Spis treści. Wstęp...5 Rozdział I. Renta z tytułu niezdolności do pracy...6

Transkrypt

1 PUBLIKACJA BEZPŁATNA

2 Spis treści Wstęp...5 Rozdział I. Renta z tytułu niezdolności do pracy Renta z tytułu niezdolności do pracy Uwagi wstępne Jak rozumieć pojęcie niezdolności do pracy? Ocena niezdolności do pracy Jak podważyć decyzję lekarza orzecznika ZUS? Jak odwołać się od decyzji komisji lekarskiej ZUS? Staż warunkujący przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy (okresy składkowe i nieskładkowe) Powstanie i ustanie prawa do renty Renta szkoleniowa Przywrócenie prawa do renty Przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy w drodze wyjątku Obliczanie wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy Wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy Uwagi ogólne Co powinien zawierać wniosek? Jak wypełnić formularz? Co dołączamy do wniosku?...19 Rozdział II. Renta rodzinna Uwagi ogólne Warunki nabycia prawa do renty rodzinnej Warunki po stronie osoby zmarłej Warunki wymagane od członków rodziny zmarłego Wysokość renty rodzinnej Wniosek o przyznanie renty rodzinnej Uwagi ogólne Co dołączamy do wniosku?...23 Rozdział III. Świadczenia pieniężne w razie choroby lub macierzyństwa Zagadnienia wstępne Zasiłek chorobowy Uwagi ogólne Zasiłek chorobowy a wynagrodzenie za czas choroby

3 Wyczekiwanie na zasiłek chorobowy Powstanie niezdolności do pracy w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego Zasiłek chorobowy po ustaniu ubezpieczenia chorobowego Okres zasiłkowy Jak ustala się wysokość zasiłku chorobowego? Wypłata zasiłku chorobowego Krok po kroku Świadczenie rehabilitacyjne Co to jest świadczenie rehabilitacyjne i komu przysługuje? Decyzja o przyznaniu świadczeniu rehabilitacyjnego Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego Wniosek o świadczenie rehabilitacyjne Zasiłek wyrównawczy Zasiłek macierzyński Uwagi ogólne Okres pobierania zasiłku Uwagi ogólne Zasiłek macierzyński w trakcie urlopu macierzyńskiego Zasiłek macierzyński w przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie Zasiłek macierzyński w trakcie dodatkowego urlopu macierzyńskiego Zasiłek macierzyński w trakcie dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego Zasiłek macierzyński po ustaniu ubezpieczenia chorobowego Zasiłek macierzyński w trakcie urlopu ojcowskiego Wniosek o przyznanie zasiłku macierzyńskiego Dokumenty niezbędne do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego Dokumentacja niezbędna do otrzymania zasiłku macierzyńskiego w okresie urlopu ojcowskiego Zasiłek opiekuńczy Zasady ustalania prawa do zasiłków i ich wypłaty...42 Wykaz wzorów Wzór nr 1 Sprzeciw od orzeczenia lekarza orzecznika...8 Wzór nr 2 Odwołanie od decyzji ZUS...9 Wzór nr 3 Wniosek o rentę w trybie wyjątkowym

4 Wstęp Jednym z podstawowych założeń polityki socjalnej państwa jest przedsięwzięcie szeregu czynności mających na celu zabezpieczenie obywateli przez utratą środków inansowych niezbędnych dla utrzymania siebie i rodziny. Instrumentem tej polityki jest z kolei rozbudowany system ubezpieczeń społecznych opierający się na gromadzeniu przez odpowiednie instytucje państwowe środków wypłacanych ubezpieczonym w przypadku zaistnienia nieszczęśliwego zdarzenia losowego. Cechą charakterystyczną ubezpieczeń społecznych jest ich przymusowość co do zasady bowiem nie ma możliwości podjęcia decyzji o podleganiu bądź niepodleganiu ubezpieczeniom. Praktycznie każda osoba osiągająca przychód jest zobowiązana do regularnego przekazywania na rachunek odpowiedniej instytucji (głównie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych) składek ustalonych dla grupy zawodowej, do której zalicza ją ustawa. Podstawowym źródłem prawa określającym wyżej wskazany obowiązek jest ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Ustawa ta całkowicie zreformowała obowiązującą do niedawna formę ubezpieczenia poprzez utworzenie nowych instytucji ubezpieczeniowych i określenie zasad ich inansowania. Do 1998 roku mieliśmy do czynienia tylko z jednym ubezpieczeniem społecznym; nowa ustawa systemowa wyodrębniła (w zależności od ryzyka ubezpieczeniowego) cztery rodzaje ubezpieczeń: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Niniejsza broszura ogranicza się do omówienia jedynie ubezpieczenia rentowego i chorobowego. Świadczenia emerytalne zostały już omówione w poprzednim opracowaniu. Ze względu na poziom skomplikowania całość zostanie omówiona za pomocą uproszczonego języka tak by była ona zrozumiała dla każdego czytelnika. Treść broszury zostało nadto wzbogacona o różnorakie przykłady umożliwiające jak najprostszą ilustrację instytucji związanych ze świadczeniami emerytalnymi. Całość opracowania składa się z 3 rozdziałów. Pierwsze dwa rozdziały traktują o świadczeniach przyznawanych z ubezpieczenia rentowego tj. renty z tytułu niezdolności do pracy i renty rodzinnej. W trzecim rozdziale natomiast dowiedzą się Państwo w jaki sposób zbudowany jest system świadczeń pieniężnych przyznawanych w przypadku choroby lub macierzyństwa oraz jak uzyskać zasiłek chorobowy, zasiłek macierzyński, zasiłek wyrównawczy, zasiłek opiekuńczy i świadczenie rehabilitacyjne. Niniejsze opracowanie jest już szóstym i ostatnim opracowaniem z serii, która powstała w ramach projektu bezpłatnego poradnictwa prawnego i obywatelskiego współ inansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Wcześniejsze opracowania ( Prawo spadkowe, Prawo rodzinne i opiekuńcze, Nawiązanie, i rozwiązanie stosunku pracy, Treść stosunku pracy oraz Ubezpieczenie emerytalne ) są dostępne w każdym z trzynastu punktów poradnictwa utworzonych na terenie Dolnego Śląska (ich wykaz znajdą Państwo na ostatniej stronie niniejszej broszury). Tymczasem zapraszamy Państwa do lektury! 5

5 Rozdział I. Renta z tytułu niezdolności do pracy 1.1. Renta z tytułu niezdolności do pracy Uwagi wstępne Nabycie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy uzależnione jest od dwóch warunków: 1. posiadania odpowiedniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz 2. powstania niezdolności do pracy w okresie składkowym lub nieskładkowym lub w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Rodzaj renty, którą ma nabyć ubezpieczony jest z kolei uzależniony od rodzaju niezdolności - renta stała przysługuje bowiem osobie trwale niezdolnej do pracy, a renta okresowa przysługuje osobie która jest niezdolna do pracy tylko okresowo Jak rozumieć pojęcie niezdolności do pracy? Zgodnie z art. 12 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych osoba niezdolna do pracy to osoba, która utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwali ikowaniu. Niezdolność do pracy może być: Częściowa jeżeli ubezpieczony w znacznym stopniu utracił zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwali ikacji, Całkowita jeżeli ubezpieczony utracił zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Ponadto, jak już wspomniano na wstępnie, niezdolność do pracy może być trwała (jeżeli nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy) lub okresowa (jeżeli istnieją rokowania odzyskania zdolności do pracy). UWAGA: Okresowa niezdolność do pracy może być orzeczona jedynie na okres nieprzekraczający 5 lat. Jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego (60 lat w przypadku kobiety i 65 lat w przypadku mężczyzny) w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku. 6

6 W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawno ści organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji Ocena niezdolności do pracy Oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia: daty powstania niezdolności do pracy (jeżeli nie ma możliwości ustalenia daty powstania niezdolności do pracy, natomiast ustalono okres, w którym niezdolność do pracy powstała, za datę powstania niezdolności przyjmuje się datę końcową tego okresu. Jeżeli nie ma możliwości ustalenia ani daty, ani okresu powstania niezdolności do pracy, za datę powstania niezdolności przyjmuje się datę zgłoszenia wniosku o świadczen ie). trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy, związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami, trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do samodzielnej egzystencji, celowości przekwali ikowania zawodowego - dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Orzeczenie tego lekarza stanowi później podstawę do przyznania (lub odmowy przyznania) renty z tytułu niezdolności do pracy. 1.1,4. Jak podważyć decyzję lekarza orzecznika ZUS? Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS może zostać podważone przez dwie osoby -Prezesa ZUS oraz samego ubezpieczonego. Prezes Zakładu, może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia w terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika. O zgłoszeniu zarzutu wadliwości orzeczenia jednostka organizacyjna Zakładu niezwłocznie zawiadamia osobę zainteresowaną (ubezpieczonego). Ubezpieczony może natomiast wnieść sprzeciw od decyzji lekarza w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia. Sprzeciw wnosi się za pośrednictwem jednostki organizacyjnej Zakładu właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej. Przykładowy sprzeciw powinien wyglądać w następujący sposób: 7

7 Wzór nr 1 Wrocław, dnia 3 sierpnia 2011 r. Anna Wasilewska Ul. Krzycka 230/ Wrocław Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we Wrocławiu ul. Pret icza Wrocław SPRZECIW OD ORZECZENIA LEK ARZA ORZECZNIKA Niniejszym wnoszę sprzeciw od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS we Wrocławiu z dnia 1 sierpnia 2011 r. stwierdzającego u mnie brak niezdolności do pracy i wnoszę o ponowne zbadanie mnie przez kom isję lekarską Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Uzasadnienie W mojej ocenie lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie wziął pod uwagę wszystkich dokumentów, które przedłożyłem wraz z wnioskiem o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy, a także wyników badań przeprowadzonych w Akademickim Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu oraz w Zespole Opieki Zdrowotnej w Oławie. W związku z tym wnoszę o ponowne zbadanie mnie przez komisję lekarską i wydanie orzeczenia o częściowej niezdolności do pracy. Zarówno w przypadku zgłoszenia zarzutu wadliwości jak i w przypadku wniesienia sprzeciwu od decyzji sprawa tra ia do komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, która ponownie rozpoznaje sprawę. Komisja orzeka w składzie trzyosobowym i ponownie wydaje decyzję w przedmiocie niezdolności do pracy. Orzeczenie komisji lekarskiej (podobnie jak orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości), stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji. UWAGA: Należy pamiętać o wniesieniu sprzeciwu w terminie 14 dni od doręczenia orzeczenia lekarza orzecznika. Komisja lekarska bowiem nie rozpatruje sprzeciwu wniesionego p o terminie. Jedynie uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek osoby zainteresowanej, może przywrócić termin na wniesienie sprzeciwu, w tym w szczególności w razie odrzucenia przez sąd odwołania od decyzji. 8

8 W razie niestawienia się osoby wezwanej na badanie przez komisją lekarską bez uzasadnionych przyczyn, dokonuje się wezwania na badanie w nowo wyznaczonym terminie. Jeżeli natomiast stan zdrowia, stwierdzony w zaświadczeniu lekarskim, uniemożliwia osobiste zgłoszenie się na badanie, może ono być przeprowadzane w miejscu pobytu osoby, w stosunku do której ma być wydane orzeczenie, za jej zgodą. Niezgłoszenie się na badania lub obserwację bez uzasadnionej przyczyny lub niewyrażenie zgody na badanie w miejscu pobytu powoduje odstąpienie od postępowania w sprawie Jak odwołać się od decyzji komisji lekarskiej ZUS? Jak wspomniano wyżej, orzeczenie komisji lekarskiej stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji. Niemniej jednak, ubezpieczony jeśli nie zgadza się z orzeczeniem komisji, może złożyć odwołanie do sądu. Odwołanie powinno wyglądać w następujący sposób: Wzór nr 2 Wrocław, dnia 14 marca 2011 r. Do: Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział VIII Ubezpieczeń Społecznych Ul. Joannitów Wrocław za pośrednictwem: Zakładu Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu Ul. Pret icza Wrocław Ubezpieczona: Anna Wasilewska Ul. Krzycka 230/ Wrocław Organ rentowy: Zakład Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu ul. Pret icza Wrocław ODOWOŁANIE od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 lutego 2011 r. nr 425/10 odmawiającej przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy Działając w imieniu własnym składam odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Oddział we Wrocławiu z dnia 24 lutego 2011 r. nr 425/10, doręczonej dnia 1 marca 2011 r., odmawiającej przyznania mi renty z tytułu niezdolności do pracy. Decyzję zaskarżam w całości jednocześnie wnosząc o: 1. Zmianę w/w decyzji i przyznanie mi renty z tytułu niezdolności do pracy, 2. Zasądzenie od organu rentowego na moją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych. 9

9 UZASADNIENIE Zaskarżoną decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu odmówił ubezpieczonej Annie Wasilewskiej przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy ze względu na fakt, że lekarz orzecznik uznał, że jest ona częściowo niezdolna do pracy z powodu niedowładu lewej ręki istniejącego od 7 roku życia. Należy jednak zauważyć, że w czasie świadczenia pracy na rzecz spółki Halgemar Sp. z o.o. niedowład ręki się pogłębił i w chwili obecnej ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy. Decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych narusza art. 53 ust. 1 pkt. 3 ustawy o ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o rentach i emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, albowiem ubezpieczona zaczęła pracę w w/w spółce jako inwalidka 2 grupy, a w chwili obecnej jest całkowicie niezdolna do świadczenia pracy. Natomiast pogorszenie się stanu zdrowia pracownika w czasie wykonywania pracy na skutek wcześniej istniejących schorzeń pozwala uznać, że niezdolność do pracy powstała w czasie zatrudnienia. W związku z powyższym wnoszę jak na wstępie. Załączniki: - odpis pisma (x2) Anna Wasilewska (podpis własnoręczny) UWAGA: o odwołanie składamy w 2 egzemplarzach do Sądu Okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego, ale wnosimy je za pośrednictwem właściwej jednostki ZUS. Jeden egzemplarz odwołania jest dla sądu i jeden dla pozwanego. Warto również sporządzić jeden egzemplarz dla siebie i zatrzymać go w domu, o odwołanie możemy złożyć osobiście w siedzibie organu rentowego lub wysłać je listem poleconym. o postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych jest wolne od opłat, w związku z czym nie trzeba uiszczać żadnej opłaty od odwołania. Nie oznacza to jednak, że strona przegrywająca proces nie będzie musiała zwrócić drugiej stronie kosztów zastępstwa procesowego (np. kosztów adwokata lub radcy prawnego). WAŻNE: Odwołanie wnosi się do organu, który wydał zaskarżoną decyzję, w terminie 1 miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Po otrzymaniu odwołania ZUS ma obowiązek przekazać odwołanie do sądu wraz ze sporządzoną przez siebie odpowiedzią na odwołanie. Zanim jednak to zrobi, może w maksymalnym terminie 30 dni zmienić zaskarżoną decyzję lub ją uchylić. W takim wypadku sprawie nie nadaje się dalszego biegu i sprawa nie tra ia do sądu. Jeżeli okaże się, że w odwołaniu od decyzji organu rentowego wskazano nowe okoliczności dotyczące niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub orzeczenia komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń 10

10 Społecznych, organ rentowy nie przekazuje odwołania do sądu, lecz kieruje do lekarza orzecznika do ponownego rozpatrzenia. Organ rentowy uchyla poprzednią decyzję, rozpatruje nowe okoliczności i wydaje nową decyzję, od której przysługuje odwołanie do sądu. Jeśli natomiast sprawa tra i do sądu, zostanie wydany wyrok uwzględniający odwołanie, oddalający odwołanie lub kierujący sprawę do ponownego rozpoznania Staż warunkujący przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy (okresy składkowe i nieskładkowe) Jak wspomniano w rozdziale nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy jest uzależnione od: 1. powstania niezdolności do pracy w okresie składkowym lub nieskładkowym lub w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów 2. posiadanie odpowiedniego okresu składkowego i nieskładkowego. Okresy, o których mowa w punkcie 1 zostały szczegółowo wymienione w załączniku nr 1 do niniejszej broszury i nie wymagają głębszej analizy. Omówienia wymaga natomiast kwestia spełnienia warunku odpowiedniego stażu. Zgodnie z ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej: 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat; 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat; 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat; 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat; 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat (okres ten powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej). Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął powyższych okresów składkowych i nieskładkowych warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe. 11

11 WYJĄTEK: Warunek posiadania odpowiedniego okresu składkowego i nieskładkowego nie odnosi się do ubezpieczonych, których niezdolność do pracy spowodowana jest wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy. Jak rozumieć wypadek w drodze do pracy lub z pracy? Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza. Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca: innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego; zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych; zwykłego spożywania posiłków; odbywania nauki lub studiów Powstanie i ustanie prawa do renty Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, z tym zastrzeżeniem, że jeżeli ubezpieczony pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wypłacane na podstawie przepisów Kodeksu pracy, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty szkoleniowej powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku, świadczenia lub wynagrodzenia. Prawo do renty ustaje natomiast w czterech przypadkach: śmierci ubezpieczonego, gdy ustanie którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania renty, z dniem, od którego została przyznana emerytura z urzędu, z upływem okresu na jaki została przyznana renta, Renta szkoleniowa Renta szkoleniowa przysługuje osobom niezdolnym do pracy, które po przekwali ikowaniu zawodowym będą mogły podjąć zatrudnienie. Aby uzyskać prawo do renty szkoleniowej ubezpieczony musi spełniać te same warunki odpowiednie dla uzyskania renty z tytułu niezdolności 12

12 do pracy. Rentę przyznaje się na okres 6 miesięcy, choć wyjątkowo, na wniosek starosty, renta szkoleniowa może zostać przedłużona na dalszy okres niezbędny do przekwali ikowania nie dłużej jednak niż na 30 kolejnych miesięcy. Prawo do renty szkoleniowej ustaje: o z upływem 6 miesięcy, jeżeli starosta nie wystąpi z wnioskiem o przedłużenie tego okresu; o od dnia otrzymania zawiadomienia starosty o braku możliwości przekwali ikowania do innego zawodu, także wówczas, gdy zawiadomienie to organ rentowy otrzymał przed upływem 6 miesięcy; o z upływem okresu, na jaki świadczenie przyznano na wniosek starosty; o od dnia otrzymania zawiadomienia starosty o tym, że osoba zainteresowana przed upływem 6 miesięcy lub w okresie na jaki przyznano świadczenie nie poddaje się przekwali ikowaniu zawodowemu Przywrócenie prawa do renty Prawo do renty ulega przywróceniu w sytuacji, gdy osoba, która odzyskała zdolność do pracy, w okresie 18 miesięcy od ustania prawa do renty znowu stała się niezdolna do pracy. W takiej sytuacji nie bada się na nowa uprawnienia do renty, ale przyznaje się ją automatycznie. Aby uzyskać przywrócenie prawa do renty ubezpieczony musi złożyć w odpowiedniej jednostce ZUS wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (formularz ZUS Rp-1a). Wniosek ten składa się w podobny sposób jak wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy (o czym będzie mowa poniżej) Przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy w drodze wyjątku Podobnie jak w przypadku emerytur, renta z tytułu niezdolności do pracy może zostać również przyznana w drodze wyjątku na mocy decyzji Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Rentę taką przyznaje się jeżeli ubezpieczony z powodu szczególnych okoliczności nie spełnia warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do renty albo nie może - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie ma niezbędnych środków utrzymania. W celu uzyskania renty w drodze wyjątku należy złożyć wniosek, który powinien wyglądać w następujący sposób: 13

13 Wzór nr 3 Wrocław, dnia 13 maja 2011 r. Aleksander Kowalski Ul. Krynicka Wałbrzych Do: Prezes ZUS Ul. Szamocka 3,5 Warszawa ul. Pret icza 11 za pośrednictwem: Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Wrocław Działając w imieniu własnym wnoszę o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy w trybie art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w drodze wyjątku z powodu (wymienić okoliczności uzasadniające przyznanie renty w drodze wyjątku). UZASADNIENIE (w tym miejscu wskazujemy szczególne okoliczności, przez które dana osoba nie spełnia warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty i nie może - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie ma niezbędnych środków utrzymania) (podpis wnioskodawcy) Wniosek można złożyć bezpośrednio do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub za pośrednictwem terenowej jednostki ZUS, która wniosek prześle do Prezesa. Do wniosku należy dołączyć wypełnione oświadczenie o stanie rodzinnym, majątkowym i sytuacji materialnej (druk ZUS Rp-15, który można dostać w siedzibie ZUS, lub który można pobrać ze strony Osoba składająca wniosek musi przede wszystkim wykazać, że z powodu splotu obiektywnych okoliczności znajduje się w takiej sytuacji, że nawet przy dołożeniu maksymalnej staranności o podjęcie zatrudnienia nie ma szans przezwyciężenia przeszkód. 14 Oprócz samego ubezpieczonego, o rentę mogą się starać pozostali po nim członkowie rodziny, tj. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione, dzieci przyjęte na

14 wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, małżonek (wdowa, wdowiec) i rodzice Obliczanie wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy Wysokość rent przedstawionych w niniejszym rozdziale kształtuje się w następujący sposób: 1) renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy: 24% kwoty bazowej, po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych (patrz załącznik nr 2), z uwzględnieniem pełnych miesięcy, po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych (patrz załącznik nr 3), z uwzględnieniem pełnych miesięcy, po 0,7% po dstawy wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 okresów składkowych i nieskładkowych, przypad ających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia ukończenia przez wnioskodawcę 60 lat, tzw. staż hipotetyczny, 2) renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy - wynosi 75% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, 3) renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy jej wymiaru. Renta szkoleniowa nie może być niższa niż najniższa wysokość renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Co to jest kwota bazowa? Kwota bazowa wynosi 100 % przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, w poprzednim roku kalendarzowym. Jest ona ustalana corocznie i obowiązuje od dnia 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku. Jej wysokość jest natomiast ogłaszana przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym RP Monitor Polski w terminie do dnia 9 lutego każdego roku). Jak obliczyć podstawę wymiaru renty? We wniosku o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy ubezpieczony musi wskazać okres, z którego wynagrodzenie/dochód/przychód/uposażenie ma być przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy. Do ustalenia podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy przyjmuje się dochód-przychód, który stanowił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenia emerytalne i rentowe albo na ubezpieczenie wypadkowe, lub osiągane uposażenie. Podstawa wymiaru renty może być ustalona podobnie jak przy emeryturze - w dwojaki sposób: 15

15 z 10 kolejnych lat kalendarzowych, wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszony został wniosek, z 20 lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku. Ponadto, do ustalenia podstawy wymiaru renty stosuje się następujące zasady: 1. Jeżeli okres kolejnych lat kalendarzowych obejmuje również ubezpieczenie za granicą w państwie, z którym Polskę łączy umowa międzynarodowa w dziedzinie ubezpieczeń społecznych albo w państwie członkowskim UE/EOG lub Szwajcarii podstawa wymiaru renty może być ustalona z pominięciem pełnych lat kalendarzowych ubezpieczenia za granicą. 2. Jeżeli w ciągu 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o rentę, zainteresowany nie był ubezpieczony w Polsce, podstawę wymiaru renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe albo ubezpieczenie wypadkowe lub uposażenie w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany przystąpił po raz pierwszy do ubezpieczenia za granicą. 3. Podstawę wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do tej renty lub emerytury, stanowi podstawa wymiaru wcześniej przyznanego świadczenia, 4. Podstawa wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy może być ustalona z faktycznego okresu podlegania ubezpieczeniu w przypadku, gdy osoba zainteresowana nie może udowodnić wynagrodzenia (dochodu, przychodu, uposażenia) z 10 kolejnych lat wybranych z 20 lat poprzedzających rok zgłoszenia wniosku o rentę, gdyż: stała się niezdolna do pracy przed ukończeniem wieku 30 lat, pełniła zastępczą służbę wojskową, odbywała czynną służbę albo korzystała z urlopu wychowawczego, a niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30 lat. 5. Podstawy wymiaru renty nie ustala się, jeżeli osoba zainteresowana nie pozostawała w ubezpieczeniu co najmniej przez 1 rok kalendarzowy. 6. Jeżeli podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy nie można ustalić, renta przyznawana jest w wysokości najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy. 7. Podstawę wymiaru renty przyznanej na zasadach określonych w ustawie o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych stanowi kwota ryczałtowa wynikająca z tej ustawy. WAŻNE: Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia praco pracowników proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy 16

16 Przykład: W dniu 24 marca 2010 r. Aleksander Nowak złożył wniosek o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. Wraz z wnioskiem o przyznanie renty Aleksander przedłożył dokumenty potwierdzające, że przez 23 lata pracował w zakładach włókienniczych w Łodzi, a przez 3 lata prowadził własną działalność gospodarczą. W czerwcu 1976 roku został aresztowany za organizację strajków w Radomiu i spędził 4 lata w więzieniu. Łącznie udowodnił więc 26 lat okresów składkowych i 4 lata okresu nieskładkowego. Po przeprowadzeniu badań lekarz orzecznik uznał, że Aleksander jest całkowicie niezdolny do pracy. Jednocześnie Aleksander podjął decyzję, że podstawa wymiaru jego renty zostanie obliczona na podstawie 10 kolejnych lat wybranych przez niego z ostatnich 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłosił wniosek o rentę. Po dokonaniu obliczeń jego wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 154,32%. Aby obliczyć rentę Aleksandra: 1. przyjmujemy kwotę bazową obowiązującą w marcu 2010, czyli 2.716,71 zł. 2. kwotę bazową mnożymy przez 154,32% (wskaźnik wysokości podstawy wymiaru), co daje nam 4.192,42 zł podstawy wymiaru renty. 3. obliczamy pierwszy składnik renty (wynikający z udowodnionych okresów składkowych): 26 lat x 4.192,42 = ,92 zł. Wynik mnożymy przez 1,3%, co daje nam: 1.417,03 zł. 4. obliczamy drugi składnik renty (wynikający z udowodnionych okresów nieskładkowych): 4 lata x 4.192,42 = ,68 zł. Wynik mnożymy przez 0,7%, co daje nam: 117,38 zł, 5. obliczamy trzeci składnik renty (24% kwoty bazowej): zł x 24% = 651,87 zł, 6. zliczamy wszystkie trzy składniki: 1.417,03 zł + 117,38 zł + 651,87 zł = 2.186,28 zł Renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wyniesie 2.676,80 zł. Gdyby Aleksander został uznany za częściowo niezdolnego do pracy kwotę 2.676,80 zł musielibyśmy pomnożyć przez 75% Wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy Uwagi ogólne Wniosek stanowi podstawę do wszczęcia procedury o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Co do zasady należy złożyć go osobiście, ale jeżeli osoba ubiegająca się o emeryturę nie może z jakichś przyczyn złożyć wniosku osobiście, wniosek taki może zostać złożony przez jej pełnomocnika. Za pełnomocnika uważa się członka najbliższej rodziny pozostającego 17

17 we wspólnym gospodarstwie domowym lub opiekuna społecznego, przedstawiciela pracodawcy, organizacji lub instancji związkowej. Pełnomocnik musi przy tym otrzymać pełnomocnictwo na piśmie i nie może mieć ograniczonej zdolności do czynności prawnych (tj. nie ma mniej niż 18 lat i nie jest ubezwłasnowolniona). Po złożeniu wniosku organ rentowy wydaje decyzję odnośnie przyznania lub odmowy przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy Co powinien zawierać wniosek? Wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy powinien zawierać: imię i nazwisko osoby zainteresowanej, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania - zameldowania na pobyt stały, adres pobytu i adres do korespondencji (jeżeli są inne niż adres zamieszkania), numer NIP i PESEL, wskazanie rodzaju świadczenia, o które ubiega się osoba zainteresowana, podpis wnioskodawcy lub jego pełnomocnika, jeżeli renta ma być przekazywana na rachunek bankowy, należy podać numer tego konta i adres banku Wniosek składa się na formularzu ZUS Rp-1R. Formularz taki można otrzymać w siedzibie ZUS lub pobrać ze strony internetowej Jak wypełnić formularz? Formularz, na którym składamy wniosek o przyznanie renty z tytułu niezdolności pracy wygląda bardzo podobnie do formularza, na którym składa się wniosek o emeryturę. Formularz składa się z trzech części, które zostaną kolejno omówione: CZĘŚĆ I w tej części nie ma żadnych skomplikowanych elementów. Wypełniamy ją danymi personalnymi i adresowymi, CZĘŚĆ II w tej części znajduje się właściwy wniosek o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy 18 Pkt. 1 w tym punkcie wskazujemy na jakiej podstawie ubiegamy się o rentę (czy na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, czy w związku w wypadkiem przy pracy, czy w związku z wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy zaistniałym przez 1 stycznia 2003 r., w związku z wypadkiem w szczególnych okolicznościach, w związku z chorobą zawodową, w związku ze służbą zawodową, w związku ze służbą wojskową, czy w związku z działaniami wojennymi) Pkt. 2 - w tym punkcie ubezpieczony ubiegający się o rentę wybiera z jakiego okresu zarobki mają być przyjęte do ustalenia podstawy emerytury (czy z 10 kolejnych lat kalendarzowych, wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszony został wniosek, czy z 20 lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, czy w okresie faktycznego podlegania ubezpieczeniu). Jeśli nie możemy podjąć decyzji, powinniśmy zakreślić ostatnie okienko, w którym wnosimy o wybór najkorzystniejszego wariantu.

18 CZĘŚĆ III w tej części wnioskodawca składa różnego rodzaju oświadczenia, które nie wymagają omówienia Co dołączamy do wniosku? Do wniosku należy dołączyć dokumenty niezbędne do ustalenia prawa do renty oraz jej wysokości: 1) kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych (druk ZUS Rp-6) w przypadku osób posiadających okresy ubezpieczenia (okresy składkowe i nieskładkowe) wyłącznie w Polsce. W przypadku osób posiadających okresy ubezpieczenia w Polsce oraz okresy ubezpieczenia w innych państwach członkowskich UE/EOG lub w Szwajcarii należy złożyć formularz unijny E 207 PL Informacje dotyczące przebiegu ubezpieczenia osoby ubezpieczonej. 2) zaświadczenia pracodawców (świadectwa pracy) bądź inne dokumenty właściwych organów, urzędów czy organizacji potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe w Polsce, 3) dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia za granicą w państwach, z którymi Polskę łączą umowy międzynarodowe w dziedzinie ubezpieczeń społecznych albo w państwach członkowskich UE/EOG lub w Szwajcarii, 4) zaświadczenie pracodawcy płatnika składek o zatrudnieniu i wysokości wynagrodzenia, które stanowiło podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w Polsce (druk: ZUS Rp-7), 5) Zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza prowadzącego leczenie, posiadaną dokumentację leczniczą oraz nazwę i adres zakładu opieki zdrowotnej (lub gabinetu lekarskiego), w którym ubezpieczony był leczony. WAŻNE: Dokumentem honorowanym przez ZUS jest również legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków. 19

19 Rozdział II. Renta rodzinna 2.1. Uwagi ogólne Renta rodzinna jest świadczeniem przysługującym z ubezpieczenia rentowego wypłacanym w przypadku śmierci żywiciela rodziny stanowiącym swego rodzaju rekompensatę utraconych źródeł dochodu. Nie oznacza to jednak, że renta rodzinna wypłacana jest automatycznie osoby uprawnione do renty muszą bowiem spełnić szereg warunków przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przy przyznawaniu renty rodzinnej Zakład sprawdza jednak nie tylko czy warunki są spełniane przez osobę uprawnioną, ale także przez zmarłego. Warunki te zostaną opisane w niniejszym rozdziale Warunki nabycia prawa do renty rodzinnej Warunki po stronie osoby zmarłej Renta rodzinna w przypadku śmierci osoby zmarłej przysługuje jeśli osoba zmarła: spełniała warunki do przyznania emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, pobierała zasiłek przedemerytalny, pobierała świadczenie przedemerytalne, pobierała nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. Jeżeli jednak powyższe warunki nie zostaną spełnione, renta rodzinna zawsze może zostać przyznana w drodze wyjątku na mocy decyzji Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wniosek taki można złożyć bezpośrednio do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub za pośrednictwem terenowej jednostki ZUS, która wniosek prześle do Prezesa (wzór wniosku znajduje się w rozdziale ) UWAGA: Warunek posiadania prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy nie zostanie spełniony jeśli prawo do świadczeń zmarłego zostało przyznane w drodze wyjątku! W takiej sytuacji uzyskanie prawa do renty rodzinnej możliwe jest również tylko w drodze wyjątku Warunki wymagane od członków rodziny zmarłego 20 Do renty rodzinnej uprawnieni są; dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione, przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej; małżonek (wdowa i wdowiec); rodzice (za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby adoptujące).

20 Przynależność do jednej z powyższych grup nie jest jednak wystarczająca. Każda z tych grup bowiem musi spełnić odpowiednie dla niej warunki stawiane przez ustawę o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Warunki te kształtują się w następujący sposób: 1. Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej: a. do ukończenia 16 lat, b. do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, c. bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt. a i b. WAŻNE: Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów. 2. Przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, o których mowa w art. 67 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełniają warunki określone w poprzednim punkcie, a ponadto: a. zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz b. nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli: nie mogą zapewnić im utrzymania albo ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd. 3. Wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli: a. w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które n ie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej. b. osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w pkt. b Wdowa niespełniająca warunków do renty rodzinnej określonych powyżej i niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej: 21

21 przez okres jednego roku od chwili śmierci męża; w okresie uczestni czenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwali ikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża. UWAGA: Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Powyższe zasady oczywiście stosuje się odpowiednio do wdowca. 4. Rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli: a. ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania, b. spełniają odpowiednio warunki określone dla wdowy i wdowca Wysokość renty rodzinnej Renta rodzinna wynosi: dla jednej osoby uprawnionej - 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu dla dwóch osób uprawnionych - 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu dla trzech i więcej osób uprawnionych - 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu. Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która w razie konieczności dzielona jest w równych częściach między uprawnionych. Jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest sierota zupełna, przysługuje jej dodatek dla sierot zupełnych Wniosek o przyznanie renty rodzinnej Uwagi ogólne 22 Wniosek stanowi podstawę do wszczęcia procedury o ustalenie prawa do renty rodzinnej. Co do zasady należy złożyć go osobiście, ale jeżeli osoba ubiegająca się o emeryturę ni e może z jakichś przyczyn złożyć go osobiście, wniosek taki może zostać złożony przez jej pełnomocnika (za pełnomocnika uważa się członka najbliższej rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym lub opiekuna społecznego, przedstawiciela pracodawcy, organizacj i lub instancji związkowej. Pełnomocnik musi przy tym otrzymać pełnomocnictwo na piśmie i nie może mieć ograniczonej zdolności do czynności prawnych (tj. nie ma mniej niż 18 lat i nie jest ubezwłasnowolniona).

22 Wniosek należy złożyć w Oddziale lub Inspektoracie ZUS, właściwym ze względu na miejsce zameldowania na pobyt stały osoby ubiegającej się o rentę. Po złożeniu wniosku organ rentowy wydaje decyzję odnośnie przyznania lub odmowy przyznania renty. Wniosek składa się na formularzu ZUS Rp-2. Formularz taki można otrzymać w siedzibie ZUS lub pobrać ze strony internetowej Co dołączamy do wniosku? Do wniosku należy dołączyć dokumenty niezbędne do ustalenia prawa do renty oraz jej wysokości, a także szereg dodatkowych dokumentów jeśli zmarły nie miał ustalonego prawa do świadczenia. W związku z tym, dokumenty, które należy dołączyć do wniosku o rentę możemy podzielić na dwie grupy: I GRUPA dokumenty niezbędne do ustalenia prawa do renty oraz jej wysokości: 1) dokument stwierdzający datę urodzenia wnioskodawcy, 2) dokument stwierdzający datę urodzenia i datę zgonu ubezpieczonego, 3) dokument potwierdzający stopień pokrewieństwa (powinowactwa) ze zmarłym ubezpieczonym, 4) odpis skrócony aktu małżeństwa, jeżeli o rentę ubiega się wdowa lub wdowiec albo małżonka małżonek pozostający w separacji lub rozwiedziony, 5) zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka albo wdowy lub wdowca, wystawione przez lekarza prowadzącego leczenie, jeżeli przyznanie renty uzależnione jest od ustalenia niezdolności do pracy, 6) zaświadczenie o uczęszczaniu do szkoły, jeżeli dziecko ukończyło 16 lat, 7) dokument o ustaleniu prawa do alimentów na podstawie wyroku sądu lub ugody sądowej, jeżeli o rentę ubiega się: a. wdowa wdowiec, który nie pozostawał ze zmarłym we wspólności małżeńskiej lub jeśli została orzeczona separacja, b. małżonek rozwiedziony. II GRUPA dokumenty składane tylko w przypadku renty po ubezpieczonym, który nie miał ustalonego prawa do świadczenia 6) kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych (druk ZUS Rp-6) w przypadku osób posiadających okresy ubezpieczenia (okresy składkowe i nieskładkowe) wyłącznie w Polsce. W przypadku osób posiadających okresy ubezpieczenia w Polsce oraz okresy ubezpieczenia w innych państwach członkowskich UE/EOG lub w Szwajcarii należy złożyć formularz unijny E 207 PL Informacje dotyczące przebiegu ubezpieczenia osoby ubezpieczonej. 7) zaświadczenia pracodawców (świadectwa pracy) bądź inne dokumenty właściwych organów, urzędów czy organizacji potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe w Polsce, 23

23 8) dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia za granicą w państwach, z którymi Polskę łączą umowy międzynarodowe w dziedzinie ubezpieczeń społecznych albo w państwach członkowskich UE/EOG lub w Szwajcarii, 9) zaświadczenie pracodawcy płatnika składek o zatrudnieniu i wysokości wynagrodzenia, które stanowiło podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenia emerytalne i rentowe albo na ubezpieczenie wypadkowe w Polsce (druk: ZUS Rp-7), 10) Zaświadczenia pracodawców (świadectwa pracy), potwierdzające wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przebyte: do dnia 31 grudnia 1998 r. jeżeli osoba, po której przysługuje renta, spełniała warunki do emerytury na podstawie art. 184 wym. ustawy, do dnia 31 grudnia 2008 r. jeżeli osoba, po której przysługuje renta, spełniała warunki do emerytury na podstawie art. 24 ust. 1 wym. ustawy oraz do rekompensaty. WAŻNE: Dokumentem honorowanym przez ZUS jest również legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków. 24

24 Rozdział III. Świadczenia pieniężne w razie choroby lub macierzyństwa 3.1. Zagadnienia wstępne Podstawowe zagadnienia związane ze świadczeniami pieniężnymi z ubezpieczenia chorobowego regulowane są ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Ustawa ta wskazuje przede wszystkim, dla których grup ubezpieczonych ubezpieczenie chorobowe ma charakter obowiązkowy, a dla których dobrowolny. Podział może zostać przedstawiony za pomocą poniższego schematu: UWAGA: Dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym nie mogą zostać objęte osoby, które nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu. 25

25 Jakie świadczenia obejmuje ubezpieczenie chorobowe? Ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa obejmuje: a. Zasiłek chorobowy (przysługujący osobie, która jest niezdolna do pracy z powodu choroby) b. Świadczenie rehabilitacyjne (przysługujące osobie, która wyczerpała okres pobierania zasiłku chorobowego i nadal jest niezdolna do pracy z powodu choroby, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie przez niego zdolności do pracy), c. Zasiłek wyrównawczy, d. Zasiłek macierzyński (przysługujący osobom korzystającym z urlopu macierzyńskiego i urlopu na warunkach macierzyńskiego), e. Zasiłek opiekuńczy (przysługujący z konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny), Wszystkie powyższe świadczenia zostaną kolejno opisane w niniejszym rozdziale Zasiłek chorobowy Uwagi ogólne Zasiłek chorobowy przysługuje osobie, która jest niezdolna do pracy z powodu choroby, a niezdolność do pracy powstała w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktuje się także niemożność wykonywania pracy, która powstała: w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chor ób zakaźnych u ludzi; z powodu przebywania w: o stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego, o stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych; wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów Zasiłek chorobowy a wynagrodzenie za czas choroby 26 Od zas iłku chorobowego należy odróżnić wynagrodzenie za okres choroby. Zgodnie bowiem z art. 92 kodeksu pracy pracownik, który jest niezdolny do pracy z powodu choroby zachowuje prawo do 80 % wynagrodzenia (chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe, korzystniejsze dla pracownika wynagrodzenie z tego tytułu) trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego (a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia - trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego). Zasiłek chorobowy przysługuje dopiero za czas niezdolności pracy dłuższy niż 33 lub 14 dni.