Próba oceny zmian w intensywności zabudowy gminy Pruszcz Gdański w latach w świetle uwarunkowań przyrodniczych

Transkrypt

1 Barbara Korwel Lejkowska Próba oceny zmian w intensywności zabudowy gminy Pruszcz Gdański w latach w świetle uwarunkowań przyrodniczych Wstęp Od początku lat 80-tych dostrzegano problem wyczerpywania się obszarów możliwych pod zabudowę w otoczeniu Trójmiasta i potrzebę racjonalnego planowania przestrzeni (Gacki, Przewoźniak, 1980; Przewoźniak,1985; Szukalski, Gacki, Przewoźniak, 1982). Ze względu na obserwowane w ostatnich latach coraz silniejsze rozlewanie się miasta, podjęta została analiza przemian struktury krajobrazu, ze szczególnym uwzględnieniem zmian spowodowanych zabudową. W opracowaniu odwołano się do założeń przedstawionych w pracy M. Przewoźniaka (1985), które zostały zmodyfikowane ze względu na cel i skalę niniejszych badań. W niniejszej analizie skupiono się na zmianach zabudowy, ze względu na miejsca jej powstawania, w świetle zaleceń formułowanych przez wspomnianych badaczy na początku lat 80-tych. Opracowane wówczas materiały tworzono dla większych obszarów (Gdańsk-Południe, obszary między Gdańskiem a Tczewem, a nawet cała aglomeracja gdańska). W oparciu o analizę zróżnicowania rzeźby, powierzchniowych utworów geologicznych i użytkowania terenu, wydzielono geokompleksy. Rozpoznanie struktury krajobrazu umożliwiło dokonanie oceny jego walorów i predyspozycji poprzez wskazanie geokompleksów: istotnych dla zachowania naturalnej równowagi funkcjonalnej krajobrazu, unikalnych pod względem walorów przyrodniczych, jednostek o dużych walorach produkcyjno - użytkowych oraz stwarzających poważne ograniczenia fizjograficzno - techniczne i biotopoklimatyczne dla budownictwa miejskiego. Tak szeroka analiza umożliwiła sformułowanie podziału przyrodniczego obszaru aglomeracji na tereny dopuszczalnego zainwestowania miejskiego i na tereny otwarte o współwystępujących funkcjach przyrodniczych i społeczno - gospodarczych (M. Przewoźniak, 1985). Poniższą analizę przeprowadzono na przykładzie gminy Pruszcz Gdański (ryc.1). Gmina ta została wybrana przede wszystkim ze względu na położenie w bezpośrednim sąsiedztwie Gdańska (graniczy z miastem od północy, a co za tym idzie, leży w strefie największych zmian zagospodarowania terenu) oraz zróżnicowaną genezę środowiska przyrodniczego, co daje możliwość prześledzenia zmian w różnych typach środowiska. Środowisko obszaru opracowania Gmina Pruszcz Gdański położona jest na granicy dwóch makroregionów fizyczno - geograficznych (J. Kondracki, 1994): Pojezierza Kaszubskiego i Żuław Wiślanych. Obszar gminy prezentuje więc dwa odmienne typy środowiska: młodoglacjalny wysoczyznowy na zachodzie, oraz równinę deltową na wschodzie. Strefa krawędziowa wysoczyzny przebiega z północy na południe przez środek gminy tworząc granicę przyrodniczą, która ma swoje odbicie w zagospodarowaniu terenu. Równolegle do niej biegnie główna oś transportowa (kolejowa i drogowa) z Gdańska do Tczewa i dalej na południe Polski. Po obu stronach tej osi położone jest miasto Pruszcz Gdański, w obecnej chwili stanowiące - poprzez dzielnice Gdańska: Orunię i Święty Wojciech - niemal ciągłą kontynuację zabudowy tego miasta. Część wysoczyznowa gminy, zbudowana głównie z gliny zwałowej z udziałem żwirów i piasków polodowcowych, jest bardziej urozmaicona środowiskowo; różnice wysokości dochodzą tam do 135 m. Najwyższe wzniesienie m n.p.m. położone jest w południowo-zachodnim krańcu gminy, skąd teren obniża się na północny wschód i wschód, ku dolinom Raduni i Kłodawy oraz mniejszych cieków, silnie rozcinających krawędź wysoczyzny. W porównaniu do otaczających obszarów pojeziernych, na obszarze omawianej gminy występuje bardzo mało lasów (największy kompleks leśny, położony w południowo-zachodniej części gminy, proponowany jest do objęcia planowanym Skarszewskim OChK). Największym zbiornikiem wodnym jest sztuczne jezioro

2 132 Barbara Korwel - Lejkowska Straszyn (pow. 0,7 km²) na Raduni głównej rzece gminy. Charakterystyczną cechą pojezierzy, obserwowaną w tej części gminy, jest duży odsetek obszarów bezodpływowych i związanych z nimi podmokłości. Żuławy Wiślane, jako część delty Wisły, stanowią rozległą piaszczysto-ilastą równinę aluwialną pokrytą utworami organogenicznymi. Głębokość zalegania I poziomu wód gruntowych wynosi od 0,5 do 1 m p.p.m. Specyficzną cechą hydrograficzną Żuław jest podwójny rodzaj odwadniania: grawitacyjny i polderowy. Ze względu na sztuczny antropogeniczny charakter środowiska, nie wyznacza się na tej części obszaru topograficznych działów wodnych, a całą deltę można traktować jako swoisty geosystem, jednak w dużej mierze sterowany przez człowieka. Żuławy są regionem mało urozmaiconym przyrodniczo, jednak cały ten obszar objęty jest ochroną jako OChK Żuławy Gdańskie. Odrębną jednostkę przyrodniczą stanowi stożek napływowy Raduni zbudowany z piasków rzecznych, schodzący łagodnym stokiem od centralnego punktu gminy na obszar Żuław. Cała gmina ma charakter wybitnie rolniczy. Metoda opracowania Ryc.1. Położenie obszaru badań. Fig 1. Location area of research Analiza obejmuje obszar w granicach administracyjnych gminy, jednak przeprowadzono ją mając na uwadze również najbliżej położone od tych granic działy wodne jako granice obszarów funkcjonalnych zlewni. Główne etapy pracy obejmowały: 1. wyznaczenie morfohydrotopów krajobrazów elementarnych (1:25 000) 2. wyznaczenie lito- i pedotopów na podstawie map glebowo-rolniczych (1:25 000) 3. bonitację powyższych jednostek pod kątem przydatności do zabudowy / podatności na procesy denudacyjne (tabela 1) 4. wyznaczenie geokompleksów poprzez agregację morfo-, lito- i pedotopów 5. nałożenie na otrzymaną mapę geokompleksów zabudowy powstałej w okresie analizowanych 15 lat, od połowy lat 80. XX wieku do początku obecnej dekady. 6. ocenę zmian w zabudowie, w zależności od cech środowiska, z uwzględnieniem zasięgu obszarów chronionych 7. wnioski, obejmujące ocenę zgodności dotychczasowej zabudowy z uwarunkowaniami przyrodniczymi

3 Próba oceny zmian w intensywności zabudowy gminy Pruszcz Gdański w latach Tabela 1. Kryteria delimitacji geokompleksów częściowych Table.1. The criteria of delimitation of partial geocomplexes morfohydrotopy Opis Typy krajobrazów elementarnych Kod Grupowanie i bonitacja pod kątem możliwości zabudowy Jednostki integrujące informacje o rzeźbie terenu i związanej z nią intensywnością powierzchniowego obiegu wody. Wyznaczone na podstawie map topograficznych w skali 1 : Jeziora, jako obszary depozycji akwalnej (Da) i rzeki jako obszary transportu liniowego (Tl) nie podlegały dalszej analizie Obszary zasilania (autonomiczne)- wierzchowiny i wyniesienia terenu o spadkach nie większych niż 3º, do których materia dostarczana jest tylko poprzez obieg atmosferyczny a ubytki materii następują poprzez infiltrację i zmyw powierzchniowy, zasilający tereny położone niżej Obszary złożone transportu, depozycji i zasilania tereny o spadkach nie większych niż 3º, w położeniach podporządkowanych, gdzie przeważa depozycja materii z obszarów położonych wyżej i z atmosfery, ale z których odbywa się również transport materii ku terenom depozycyjnym przy odpowiednich warunkach hydrometeorologicznych, np.: połogie podnóża stoków, dna suchych dolin, stożki napływowe, równiny sandrowe Obszary tranzytowe o małej intensywności transportu materii stoki o nachyleniach 3-8º, gdzie następuje dopływ materii z atmosfery oraz obszarów zasilania i intensywniejszego transportu; dominuje zmyw powierzchniowy i transport materii na obszary położone poniżej, jednak niewielka część materii jest akumulowana Obszary depozycji względnie domknięte dominuje depozycja materii auto- i allochtonicznej a także wyraźny związek z sąsiednimi terenami, wyrażony przede wszystkim migracją materii poprzez obieg wód gruntowych: dna dolin, delty, równiny akumulacji organogenicznej i zastoiskowej oraz dna niecek akumulacyjnych i zagłębień bezodpływowych chłonnych Obszary tranzytowe o dużej intensywności transportu materii stoki o nachyleniach powyżej 8º, gdzie materia dostarczana jest z atmosfery oraz z obszarów zasilania; dominuje transport materii i intensywny zmyw powierzchniowy: najczęściej górne partie stoków, oraz rozcięcia erozyjne Obszary depozycji domknięte zdecydowana dominacja depozycji materii z obszarów położonych wyżej i z atmosfery: dna obszarów bezodpływowych ewapotranspiracyjnych pedotopy A Z T 1 Dw T 2 Dd 3 obszary najbardziej przydatne pod zabudowę ze względu na niewielkie deniwelacje i małą intensywność procesów stokowych 2 obszary o mniejszej przydatności pod zabudowę ze względu na potrzebę zabiegów technicznych i niebezpieczeństwo podtopień lub zalewów (w przypadku obszarów Dw) 1 obszary nieprzydatne pod zabudowę ze względu na intensywność procesów erozyjnych (T 2 ) oraz możliwości podtopień (Dd) Opis Klasy bonitacyjne gleb Kod Grupowanie i bonitacja pod kątem możliwości zabudowy Jednostki wyznaczane z map gleboworolniczych w skali 1 : , obejmujące kompleksy rolniczej przydatności gleb, jako wyznacznik ich najlepszego zagospodarowania. W nawiasach podano symbol z mapy glebowo-rolniczej. Wyłączono z dalszej analizy: lasy, tereny wcześniej zabudowane, wody powierzchniowe, oraz nieużytki, w tym nieużytki hydrogeniczne Kompleks pszenny bardzo dobry (1) Kompleks pszenny dobry (2) Kompleks żytni bardzo dobry (4) Użytki zielone bardzo dobre i dobre (1z) Kompleks pszenny wadliwy (3) Kompleks żytni dobry (5) Kompleks zbożowo-pastewny mocny (8) Użytki zielone średnie (2z) 1 Obszary niewskazane pod zabudowę ze względu na wysoką produktywność rolniczą 2 Obszary, które ze względu na przeciętną przydatność rolniczą mogą być dopuszczone pod zabudowę Kompleks żytni słaby (6) Kompleks żytni i żytnio-łubinowy (7) Kompleks zbożowo-pastewny słaby (9) Gleby orne przeznaczone pod użytki zielone (14) Użytki zielone słabe i bardzo słabe (3z) 3 Obszary możliwe pod zabudowę ze względu na niską przydatność rolniczą

4 134 Barbara Korwel - Lejkowska litotopy Opis Rodzaj powierzchniowych utworów geologicznych Kod Przybliżona wartość współczynnika obciążenia bezpiecznego [kpa] Jednostki wyznaczone z map glebowo-rolniczych w skali 1:25000 oraz map geologicznych w skali 1:50000, ze względu na wartość współczynnika obciążenia bezpiecznego dla utworów powierzchniowych. Im wyższa wartość współczynnika k tym utwory bardziej przydatne do zabudowy. /Obciążeniem bezpiecznym podłoża jest największy nacisk wywierany przez podstawę fundamentu na poziom posadowienia, który jeszcze nie spowoduje w podłożu odkształceń szkodliwych dla budowli/ Żwiry i piaski lekkie (morenowe i sandrowe), a także piaski gliniaste na żwirach 4 k > 250 Gliny, piaski gliniaste, piaski pylaste < k< 300 Piaski rzeczne i eoliczne, pyły, iły na piaskach lub glinach 2 80 < k < 200 Mady, iły, torfy i gytie 1 0 < k < 100 Opracowanie na podstawie Kistowski M., 1996, 1997, Racinowski R., 1987 W opracowaniu posłużono się metodą wyznaczania geokompleksów przez nałożenie granic geokompleksów częściowych. Dobór kryteriów wydzielania jednostek przestrzennych przedstawia tabela 1. Wyznaczone morfohydrotopy, pedotopy i litotopy oceniono metodą bonitacji punktowej pod względem przydatności danej jednostki do zabudowy. Do tej oceny nawiązuje także kod geokompleks, gdzie pierwsza cyfra oznacza ocenę morfohydrotopu, druga pedotopu a ostatnia litotopu. Wyniki badań Analiza struktury krajobrazu umożliwiła delimitację 31 typów geokompleksów (na 36 możliwych). Najliczniej reprezentowane są geokompleksy oznaczone kodem 323, 213 i 223, a więc obszary o niewielkim nachyleniu, średnim lub wysokim potencjale rolniczym na utworach gliniastych i piaszczysto-gliniastych (tabela 2). Wyniki te są reprezentatywne dla wysoczyznowej części gminy, gdzie jest większe rozdrobnienie jednostek. Tabela 2. Liczebność geokompleksów wg typów (objaśnienia kodów w tabeli 1) Table.2. Number of geocomplexes according to their types (explanation of codes in Tab.1.) Pedotopy Litotopy suma Morfotopy suma Opracowanie własne

5 Próba oceny zmian w intensywności zabudowy gminy Pruszcz Gdański w latach Różnorodność typów widać w szczególności w dolinach rzek i w strefie krawędziowej wysoczyzny. Należy jednak pamiętać, że liczebność geokompleksów indywidualnych nie musi być skorelowana z powierzchnią typów geokompleksów. Największą powierzchnię, w wysoczyznowej części gminy zajmuje typ 313: obszary akumulacyjne i złożone, predysponowane dla rolnictwa ze względu na dobre gleby na utworach gliniastych i piaszczysto-gliniastych. Natomiast we wschodniej części gminy, na Żuławach, dominują powierzchniowo typy 212, 222, 221 i 211 (obszary depozycji względnie domknięte o średnim i wysokim potencjale rolniczym, zbudowane z utworów organogenicznych i piasków rzecznych). Kolejnym etapem analizy było nałożenie na mapę predyspozycji do zabudowy budynków powstałych w okresie 15 lat (w przybliżeniu lata ). Nową zabudowę zidentyfikowano w obrębie 27 typów geokompleksów (ryc.2, 3). Najwięcej budynków powstało na obszarach wskazanych jako dobre pod zainwestowanie ze względu na rzeźbę i utwory powierzchniowe, jednak również korzystnych dla rolnictwa (typ 313). Może być to związane z dużą powierzchnią zajmowana przez ten typ w całej zachodniej części gminy. Na zachód od strefy krawędziowej budowano dużo również na terenach oznaczonych jako 334 (teren o najlepszych cechach dla zabudowy) i 213 (teren dobry dla zabudowy, ale również dla rolnictwa) - ponad 200 budynków na każdym z nich. Zabudowa koncentruje się głównie w okolicy istniejących wcześniej miejscowości, wzdłuż dróg (np. Łęgowo, Cieplewo, Rusocin), ale na zachód od Pruszcza powstały również nowe, zwarte osiedla, jak Rotmanka, oraz północna część Straszyna liczba budynków geokompleksy zabudowa w części wysoczyznowej zabudowa w części deltowej Ryc.3. Liczba budynków powstałych w latach na obszarze gminy Pruszcz Gdański w poszczególnych typach geokompleksów Fig. 3. The number of buildings which were erected from 1985 to 2000 in the Pruszcz Gdański commune according to the types of geocomplexes.

6 Ryc.3. Zabudowa powstała na obszarze gminy Pruszcz Gdański w latach na tle geokompleksów. Fig. 3. The number of buildings which were erected from 1985 to 2000 in the Pruszcz Gdański commune according to the types of geocomplexes.

7 Próba oceny zmian w intensywności zabudowy gminy Pruszcz Gdański w latach W analizowanym okresie doszło również do zmian charakteru zabudowy związanych z upadkiem PGR-ów. Z krajobrazu znikła część dużych budynków gospodarskich i szklarni, a we wsiach coraz częściej lokalizuje się domy o charakterze willowym lub rekreacyjnym-sezonowym drugie domy mieszkańców Trójmiasta. Na wschód od strefy krawędziowej wysoczyzny najwięcej budynków powstało na stożku napływowym Raduni (typ geokompleksu 311) osiedla: Wschód Kasprowicza i Bajkowe w Pruszczu Gdańskim, oraz - na obszarze deltowym zabudowania na terenach dobrych dla rolnictwa, gdzie w podłożu przeważają piaski a nie mady (typ 212). Większość zabudowań w tej części gminy powstaje wzdłuż głównych dróg, np. na trasie Pruszcz Gdański Rokitnica Radunica Św. Wojciech, Wiślina Przejazdowo, okolice Wiślinki. Pojedyncze zabudowania pojawiły się sporadycznie zwykle jako dobudowa drugiego domu w obrębie siedliska. Rozpoznanie stanu struktury krajobrazu i dokonanie oceny jego walorów i predyspozycji dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego umożliwiło wskazanie zabudowy zlokalizowanej w analizowanych 15 latach w obrębie geokompleksów ocenianych w początkach lat 80. jako istotne dla pełnienia innych funkcji niż osadnicze i ważne dla funkcjonowania środowiska (M. Przewoźniak, 1985) (tabela 3). Tabela 3. Ocena przemian zabudowy w świetle uwarunkowań przyrodniczych Tab.3. Estimation of changes in buildings in the aspect of environmental conditions Wyznacznik gospodarki krajobrazem 1) obszary istotne dla zachowania naturalnej równowagi funkcjonalnej krajobrazu 2) obszary unikalne pod względem walorów przyrodniczych 2a) Strefa ochronna ujęcia wody Straszyn specyfika obszaru a) hydrogeniczne obszary podmokłe, źródliskowe, z wodami gruntowymi zalegającymi płytko pod powierzchnią terenu, wody powierzchniowe b) lasy ochronne szczególnie ważne przy małym odsetku lasów w gminie Na obszarze gminy nie ma powierzchniowych form ochrony przyrody poza Obszarami Chronionego Krajobrazu: Doliny Raduni i Żuław. Lasy w południowo-zachodniej części gminy mają być włączone do planowanego Skarszewskiego OChK Na całym obszarze ochrony pośredniej, obejmującym zlewnię Raduni, zabrania się budowania nowych obiektów mieszkalnych w odległości mniejszej niż 100 m od brzegów rzek i jezior fragment w zachodniej części gminy Ocena przemian Na obszarach podmokłych nad Wisłą powstały dwa nowe budynki niemieszkalne, na utwardzonych placach; na pozostałym terenie Żuław powstające budynki nie mają podpiwniczenia ze względu na bliskość wód gruntowych; na obszarze wysoczyznowym nie stwierdzono zabudowy na takich obszarach poza terenem samego Pruszcza, gdzie nowe osiedla nad Radunią powstają na terenach specjalnie osuszanych Powstało kilka nowych budynków na granicy terenów leśnych, w tym na obszarze elektrowni Prędzieszyn; jedynie w okolicy Straszyna niewielki obszar zalesiony został zmniejszony kosztem kilku budynków Ilość nowych budynków i ich różnorodność architektoniczna wpływa na istotne zmiany w krajobrazie. Szczególną uwagę zwraca zabudowa w pasie 100m od brzegów Raduni (około 80 nowych budynków) Na terenie gminy Pruszcz nie powstały nowe zabudowania w 100-metrowej strefie ochronnej zbiornika

8 138 Barbara Korwel - Lejkowska 3) jednostki o dużych walorach produkcyjnoużytkowych 4) obszary stwarzające poważne ograniczenia fizjograficzno-techniczne i biotopoklimatyczne dla budownictwa Geokompleksy o ocenie pedotopów 1 (niewskazane dla zabudowy ze względu na wartości produkcyjne) przede wszystkim obszar delty Wisły, ale również dobre gleby na glinach polodowcowych; Lasy (wyłączone z dalszej analizy) a) Grunty nienośne mady i iły na Żuławach b) Strome stoki zagrożone erozją -zbocza dolin i strefa krawędziowa geokompleksy o ocenie morfotopu 1 Wydaje się, że w porównaniu do pozostałych zasad, to ograniczenie jest najmniej respektowane. Bardzo duża część zabudowy powstała na glebach o dużej przydatności rolniczej; Nie stwierdzono większych ubytków terenów leśnych kosztem zabudowy Zabudowania powstają prawie wyłącznie wzdłuż dróg i w najbliższym sąsiedztwie wsi, w miejscach, gdzie oprócz utworów organogenicznych są również piaski W dolinie Kłodawy kontynuacja zabudowy Rusocina, a w dolinie Raduni przede wszystkim zabudowa od Straszyna do Juszkowa Tylko nieco ponad 10% zabudowy powstało na obszarze nie objętym żadnymi z powyższych ograniczeń, natomiast pozostała zabudowa powstała w terenie, gdzie jest więcej niż jedno ograniczenie (wyłączając tereny zabudowane). Najmniej respektowane jest zachowanie użytkowania rolniczego obszarów o najlepszych ku temu predyspozycjach. Innym problemem jest powstawanie zabudowy na terenach, które jeszcze do niedawna były podmokłe, w tym również na obszarze deltowym. Pomimo powodzi w 2001 roku, w czasie której w większości budynków we wschodniej części gminy zaobserwowano wodę w piwnicach i garażach, zabudowa na linii Pruszcz Gdański Rokitnica Radunica jest nadal intensywna. Nowe budynki, ze względu na wysoki poziom wód gruntowych, nie posiadają podpiwniczenia. Co więcej, w obrębie samego miasta Pruszcz Gdański, powstają nowe budynki mieszkalne w najbliższym sąsiedztwie Raduni, na terenach osuszonych, ale potencjalnie podtapianych. Są to obszary, które mogłyby stanowić tereny rekreacyjne, których w bezpośrednim otoczeniu Pruszcza jest niewiele (samo miasto liczy ponad 22 tys. mieszkańców) Wnioski Opracowanie stanowi etap wstępny dla dalszych analiz, obejmujących ustalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszaru gminy. Należy dodać, że już w okresie pięciu lat od daty przyjętej za końcową dla analizy, w najbliższym sąsiedztwie miasta Pruszcz powstało kilka nowych osiedli, a kolejne są planowane. Bardziej szczegółowej analizy wymaga też rodzaj zabudowy, choć ze wstępnych badań widać, że przeważa budownictwo mieszkaniowe jedno- i wielorodzinne (do czterech kondygnacji). Do głównych problemów zidentyfikowanych w trakcie analizy należy zaliczyć: problem przeznaczenia obszarów o dobrej przydatności dla dwóch lub więcej funkcji, np.: obszary o wysokiej produktywności rolnej a zarazem o bardzo korzystnych warunkach dla budownictwa zmiany struktury użytkowania gruntów, a co za tym idzie zmiany w krajobrazie, np.: nowa zabudowa w otoczeniu Pruszcza zmniejsza widok z krawędzi wysoczyzny na Żuławy zmiany w stosunkach wodnych i związane z tym zagrożenie powodziowe (coraz więcej osób mieszka na obszarze, na którym mogą wystąpić podtopienia) możliwość uruchomienia procesów denudacyjnych w dolinach rzek Raduni i Kłodawy nadmierna koncentracja zabudowy w dolinach rzek może osłabić ich funkcję jako korytarzy ekologicznych

9 Próba oceny zmian w intensywności zabudowy gminy Pruszcz Gdański w latach stopniowa koncentracja zabudowy w sąsiedztwie drogi obwodowej Gdańska istnieje prawdopodobieństwo powstania zwartych osiedli (takich jak Rotmanka) Wspomniani na początku artykułu badacze postulowali na początku lat 80. rozwój południowej części aglomeracji Gdańskiej w formie niewielkich, odosobnionych jednostek mieszkalno-, usługowych, powiązanych ciągami infrastruktury technicznej, otoczonych obszarami leśnymi, rolnymi i rekreacyjnymi, tworzącymi ciągi terenów otwartych. Obecny stopień urbanizacji wskazuje, że nawet w miejscach, gdzie można by wyznaczyć takowe jednostki, może w najbliższych latach dojść do powstania ciągłej zabudowy. Regulować takie procesy powinny odpowiednie przepisy prawne (plany zagospodarowania przestrzennego) i ich egzekwowanie. An attempt at estimation of changes in intensity of buildings in the Pruszcz Gdanski commune from 1985 to 2000 in the aspect of environmental conditions Summary The problem of depletion of areas around Gdansk agglomeration, that could have been used for buildings, has been mentioned by researchers since early 80 s. An attempt to estimate the changes in building intensity in the period in the aspect of environmental conditions will be present in this paper. The analysis refers to the area of Pruszcz Gdanski commune. According to the concept of geocomplexes, the land units were delimitated in order to recognize a structure of the landscape and to estimate its value. They were delimitated on the topographical maps and soil agricultural maps. The land units were estimated by the method of quality classes in terms of their utility for buildings. The next stage was to superimpose the buildings, which were erected during fifteen years ( ), on the map of environmental predispositions for buildings. It allowed to indicate buildings in geocomplexes, which can or even should perform other important functions in the environment. This analysis may be the base for further researches connected with environmental aspect of spatial planning. Literatura Gacki T., Przewoźniak M., 1980, Zasady przestrzennej gospodarki w krajobrazie obszarów urbanizowanych (na przykładzie Gdańska Południe), Miasto, 6 Kistowski M., 1996, Metoda oceny potencjału krajobrazu obszarów młodoglacjalnych, Przegl. Geogr. T. LXVIII, z. 3-4, s Kistowski M., 1997, Studium związków pomiędzy strukturą i potencjałem krajobrazu obszaru młodoglacjalnego (na przykładzie okolic Ełku), Prace i Studia Geograficzne Uniw. Warszawskiego, t. 21, s Kondracki J., 1994, Geografia Polski, mezoregiony fizyczno-geograficzne, PWN, Warszawa Kostarczyk A., Przewoźniak M. (red.), 2002, Diagnoza stanu i koncepcja ochrony środowiska przyrodniczo-kulturowego w województwie pomorskim, Materiały do monografii przyrodniczej regionu gdańskiego, Marpress, t. VIII, Gdańsk Przewoźniak M., 1985, Przyrodnicze uwarunkowania przestrzennego rozwoju Aglomeracji Gdańskiej, Zeszyty Naukowe Wydz. BiNoZ UG, nr13, Gdańsk Racinowski R., 1987, Wprowadzenie do fizjografii osadnictwa, PWN, Warszawa Szukalski J., Gacki T., Przewoźniak M., 1982, Uwarunkowania fizjograficzne zamierzonych przekształceń środowiska przyrodniczego obszarów przewidzianych do urbanizacji między Gdańskiem a Tczewem, Zeszyty Naukowe PG, Nr 347, Gdańsk Uniwersytet Gdański Katedra Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska ul. Dmowskiego 16a, Gdańsk geobk@univ.gda.pl