Ekspertyza dla potrzeb Strategii rozwoju społeczno gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020

Transkrypt

1 Dostępność terytorialna Polski Wschodniej i korytarze krajowe wiążące ten region z Europą oraz prowadzące do dostępności przestrzennej wszystkich ośrodków powiatowych Ekspertyza dla potrzeb Strategii rozwoju społeczno gospodarczego Polski Wschodniej do roku

2 Część I - metodyczna podstawy kształtowania celów, zadań i środków ich realizacji w działaniach na rzecz rozwoju PW poprzez system transportowy 2

3 Kluczowe wyzwania dla regionu: Procesy rozwojowe Specyfika województw i stopień ich przygotowania dla realizacji strategii Długookresowy horyzont Strategii Trwały i zrównoważony rozwój Nowe możliwości w związku z członkostwem w UE Dynamizacja procesów rozwoju społeczno gospodarczego w regionach peryferyjnych o niskim poziomie rozwoju społeczno - ekonomicznym Indywidualna koncepcja potraktowania tematu ( Konceptualizacja podejścia ). 3

4 Jako wynik oczekiwane jest określenie: Sposobów skutecznego podjęcia wyzwań i możliwości Pokonanie barier i niedociągnięć Pokonanie bariery niskiej konkurencyjności i potencjału wzrostowego Cel Raportu: określenie propozycji mechanizmów osiągania celów rozwojowych Polski Wschodniej, w tym pięciu jej województw, a na tej podstawie zaproponowanie kierunkowego programu działań w transporcie 4

5 Polityka i strategie transportowe Polityka: to procesy wyznaczania celów do osiągnięcia wraz z podstawowymi instrumentami ich osiągania, Strategia: to program działań w ramach wytyczania i osiągania celów, w tym reakcja na oddziaływania otoczenia. Polityka zajmuje się tylko celami i kierunkowo sposobami ich osiągania Strategia koncentruje się na działaniach wdrażających Można także rozróżnić te dwa pojęcia w inny sposób: Polityka jest domeną polityków, Strategia to działalność profesjonalna planowania i zarządzania w ramach różnych specjalności, podlegająca integracji systemowej w postaci rekomendacji i wynikowych planów (programów) działania. 5

6 Definicja i miary dostępności obszaru Dostępność: jest cechą obszaru, reprezentowanego przez określony punkt sieci transportowej, określającą standard oraz miary przestrzennego oddalenia tego obszaru od innych obszarów lub punktów. Miary dostępności: cechy fizyczne obszaru (czas dojazdu, odległości pomiędzy badanymi obszarami); miary te mogą być mierzone bezpośrednio lub w sposób ważony wielkością potoków ruchu pomiędzy tymi punktami sieci. 6

7 Struktura celów i zadań Cele strategiczne zmierzają do zaspokojenia określonych potrzeb społecznych, Zadania dla ich osiągania są czynnościami zarządzania w ramach struktur organizacyjnych, w tym administracji i organizacji gospodarczych, Instrumenty realizacji to zasoby (materialne, informacyjne, finansowe, kadrowe) i prawa, dostępne strukturom organizacyjnym w realizacji zadań. Inwestycje: instrumenty realizacji zadań, prowadzące do osiągania celów 7

8 Propozycja celów, zadań i instrumentów Cel strategiczny: Przyspieszenie tempa rozwoju społeczno gospodarczego Polski Wschodniej 8

9 Propozycja celów, zadań i instrumentów c.d. Zadania dla systemu transportu: Poprawa dostępności zewnętrznej Poprawa dostępności wewnętrznej Usunięcie wąskich gardeł w sieciach (lokalnych utrudnień) Dostosowanie sieci, jej organizacji oraz integracji do popytu, z uwzględnieniem zasad zrównoważenia i zarządzania popytem 9

10 Propozycja celów, zadań i instrumentów c.d. Instrumenty realizacji: Zintegrowane planowanie Partycypacja społeczna oraz profesjonalne przygotowywanie przedsięwzięć Inwestycje Restrukturyzacja organizacji, zarządzania oraz form prowadzenia działalności gospodarczej Skuteczne zabieganie o środki wsparcia 10

11 Pytania problemy do wyjaśnienia: Jaka hierarchia działań w zakresie komunikacji lotniczej, szynowej i drogowej w Polsce Wschodniej? Jakie korytarze transportowe mają największe znaczenie dla ograniczenia i stopniowej likwidacji bariery dostępności, powiązania z resztą kraju, powiązania pomiędzy stolicami województw Polski Wschodniej czy też powiązania z sąsiednimi krajami? Jakie znaczenie mają i będą miały w przyszłości sprawne powiązania tych województw ze stolicą kraju i innymi centrami? Jaka powinna być strategia w zakresie rozwijania infrastruktury transportowej, w jakiej proporcji i kolejności powinny być rozwijane najważniejsze powiązania transeuropejskie, krajowe oraz regionalne? Jaka jest rola i ograniczenia w metropolitalnych / aglomeracyjnych systemach transportowych? Jak wpływają na region? Jaki jest wpływ organizacji rynku i operatorów na obsługę regionu? 11

12 Część II -merytoryczna zawiera diagnozę stanu i uwarunkowań dostępności Polski Wschodniej teraz i w prognozie a także propozycje kierunków działań 12

13 Infrastruktura drogowa 13

14 Istniejąca sieć dróg krajowych 14

15 Natężenia ruchu drogowego

16 Natężenia ruchu drogowego 2000 DK 16 i S19 16

17 Gęstość zaludnienia w Europie Środkowej 17

18 Analiza dostępności 18

19 Wnioski z analiz dostępności Poszczególne regiony są podobnie dostępne z innych, ważnych ośrodków miejskich w Polsce Warunki ich dostępności (prędkości średnie) są także zbliżone. Wyjątkiem jest Rzeszów, wyraźnie bardziej oddalony oraz z niższą prędkością średnią. Przemawiałoby to za przedłużeniem autostrady A4 do tego regionu. 19

20 Analiza więźb ruchu 20

21 Samochody osobowe

22 Samochody osobowe

23 Samochody ciężarowe

24 Samochody ciężarowe

25 Samochody osobowe

26 Samochody osobowe

27 Samochody ciężarowe

28 Samochody ciężarowe

29 Wnioski z więźb ruchu Dla dostępności regionu z innych części kraju kluczowe znaczenie ma połączenie z siecią autostradową poprzez sieć dróg krajowych. Wymagane modernizacje i dostosowania do nośności (11,5 t/oś) i natężeń ruchu wraz z obejściami Jako ciągi problematyczne w tym zakresie należy wskazać DK nr 8, DK nr 16, DK 17, DK nr 4. Każda z tych dróg jest przewidywana do przebudowy (lub budowy od nowa) jako autostrada lub droga ekspresowa. 29

30 Wnioski z więźb ruchu c.d. Z punktu widzenia wewnętrznej spójności układu drogowego Polski Wschodniej istnieją ciągi o szczególnym znaczenia dla całości badanego regionu: DK nr 16 ma znaczenie dla połączeń regionalnych i międzyregionalnych na mniejsze odległości, lecz o dużym natężeniu ruchu; wymaga zdecydowanej przebudowy DK nr 19, (S19) spełnia wymogi prowadzenia ruchu na większe odległości, jednak natężenia ruchu nie są na tyle wysokie, aby kwalifikowała się do pilnej budowy docelowego przekroju DK nr 4 wymaga przebudowy na autostradę A4 niezwłocznie Połączenia międzynarodowe, czyli na kierunku wschodnim, południowym i północnym nie stanowią z powodów ruchowych istotnego uwarunkowania 30

31 Planowana sieć dróg krajowych 31

32 Diagnoza i kierunki zmian Analiza wielkości i kierunków natężeń ruchu wskazuje, iż obszar Polski Wschodniej nie wykazuje obecnie wielu miejsc, gdzie niezbędne jest zwiększanie przepustowości dróg Program budowy autostrad i dróg ekspresowych odpowiada potrzebie poprawy dostępu do Polski Wschodniej; realizacja powinna następować zgodnie z osiąganiem przez poszczególne ciągi granic przepustowości Niemniej jest wiele miejsc wymagających pilnej interwencji (obwodnice miejscowości, skrzyżowania) Ponadto interwencja jest niezbędna w poprawie stanu nawierzchni (w tym jej wzmocnienia do standardu UE), urządzeń bezpieczeństwa ruchu (w tym sygnalizacja świetlna) 32

33 Diagnoza i kierunki zmian szczególne przypadki: DK nr 16 Typowa droga o znaczeniu dla jednego - dwóch województw, mniejsze znaczenie dla sieci krajowej Podstawowe znacznie dla dostępności kilku ośrodków miejskich / powiatów (Olsztyn, Mrągowo, Ełk, Giżycko, Augustów) Trudne warunki terenowe (lasy, jeziora, teren morenowy, liczne obszary chronione) Wniosek: droga wymaga przebudowy w celu dostosowania do panujących natężeń ruchu i poprawy ezpieczeństwa, lecz tylko dla obsługi ruchu regionalnego i miedzyregionalnego średniego zasięgu Wskazans klasa techniczna GP 33

34 Diagnoza i kierunki zmian szczególne przypadki: (DK 19) S19 Droga o znaczeniu dla kilku województw oraz powiązań międzynarodowych (Litwa, Białoruś, Ukraina, Słowacja), lecz nie leży na trasie znaczących przemieszczeń Łączy znaczące ośrodki miejskie (Białystok, Lublin, Rzeszów), może połączyć Litwę i Słowację Położenie peryferyjne wobec głównych kierunków ciążeń ruchu obecnie i znanych prognoz Na północnych i południowych odcinkach trudne warunki terenowe (lasy, na północy jeziora, teren morenowy, liczne obszary chronione) Wniosek: droga wymaga przebudowy w celu dostosowania do panujących natężeń ruchu i poprawy bezpieczeństwa, lecz tylko dla obsługi ruchu regionalnego i miedzyregionalnego średniego zasięgu a w niektórych częściach także ruchu lokalnego Wskazana klasa techniczna: przejściowo GP (docelowo S) 34

35 Droga i Kolej Bałtycka na Podlasiu Kluczowy korytarz transportowy dla Krajów bałtyckich w połączeniach z centrum UE Poważne ograniczenia ochrony przyrody - bogata sieć obszarów NATURA 2000 (obok mapa obszarów zgłoszonych przez RP czarne oraz postulowane czerwone) Brak studiów korytarzowych, wymaganych w takim przypadku dla oceny możliwości wariantowych rozwiązań Brak strategicznej oceny oddziaływania na środowiska dla dokumentów planistycznych; studia w toku Wniosek: temat do pilnego i poważnego potraktowania, także w rozumieniu relacji kolei i ruchu drogowego Via Baltica Rail Baltica 35

36 Diagnoza i kierunki zmian szczególne przypadki: Via Baltica (S8) Droga międzynarodowa, leży w sieci TEN-T, ma duże znaczenie dla Krajów Bałtyckich (zwłaszcza Litwy) oraz kilku województw Łączy Białystok z Warszawą i centrum Kraju Na odcinku północnym trudne warunki terenowe (lasy, jeziora, teren morenowy), przecina liczne obszary chronione, w tym sieci NATURA 2000 Wniosek: droga wymaga przebudowy, lecz najpierw potrzebny jest niezwykle staranny proces planowania w ujęciu korytarzowym i negocjacji społeczno - ekologiczno przyrodniczych, z wykorzystaniem innych niż droga środków transportu )(głównie kolei, np. zasada tiry-na-tory ) Wskazana klasa techniczna: początkowo GP, docelowo S 36

37 Problematyka ekologiczna (przykład Via Baltica) System planowania w Polsce nie gwarantuje równowagi czynnika technicznego i ekologicznego oraz roli społeczeństwa w planowaniu Dorobek planistyczny województw nie bierze wystarczająco pod uwagę konfliktów ekologicznych Nie przeprowadzono planowania w skali korytarzy, zaś zwykle realizuje się odcinkowe modernizacje (przebudowa drogi klasy G na klasę S nie jest modernizacją, tylko nową inwestycją, podlegającą innym regulacjom). Prawo polskie i UE może powodować blokowanie przedsięwzięć Spec ustawa drogowa, obecnie rozszerzana na całość sieci drogowej w Polsce wyjmuje planowanie sieci drogowej z systemu planowania przestrzennego, co może spowodować wiele konfliktów i nieracjonalnych decyzji Niezbędne jest trzymanie się zasady uzyskiwania decyzji o warunkach środowiskowych w skali całego ciągu drogowego; w innej skali nie ma możliwości racjonalnego zaplanowania przebiegu drogi wysokiej klasy (A, S, GP) 37

38 Zarys problematyki kolejowej Kolej jest potencjalnym sposobem na zmniejszenie uciążliwości ruchu drogowego Pozwala na prowadzenie aktywnej polityki tranzytowej (zmniejszanie ruchu tranzytowego ciężarówek, zwiększanie obrotów kolei) Polska kolej jest w głębokiej zapaści, program jej restrukturyzacji jest w fazie wykluwania się, stąd nie spełnia oczekiwań i potrzeb Znaczenie kolei w Polsce Wschodniej nie jest na tyle duże, aby ten region wiódł w reformach prym, inne regiony nadać muszą ton Usamorządowienie przewozów regionalnych jest koncepcją możliwą do wdrożenia z pożytkiem dla pasażerów, lecz brak dotychczas instrumentów urzeczywistnienia tej idei W obszarach zurbanizowanych rola kolei jest często przeceniana kolej aglomeracyjna może spełnić swoją role tylko w szczególnie sprzyjających warunkach przestrzennych i demograficznych 38

39 Program rozwoju infrastruktury kolejowej

40 Zarys problematyki lotniskowej Obszar Polski Wschodniej (poza Podkarpaciem) pozbawiony jest lotnisk o charakterze regionalnym (o dostępie do 100 km). Najbliższe takie obiekty to: Kraków-Balice dla Świętokrzyskiego (dostęp ok. 130 km z Kielc), Warszawa Okęcie dla Podlasia (200 km), Lubelszczyzny (160 km) i Warmii i Mazur (220 km), Świętokrzyskiego ( 180 km) Gdańsk Rębiechowo -dla Warmii i Mazur (150 km) Rzeszów Jasionka dla Lubelszczyzny (150 km) Opłacalność lokalizacji lotnisk regionalnych w poszczególnych regionach zależy w pierwszym rzędzie od wzrostu gospodarczego oraz lokalizacji dużych przedsięwzięć rozwojowych, wymagających kwalifikowanej kadry i dostępu lotniczego dla biznesu W drugiej kolejności niezbędne jest zainteresowanie linii lotniczych Lotnictwo cywilne nie jest priorytetem wsparcia UE. Szybki wzrost ruchu w Polsce może zapewnić komercyjną opłacalność przedsięwzięć w lotniska cywilne 40

41 Zarys problematyki transportu w aglomeracjach Zrównoważone podejście do strategii rozwojowych w miastach stolicach województw jest kluczem do racjonalnych przedsięwzięć Strategie słusznie podkreślają znacznie zaniedbanego nieraz transportu publicznego; taktyka realizacji tego priorytetu wymaga jednak głębokich badań i starannego planowania Rozwój trakcji autobusowej nie musi wymagać pomocy publicznej Trakcja tramwajowa (obecnie nieobecna w regionie) może okazać się opłacalna w szczególnych okolicznościach przestrzennych i demograficznych Nie należy przeceniać znaczenia trakcji kolejowej tylko Rzeszów ma charakter obszaru metropolitalnego, gdzie takie rozwiązanie może spełnić oczekiwania przejęcia znaczących potoków ruchu; w innych aglomeracjach możliwe sa opłacalne pojedyncze połączenia Niedoceniane jest wprowadzenie zintegrowanych systemów zarządzania i sterowania ruchem (zaawansowany jest Olsztyn) takie projekty sa już realizowane w Polsce i mogą przynieść znaczące usprawnienia 41

42 Korytarze TEN-T w Europie Środkowej drogi drogi koleje lotniska 42

43 Próba podsumowania - Instrumenty realizacji: Potrzeba zintegrowanego planowania obecny system jest rozregulowany (żadne znaczenie planowania przestrzennego województwa, iluzoryczność wpływu strategii na inne podmioty, niż wojewódzkie, itp.) Partycypacja społeczna nie może być lekceważona i traktowana instrumentalnie (może bć pomocna!) Profesjonalne przygotowywanie przedsięwzięć jest coraz lepsze, choć wiele jest do zrobienia Inwestycje muszą być dobrze przygotowane i wynikać z trwałych przesłanek Restrukturyzacja organizacji dotyczy głównie kolei reforma musi ruszyć z miejsca, inaczej ta trakcja może nie dać żadnego efektu dla polski Wschodniej Skuteczne zabieganie o środki wsparcia wymaga starannych przygotowań idobrze wyszkolonej kadry 43

44 Próba podsumowania wyjaśnienia: Korytarze transportowe o największym znaczeniu: Zgodnie z układem autostrad i Hierarchia działań: Drogi: usuwanie wąskich gardeł w sieci, wzmocnienia nawierzchni na kluczowych ciągach, podniesienie klasy na ciągach autostrady A4 (A 2 może poczekać, brak ruchu), S8, S17 i S19 (etapowo); podniesienie standardu technicznego DK16 Koleje: zależy od rozstrzygnięć krajowych: zaawansować prace na usamorządowieniem przewozów regionalnych; Naciskać na decyzje co do Kolei Bałtyckiej naciskać na centrum w restrukturyzacji branży Sektor lotniczy: analizy celowości nowych lotnisk (obecnie w toku) 44

45 Próba podsumowania wyjaśnienia c.d.: Sprawne powiązania województw ze stolicą kraju maja znaczenie kluczowe! Strategia rozwijania infrastruktury transportowej: powiązania transeuropejskie w relacji Warszawa Litwa oraz Warszawa Ukraina i Kraków Ukraina pierwszoplanowe Powiązania krajowe w ramach koncepcji centralnych, ważan równowaga miedzy drogami a kolejami Powiązania regionalne wymagają modernizacji i usuwania wąskich gardeł sieci istniejących, dostęp do powiatów nie wymaga (w zasadzie) nowych inwestycji Rola metropolitalnych / aglomeracyjnych systemów transportowych węzeł sieci regionalnej i system sam w sobie Wpływ organizacji rynku i operatorów na obsługę regionu kluczowy dla kolei i trams[portu publicznego 45