AKADEMIA ZARZĄDZANIA MUZEUM PROGRAM PILOTAŻOWY

Transkrypt

1 Piotr Górajec AKADEMIA ZARZĄDZANIA MUZEUM PROGRAM PILOTAŻOWY marca 2011 r., decyzją ministra kultury i dziedzictwa narodowego Bogdana Zdrojewskiego uruchomiony został program Akademia Zarządzania Muzeum. Na pilotażową wersję programu przeznaczone zostały środki w wysokości 2 mln złotych. Jego realizacja w pierwszym roku została powierzona Muzeum Pałacowi w Wilanowie. Po zakończeniu pilotażu program ma przejąć utworzony w marcu 2011 r. Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów (NIMOZ). W zamyśle ministra oraz autorów programu ma on na celu wsparcie muzeów w zakresie innowacyjnych zmian organizacyjnych, również na polu wystawienniczym, zarządzania projektami, poprawy warunków zwiedzania, poprzez wprowadzenie wysokich standardów obsługi publiczności, rozwój i wdrażanie nowoczesnych programów edukacyjnych i kulturalnych. Nie mniej istotne dla założeń programu jest wspieranie rozwoju indywidualnego oraz podnoszenie kwalifikacji i kompetencji pracowników muzeów. Oba te czynniki w równym stopniu wpłynęły na kształt programu i jego poszczególnych części składowych. Program Akademia Zarządzania Muzeum stanowi wyjście naprzeciw koniecznej reformie muzealnictwa polskiego. Dziś, przeszło 20 lat po transformacji ustrojowej w naszym kraju i towarzyszącej jej przebudowie świadomości uczestnictwa w życiu społecznym, przemianie ulega również sposób postrzegania kultury i uczestnictwa w niej. W Polsce, zgodnie z tendencją od lat obowiązującą na świecie, instytucje kultury, a zwłaszcza muzea, powoli przestają być jedynie hermetycznymi świątyniami sztuki, a są zmuszone stawać do walki o wolny czas i zainteresowania widzów, jak równy z równym, mierząc się w rynkowym starciu z kinami, teatrami, parkami rozrywki, galeriami handlowymi czy stadionami. Sytuacja ta stawia przed muzeami nowe wyzwania. Duże są oczekiwania głębokiej modernizacji oferty i jej organizacyjnej obsługi. W tym starciu muzeum nie stoi jednak na przegranej pozycji. Wraz ze wzrostem świadomości społecznej w zakresie obcowania z kulturą i sztuką muzea coraz częściej postrzegane są jako niezbędny wręcz czynnik formacyjny i wychowawczy, a aktywne uczestnictwo w muzealnych programach edukacyjnych staje się czymś więcej i wypiera coraz mocniej dominujące niegdyś zwykłe zwiedzanie. Na tę zmianę, na to nowe podejście muzea, chcące sprawnie funkcjonować w nowej rzeczywistości, muszą się odpowiednio przygotować. Równie istotne są zachodzące w światowym muzealnictwie zmiany w zakresie wystawiennictwa, prezentacji, ochrony i konserwacji zbiorów. Stałe poszerzanie wiedzy w tych dziedzinach jest niezbędne, jeżeli polskie muzea mają się rozwijać w odpowiedni sposób i nie pozostawać w tyle za resztą świata. Dzięki programowi Akademia Zarządzania Muzeum osiągnięcie tych celów stanie się dla polskich muzealników łatwiejsze, a zdobyta wiedza i doświadczenia dotrą do wszystkich placówek w kraju. Przygotowania do sformatowania i uruchomienia programu Akademia Zarządzania Muzeum rozpoczęły się jesienią 2010 roku. Wówczas to do wszystkich muzeów w Polsce trafiła elektroniczna ankieta przygotowana i rozesłana z inicjatywy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Instytucją poproszoną przez MKiDN do przeprowadza badania było Muzeum Pałac w Wilanowie. Ankieta ta miała dwa cele. Pierwszym z nich było zebranie informacji oraz analiza tematyki i zakresu szkoleń prowadzonych przez muzea na przestrzeni ostatnich kilku lat. Pytanie to miało sprawdzić, które z zakresów tematycznych są wśród muze- 266

2 alników najbardziej popularne, które uchodzą za najbardziej pożyteczne i pożądane, jakie pola zostały już zagospodarowane oraz wreszcie, z jakimi problemami spotykają się muzea organizując szkolenia dla swoich pracowników. Drugim, nie mniej istotnym celem ankiety była analiza potrzeb w zakresie szkoleń wysuwanych przez polskie muzea. Dane uzyskane z ankiet pozwoliły na przygotowanie raportu zawierającego wnioski i rekomendacje, na podstawie których stworzony został pilotażowy program Akademia Zarządzania Muzeum. Prace nad sformatowaniem ostatecznego kształtu programu ruszyły późną jesienią 2010 roku. Zadanie to minister kultury powierzył powołanemu przez siebie zespołowi ekspertów. W jego skład weszli: prof. Wojciech Suchocki dyrektor Muzeum Narodowego w Poznaniu, Paweł Jaskanis dyrektor Muzeum Pałacu w Wilanowie, Jacek Miler dyrektor Departamentu Dziedzictwa MKiDN, prof. Elżbieta Skotnicka- -Illasiewicz socjolog, dr Elżbieta Hibner ekspert ds. zarządzania, dr hab. Piotr Majewski obecnie dyrektor NIMOZ, Waldemar Rataj obecnie pełnomocnik dyrektora ds. strategii NIMOZ, dr Artur Obłuski zastępca dyrektora ds. koordynacji projektów i szkoleń Departamentu Służby Cywilnej KPRM oraz zespół Muzeum Pałacu w Wilanowie w składzie Piotr Szpanowski, Adam Grabiński i Piotr Górajec, oraz odpowiedzialna za stronę finansową projektu Magdalena Całka, główny księgowy muzeum. Silna obecność przedstawicieli Muzeum Pałacu w Wilanowie nie jest przypadkowa, gdyż już na tym etapie projektu instytucja ta wskazana została jako odpowiedzialna za wdrożenie Akademii Zarządzania Muzeum w formie pilotażu. W wyniku prac zespołu ekspertów wyłonił się ostateczny obraz programu. Według przyjętych założeń miał on mieć formę konkursu. W jego ramach muzea otrzymały możliwość ubiegania się o realizację w 2011 r., trwających do jednego miesiąca staży w krajowych i zagranicznych instytucjach muzealnych. Zespół ekspercki postanowił nie wprowadzać tu zbyt wielu ograniczeń i uznał, że możliwe będzie odbywanie przez polskich muzealników staży w dowolnym muzeum na świecie, o ile tylko tematyka stażu i profil instytucji przyjmującej będą zgodne z założeniami kierunkowymi i tematyką programu AZM. Te zaś określone zostały bardzo precyzyjnie i objęły takie dziedziny jak: muzeologia, zarządzanie projektami, organizacja wystaw, edukacja muzealna, zarządzanie infrastrukturą muzeum, komunikacja społeczna i budowanie relacji z publicznością 1. Eksperci uznali, że takie ukierunkowanie programu będzie stanowić najlepszy bodziec rozwojowy dla muzeów, a dobre praktyki pozyskane podczas staży przyczynią się do podniesienia standardu pracy w polskich placówkach muzealnych. Dodatkowo wnioski stażowe biorące udział w konkursie oceniane są pod kątem realizacji trzech elementów istotnych dla programu wpływu na rozwój zawodowy stażysty, korzyści wynikających ze stażu dla danego muzeum oraz oddziaływania na całe polskie muzealnictwo, na możliwość zastosowania zdobytej wiedzy w szerokim, wykraczającym poza mury jednego muzeum kontekście. Tematyka programu celowo nie obejmuje również prac badawczych podejmowanych przez muzea nad własnymi kolekcjami oraz prac naukowych muzealników, gdyż w swojej pilotażowej wersji program AZM ma za zadanie wspierać rozwój infrastrukturalny i organizacyjny muzeów, poprawiać i wspomagać systemy zarządzania nimi, a także wykształcić pracowników muzeów w stopniu umożliwiającym konsumowanie i wdrażanie zdobytej na tym polu wiedzy. Być może w przyszłości zakres tematyczny programu zostanie rozszerzony o kolejne dziedziny wiedzy muzealnej i praktyki. Oprócz możliwości wyjazdu na atrakcyjny i wartościowy staż, zdobycia doświadczeń i umiejętności przydatnych w muzealnej pracy, stażysta i jego macierzyste muzeum mają za zadanie podzielić się i upowszechnić wiedzę zdobytą podczas wyjazdu. Dlatego też obowiązkiem każdego stażysty, wyraźnie zaakcentowanym w regulaminie programu, jest organizacja seminarium, na którym wnioskami i wynikami ze swojego pobytu podzieli się z kolegami z własnej instytucji oraz innych muzeów. W dalszej przyszłości sprawozdania postażowe być może zostaną także opublikowane, aby dostęp do wiedzy stażysty stał się powszechny wśród polskich muzealników. Sprawozdanie i seminarium postażowe w założeniu autorów programu ma być jedynie pierwszym, ale nie jedynym krokiem na drodze do upowszechniania i propagowania zdobytej wiedzy, wymiany doświadczeń oraz wdrażania nowych standardów organizacyjnych w muzeach. Jednakże system zakupu staży, tym bardziej zagranicznych, w dowolnym muzeum na całym świecie, mimo iż jest bardzo atrakcyjny, swoim zasięgiem i oddziaływaniem jest w stanie objąć jedynie niewielką grupę beneficjentów. Kilkadziesiąt osób w skali całego kraju zważywszy na fakt, że w Polsce jest około 1000 muzeów 2 to zbyt mała liczba, aby móc planować reformę muzeów. Co więcej, dobre praktyki przywiezione przez stażystę do muzeum także wymagają odpowiedniego wsparcia, które pozwoli na ich sprawne i szybkie wdrożenie. Dlatego też założenia programu zostały sformułowane w ten sposób, aby grunt pod 267

3 wymienione powyżej działania został odpowiednio przygotowany i aby dyrektor muzeum wysyłającego stażystę oraz stażysta nie byli pozostawieni sami sobie wobec czekających ich wyzwań. W myśl założeń programu wypracowanych przez zespół ekspertów, muzea decydujące się na udział w nim, zakwalifikowane do uczestnictwa w proponowanych przez siebie stażach, otrzymają oprócz samych wyjazdów integralny pakiet szkoleniowy. W skład pakietu wchodzą dwa rodzaje szkoleń, dotyczące dwóch różnych obszarów działalności muzealnej poruszanych w programie. Pierwszy z nich dotyczy zarządzania projektami w systemie zadaniowym. W tym przypadku zespół ekspertów sięgnął i zaimplementował do programu sprawdzoną i uznaną międzynarodowo metodologię PRINCE2 3. PRINCE2, czyli Projects In a Controlled Environment (Projekty w sterowanym środowisku), jest to metodologia oparta na pozytywnych i negatywnych doświadczeniach uzyskanych przez kierowników projektów z krajów anglosaskich. Zastosować ją można do zarządzania i sterowania projektami wszelkiego rodzaju i wszelkiej wielkości. System ten jest bardzo popularny zwłaszcza w Wielkiej Brytanii, gdzie wykorzystują go m.in. muzea. W Polsce metodologia ta wykorzystywana jest do zarządzania projektami m.in. przez służbę cywilną. Do niewątpliwych zalet systemu PRINCE2 należy niewątpliwie fakt, że szkolenia te zakończone są egzaminem, którego wynik oraz świadectwo honorowane są na całym świecie. Polscy muzealnicy zyskują więc niezwykłą możliwość poszerzenia swoich kompetencji w zakresie zarządzania, co wkrótce powinno zaowocować licznymi nowymi projektami realizowanymi przez muzea. Jest to o tyle ważne, że coraz większa część działalności muzeów oparta jest na realizacji projektów oraz pozyskiwaniu dodatkowych, pozabudżetowych środków na ich przeprowadzenie. Na tym polu muzea konkurują na równych zasadach z licznymi stowarzyszeniami i fundacjami. Konkurencja jest więc silna, a środki jak zwykle ograniczone. Szkolenia PRINCE2 realizowane w ramach programu Akademia Zarządzania Muzeum są pierwszą tego typu akcją skierowaną do polskich muzealników, mającą na celu wprowadzenie uznanych międzynarodowo standardów zarządzania. W 2011 r. przeszkolonych zostanie w tym zakresie ok. 180 osób. Poza niewątpliwą wartością dla samych muzeów beneficjentów, przeszkolone osoby będą stanowić grupę liderów, których doświadczenia zdobyte w pracy nad projektami w przyszłości zostaną wykorzystane jako dobry wzór dla innych instytucji kultury. Drugi z pakietów szkoleniowych zaproponowanych muzealnikom w ramach programu Akademia Zarządzania Muzeum dotyczy problematyki związanej z metodami i zasadami kontaktu z publicznością. W tym przypadku eksperci przygotowujący program sięgnęli po doświadczenia osób zaangażowanych w tworzenie metodologii ECHOCAST 4. ECHOCAST jest to międzynarodowy projekt szkoleniowy wypracowany w 2003 r. w ramach działań sieci ECHO-NET. Jest to sieć współpracy między muzeami, obiektami zabytkowymi, instytucjami ochrony dziedzictwa kulturowego, uniwersytetami oraz innymi organizacjami kulturalnymi. Działania instytucji zrzeszonych w ramach sieci w dużej mierze nastawione są na podnoszenie standardów obsługi zwiedzających placówki muzealne i kulturalne poprzez wielostronne szkolenie personelu, zwłaszcza osób pracujących na stanowiskach pierwszego kontaktu ze zwiedzającymi. Projekt został zrealizowany ze środków Europejskiego Programu Leonardo da Vinci. Uczestnikami przedsięwzięcia były: Uniwersytet Lancaster, lider projektu (UK); Civita Associazione, Roma; Historic Royal Palaces, England; Historic Scotland; PIN Servizi Didattici e Scientifici per l Università di Firenze; Schloss Schönbrunn, Wien; Staatliche Museen zu Berlin oraz dwie instytucje polskie: Muzeum Zamkowe w Malborku i Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie. Ostatecznym efektem programu było wypracowanie pakietu szkoleń dla muzealnego personelu pierwszego kontaktu, mających na celu wsparcie działań muzeum i jego pracowników w kontakcie z odbiorcą, wprowadzanie minimalnych standardów obsługi, uczenie zachowania w trudnych sytuacjach oraz pomoc w lepszym zrozumieniu różnorodnych potrzeb zwiedzających. W ramach programu Akademia Zarządzania Muzeum muzealnikom został zaproponowany pakiet szkoleń trenerskich. Przewidziano przeszkolenie ok. 80 pracowników muzeów beneficjentów (dwóch-trzech trenerów na muzeum), których zadaniem w dalszej kolejności będzie organizacja i przeprowadzenie szkoleń we własnych instytucjach. W ten sposób jeszcze w tym roku kilkuset pracowników muzeów odpowiedzialnych za kontakt z widzem uzyska wsparcie w zakresie swych codziennych obowiązków. Zgodnie z zaleceniem zespołu ekspertów osoby wytypowane do szkolenia trenerskiego ECHOCAST powinny wykazywać się wysokimi kompetencjami interpersonalnymi, tak aby zdobyta wiedza w jak największym stopniu była dystrybuowana dalej. W przyszłości ich trenerskie umiejętności będą mogły być również wykorzystywane w ramach szkoleń dla muze- 268

4 alników w programie AZM, czy też np. w ramach innych, przygotowywanych przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Właśnie w kompetencjach tej powołanej w marcu 2011 r. instytucji znalazła się także organizacja i planowanie kursów i szkoleń mogących wesprzeć rozwój zawodowy polskich muzealników. Wszystkie wymienione wcześniej elementy staże krajowe i zagraniczne, szkolenia z zarządzania projektami, czy szkolenia ze standardów obsługi publiczności składają się na cały program Akademii Zarządzania Muzeum w jej pilotażowej, realizowanej w roku 2011 odsłonie. Wszystkie one stanowić mogą duże wsparcie organizacyjne dla muzeów biorących udział w działaniach Akademii. Według założeń autorów, w sposób bezpośredni (stażyści, członkowie zespołów zadaniowych, trenerzy ECHOCAST) oraz pośredni (uczestniczy seminariów postażowych, personel pierwszego kontaktu) każda edycja programu powinna objąć swym oddziaływaniem co najmniej 1300 pracowników muzeów. Ilu muzealnych gości skorzysta z owoców programu? Można się jedynie domyślać. Docelowo, po kilku latach funkcjonowania, program Akademii Zarządzania Muzeum ma szanse objąć swoim zasięgiem wszystkich, a w każdym razie znakomitą większość polskich muzealników, a proponowane w jego ramach standardy powinny stać się muzealną codziennością w Polsce. W swojej wersji pilotażowej, decyzją ministra kultury i dziedzictwa narodowego, program Akademia Zarządzania Muzeum został skierowany jedynie do muzeów znajdujących się w prowadzonym przez ministra rejestrze. Ma on być m.in. dla tych instytucji nagrodą za dotychczasowe wysiłki podejmowane w pracy nad ofertą, rozwiązaniami prawnymi i organizacyjnymi, które doprowadziły dane muzeum do wyróżnienia poprzez wpis do rejestru. Ma on wspierać ich pomysły i potrzeby, promować dobre rozwiązania. Dla innych może to być natomiast dodatkowa zachęta do podjęcia starań, aby również znaleźć się w gronie muzeów rejestrowanych. W roku 2011 program AZM objął swoim zasięgiem 105 ze 106 muzeów rejestrowanych, znajdujących się na liście w dniu 8 marca 2011 r., tj. w dniu ogłoszenia programu. Instytucją wyłączoną z uczestnictwa w programie jest Muzeum Pałac w Wilanowie, który decyzją ministra wybrany został do roli realizatora tego nowatorskiego przedsięwzięcia. Program Akademii Zarządzania Muzeum już od pierwszych dni po ogłoszeniu cieszył się sporym zainteresowaniem muzealników. To budujące, zważywszy na jego nietypowy charakter, nową formę realizacji (konkurs wniosków stażowych połączony z pakietami szkoleń dla pracowników) oraz, niestety, uwarunkowane możliwościami działań pilotażowych, krótkie terminy realizacji poszczególnych etapów. Ostatecznie do 20 kwietnia 2011 r., kiedy to upływał termin składania wniosków konkursowych do instytucji realizującej, wpłynęły łącznie 44 wnioski złożone przez 33 muzea rejestrowane. Muzea posiadające więcej niż jeden oddział, zgodnie z regulaminem, mogły składać do trzech wniosków na konkurs zakupu staży. Kilka instytucji skorzystało z tej możliwości, zgłaszając wnioski wpisujące się w całe spektrum ich potrzeb edukacyjnych. Szczególnie interesująco na tym polu wypadły muzea stojące przed wyzwaniami związanymi z reorganizacją czy też zagospodarowaniem nowych przestrzeni wystawienniczych, wykorzystując konkurs jako doskonałą możliwość podpatrzenia dobrych praktyk w tym zakresie poza granicami kraju. Ich doświadczenia na pewno przydadzą się wszystkim polskim muzealnikom. Poziom wniosków złożonych w ramach programu okazał się, co niezwykle cieszy, bardzo wysoki. Z tego powodu oraz ze względu na ograniczone możliwości finansowe eksperci oceniający złożone aplikacje stanęli przed trudnym wyborem. Ostatecznie do realizacji wybranych zostało 29 wniosków z 24 muzeów. Przekrój tematyczny wniosków nagrodzonych możliwością realizacji staży obejmował właściwie całe spektrum zagadnień podejmowanych w ramach programu AZM. Znalazły się tu zarówno projekty poświęcone wdrażaniu programów edukacyjnych w muzeum, takie jak np. zawarte w treści wniosku złożonego przez Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie do Museum of London, ale też i kompleksowe programy mające zmienić całkowicie sposób organizacji i wizerunek, a często również rozszerzyć zakres działań całego muzeum. Takie wnioski złożyło m.in. Warszawskie Muzeum Wojska Polskiego. Jego pracownicy (troje) wyjadą do The Tank Museum w Bovington i do Royal Air Force Museum w Hendon (Wielka Brytania). Tematyka wszystkich trzech staży wiąże się z planowaną reorganizacją Muzeum Wojska Polskiego oraz budową jego nowej siedziby w Cytadeli Warszawskiej. W tym przypadku pracownicy muzeum liczą, że poznając doświadczenia swoich brytyjskich kolegów, unikną wielu błędów podczas prac reorganizacyjnych, a nowe muzeum stanie się wzorcową placówką tego typu w tej części Europy. Większość ze stażystów w ramach pilotażowej edycji programu AZM odwiedza muzea zagraniczne. Taka też idea legła u podstaw programu. Polscy muzealnicy zyskują w ten sposób dostęp do wiedzy i doświadczenia swoich europejskich (i nie tylko) kolegów, które to doświadczenia spożytkują następnie w swoich muze- 269

5 ach, a wiedzę o nich rozpowszechnią w kraju. Jednakże spora część muzealników wybrała w ramach AZM staże w muzeach krajowych. Co ciekawe, niektórzy z uczestników programu, tak jak np.: Muzeum Narodowe w Krakowie, są zarówno beneficjentem, jak i instytucją goszczącą. Taki układ niezwykle cieszy, gdyż oznacza on, że w skali kraju istnieją już dobre praktyki i rozwiązania, które warto rozpropagować jako pewien poziom standardu pracy muzealnej. Ta początkowo zaskakująca pomysłodawców programu tendencja oraz zalecenia ekspertów będą miały wpływ na rozwój programu w przyszłości. Być może w kolejnych edycjach wyodrębnione zostaną dwa oddzielne konkursy dotyczące wniosków na staże zagraniczne i krajowe. Te pierwsze pozwolą na dopływ do Polski świeżych i sprawdzonych rozwiązań w dziedzinie zarządzania i organizacji muzeów, te drugie pomogą w ich propagowaniu w kraju, a także wesprą rozmaite inicjatywy lokalne, którymi też warto się chwalić 5. Staże krajowe i zagraniczne, szkolenia z zarządzania, treningi wspierające personel pierwszego kontaktu to tylko część zadań stojących przed programem Akademii Zarządzania Muzeum. Całościowa zmiana postrzegania polskich muzeów zarówno przez widzów, jak i przez samych muzealników wymaga stałego wspierania, upowszechniania dobrych praktyk i nowych idei. To także kwestia wspierania osób już zaangażowanych w działania AZM. Aby działania te przybrały pełny charakter, Akademii towarzyszyć będą serie wydawnicze, w ramach których po raz pierwszy w Polsce ukażą się tłumaczenia najnowszych światowych publikacji z zakresu muzealnictwa. Oprócz tego w ramach działań AZM planowane jest (ostatni kwartał 2011) uruchomienie we współpracy z uczelniami wyższymi, m.in. Instytutem Muzeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, stałych cykli wykładów i seminariów dla muzealników. Ich oferta skierowana będzie zarówno do beneficjentów programu, jak i wszystkich chcących pogłębić swoją wiedzę z zakresu muzealnictwa. Gośćmi i prowadzącymi wykłady będą muzealnicy zarządzający i pracujący w największych instytucjach na świecie. W 2011 r. planowane są spotkania z kolegami z Wielkiej Brytanii. Ich cenne doświadczenia staną się w ten sposób dostępne również dla tych, którzy nie mogli uczestniczyć bezpośrednio w stażach realizowanych w ramach AZM. Wymienione tu działania prowadzone w 2011 r. mają charakter pilotażowy, jednakże pomysłodawcy programu liczą na to, że pozwolą one na wprowadzenie korzystnych zmian w polskim muzealnictwie. W kolejnych latach, prawdopodobnie już pod egidą Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, program ma szansę być wzbogacany o nowe zagadnienia. Na jego forum kolejne muzea będą mogły zdobywać nowe doświadczenia, dzielić się wiedzą, a jego uczestnicy stanowić będą grupę liderów wprowadzających zmiany w polskim muzealnictwie. Wspomniany potencjał kadrowy programu jest jednym z jego najistotniejszych czynników. Dotychczas polscy muzealnicy nie mieli zbyt dużych możliwości poszerzania i pogłębiania swej zawodowej wiedzy. Jedyną do tego okazją były studia podyplomowe, których program, ze względu na ograniczenia czasowe i możliwości uczelni, dotykał jedynie istotnych dla muzeów problemów. Rzadko natomiast dawał sposobność zapoznania się z najnowszymi światowymi tendencjami w dziedzinie muzealnictwa, czy z rzeczywistymi działaniami muzeów. Muzealnicy pozbawieni byli więc systemowego wsparcia dla własnego rozwoju zawodowego. Wszelkie staże, wyjazdy studyjne, uczestnictwo w dodatkowych kursach organizowane były na poziomie doraźnym oraz dzięki indywidualnemu zaangażowaniu czy wręcz uporowi poszczególnych muzealników. Teraz ta sytuacja się zmienia, co wszyscy wiążący swoją przyszłość z muzeami, planujący własne muzealne kariery odnotować powinni jako zmianę korzystną. Akademia Zarządzania Muzeum ma szanse stać się wręcz drogą do nowej jakości w kształceniu muzealnych kadr, niezbędnych do długofalowej i nieustannej reformy pozwalającej muzeom nadążyć za zmieniającym się światem. Wszystkie przedstawione tu czynniki i działania składają się na pełny obraz projektu Akademia Zarządzania Muzeum. W zamyśle autorów, jak i organizatorów program ten ma doprowadzić do jakościowej zmiany w polskich muzeach zarówno pod względem ich organizacji i zarządzania, jak i oferty, którą przygotowują dla zwiedzających. To o tyle istotne, że jesteśmy obecnie świadkami zmiany roli i miejsca muzeum we współczesnym świecie. Z instytucji, której główną misją było przechowywanie, gromadzenie i ochrona zbiorów, z hermetycznej świątyni sztuki, gdzie zbiory te mogły trwać nienaruszone, muzea przeistaczają się w wielowątkowe, otwarte przede wszystkim na publiczność instytucje kultury. Instytucje, w których oprócz samych zbiorów istotny też jest sposób prezentacji i oferta kulturalno-edukacyjna pozwalająca odbiorcy na świadome uczestnictwo i pełne rozumienie kultury i zdeponowanych w muzeum jej dóbr. Coraz większą rolę odgrywają również czynniki ekonomiczne. Muzeum, pozostając instytucją misyjną, funkcjonuje na otwartym i mocno konkurencyjnym rynku czasu wolnego, na którym musi sprzedać swoją ofertę. Nie bez znaczenia jest tu również społeczne 270

6 oczekiwanie w stosunku do muzeów, aby te dzieliły się swoją wiedzą, potencjałem, aby wspomagały rozwój intelektualny społeczeństwa. Aby były dla tego społeczeństwa użytecznym i interesującym partnerem na co dzień, a nie miejscami, które się zwiedza, często tylko raz w życiu, ale takimi, w których się bywa i do których się wraca po dużo więcej niż tylko spotkanie ze zgromadzonymi w muzealnych salach zabytkami. W ostatnich latach obserwujemy na świecie swoisty boom muzealny nowe muzea powstają np. w Azji, stając się prawdziwymi lokomotywami turystycznymi i stymulatorami biznesu dla miejscowych społeczności. Moda na muzea panuje również w Europie, coraz bardziej widoczna jest także w Polsce, gdzie tworzone są nowe i modernizowane już istniejące muzea. To, czy proces ten zakończy się sukcesem i ten muzealny boom przyczyni się do rozwoju polskich muzeów, zależy tylko od nas, muzealników. Program Akademia Zarządzania Muzeum może okazać się tu dużym wsparciem, które należy wykorzystać. Miejmy nadzieję, że będzie on w najbliższych latach kontynuowany i jego uczestnikami staną się wszyscy polscy muzealnicy. Przypisy 1 Więcej informacji o programie AZM oraz jego regulamin zaleźć można na stronie internetowej wilanow-palac.pl/akademia_zarzadzania_muzeum_program_pilotazowy.html. 2 Dane według rejestru prowadzonego przez Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków stan na rok Więcej o metodologii Prince2 na stronie internetowej projektu: 4 Więcej o metodologii ECHOCAST na stronie internetowej: zarzadzania_muzeum_program_pilotazowy.html#content. 5 Pełna lista beneficjentów programu dostępna na stronie internetowej: zarzadzania_muzeum_program_pilotazowy.html. Piotr Górajec Museum Management Academy a Pilot Programme A decision made by the Minister of Culture and National Heritage in March 2011 initiated a programme for the Museum Management Academy. The realisation of the programme s pilot version was granted PLN 2 m.. The implementation during the first year was entrusted to the Wilanów Palace Museum. Subsequently, the programme will become the domain of the National Institute of Museology and Collections Protection, established in March According to the conception launched by the minister and the authors of the programme the latter is to support museums as regards innovative organisational changes, also affecting exhibitions, project management, an improvement of touring conditions by introducing high standard services intended for the public, and the development and implementation of modern education and cultural programmes. Just as important for the programme premises is support for the progress of individual development and the improvement of the qualifications and competences of the museum staff. The Academy programme responds to the necessity of reforming Polish museums. Today, almost twenty years after the systemic transformation of our country and the accompanying reconstruction of a conscious participation in social life, changes affect also the perception of culture. In accordance with the tendency binding the world over, Polish museums slowly ceased being solely hermetic temples of art and are becoming involved in a battle for the free time and interests the public as well as in a market competition with cinemas, theatres, theme parks, shopping malls or sports stadiums. This situation creates new challenges and forces museums to prepare accordingly. Thanks to the programme launched by the Academy the attainment of those goals will become easier for the Polish museum staff and the achieved knowledge and experience will reach institutions all over the country. The article presents the heretofore activity, experiences and accomplishments of the Academy s pilot programme. Piotr Górajec, absolwent archeologii Uniwersytetu Warszawskiego; od 2004 r. pracuje w Muzeum Pałac w Wilanowie od 2008 r. kierownik Działu Edukacji Muzealnej; współtwórca Forum Edukatorów Muzealnych; autor licznych publikacji z dziedziny edukacji muzealnej, współautor Raportu o stanie edukacji muzealnej w Polsce; obecnie kierownik i współautor projektu Akademia Zarządzania Muzeum; pgorajec@ muzeum-wilanow.pl 271