkcją metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń. Tabela największych eksporterów wg PKD w 2012 roku Dział Liczba Opis działalności wg kodu PKD 2007 PKD podmiotów Handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi Handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych 27 Produkcja urządzeń elektrycznych Opis działalności przedsiębiorstw, przedmiot eksportu - produkcja oraz hurt odzieży męskiej - produkcja armatury łazienkowej i kuchennej, zestawów natryskowych i systemów odpływowo-przelewowych - produkcja i dystrybucja wyspecjalizowanych materiałów budowlanych przeznaczonych dla rynku budowlanego - dostawa farb graficznych, klisz fotopolimerowych, wykrojników oraz projektowania opakowań - produkcja membran dachowych i paroizolacyjnych, foli dachowych i paroizolacyjnych oraz akcesoriów dachowych - działalność w zakresie zbierania, przetwarzania, transportu oraz hurtowego obrotu złomami metali - dostawa mrożonych ryb, owoców morza i produktów rybnych - sprzedaż hurtowa części do samochodów, motocykli oraz konfekcjonowanie towarów - sprzedaż opon i felg samochodowych - sprzedaż samochodów oraz ich serwis - sprzedaż samochodów z przeznaczeniem budowlanym takich jak: wywrotki, pojazdy z HDS, betonomieszarki, pompy do betonu, maszyny budowlane - dystrybucja części zamiennych i materiałów eksploatacyjnych do samochodów ciężarowych, autobusów, naczep i półciężarówek - produkcja czujników do pozycjonowania, czujników kontroli ruchu, systemów przetwarzania danych, czujników procesowych, itp. - produkcja urządzeń elektroniki i elektrotechniki samochodowej Strona 214

215 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Dział PKD Opis działalności wg kodu PKD 2007 Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana Liczba podmiotów 10 Produkcja artykułów spożywczych Wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej Produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania Opis działalności przedsiębiorstw, przedmiot eksportu - produkcja taśm izolacyjnych, wiązek przewodów samochodowych, instalacji elektrycznych - produkcja: obudów modułowych szyny, wkłady, wtyczka i zasilanie; całkowicie spawanych skrzynki ze stali nierdzewnej, skrzynki zaciskowe, itp. - produkcja oznakowania (wizualna komunikacja marek), w tym pomiar, uzyskanie pozwolenia na budowę, zarządzenie produktem, produkcja, logistyka, instalacja i konserwacja - działalność związana z wybuchowym platerowaniem i umacnianiem metali platerowanych blach, odkuwek, prętów i rur - produkcja elementów systemów odwodnienia i wykończenia dachów oraz produkcja różnych elementów tłoczonych i uszczelek - obróbka elementów metalowych: frezowanie, wykrawanie, tłoczenie, spawanie i montaż konstrukcji stalowych oraz aluminiowych - produkcja ciągadeł diamentowych i innych narzędzi z diamentów naturalnych i syntetycznych do produkcji drutu i kabli - produkcja zbiorników i wanien olejowych, wytwarzanie konstrukcji z blach, profili i rur - produkcja cementu: cement luzem, cement workowany - produkcja opakowań szklanych: butelki oraz słoiki - produkcja wapna i wyrobów wapienniczych: wapno palone, hydrat, wapno dolomitowe - produkcja i handel oknami, drzwiami, roletami, elewacjami zewnętrznymi - produkcja opakowań giętkich dla przemysłu: foli techniczne, opakowania konfekcjonowane, opakowania produkowane w warunkach sterylnych cleanflex - produkcja opakowań workowych dla przemysłu chemicznego jak również folii do transportu i ochrony palet, produkcja opakowań dla przetwórstwa torfu i drewna, przemysłu budowlanego oraz dla branży spożywczej - produkcja wysokosprawnych wymienników ciepła, chłodnic powietrza, ekonomizery/rekuperatory, płytowych wymienników ciepła, płaszczowo-rurowych wymienników ciepła - produkcja materiałów i urządzeń spawalniczych - produkcja maszyn i urządzeń specjalistycznych (maszyny do wytwarzania płytek, maszyny do wyważania opon, maszyny do łóżek opalających) - produkcja i sprzedaż żywności dla niemowląt oraz produktów żywienia enteralnego - produkcja produktów mlecznych jogurty, desery, napoje - produkcja mąki piekarniczej, mąki i produktów specjalistycznych, mąki detalicznej - produkcja produktów płaskich: blacha walcowana na zimno, taśma walcowana na zimno; produkty długie: druty spawalnicze, walcówka okrągła gładka; produkty specjalne: szyny kolejowe, szyny dźwigowe - produkcja koksu - produkcja papieru, produktów dla budownictwa opartych na drewnie, opakowań dla towarów przemysłowych i konsumpcyjnych, biomateriały - produkcja drzwi i okien Strona 215

216 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Dział PKD Opis działalności wg kodu PKD 2007 Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową Roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej Liczba podmiotów 1 - sprzedaż hurtowa jaj 1 - budowa dróg, autostrad, lotnisk, obiektów sportowych Opis działalności przedsiębiorstw, przedmiot eksportu 13 Produkcja wyrobów tekstylnych 1 - produkcja wewnętrznych i zewnętrznych systemów przeciwsłonecznych: refleksole, markizy, pergole, itp. 29 Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep, z wyłączeniem motocykli 24 Produkcja metali 1 - produkcja odlewów staliwnych 31 Produkcja mebli 1 - produkcja mebli tapicerowanych 1 - produkcja oraz sprzedaż części i akcesoriów do nadwozi pojazdów mechanicznych oraz pojazdów mechanicznych 18 Poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji 1 - druk fleksograficzny, produkcja torebek papierowych z dnem klockowym 47 Handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami 1 - obróbka szkła płaskiego i produkcja wyrobów szklanych, w tym dystrybucja szkła płaskiego i luster samochodowymi 82 Działalność związana z administracyjną obsługą biura i pozostała działalność wspomagająca 1 - handel makulaturą oraz tworzywami sztucznymi przeznaczonymi na recykling prowadzenie działalności gospodarczej 71 Działalność w zakresie architektury i inżynierii; badania i analizy techniczne 1 - sprzedaż systemów kontroli dostępu i czasu pracy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Miasto Opole charakteryzuje się najwyższymi wartościami eksportu wśród gmin Aglomeracji Opolskiej, a 20 z 50 największych eksporterów w roku 2012 prowadziło działalność na jego obszarze. Na Gminę Ozimek (2. pozycja pod względem wartości eksportu w AO) przypadło 6 pomiotów z rankingu. W pierwszej piątce gmin o najwyższych wartościach sprzedaży zagranicznej w 2012 roku znalazły się także Gmina Zdzieszowice, Gmina Dobrzeń Wielki oraz Gmina Krapkowice, a z ich obszaru po 3 przedsiębiorstwa należą do 50 największych eksporterów Aglomeracji. Strona 216

217 Potencjał eksportowy Aglomeracji Opolskiej Tabela 132 Struktura terytorialna największych eksporterów Aglomeracji Opolskiej Gmina Liczba przedsiębiorstw znajdujących się na liście 50 największych eksporterów AO Miasto Opole 20 Gmina Ozimek 6 Gmina Dobrzeń Wielki 3 Gmina Krapkowice 3 Gmina Zdzieszowice 3 Gmina Dąbrowa 2 Gmina Murów 2 Gmina Tarnów Opolski 2 Gmina Turawa 2 Gmina Walce 2 Gmina Chrząstowice 1 Gmina Gogolin 1 Gmina Łubiany 1 Gmina Niemodlin 1 Gmina Strzeleczki 1 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie Strona 217

218 Analiza potencjału Aglomeracji Opolskiej w zakresie możliwości rozwoju branży rolno-spożywczej 6. Analiza potencjału Aglomeracji Opolskiej w zakresie możliwości rozwoju branży rolno-spożywczej jako jednej z kluczowych gałęzi gospodarczych AO 6.1 Metodologia Diagnoza branży przetwórstwa rolno spożywczego została opracowana w oparciu o analizę desk research oraz indywidualne wywiady pogłębione z przedsiębiorcami. W zakresie badania potencjału branży przetwórstwa rolno spożywczego zdefiniowano stan obecny oraz perspektywę rozwoju sektora na następujących poziomach: liczba oraz potencjał podmiotów działających w branży rolno spożywczej, w tym charakterystyka dostępu do surowców roślinnych, nabiału oraz mięsa; wielkość nakładów inwestycyjnych; stopień innowacyjności zaplecza technologicznego branży; eksport odnotowany w branży w 2012 r.; kapitał ludzki w branży oraz poziom płac; kooperacja podmiotów w ramach branży. 6.2 Diagnoza oraz perspektywy rozwoju branży przetwórstwa rolno spożywczego Liczba oraz potencjał podmiotów działających w branży rolno - spożywczej Zgodnie ze Strategią Rozwoju Województwa Opolskiego do 2020 roku branża przetwórstwa rolno spożywczego stanowi jeden z najważniejszych sektorów Opolskiej gospodarki. Województwo opolskie posiada charakter rolniczo przemysłowy, gdzie przemysł przetwórstwa spożywczego to jeden z głównych obszarów inteligentnej specjalizacji, stanowiący 16% udziału w gospodarce Opolszczyzny. Głównym ośrodkiem przemysłu w województwie jest Opole, w którym dominuje przemysł spożywczy. Tak silna pozycja branży wynika z rozwiniętej działalności rolniczej, powiązanej z bardzo korzystnymi warunkami środowiskowymi i klimatycznymi. Sektory powiązane z rolnictwem stanowiące trzon branży przetwórstwa spożywczego na Opolszczyźnie to przemysł: mleczarski, mięsny, cukierniczy oraz browarniczy. Jednocześnie istnieje szansa, aby teren Aglomeracji stał się strefą skupiającą producentów i przedstawicieli branży przetwórstwa rolno spożywczego w skali krajowej. Udział towarowej produkcji rolniczej (sprzedanej) w końcowej produkcji rolniczej w województwie opolskim wzrastał stale od 2000 roku i wynosi aktualnie 100,4%, przy czym towarowa produkcja rolnicza stanowi miernik sprzedaży dóbr gospodarstwa i przedstawia sumę sprzedaży produktów rolnych do skupu i na targowiskach. Końcowa produkcja rolnicza natomiast stanowi sumę wartości: produkcji towarowej, spożycia naturalnego produktów rolnych pochodzących z własnej produkcji, przyrostu zapasów produktów roślinnych i zwierzęcych oraz przyrostu wartości pogłowia zwierząt gospodarskich. Opolskie jest jedynym województwem w kraju, które osiągnęło stuprocentowy poziom wskaźnika. Co istotne kolejne miejsce, lecz już z poziomem 98,9% udziału produkcji sprzedanej w końcowej produkcji rolniczej, zajmują: północny i północno-zachodni region kraju. Strona 218

219 Analiza potencjału Aglomeracji Opolskiej w zakresie możliwości rozwoju branży rolno -spożywczej Przedstawicielami branży na terenie województwa są zakłady firm Zott Polska Sp. z o.o., Nutricia Zakłady Produkcyjne Sp. z o.o. a także: Nordis S.A., Zakład Przetwórstwa Mięsnego J. Matejka, Animex Foods Sp. z o.o., Zakład Produkcyjno Usługowy JAL s.j., Blattin Polska Sp. z o.o., GoodMills Polska Stradunia Sp. z o.o., Pasta Food Company Sp. z o.o. Czynnikami korzystnie wpływającymi na rozwój sektora jest sprzyjający układ komunikacyjny łączący Opolszczyznę z rynkami Czech, Słowacji, Węgier, Austrii, Niemiec, krajów Beneluksu oraz Francji, a także oferta terenów inwestycyjnych wzdłuż autostrady i w Specjalnych Strefach Ekonomicznych. Aglomeracja posiada sprzyjającą lokalizację względem istotnych regionalnych rynków zbytu jakimi są Śląsk, Małopolska oraz Aglomeracja Wrocławska. Istotny element rozwoju stanowi również inicjowanie współpracy z regionalnymi i krajowymi producentami surowców do przetwórstwa przy jednoczesnym ograniczaniu importu surowców z za granicy. Województwo opolskie znajduje się na pierwszym miejscu w kraju pod względem odsetka użytków rolnych należących do kategorii dobrej kultury rolnej 13. Produkcja rolna na terenie Aglomeracji powinna stanowić dobrą bazę zaopatrzeniową dla przetwórstwa spożywczego, to jednak wymaga długoterminowej współpracy przedstawicieli przedsiębiorstw zajmujących się przetwórstwem spożywczym z rolnikami w celu dostosowania parametrów surowców rolnych wykorzystywanych w produkcji. W celu określenia liczby podmiotów z sektora rolno spożywczego pod uwagę wzięto następujące sekcje i działy Polskiej Klasyfikacji Działalności 2007: sekcja A dział 01 - uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową sekcja A dział 03 - rybactwo sekcja C dział 10 - produkcja artykułów spożywczych sekcja C dział 11 - produkcja napojów Jeden na trzy podmioty z branży rolno - spożywczej funkcjonujące w województwie opolskim ma siedzibę na terenie Aglomeracji Opolskiej. Na podstawie danych zestawionych w tabeli poniżej można zauważyć, że największa koncentracja producentów rolnych oraz przedsiębiorstw z branży przetwórstwa rolno - spożywczego występuje w Opolu oraz Niemodlinie. Spośród wszystkich gmin Aglomeracji Opolskiej wyróżniający udział przedsiębiorstw branży rolno spożywczej w stosunku do liczby przedsiębiorstw ogółem charakteryzuje siedem gmin: Strzeleczki, Izbicko, Popielów, Walce, Niemodlin, Prószków oraz Łubniany. W pozostałych gminach producenci rolni oraz firmy produkujące artykuły spożywcze stanowią mniej niż 5% podmiotów ogółem. Od 2012 roku w Aglomeracji zauważalny jest spadek liczby podmiotów zajmujących się uprawą rolną oraz hodowlą zwierząt. W sektorze mleczarskim z kolei wzrasta produkcja mleka do przetwórstwa, natomiast maleje sprzedaż bezpośrednia mleka i zużycie mleka w gospodarstwach. Na przestrzeni 13 Dobra kultura rolna - Państwa Członkowskie definiują, na poziomie krajowym lub regionalnym, wymogi minimalne w zakresie dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska na podstawie ustalonych zasad dobrej kultury rolnej, uwzględniających szczególne cechy charakterystyczne obszarów, włączając w to warunki glebowe i klimatyczne, istniejące systemy gospodarowania, wykorzystanie gruntów, zmianowanie upraw, metody uprawy roli oraz struktury gospodarstw. Zasady normują takie kwestie jak ochrona gleby, utrzymywanie poziomu substancji organicznej gleby, utrzymywanie struktury gleby poprzez stosowanie odpowiednich środków. Utrzymywaniem gruntów rolnych w dobrej kulturze rolnej przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska jest m.in.: uprawa roślin lub ugorowanie - w przypadku gruntów ornych; wypasanie zwierząt w okresie wegetacyjnym traw lub koszenie okrywy roślinnej i jej usuwanie. Strona 219

220 Analiza potencjału Aglomeracji Opolskiej w zakresie możliwości rozwoju branży rolno-spożywczej dziesięciu lat istotnie spadła liczba hurtowych i bezpośrednich dostawców mleka. Działalność w zakresie chowu i hodowli bydła mlecznego a także produkcji surowego mleka krowiego zawiera się w sekcji A dziale 01. PKD 2007: Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową. Tabela 133. Liczba podmiotów w sekcji A dział 01 PKD 2007 w latach Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową - Jednostka terytorialna Sekcja A dział jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. Województwo opolskie Aglomeracja Opolska Chrząstowice Dąbrowa Dobrzeń Wielki Gogolin Izbicko Komprachcice Krapkowice Lewin Brzeski Łubniany Murów Niemodlin Opole Ozimek Popielów Prószków Strzeleczki Tarnów Opolski Turawa Walce Zdzieszowice Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS W województwie opolskim funkcjonują 924 podmioty produkujące artykuły spożywcze (sekcja C dział 10), z czego w AO mieszczą się 282. Swoja działalność prowadzą one głównie w Opolu oraz powiecie opolskim. Tabela 134. Liczba podmiotów w sekcji C dział 10 PKD 2007 w latach Produkcja artykułów spożywczych Jednostka terytorialna - Sekcja C dział jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. Województwo opolskie Aglomeracja Opolska Chrząstowice Dąbrowa Dobrzeń Wielki Gogolin Izbicko Komprachcice Krapkowice Lewin Brzeski Łubniany Strona 220

221 Analiza potencjału Aglomeracji Opolskiej w zakresie możliwości rozwoju branży rolno -spożywczej Produkcja artykułów spożywczych Jednostka terytorialna - Sekcja C dział jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. Murów Niemodlin Opole Ozimek Popielów Prószków Strzeleczki Tarnów Opolski Turawa Walce Zdzieszowice Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Na terenie Aglomeracji funkcjonuje jedenaście podmiotów prowadzących działalność związaną z połowem i hodowlą ryb. Trzy podmioty zarejestrowane są w Opolu. Po dwa podmioty funkcjonują w Gminach Ozimek i Turawa. W gminach Dąbrowa, Dobrzeń Wielki, Niemodlin oraz Prószków zarejestrowano po jednym podmiocie gospodarczym, którego główną działalnością jest rybactwo. Tabela 135. Liczba podmiotów w sekcji A dział 03 - rybactwo PKD 2007 w latach Rybactwo Jednostka terytorialna - Sekcja A dział jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. Województwo opolskie Aglomeracja Opolska Chrząstowice Dąbrowa Dobrzeń Wielki Gogolin Izbicko Komprachcice Krapkowice Lewin Brzeski Łubniany Murów Niemodlin Opole Ozimek Popielów Prószków Strzeleczki Tarnów Opolski Turawa Walce Zdzieszowice Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Dodatkowo w województwie opolskim działa 18 podmiotów zajmujących się produkcją napojów, z czego na terenie Aglomeracji Opolskiej zarejestrowanych jest 6. Wszystkie one zlokalizowane są w Opolu. Strona 221

222 Analiza potencjału Aglomeracji Opolskiej w zakresie możliwości rozwoju branży rolno-spożywczej W kontekście całego województwa liczba podmiotów produkujących napoje bezalkoholowe maleje z roku na rok. Tabela 136. Liczba podmiotów w sekcji C dział 11 PKD 2007 w latach Produkcja napojów Jednostka terytorialna Sekcja C dział jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. Województwo opolskie Aglomeracja Opolska Miasto Opole Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Zmiany w liczbie podmiotów zarejestrowanych w poszczególnych sekcjach w okresie zaprezentowano również w ujęciu graficznym, pozwalającym na porównanie danych dla całego województwa opolskiego oraz Aglomeracji Opolskiej. Wykres 103. Zmiana liczby podmiotów w poszczególnych sekcjach branży rolno spożywczej w latach w ujęciu porównawczym dla Aglomeracji Opolskiej oraz całego województwa opolskiego Sekcja A dział 01 - woj. opolskie Sekcja A dział 01 - AO Sekcja C dział 10 - woj. opolskie Sekcja C dział 10 - AO Sekcja C dział 11 - woj. opolskie Sekcja A dział 03 - woj. opolskie Sekcja C dział 11 - AO Sekcja A dział 03 - AO Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Strona 222

223 Analiza potencjału Aglomeracji Opolskiej w zakresie możliwości rozwoju branży rolno -spożywczej Wykres 104. Zmiana łącznej liczby podmiotów w branży rolno spożywczej w okresie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Podsumowując, pośród gmin Aglomeracji największa liczba podmiotów z branży rolno spożywczej zlokalizowana jest w Opolu oraz Gminach Niemodlin, następnie Łubniany, Prószków, Lewin Brzeski oraz Dobrzeń Wielki. Najmniejsza liczba podmiotów branżowych zlokalizowana jest w Gminach Murów oraz Walce. Sekcje branży rolno - spożywczej razem w województwie opolskim Sekcje branży rolno - spożywczej razem w Aglomeracji Opolskiej Tabela 137. Stan aktualny liczby przedsiębiorstw w branży rolno spożywczej w gminach na terenie AO w 2013 roku. Uprawy rolne, chów i hodowla Produkcja Produkcja zwierząt, artykułów Rybactwo Jednostka napojów Ogółem działy łowiectwo, spożywczych - Sekcja A terytorialna - Sekcja C branżowe działalność - Sekcja C dział 03 dział 11 usługowa - Sekcja dział 10 A dział 01 Województwo opolskie Aglomeracja Opolska Chrząstowice Dąbrowa Dobrzeń Wielki Gogolin Izbicko Komprachcice Krapkowice Lewin Brzeski Łubniany Murów Niemodlin Opole Ozimek Popielów Prószków Strzeleczki Tarnów Opolski Turawa Walce Zdzieszowice Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Strona 223