Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy kodeks postępowania cywilnego.

Transkrypt

1 30 czerwca 2014 r. Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy kodeks postępowania cywilnego. Wprowadzenie 10 czerwca 2014 r., po rozpatrzeniu poprawek Senatu, Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy kodeks postępowania cywilnego ( Nowelizacja ). Prezydent podpisał już Nowelizację (30 czerwca 2014 r.). Nowe przepisy wejdą w życie w terminie 6 miesięcy od daty ogłoszenia. Nowelizacja wprowadza nowe instytucje do polskiego prawa konkurencji, jak np. możliwość nakładania kar pieniężnych na osoby fizyczne, dwuetapowe postępowania w sprawach z zakresu kontroli koncentracji, leniency plus, dobrowolne poddanie się karze, czy środki zaradcze. Ponadto, istotne zmiany zostaną wprowadzone do obowiązujących aktualnie przepisów ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów ( Ustawa ). Wreszcie, Nowelizacja doprecyzowuje niektóre przepisy Ustawy w celu usunięcia wątpliwości interpretacyjnych, które powstały w praktyce ich stosowania. Spis treści Wprowadzenie... 1 Kontrola koncentracji... 1 Kontrola i przeszukanie... 2 Leniency, leniency plus oraz dobrowolne poddanie się karze... 4 Środki zaradcze... 5 Kary... 6 Ochrona konsumentów... 7 Pozostałe zmiany... 7 Komentarz... 8 Poniżej przedstawiamy najistotniejsze z nich. Kontrola koncentracji Do najistotniejszych zmian w przepisach dotyczących kontroli koncentracji należy zaliczyć: Nieuwzględnianie obrotu grupy kapitałowej zbywcy przy koncentracjach polegających na przejęciu kontroli lub nabyciu części mienia. Zmiana pozwoli na zmniejszenie liczby koncentracji zgłaszanych UOKiK, a jednocześnie na ściślejszą harmonizację polskich przepisów z unijnymi. Wyłączenie spod kontroli Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ( UOKiK ) koncentracji polegających na połączeniu przedsiębiorców lub utworzeniu wspólnego przedsiębiorcy (joint venture), jeśli obrót żadnego z przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji nie przekroczył na terytorium RP 10 mln euro w żadnym z dwóch ostatnich lat obrotowych. Dotychczas z tego wyłączenia można było skorzystać jedynie w przypadku koncentracji polegającej na przejęciu kontroli. Zmiana pozwoli na uniknięcie obowiązku zgłaszania Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. 1

2 wielu koncentracji niewywołujących wpływu na terytorium Polski, a jednocześnie na harmonizację polskich przepisów z unijnymi. Doprecyzowanie, że w przypadku koncentracji polegającej na przejęciu kontroli i nabyciu części mienia z wyłączenia można skorzystać, jeśli obrót osiągnięty na terytorium RP łącznie przez przedsiębiorców przejmowanych i nabywane mienie nie przekroczył progu 10 mln euro. Równocześnie wskazano, że w przypadku przejęcia kontroli lub nabycia części mienia od przedsiębiorców należących do tej samej grupy kapitałowej w szeregu koncentracji dokonanych w okresie dwóch lat, należy wziąć pod uwagę łączny obrót przedsiębiorców przejmowanych i nabywanego mienia. Celem zmiany jest wyeliminowanie obchodzenia przepisów poprzez dzielenie transakcji na mniejsze części, które pojedynczo, ze względu na niewielki obrót, nie podlegają zgłoszeniu UOKiK. Wprowadzenie dwuetapowych postępowań w sprawach z zakresu kontroli koncentracji. Zgodnie z Nowelizacją, zgłoszenia zamiaru dokonania koncentracji, które nie będą wywierać istotnego wpływu na stan konkurencji, rozpatrywane będą w terminie 1 miesiąca tj. dwukrotnie krótszym niż obecny termin ustawowy. Jednocześnie w sprawach: (i) szczególnie skomplikowanych, (ii) co do których z informacji zawartych w zgłoszeniu wynika, że istnieje uzasadnione prawdopodobieństwo istotnego ograniczenia konkurencji na rynku w wyniku dokonania koncentracji lub (iii) wymagających przeprowadzenia badania rynku, UOKiK będzie uprawniony do wydania niezaskarżalnego postanowienia o przedłużeniu terminu na zakończenie sprawy o kolejne 4 miesiące. Wprowadzenie dwuetapowego postępowania wzorowane jest na rozwiązaniach obowiązujących w prawie unijnym oraz w wielu Państwach Członkowskich Unii Europejskiej. Wprowadzenie instytucji zastrzeżeń do planowanej koncentracji (ang. statement of objections). Pozwoli to przedsiębiorcy na wcześniejsze poznanie stanowiska UOKiK i tym samym da możliwość zaproponowania modyfikacji planowanej koncentracji tak, by była zgodna z prawem konkurencji. W praktyce zastrzeżenia będą stanowić etap poprzedzający przedstawienie warunków. Możliwość utajnienia na wniosek przedsiębiorcy terminu na spełnienie warunku, w przypadku wydania przez UOKiK decyzji warunkowej. Pozwoli to uniknąć sytuacji, w której - jeśli warunkiem nałożonym przez UOKiK jest sprzedaż aktywów - wiedza potencjalnych nabywców o terminie obowiązkowego spełnienia warunków wzmacnia ich pozycję negocjacyjną. Kontrola i przeszukanie Nowelizacja wprowadza szereg zmian w zakresie kontroli i przeszukania, w tym w szczególności rozdzielenie kontroli od przeszukania, doprecyzowanie praw i obowiązków kontrolowanych i kontrolujących oraz doprecyzowanie Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. 2

3 przepisów o karach pieniężnych za brak współdziałania w toku kontroli. Najważniejsze zmiany przepisów w zakresie kontroli i przeszukania to: Rozdzielenie kontroli od przeszukania, które ma na celu przede wszystkim przyspieszenie i usprawnienie stosowania obu narzędzi. Uszczegółowienie uprawnień UOKiK dotyczących żądania dostępu do akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju nośników, poprzez wyraźne wskazanie możliwości żądania udostępnienia poczty elektronicznej oraz wszelkich nośników i urządzeń z danymi informatycznymi, w tym także będących własnością innego podmiotu niż kontrolowany. Wskazano również jednoznacznie, że kontrolujący ma prawo kopiować informacje zawarte na informatycznych nośnikach danych. Wprowadzenie w odniesieniu do przeszukania odesłania do konkretnych przepisów kodeksu postępowania karnego, które będą miały zastosowanie do tej instytucji. Dotyczy to przepisów dotyczących zasad postępowania ze znalezionymi w toku przeszukania dokumentami zawierającymi tajemnice prawnie chronione. W odniesieniu do tajemnicy pomocy prawnej (ang. legal professional privilege) uznano, że wystarczające będzie odesłanie do przepisów kodeksu postępowania karnego o tajemnicy obrończej. Przeszukanie będzie mogło być przeprowadzane jedynie w sprawach praktyk ograniczających konkurencję w toku postępowania wyjaśniającego lub antymonopolowego w celu znalezienia i uzyskania informacji lub przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie. Przesłanką jego przeprowadzania będzie zaistnienie uzasadnionych podstaw do przypuszczenia, że dane informacje lub przedmioty tam się znajdują. UOKiK będzie mógł wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie przeszukania w toku postępowania wyjaśniającego jedynie w przypadku uzasadnionego podejrzenia poważnego naruszenia przepisów ustawy, w szczególności wtedy, gdy mogłoby dojść do zatarcia dowodów. Doprecyzowanie przepisów dotyczących kar pieniężnych nakładanych na przedsiębiorców w przypadku braku współpracy podczas kontroli. Zmienione przepisy wskazują wprost, jakie działania będą uznane za taki brak współpracy, tj. uniemożliwianie lub utrudnianie rozpoczęcia, przeprowadzenia kontroli lub przeszukanie oraz niewypełnienie obowiązków nałożonych na przedsiębiorcę na mocy Ustawy. Nowelizacja wprowadza również możliwość nałożenia na osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego kary pieniężnej w wysokości do pięćdziesięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia. W przypadku naruszenia praw przeszukiwanego lub innych osób, będzie im przysługiwać prawo złożenia zażalenia w toku przeszukania, przy czym jego złożenie nie wstrzyma przeszukania. Zażalenie kieruje się, za pośrednictwem UOKiK, do sądu ochrony konkurencji i konsumentów, który będzie miał 7 dni na jego rozpatrzenie. W Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. 3

4 przypadku uznania zasadności zażalenia dowody uzyskane w wyniku zaskarżonej czynności nie będą mogły być wykorzystywane w postępowaniu przed UOKiK, w innych postępowaniach prowadzonych przez UOKiK oraz innych postępowaniach prowadzonych na podstawie odrębnych przepisów. Leniency, leniency plus oraz dobrowolne poddanie się karze Nowelizacja doprecyzowuje przepisy dotyczące leniency oraz wprowadza nowe instytucje tzw. leniency plus, leniency dla osób fizycznych oraz dobrowolne poddanie się karze. Najważniejsze zmiany: Leniency Dopuszczenie możliwości uzyskania pełnego zwolnienia z kary również przez podmioty, które były inicjatorami zawarcia porozumienia ograniczającego konkurencję. Do tej pory zarówno inicjatorzy porozumienia jak i podmioty, które nakłaniały do jego zawarcia nie mogli korzystać z pełnego zwolnienia z kary. Wprowadzenie zmiany w zakresie terminu wycofania się z porozumienia. Obecnie jest to najpóźniej dzień złożenia wniosku. Po Nowelizacji wycofanie ma nastąpić nie później niż niezwłocznie po złożeniu wniosku. Zmiana podyktowana jest, mającą często miejsce w praktyce, trudnością z nagłym rozwiązaniem lub aneksowaniem umów lub wycofaniem się ze spotkań uczestników kartelu. Powinna ona również ułatwić przeprowadzenie przez UOKiK niezapowiedzianych kontroli u innych uczestników porozumienia. Zmienione zostają zasady obniżenia kary dla przedsiębiorców, którzy nie mają szans na uzyskanie pełnego zwolnienia z kary. UOKiK ustalając wysokość kary będzie dokonywał procentowej redukcji od kary, jaka zostałaby nałożona na przedsiębiorcę, gdyby nie złożył wniosku leniency (o 30-50% dla pierwszego wnioskodawcy spełniającego przesłanki umożliwiające obniżenie kary, 20-30% dla drugiego wnioskodawcy, do 20% dla kolejnych wnioskodawców spełniających przesłanki). Nowelizacja wprowadziła możliwość nakładania kar pieniężnych na osoby zarządzające. Aby równocześnie zachęcić te osoby do przekazywania informacji o niedozwolonych porozumieniach, wprowadzono przepisy przewidujące, że z programu leniency mogą także korzystać osoby, które ponosiłyby odpowiedzialność za ww. naruszenia. W tym celu przyjęto założenie, że wniosek złożony przez przedsiębiorcę został także złożony w imieniu wszystkich osób zarządzających, wobec których w tej sprawie mogłoby toczyć się postępowanie przed UOKiK. Leniency plus Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. 4

5 Leniency plus to nowa instytucja wprowadzona do systemu łagodzenia kar. Przedsiębiorca, który złożył wniosek leniency, ale nie uzyskał pełnego zwolnienia z kary, będzie miał możliwość uzyskania dodatkowej redukcji kary (o 30%) w odniesieniu do pierwszego porozumienia, jeżeli przekaże UOKiK informacje o innym porozumieniu ograniczającym konkurencję, którego jest uczestnikiem. W takim wypadku przedsiębiorca ten będzie miał możliwość uzyskania całkowitego zwolnienia z kary w sprawie kolejnego porozumienia, o którym poinformował. W założeniu instytucja ta ma zwiększyć atrakcyjność leniency i przyczynić się do zwiększenia skuteczności programu. Dobrowolne poddanie się karze UOKiK będzie mógł wystąpić, z urzędu lub na wniosek strony, z propozycją przystąpienia do procedury dobrowolnego poddania się karze (ang. settlements). Decyzja o zastosowaniu tej procedury będzie zależała od uznania UOKiK, przy czym głównym kryterium branym pod uwagę przy podejmowaniu decyzji będzie możliwość przyspieszenia postępowania. Procedura settlements będzie mogła być rozpoczęta na każdym etapie postępowania. Jednocześnie na każdym etapie postępowanie organ będzie mógł zrezygnować z jej stosowania. Skuteczne złożenie przez przedsiębiorcę oświadczenia o dobrowolnym poddaniu się karze spowoduje uzyskanie 10% redukcji kary pieniężnej, która zostałaby na niego nałożona. Skorzystanie z tej procedury nie eliminuje możliwości złożenia do sądu odwołania od decyzji UOKiK, jednakże złożenie odwołania będzie powodować utratę 10% redukcji kary. Oświadczenia przedsiębiorcy złożone w związku z procedurą settlements będą podlegały takiej samej ochronie, jak informacje o wystąpieniu przedsiębiorcy o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub jej obniżenie. Środki zaradcze Przedsiębiorcy zgłaszali UOKiK swoje wątpliwości co do właściwego sposobu wykonania decyzji. Środki zaradcze, będące nową instytucją na gruncie polskiego prawa konkurencji, mają na celu zaradzenie tej sytuacji. Zgodnie z przepisami Nowelizacji UOKiK będzie uprawniony do nałożenia środków zaradczych w przypadku naruszenia prawa konkurencji poprzez zawarcie antykonkurencyjnego porozumienia lub nadużycie pozycji dominującej. Organ będzie miał do dyspozycji dwa rodzaje środków: behawioralne i strukturalne. Przepisy Nowelizacji w otwartym katalogu środków behawioralnych wymieniają: udzielenie licencji własności intelektualnej na niedyskryminacyjnych warunkach, zmianę umowy, nałożenie obowiązku dostawy innym podmiotom określonych produktów lub świadczenia określonych usług na niedyskryminacyjnych warunkach. W odniesieniu do środków strukturalnych UOKIK będzie przysługiwać prawo do nakazania powierzenia wykonywania określonej działalności gospodarczej, w tym wykonywania tej działalności na różnych Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. 5

6 szczeblach obrotu, poszczególnym podmiotom w ramach grupy kapitałowej lub odrębnym jednostkom organizacyjnym w ramach struktury przedsiębiorcy. Z uwagi na bardziej inwazyjny charakter tego środka, UOKiK będzie mógł go nałożyć tylko w sytuacji, gdy środki behawioralne mogłyby się okazać nieskuteczne, albo, choć skuteczne, byłyby bardziej uciążliwe dla przedsiębiorcy. Nowelizacja przewiduje przeprowadzenie tzw. procedury konsultacyjnej, w toku której organ poinformuje przedsiębiorcę o zamiarze zastosowania określonych środków, a przedsiębiorca będzie miał 14 dni, by przedstawić swoje stanowisko. UOKiK będzie uprawniony do określenia terminu realizacji środków, jak i nałożenia na przedsiębiorcę obowiązków składania informacji o stopniu ich realizacji. Nieudzielenie tych informacji, lub udzielenie informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd będzie zagrożone sankcją finansową w wysokości do 50 mln euro. Kary Nowelizacja wprowadza bezpośrednią odpowiedzialność osób zarządzających za umyślne dopuszczenie przez swoje działanie lub zaniechanie do zawarcia przez przedsiębiorcę nielegalnego porozumienia ograniczającego konkurencję. Przez osoby zarządzające należy rozumieć osoby kierujące przedsiębiorstwem, w szczególności pełniące funkcje kierownicze lub wchodzące w skład organu zarządzającego. Zgodnie z przepisami Nowelizacji osoby zarządzające mogą zostać ukarane przez UOKiK karą pieniężną w wysokości do 2 mln zł. Co istotne, na takiej samej zasadzie będą odpowiadać obecni, jaki i byli pracownicy przedsiębiorcy. Odpowiedzialność ma charakter następczy w stosunku do odpowiedzialności przedsiębiorcy, co oznacza, że może zostać stwierdzona tylko w decyzji nakładającej karę na przedsiębiorcę. Jednocześnie wykluczona została podwójna odpowiedzialność za to samo naruszenie, jeśli osoba zarządzająca jest jednocześnie przedsiębiorcą. Nowelizacja wprowadza również szereg zmian w przepisach dotyczących kar pieniężnych, usuwając luki prawne i wątpliwości interpretacyjne. Zmiany dotyczą przede wszystkim: doprecyzowania zakresu obowiązków informacyjnych przedsiębiorcy, których niewykonanie zagrożone jest karą finansową; obniżenia do euro maksymalnej kary, jaka może być nałożona na przedsiębiorcę nieosiągającego obrotu; doprecyzowanie przesłanek, jakie UOKiK będzie brać pod uwagę szacując wysokość kary; Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. 6

7 doprecyzowanie zasad dotyczących odroczenia kary pieniężnej. Ochrona konsumentów Nowelizacja przewiduje publiczne ostrzeganie przez UOKiK o podejrzeniu naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. UOKiK będzie zobligowany do podania do publicznej wiadomości takiej informacji, jeżeli z informacji zgromadzonych w toku postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów wynikać będzie, że istnieje szczególnie uzasadnione podejrzenie, iż przedsiębiorca dopuszcza się praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, która może spowodować znaczne straty lub niekorzystne skutki dla szerokiego kręgu konsumentów. Organ poinformuje o istnieniu takiej potencjalnej praktyki jak i jej prawdopodobnych skutkach. Nowelizacja doprecyzowuje również przepisy dotyczące decyzji zobowiązaniowych wydawanych w toku postępowań w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów (tj. takich decyzji, w których UOKiK nie nakłada na przedsiębiorcę kary w zamian za spełnienie przez niego określonych zobowiązań). UOKiK będzie upoważniony do nałożenia zobowiązania do złożenia przez przedsiębiorcę oświadczenia o treści i formie określonej w decyzji lub do publikacji decyzji w całości lub części. Do tej pory uprawnienie takie przysługiwało UOKiK jedynie w odniesieniu do decyzji stwierdzających naruszenie zbiorowych interesów konsumentów. Pozostałe zmiany Nowelizacja wprowadza również zmiany o charakterze proceduralnym i materialnym mających na celu zwiększenie skuteczności regulacji. Do najistotniejszych należy: Wydłużenie okresu przedawnienia w sprawach praktyk ograniczających konkurencję. Obecnie jest to to rok od końca roku, w którym zaprzestano stosowania praktyki. Nowelizacja wprowadza okres pięcioletni, tj. pięć lat od końca roku, w którym zaprzestano stosowania praktyki. Termin przedawnienia nie został przedłużony w odniesieniu do praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Będzie on w dalszym ciągu wynosił 1 rok. Wydłużenie terminu na złożenie odwołania od decyzji UOKiK do 1 miesiąca. Obecnie termin ten wynosi dwa tygodnie. Rozszerzenie zakresu zobowiązań, które UOKiK może nałożyć w decyzjach zobowiązaniowych. Zobowiązania będą polegać na podjęciu lub zaniechaniu działań zmierzających do zakończenia naruszenia (dotychczas dotyczyły zapobieżenia naruszeniu) lub usunięcia jego skutków. Zmiana dotyczy decyzji zobowiązaniowych wydawanych zarówno w postępowaniach antymonopolowych jak i w postępowaniach w sprawach naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. 7

8 Wprowadzenie zmian w kodeksie postępowania cywilnego, poprzez nadanie UOKiK uprawnienia do przedstawienia w postępowaniu sądowym swojego istotnego dla sprawy poglądu nie tylko w postępowaniach z zakresu ochrony konkurencji, ale również w innych postępowaniach, które mogą dotyczyć ochrony konkurencji i konsumentów, np. dotyczących roszczeń prywatnoprawnych wynikających z naruszenia prawa konkurencji. Komentarz Nowelizacja wprowadza szereg zmian do Ustawy, które były od dawna oczekiwane przez przedsiębiorców i należy je ocenić jako dla nich korzystne. Dotyczy to zwłaszcza zmian w zakresie kontroli koncentracji, które ograniczą obowiązek zgłoszenia zamiaru koncentracji (takich jak zmiany w sprawie progów zgłoszeniowych czy nieuwzględnianie obrotu grupy kapitałowej zbywcy) lub powinny usprawnić postępowanie zgłoszeniowe (dwuetapowość, komunikowanie przez UOKiK w postępowaniu zastrzeżeń wobec koncentracji). Niewątpliwie korzystne jest również wydłużenie terminu na złożenie odwołania od decyzji UOKiK oraz wprowadzenie zmian w zakresie obniżania kar w przypadku złożenia wniosku leniency czy dobrowolnego podania się karze. Równocześnie nowe przepisy dają UOKiK dodatkowe narzędzia zwiększające skuteczność eliminowania praktyk ograniczających konkurencję. Do nich należy zaliczyć leniency plus, kary pieniężne dla osób zarządzających oraz uprawnienie do wskazywania sposobu wykonania decyzji stwierdzających naruszenie. Ochronę konsumentów ma wzmocnić, między innymi, publiczne ostrzeganie przez UOKiK o praktykach naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Niezwykle istotne jest również wydłużenie do pięciu lat okresu przedawnienia w sprawach praktyk ograniczających konkurencję. Dla przedsiębiorców oznacza to większą potrzebę uwzględniania ograniczeń nakładanych przez prawo konkurencji w prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. 8

9 W przypadku pytań prosimy o kontakt: Małgorzata Szwaj Partner (+48) malgorzata.szwaj@linklaters.com Authors: Małgorzata Szwaj, Mariusz Łaszczyk This publication is intended merely to highlight issues and not to be comprehensive, nor to provide legal advice. Should you have any questions on issues reported here or on other areas of law, please contact one of your regular contacts, or contact the editors. Linklaters C. Wiśniewski i Wspólnicy Spółka Komandytowa. All Rights reserved 2014 Linklaters C. Wiśniewski i Wspólnicy Spółka Komandytowa jest afiliowana przy spółce osobowej z ograniczoną odpowiedzialnością Linklaters LLP zarejestrowanej w Anglii i Walii pod numerem OC Określenie partner w odniesieniu do Linklaters LLP oznacza członka Linklaters LLP oraz pracownika lub doradcę Linklaters lub afiliowanych przy niej podmiotów, o równoważnym statusie i kwalifikacjach. Lista członków Linklaters LLP oraz osób niebędących członkami lecz posiadających status partnera, wraz z opisem ich kwalifikacji zawodowych, dostępna jest w siedzibie firmy - One Silk Street, London EC2Y 8HQ, England lub na stronie internetowej We currently hold your contact details, which we use to send you newsletters such as this and for other marketing and business communications. We use your contact details for our own internal purposes only. This information is available to our offices worldwide and to those of our associated firms. If any of your details are incorrect or have recently changed, or if you no longer wish to receive this newsletter or other marketing communications, please let us know by ing us at marketing.database@linklaters.com. Warsaw Towers ul. Sienna 39 7 piętro PL Warszawa Telefon (+48) Faks (+48) Linklaters.com Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. 9 A