Program specjalizacji

Transkrypt

1 CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO Program specjalizacji w REUMATOLOGII Program dla lekarzy posiadających specjalizację II stopnia w chorobach wewnętrznych, medycynie ogólnej, pediatrii, reumatologii dziecięcej lub posiadających tytuł specjalisty w chorobach wewnętrznych lub pediatrii Warszawa 2003

2 Program specjalizacji przygotował zespół ekspertów Prof. dr hab. med. Jacek Szechiński konsultant krajowy Dr n. med. Piotr Wiland przedstawiciel konsultanta krajowego Doc. dr hab. Halina Garwolińska - przedstawiciel Pol. Tow. Reumatologicznego Prof. dr hab. Anna Filipowicz-Sosnowska przedstawiciel NRL Prof. dr hab. Kazimierz Rąpała - przedstawiciel CMKP 1. Cele studiów specjalizacyjnych Cele edukacyjne Celem studiów specjalizacyjnych jest nabycie pełnego zakresu wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych nakreślonych w niniejszym programie pozwalających na samodzielne diagnozowanie i leczenie chorób według najwyższych standardów. W realizacji tego celu lekarz powinien opanować wiadomości ogólne z chorób wewnętrznych i pediatrii oraz wiadomości teoretyczne i umiejętności praktyczne z takich dziedzin jak radiologia, immunologia kliniczna, rehabilitacja, balneologia, ortopedia, choroby zakaźne, neurologia, diagnostyka laboratoryjna, genetyka kliniczna. Ponadto założeniem studiów specjalizacyjnych jest rozwijanie pożądanych cech osobowości specjalizującego się lekarza, kształtowanie postaw etycznych, wypracowanie obowiązku ciągłego samokształcenia, poszerzania i pogłębiania umiejętności teoretycznych i praktycznych, wprowadzania nowych osiągnięć do praktyki lekarskiej oraz dzielenia się swoim doświadczeniem zawodowym poprzez publikacje i udział w konferencjach medycznych. Uzyskane kompetencje Lekarz po ukończeniu studiów specjalizacyjnych w reumatologii i uzyskaniu tytułu specjalisty otrzyma szczególne kwalifikacje upoważniające, zgodnie z aktualną wiedzą, do: wykonywania wysoko specjalistycznych świadczeń lekarskich i profilaktycznych z zakresu chorób układu mięśniowo-szkieletowego u dorosłych i w wieku rozwojowym, w tym również chorób tkanki łącznej z zajęciem wielonarządowym, w szczególności kompetencje lekarza o tej specjalnosci obejmują: diagnozowanie, leczenie i monitorowanie leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów, spondyloartropatii seronegatywnych, tocznia rumieniowatego trzewnego, zespołu Sjögrena, zespołu antyfosfolipidowego, chorób z kręgu zapalenia naczyń, twardziny, zespołów nakładania chorób tkanki łącznej, chorób zapalnych mięśni, chorób reumatycznych wieku rozwojowego, krystaloartropatii, choroby zwyrodnieniowej stawów, zapaleń stawów związanych z zakażeniem, amyloidozy, sarkoidozy, zmian stawowych towarzyszących innym chorobom układowym, chorób metabolicznych kości, w tym osteoporozy oraz fibromialgii. Uzyskane kwalifikacje będą uprawniać lekarza do wykonywania aspiracji i nakłuwania stawów oraz tkanek okołostawowych, prowadzenia leczenia przeciwbólowego w zakresie dolegliwości z układu mięśniowo-szkieletowego oraz CMKP

3 zlecania i monitorowania skuteczności zabiegów rehabilitacyjnych w chorobach układu ruchu. Ponadto lekarz upoważniony będzie do: orzekania o potrzebie rehabilitacji leczniczej, niezdolności do pracy, niezdolności do pracy zarobkowej lub w gospodarstwie rolnym, uszczerbku na zdrowiu oraz niepełnosprawności z powodu rozpoznanych i leczonych chorób, przygotowywania specjalistycznych opinii, zaświadczeń i wniosków dotyczących leczonych chorych, udzielania konsultacji lekarskich w dziedzinie reumatologii lekarzom innych specjalności, prowadzenia promocji zdrowia i zapobiegania chorobom i urazom, wykonywania indywidualnej, specjalistycznej praktyki lekarskiej lub udzielania świadczeń zdrowotnych w ramach grupowej praktyki lekarskiej w dziedzinie reumatologii, kierowania kliniką, oddziałem lub przychodnią reumatologiczną, kierowania specjalizacją w reumatologii innych lekarzy, doskonalenia zawodowego innych pracowników medycznych, kierowania eksperymentem medycznym w dziedzinie reumatologii. Lekarz specjalizujący się będzie rozwijał i osiągał pożądane cechy osobowości takie jak: kierowanie się w swoich działaniach nadrzędną zasadą dobra chorego, respektowanie społecznie akceptowanego systemu wartości, umiejętność podejmowania trafnych decyzji oraz odpowiedzialność za postępowanie swoje i podległych pracowników, umiejętność właściwej organizacji pracy własnej i współpracowników, umiejętność stworzenia dobrych relacji z pacjentem i jego rodziną, a zwłaszcza właściwej komunikacji i sposobu informowania o postępowaniu lekarskim. 2. Wymagana wiedza Oczekuje się, że lekarz po ukończeniu specjalizacji w reumatologii wykaże się przedstawioną poniżej wiedzą: Znajomość etiologii i patogenezy chorób reumatycznych, które zgodnie z klasyfikacją American College of Rheumatology obejmują 10 dużych grup chorób, w skład których wchodzi ponad 100 jednostek nozologicznych. Wiadomości z immunologii klinicznej (rola limfocytów T i B, makrofagów, fibroblastów, komórek tucznych i śródbłonka w chorobach reumatycznych, występowanie i oznaczanie czynnika reumatoidalnego oraz przeciwciał przeciwjądrowych, cytokiny), patomechanizmów procesów zapalnych, metabolizmu tkanki kostnej i chrzęstnej i zmian anatomo-patologicznych w przebiegu chorób reumatycznych. CMKP

4 Znajomość obrazu klinicznego i następstw chorób reumatycznych u dorosłych i w wieku rozwojowym. Znajomość objawów ze strony układu kostno-stawowego w przebiegu zakażeń, chorób: krwi, przewodu pokarmowego, układu oddechowego, wątroby, gruczołów wydzielania wewnętrznego, nerek, układu krążenia, skóry i tkanki podskórnej. Znajomość objawów ze strony układu kostno-stawowego w przebiegu chorób nowotworowych oraz będących następstwem zaburzeń rozwojowych. Lekarz powinien zapoznać się z problematyką zespołów mięśniowo-szkieletowych związanych ze chorobami nowotworowymi jak: ryzyko rozwoju schorzeń limfoproliferacyjnych w chorobach reumatycznych, zmianami mięśniowo-szkieletowymi w chorobach limfo- i mieloproliferacyjnych, związkiem między farmakoterapią chorób reumatycznych a procesami nowotworowymi, zespołami paraneoplazmatycznymi), diagnostyką i leczeniem nowotworów narządu ruchu (nowotwory łagodne stawów i struktur okołostawowych, nowotwory złośliwe stawów i struktur okołostawowych, nowotwory kości) oraz zaburzeniami rozwojowymi (osteogenesis imperfecta, zespół nadmiernej wiotkości, zespół Marfana, chondrodysplazja) Farmakoterapia chorób reumatycznych. (mechanizm działania, wskazania, przeciwskazania preparatów leczniczych należących do grupy leków modyfikujacych przebieg choroby, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, leków antycytokinowych, innych leków biologicznych, leków stosowanych w osteoporozie oraz kortykosteroidów). Farmakodynamika kliniczna leków stosowanych w reumatologii ( w tym preparatów leczniczych należących do grupy leków modyfikujących przebieg choroby, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, kortykosteroidów, leków antycytokinowych, innych leków biologicznych oraz leków stosowanych w osteoporozie) z uwzględnieniem interakcji leków i działań niepożądanych. Farmakoekonomika stosowanego leczenia z uwzględnieniem bilansu kosztów samego leczenia, monitorowania farmakoterapii oraz skutków ekonomicznych zaniechania leczenia. Elementy medycyny ratunkowej (postępowanie w obrzęku płuc, nagłym zatrzymaniu krążenia, krwawieniu z przewodu pokarmowego, zaburzeniach metabolicznych powodujących zagrożenie życia, niewydolności nadnerczy) ze szczególnym uwzględnieniem postępowania w ostrych stanach w reumatologii (jak w ostrych zespołach bólowych szyi, w obrębie kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego, zapaleniu jednego i wielu stawów oraz chorobach tkanki łącznej). Podejmowanie decyzji o jak najszybszym zastosowaniu odpowiedniego leczenia. Ustalanie wskazań do wykonywania zabiegów reumoortopedycznych. CMKP

5 Strategia postępowania w zwalczaniu bólów w reumatologii. (postępowanie w bólu ostrym i przewlekłym, stosowanie terapii wg drabiny analgetycznej zalecanej przez WHO, ustalania wskazań do stosowania blokad przeciwbólowych i innych zabiegów np. neurolizy). Zasady edukacji chorego w reumatologii i promocji zdrowia (organizacja opieki reumatologicznej w Polsce, grupy samopomocowe chorych i organizacje pacjentów, edukacja chorych i jakość życia chorych). Teoretyczne zasady wykonywania badań diagnostycznych w reumatologii jak: badania immunologiczne, radiologiczne, ultrasonografia, scyntygrafia, densytometria, rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, wskazania do kierowania na te badania oraz ich interpretacja. Znajomość zasad rehabilitacji chorób reumatycznych (rodzaje poszczególnych zabiegów fizykoterapeutycznych, przyrządy pomocowe i stosowane splinty w reumatologii, zastosowanie zabiegów w poszczególnych chorobach reumatycznych, leczenie sanatoryjne). 3. Wymagane umiejętności praktyczne Oczekuje się, że lekarz po ukończeniu specjalizacji w reumatologii wykaże się umiejętnością: badania podmiotowego i przedmiotowego, badania stawów obwodowych i kręgosłupa, zaplanowania badań diagnostycznych w poszczególnych przypadkach klinicznych, wykonywania punkcji diagnostycznych, odbarczających i leczniczych stawów, oceny badań immunologicznych, radiologicznych, laboratoryjnych oraz płynu stawowego, odpowiedniego doboru zabiegów rehabilitacyjnych i fizykoterapeutycznych, wykonywania zabiegów przeciwbólowych (jak np. blokady i inne). Powyższe umiejętności praktyczne specjalista w dziedzinie reumatologii powinien samodzielnie wykonać, i mogą być one sprawdzone na praktycznym egzaminie specjalistycznym 4. Formy i metody zdobywania wiedzy i umiejętności praktycznych a) Kursy specjalizacyjne Uwaga: Lekarze specjalizujący się uzyskają zaliczenie uczestniczenia tylko w tych kursach specjalizacyjnych objętych programem specjalizacji, które zostały pozytywnie zaopiniowane przez konsultanta krajowego oraz wpisane na prowadzoną przez CMKP listę kursów specjalizacyjnych organizowanych przez uprawnione do tego podmioty. Lista kursów podawana jest corocznie do wiadomości lekarzy na stronie Internetowej CMKP: CMKP

6 W I roku kształcenia 1) Kurs wprowadzający: Zarys reumatologii podział chorób reumatycznych, epidemiologia, główne grupy chorób, patogeneza, diagnostyka i leczenie Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorego. Patomorfologia stawów i chorób tkanki łącznej. Podział schorzeń reumatycznych. Rodzaje leków stosowanych w reumatologii. Reumatoidalne zapalenie stawów: etiologia, patogeneza, postacie kliniczne. Toczeń rumieniowaty trzewny: etiologia, patogeneza, postacie kliniczne. Choroba zwyrodnieniowa stawów: etiologia, patogeneza, postacie kliniczne. Zespoły bólowe kręgosłupowo-korzeniowe (dyskopatie). Czas trwania kursu: 5 dni. Lekarz uczestniczy w kursie w czasie pierwszego roku specjalizacji. Forma zaliczania kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzone przez kierownika kursu. Miejsce organizacji kursu: Jednostki uprawnione do organizacji: Warszawa - Instytut Reumatologiczny w Warszawie - (Kierownik) Prof. dr hab. Jacek Pazdur. Klinika Reumatologii i Rehabiltacji AM w Poznaniu (Kierownik): Prof. dr hab. Irena Zimmermann-Górska. Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Reumatologii AM w Białymstoku (Kierownik): Prof. dr hab. Stanisław Sierakowski Zakład Reumatologii AM we Wrocławiu (Kierownik): Prof. dr hab. Jacek Szechiński 2) Kurs: Podstawy immunologii i immunologiczne techniki laboratoryjne Limfocyty T i B - ich rola w etiopatogenezie chorób reumatycznych. Rola makrofagów, fibroblastów, komórek tucznych i śródbłonka w chorobach reumatycznych. Autoprzeciwciała i przeciwciała do antygenów egzogennych istotne dla diagnostyki i/lub monitorowania chorób reumatycznych. Cytokiny. Czas trwania: 3 dni Forma zaliczania kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzone przez kierownika kursu. CMKP

7 Miejsce organizacji kursu: Jednostka uprawniona do organizacji: Zakład Patofizjologii Instytutu Reumatologicznego w Warszawie (Kierownik) Prof. dr hab. Włodzimierz Maśliński. 3) Kurs: Promocja zdrowia w reumatologii Organizacja opieki reumatologicznej w Polsce. Grupy samopomocowe chorych i organizacje pacjentów. Edukacja chorych. Jakość życia chorych. Czas trwania: 1 dzień Forma zaliczania kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzone przez kierownika kursu. Miejsce organizacji kursu: Jednostka uprawniona do organizacji: Instytut Reumatologiczny w Warszawie (dr Bożena Moskalewicz). 4) Kurs: Epidemiologia i aspekt psychospołeczny chorób reumatycznych Epidemiologia najczęstszych schorzeń reumatycznych (reumatoidalnego zapalenia stawów, choroby zwyrodnieniowej stawów, łuszczycowego zapalenia stawów, tocznia rumieniowatego trzewnego, polimialgii reumatycznej, dny, zespołu suchości, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa i fibromialgii). Wpływ chorób reumatycznych na różne etapy życia samego chorego i jego życie rodzinne. Częste problemy psychologiczne osób ze schorzeniami reumatycznymi. Techniki psychoedukacyjne. Czas trwania: 1 dzień Forma zaliczania kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzone przez kierownika kursu Miejsce organizacji kursu: Jednostka uprawniona do organizacji: Instytut Reumatologczny w Warszawie (dr Bożena Moskalewicz). CMKP

8 W II roku kształcenia 5) Kurs: Choroby stawów wywołane przez kryształy i diagnostyka laboratoryjna płynu stawowego Dna moczanowa i hiperurykemia. Choroby związane z odkładaniem się pirofosforanów wapnia i hydroksylapatytów. Aspiracja i nakłuwanie stawów i tkanek miękkich - wskazania, przeciwskazania, techniki wykonywania nakłucia do poszczególnych stawów. Analiza płynu stawowego. Czas trwania: 2 dni Forma zaliczania kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzone przez kierownika kursu. Miejsce organizacji kursu: Jednostka uprawniona do organizacji: Klinika Reumatologii i Rehabiltacji AM w Poznaniu (Kierownik): Prof. dr hab. Irena Zimmermann-Górska. 6) Kurs: Spondyloartropatie seronegatywne i związek zakażenia z zapaleniem stawów: a) reaktywne zapalenia stawów i spondyloartropatie seronegatywne, b) choroby zakaźne a choroby reumatyczne A) Reaktywne zapalenie stawów i spondyloartropatie seronegatywne Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Zespół Reitera i niezróżnicowana spondyloartropatia. Łuszczycowe zapalenie stawów. Zapalenie stawów na tle enteropatii. Diagnostyka reaktywnych zapaleń stawów. B) Choroby zakaźne a choroby reumatyczne Zapalenie stawów bakteryjne. Choroba z Lyme. Choroby stawów na tle zakażeń wirusowych. Choroby stawów wywoływane przez Chlamydia trachomatis. Czas trwania: 3 dni Forma zaliczania kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzone przez kierownika kursu. CMKP

9 Miejsce organizacji kursu: Jednostka uprawniona do organizacji: Zakład Reumatologii AM we Wrocławiu we współpracy z Katedrą i Zakładem Mikrobiologii AM we Wrocławiu (kierownik): prof. dr hab. Jacek Szechiński. 7) Kurs: Twardzina ograniczona i uogólniona Klasyfikacja i diagnostyka różnicowa twardziny. Patogeneza, zaburzenia immunologiczne i krążeniowe w twardzinie. Objawy kliniczne twardziny. Leczenie twardziny. Eozynofilowe zapalenie powięzi. Czas trwania: 1 dzień Forma zaliczania kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzone przez kierownika kursu. Miejsce organizacji kursu: Jednostka uprawniona do organizacji: Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Reumatologii AM w Białymstoku (Kierownik): Prof. dr hab. Stanisław Sierakowski. 8) Kurs: Postępy w diagnozowaniu i leczeniu chorób reumatycznych z elementami genetyki klinicznej, a) zarys genetyki klinicznej, b) postępy w diagnozowaniu i leczeniu niektórych chorób reumatycznych A) Zarys genetyki klinicznej Układ zgodności tkankowej. Metody badań genetycznych. Związek układu zgodności tkankowej z chorobami autoimmunologicznymi. Terapia genowa. B) Postępy w diagnozowaniu i leczeniu niektórych chorób reumatycznych Amyloidoza. Zapalenie naczyń. Zespół antyfosfolipidowy. Diagnostyka i leczenie powikłań narządowych chorób tkanki łącznej. Nowe trendy w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów. Czas trwania: 3 dni Forma zaliczania kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzone przez kierownika kursu. Miejsce organizacji kursu: Jednostka uprawniona do organizacji: Zakład Reumatologii AM we Wrocławiu we współpracy z Zakładem Genetyki AM we Wrocławiu (kierownik): prof. dr hab. Jacek Szechiński. CMKP

10 W III roku kształcenia 9) Kurs: Choroby nowotworowe układu mięśniowo-szkieletowego a) zespoły mięśniowo-szkieletowe związane ze chorobami nowotworowymi, b) diagnostyka i leczenie nowotworów narządu ruchu A) Zespoły mięśniowo-szkieletowe związane ze chorobami nowotworowymi Ryzyko rozwoju chorób limfoproliferacyjnych w chorobach reumatycznych. Zmiany mięśniowo-szkieletowe w chorobach limfo- i mieloproliferacyjnych. Zwiazek między farmakoterapią chorób reumatycznych a procesami nowotworowymi. Zespoły paraneoplazmatyczne. B) Diagnostyka i leczenie nowotworów narządu ruchu Nowotwory łagodne stawów i struktur okołostawowych. Nowotwory złośliwe stawów i struktur okołostawowych. Nowotwory kości. Czas trwania: 2 dni Forma zaliczania kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzone przez kierownika kursu. Miejsce organizacji kursu: Jednostka uprawniona do organizacji: Klinika Chorób Wewnętrznych i Reumatologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie (kierownik): prof. dr hab. Witold Tłustochowicz. 10) Kurs: Zespoły chorobowe obejmujące układ mięśniowo-szkieletowy Sarkoidoza. Zespół algodystroficzny. Zespół nadmiernej wiotkości. Zespół kanału nadgarstka. Zapalenie wielochrzęstne. Czas trwania: 1 dzień Forma zaliczania kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzone przez kierownika kursu. Miejsce organizacji kursu: Jednostka uprawniona do organizacji: Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Reumatologii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach (kierownik): prof. dr hab. Eugeniusz Kucharz. CMKP

11 11) Kurs: Zasady rehabilitacji chorób reumatycznych Rodzaje poszczególnych zabiegów fizykoterapeutycznych. Przyrządy pomocowe oraz charakterystyka stosowanych splintów. Stosowanie zabiegów w różnych chorobach reumatycznych. Leczenie sanatoryjne. Czas trwania: 2 dni Forma zaliczania kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzone przez kierownika kursu. Miejsce organizacji kursu: Jednostka uprawniona do organizacji: Klinika Reumatologii i Rehabilitacji AM w Poznaniu (Kierownik): Prof. dr hab. Irena Zimmermann-Górska. 12) Kurs atestacyjny: Wybrane zagadnienia reumatologii Twardzina i choroba mieszana tkanki łącznej. Choroby zapalne mięśni. Choroby reumatyczne wieku rozwojowego. Choroby metaboliczne kości. Prowadzenie przed i pooperacyjne osób ze schorzeniami reumatycznymi. Podstawowe wskazania do kwalifikowania do zabiegów rekonstrukcyjnych. Rodzaje zabiegów rekonstrukcyjnych oraz wczesne i późne rokowanie. Czas trwania: 5 dni Forma zaliczania kursu: kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzone przez kierownika kursu. Miejsce kształcenia: Jednostka uprawniona do organizacji: Instytut Reumatologiczny w Warszawie (kierownik): Prof. dr hab. Anna Filipowicz-Sosnowska. b) Staże kierunkowe 1) Staż kierunkowy w reumatologii wieku rozwojowego Program stażu Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz ma obowiązek zapoznać się z problematyką chorób reumatycznych wieku rozwojowego (jak: młodzieńczym przewlekłym zapaleniem stawów, młodzieńczym toczniem układowym, młodzieńczym zapaleniem skórnomięśniowym, twardziną w wieku rozwojowym, gorączką reumatyczną i spondyloartropatiami młodzieńczymi). CMKP

12 Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć umiejętność badania przedmiotowego i podmiotowego pacjentów w wieku rozwojowym. Forma zaliczenia stażu u kierownika specjalizacji: a) kolokwium z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz stosował samodzielne procedury wymienione w programie stażu. Czas trwania stażu: 8 tygodni Miejsce stażu: Obowiązkowo 2 tygodnie w Klinice Reumatologii Wieku Rozwojowego Instytutu Reumatologii w Warszawie. Pozostałe 6 tygodni można odbywać w oddziałach reumatologii wieku rozwojowego w ośrodkach akademickich posiadających akredytację Ministerstwa Zdrowia. 2) Staż kierunkowy w zakresie metod obrazowania układu kostnostawowego Program stażu Zakres wiedzy teoretycznej: W czasie stażu lekarz ma obowiązek zapoznać się z: techniką wykonywania badań radiologicznych, ultrasonograficznych, scyntygraficznych, rezonansu magnetycznego i tomografii komputerowej oraz interpretacją zdjęć radiologicznych, zasadami postępowania przy wykonywaniu badań radiologicznych, scyntygraficznych, USG, rezonansu magnetycznego (MRI), tomografii komputerowej (CT) narządu ruchu i badań densytometrycznych, wskazaniami do wykonania badań rezonansu magnetycznego, tomografii komputerowej i scyntygrafii narządu ruchu oraz badań densytometrycznych. Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć umiejętność: oceny i interpretacji radiogramów narządu ruchu, wykonania i oceny uzyskanych wyników badania USG narządu ruchu. Forma zaliczenia stażu u kierownika specjalizacji: a) kolokwium z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz stosował samodzielnie procedury wymienione w programie stażu. Czas trwania stażu: 4 tygodnie Miejsce stażu: W ośrodkach akademickich posiadających zakład radiologii i wykonywania badań CT i NMR przez okres 2 tygodni. W placówce wykonującej badanie USG narządu ruchu czas trwania od 5 7 dni. W placówce wykonującej badanie scyntygraficzne narządu ruchu czas trwania od 2 7 dni. W placówce wykonującej badanie densytometryczne czas trwania od 2 3 dni. CMKP

13 3) Staż kierunkowy w chorobach wewnętrznych (staż obowiązuje tylko lekarzy posiadających specjalizację w pediatrii) Program stażu Zakres wiedzy teoretycznej: W czasie stażu lekarz ma obowiązek zapoznać się z podstawami diagnostyki i leczenia chorób wewnętrznych, w szczególności następujących stanów chorobowych: niewydolności krążenia, niewydolności naczyń wieńcowych i zawału mięśnia serca, zakrzepicy żylnej, omdleń, choroby obturacyjnej płuc, zatorowości płucnej, ostrej i przewlekłej niewydolności nerek, niedokrwistości, szpiczaka mnogiego, zespołów paranowotoworowych, choroby wrzodowej, chorób zapalnych jelit, zaburzeń wodno-elektrolitowych, nadczynności i niedoczynności tarczycy i przytarczyc, cukrzycy typu II oraz postępowanie w ostrych stanach u osób dorosłych). Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć umiejętność: interpretacji badania EKG, interpretacji badań laboratoryjnych u osób dorosłych, postępowania w ostrych stanach internistycznych u osób dorosłych. Forma zaliczenia stażu u kierownika specjalizacji: a) kolokwium z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz stosował samodzielne procedury wymienione w programie stażu. Czas trwania stażu: 13 tygodni Miejsce stażu: w oddziale chorób wewnętrznych (zalecane jest, aby oddział ten był jednocześnie oddziałem chorób wewnętrznych i reumatologii) 4) Staż kierunkowy w zakresie reumoortopedii Program stażu Zakres wiedzy teoretycznej: W czasie stażu lekarz ma obowiązek zapoznać się z: wskazaniami i przeciwwskazaniami do wykonania zabiegów reumoortopedycznych, zasadami postępowania z chorymi w okresie okołooperacyjnym i prowadzeniem rehabilitacji pooperacyjnej, podstawami techniki wykonywania zabiegów reumoortopedycznych z uwzględnieniem rodzaju stosowanych endoprotez, wskazaniami i przeciwskazaniami do wykonywania endoprotezoplastyki, technikami prowadzenia zabiegów diagnostycznych metodą artroskopową, metodami wykonywania synowektomii, wskazaniami do wykonywania synowektomii. CMKP

14 Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć umiejętność: oceny makroskopowej zmienionej błony maziowej obserwowanej w trakcie zabiegów diagnostycznych lub synowektomii, pobrania i zabezpieczenie materiału do oceny histologicznej. Forma zaliczenia stażu u kierownika specjalizacji: a) kolokwium z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz stosował samodzielne procedury wymienione w programie stażu. Czas trwania stażu: 4 tygodnie Miejsce stażu: w oddziale ortopedycznym przeprowadzającym zabiegi reumoortopedyczne. 5) Staż kierunkowy w neurologii Program stażu Zakres wiedzy teoretycznej: W czasie stażu lekarz ma obowiązek zapoznać się z: techniką badania neurologicznego, objawami ze strony układu nerwowego w przebiegu chorób reumatycznych ze szczególnym uwzględnieniem chorób tkanki łącznej, choroby z Lyme i zapaleń naczyń, objawami ze strony narządu ruchu towarzyszącym chorobom układu nerwowego jak stwardnienie rozsiane i inne, zespołami uciskowymi nerwów obwodowych, chorobami mięśni zapalnymi i niezapalnymi, neuralgiami, wskazaniami do przeprowadzenia badania elektromiograficznego oraz elektroencefalograficznego. Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć umiejętność: badania neurologicznego, interpretacji neurologicznych objawów patologicznych. Forma zaliczenia stażu u kierownika specjalizacji: a) kolokwium z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz stosował samodzielne procedury wymienione w programie stażu. Czas trwania stażu: 4 tygodnie Miejsce stażu: w oddziale neurologicznym. CMKP

15 6) Staż kierunkowy w zakresie rehabilitacji Program stażu Zakres wiedzy teoretycznej: W czasie stażu lekarz ma obowiązek zapoznać się z: wskazaniami do prowadzenia zabiegów fizykoterapeutycznych i kinezyterapii, podstawami teoretycznymi mechanizmów działania poszczególnych zabiegów. Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć umiejętność: oceny efektu przeprowadzonej rehabilitacji, interpretacja bolesności oraz zakresu ruchomości stawów obwodowych i kręgosłupa. Forma zaliczenia stażu u kierownika specjalizacji: a) kolokwium z wiedzy teoretycznej objetej programem stażu b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz stosował samodzielne procedury wymienione w programie stażu. Czas trwania stażu: 2 tygodnie Miejsce stażu: w zakładzie lub oddziale rehabilitacji. 7) Staż kierunkowy w poradni reumatologicznej Program stażu Zakres wiedzy teoretycznej: W czasie stażu lekarz ma obowiązek zapoznać się z: specyfiką ambulatoryjnego prowadzenia chorych reumatycznych, postępowaniem w chorobach reumatycznych spotykanych głównie w praktyce ambulatoryjnej (w szczególności osób z chorobą zwyrodnieniową stawów, fibromialgią i innymi zespołami objawów klinicznych reumatyzmu tkanek miękkich, krystaloartropatiami, spondyloartropatią seronegatywną) oraz monitorowaniem chorych z ustalonym postępowaniem terapeutycznym, wskazaniami do stosowania farmakoterapii, fizykoterapii i rehabilitacji w warunkach ambulatoryjnych, wskazaniami do leczenia sanatoryjnego i szpitalnego, Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć umiejętność: monitorowania przebiegu choroby z uwzględnieniem badań, które obowiązują przy stosowaniu leków w reumatologii. CMKP

16 Forma zaliczenia stażu u kierownika specjalizacji: a) kolokwium z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz stosował samodzielne procedury wymienione w programie stażu. Czas trwania stażu: 12 tygodni Miejsce stażu: w poradni reumatologicznej. 8) Staż kierunkowy w szpitalu uzdrowiskowym o profilu reumatologicznym Program stażu Zakres wiedzy teoretycznej: W czasie stażu lekarz ma obowiązek zapoznać się z: specyfiką opieki nad chorymi w trybie sanatoryjnym (przeprowadzanymi zabiegami rehabilitacyjnymi i fizykoterapeutycznymi), procedurą kwalifikacji pacjentów do zabiegów fizykoterapeutycznych, wskazaniami i przeciwwskazaniami w balneoterapii, specyfiką poszczególnych uzdrowisk, w których leczone są choroby reumatyczne, zasadami kwalifikacji chorych do leczenia sanatoryjnego w ramach aktualnej organizacji służby zdrowia w Polsce. Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć umiejętność: konsultowania i kwalifikacji pacjentów do zabiegów fizykoterapeutycznych. Forma zaliczenia stażu u kierownika specjalizacji: a) kolokwium z wiedzy teoretycznej objetej programem stażu b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz stosował samodzielne procedury wymienione w programie stażu. Czas trwania stażu: od 3-7 dni, w tym w szczególności podczas przyjmowania nowych pacjentów do sanatorium, ustalaniu rodzaju zabiegów oraz obserwacji efektów przeprowadzonych zabiegów rehabilitacyjnych, Miejsce stażu: w szpitalu uzdrowiskowym o profilu reumatologicznym. 9) Staż kierunkowy w poradni leczenia bólu Program stażu Zakres wiedzy teoretycznej: W czasie stażu lekarz ma obowiązek zapoznać się z: instrumentalnymi metodami zwalczania bólu, stosowaniem opioidów w leczeniu przewlekłego bólu nienowotoworowego, wskazaniami i przeciwwskazaniami do wykonywania zabiegów mających na celu zwalczanie bólów, sposobami postępowania przy wdrażaniu i odstawianiu opioidów. CMKP

17 Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz powinien nabyć umiejętność: wykonywania blokad przeciwbólowych, udzielania instruktażu chorym przewlekle leczonych opioidami oraz monitorowania przebiegu leczenia. Forma zaliczenia stażu u kierownika specjalizacji: a) kolokwium z wiedzy teoretycznej objetej programem stażu b) sprawdzian umiejętności praktycznych potwierdzenie, że lekarz stosował samodzielne procedury wymienione w programie stażu. Czas trwania stażu: 1 tydzień (5 dni roboczych) Miejsce stażu: w Poradni Leczenia Bólu. c) Kształcenie umiejętności wykonywania zabiegów i procedur medycznych Zabiegi (i ich liczba) wykonywane z asystą lub pod nadzorem kierownika specjalizacji lub lekarza specjalisty przez niego wyznaczonego (kod A) wykonywanie injekcji dostawowych i okołostawowych (60), blokady przeciwbólowe (30), pobranie płynu stawowego w celu diagnostycznym (90). Zabiegi (i ich liczba), w których lekarz uczestniczy jako pierwsza asysta (kod B) zabiegi diagnostyczne: pobranie maziówki stawu (10), - pobranie wycinka skórno-mięśniowego (10). Zabiegi (i ich liczba), w których lekarz uczestniczy jako druga lub trzecia asysta (kod C) synowektomia metodą artroskopową i operacyjną (10). d) Formy samokształcenia Studiowanie piśmiennictwa Specjalizujący jest zobowiązany do studiowania literatury fachowej. Monografie (Lektura uzupełniająca) 1. Reumatologia pod red. JH Klippel, PA Dieppe (wyd. pol. pod red. L. Szczepańskiego). 2. Reumatologia. Zmiany narządowe - J. Szechiński i P. Wiland, WM Górnicki Atlas płynu stawowego I. Zimmermann-Górska, G Białkowska- Puszczewicz i M Puszczewicz. PZWL Patomorfologia stawów E. Małdyk i T. Wagner, PZWL Testy kliniczne w badaniu kości, stawów i mięśni K. Buckup, PZWL CMKP

18 6. Ciekawe przypadki reumatologiczne RM Silver, EA Smith (wyd. pol. pod red. I. Zimmermann-Górskiej), Medycyna Praktyczna Medycyna ratunkowa pod red. SH. Plantz, JN Adler (wyd. pol pod red. J. Jakubaszki), Urban & Partner Wrocław Chlamydia trachomatis zakażenia u ludzi Zdrodowska-Stefanow B, Ostaszewska I, Volumed Bolesny bark - Dziak A, Tayara S. Kraków 1998, Kasper Sc. Czasopisma 1. Reumatologia 2. Annals of the Rheumatic Diseases 3. Arthritis & Rheumatism 3. Medycyna po Dyplomie 4. Medycyna Praktyczna 5. Current Opinion in Rheumatology wydanie polskie - redaktor wyd. pol. A. Filipowicz-Sosnowska Uczestniczenie w działalności edukacyjnej towarzystw naukowych Uczestniczenie w posiedzeniach Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego i Towarzystwa Internistów Polskich oraz w konferencjach ogólnopolskich organizowanych przez ośrodki referencyjne w reumatologii. Lekarz specjalizujący się powinien wygłosić przynajmniej jedną pracę na posiedzeniu naukowym Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego lub Towarzystwa Internistów Polskich. Przygotowanie publikacji Lekarz specjalizujący się w reumatologii powinien przygotować jedną pracę poglądową lub jedną oryginalną z dziedziny reumatologii, która powinna być ogłoszona w piśmiennictwie fachowym lub wygłoszona na posiedzeniu towarzystwa naukowego. Pełnienie dyżurów lekarskich Lekarz pełni, co najmniej 3 dyżury w miesiącu w oddziale reumatologii lub oddziale chorób wewnętrznych, który pełni nadzór nad oddziałem reumatologii przez cały okres specjalizacji. 5. Metody oceny wiedzy i umiejętności praktycznych a) Kolokwia Lekarz zobowiązany jest zaliczyć kolokwium na zakończenie każdego kursu specjalizacyjnego i stażu kierunkowego. Lekarz zdaje kolokwia u kierownika specjalizacji obejmujące następujące tematy: układowe choroby tkanki łącznej, reumatoidalne zapalenie stawów, spondyloartropatie seronegatywne i reaktywne zapalenie stawów, odczynowe zapalenie stawów, reumatologia wieku rozwojowego, krystaloartropatie, CMKP

19 metaboliczne choroby układu kostno-stawowego, uwarunkowane genetycznie choroby układu kostno-stawowego, choroba zwyrodnieniowa stawów, reumatyzm tkanek miękkich. b) Sprawdziany umiejętności praktycznych Powinny obejmować sprawdzenie takich umiejętności jak: Umiejętność badania podmiotowego i przedmiotowego. Umiejętność badania stawów obwodowych i kręgosłupa. Umiejętność wykonywania punkcji diagnostycznych, odbarczających i leczniczych stawów. Umiejętność oceny badań radiologicznych i laboratoryjnych ze szczególnym uwzględnieniem płynu stawowego. Umiejętność podejmowania decyzji i ustalania wskazań wykonywania zabiegów reumoortopedycznych. Umiejętność odpowiedniego doboru zabiegów rehabilitacyjnych i fizykoterapeutycznych. Znajomość techniki zabiegów przeciwbólowych (blokady, akupunktura i inne). c) Ocena publikacji Oceny i zaliczenie przygotowanej przez specjalizującego się pracy poglądowej lub oryginalnej dokonuje kierownik specjalizacji. 6. Czas trwania specjalizacji Specjalizacja w zakresie reumatologii trwa 3 lata (36 miesięcy): w tym kursy, staże i przysługujące urlopy wypoczynkowe. W tym okresie czasu zawierają się następujące elementy: kursy - czas trwania 6 tygodni (1,5 miesiąca), staże - czas trwania: 36 tygodni = 8,5 miesiąca (dla lekarza ze specjalizacją z chorób wewnętrznych), 49 tygodni = 11 miesięcy (dla lekarza ze specjalizacją z chorób dziecięcych), urlopy wypoczynkowe - czas trwania - 3 miesiące, praca w pełnym wymiarze godzin na oddziale reumatologicznym posiadającym akredytację na prowadzenie specjalizacji z reumatologii - czas trwania 24 miesięcy (dla lekarza ze specjalizacją z chorób wewnętrznych) lub 21 miesięcy (dla lekarza ze specjalizacją z chorób dziecięcych). CMKP

20 7. Państwowy egzamin specjalizacyjny Studia specjalizacyjne w reumatologii kończą się państwowym egzaminem specjalizacyjnym złożonym z części teoretycznej i części praktycznej. Kolejność zdawania poszczególnych części egzaminu: 1. egzamin testowy: (zestaw pytań testowych wielorakiego wyboru z zakresu wymienionej w programie specjalizacji wymaganej wiedzy), 2. egzamin praktyczny: Samodzielna analiza przypadku; - badanie przedmiotowe i podmiotowe chorego, - zaplanowanie koniecznych badań, - analiza wyników dostępnych badań układu kostno-stawowego, - ustalenie rozpoznania i przeprowadzenie różnicowania, - zaplanowanie leczenia, Interpretacja badań radiologicznych układu kostno-stawowego. 3. egzamin ustny: (zestaw pytań problemowych z zakresu wymienionej w programie specjalizacji wymaganej wiedzy). 8. Ewaluacja programu studiów specjalizacyjnych Program studiów specjalizacyjnych będzie okresowo poddawany ewaluacji i w razie potrzeby modyfikowany przede wszystkim w związku z postępami wiedzy medycznej i koniecznością ciągłego doskonalenia procesów specjalizacji lekarskich po zasięgnięciu opinii nadzoru specjalistycznego, samorządu lekarskiego, towarzystw naukowych, CMKP i Ministerstwa Zdrowia. Specjalizujący się lekarze oraz ich kierownicy zobowiązani są śledzić i uwzględniać zmiany programowe i odpowiednio korygować proces własnych studiów specjalizacyjnych. Aktualna, obowiązująca wszystkich specjalizujących się lekarzy wersja programu studiów specjalizacyjnych w reumatologii, jest dostępna na stronie Internetowej CMKP: CMKP