Jelito grube. rozdział. 6.1 Zapalenie wyrostka robaczkowego U. Melle, U. Rosien, P. Layer, V. Groβ. Etiologia i patofizjologia. Dolegliwości i objawy
|
|
- Maciej Pawłowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 rozdział Jelito grube.1 Zapalenie wyrostka robaczkowego U. Melle, U. Rosien, P. Layer, V. Groβ Zapalenie wyrostka robaczkowego należy brać pod uwagę jako najczęściej występujące, dlatego też najważniejsze schorzenie w diagnostyce różnicowej objawów ostrego brzucha. Zapalenie wyrostka robaczkowego najczęściej występuje w drugiej i trzeciej dekadzie życia, ale może się też objawić w każdym innym wieku. W krajach uprzemysłowionych występuje u 11 osób na mieszkańców rocznie, przy czym częstość jest nieco wyższa u mężczyzn niż u kobiet (1,4 : 1). Etiologia i patofizjologia Klasycznym mechanizmem chorobowym jest pierwotne zatkanie światła wyrostka robaczkowego, np. przez kamienie kałowe albo o wiele rzadziej przez przerost tkanki chłonnej i późniejszą wtórną infekcję bakteryjną. W około jednej trzeciej przypadków nie występuje jednak zatkanie światła jelita. Wówczas jako pierwotny czynnik wywołujący bierze się pod uwagę zakażenie niektórymi wirusami (np. CMV), pasożytami (np. ameba) lub bakteriami (np. Yersinia); zakażenia te powodują owrzodzenia błony śluzowej i prowadzą do wtórnej inwazji patogenami flory wyrostka robaczkowego. Typowe zapalenie wyrostka robaczkowego (ok. 50 0%) charakteryzuje się licznymi dolegliwościami: Rozlane, najpierw niewielkie, nasilające się stopniowo bóle, występujące początkowo w różnych miejscach jamy brzusznej, głównie w nadbrzuszu lub w okolicy okołopępkowej. U niektórych chorych płci męskiej występują bóle w okolicy jąder. Typowe jest nasilanie się bólu podczas ruchu. Dodatkowo towarzyszą: złe samopoczucie, nudności, często z jedno- lub kilkakrotnym zwracaniem treści pokarmowej w ciągu 4 12 godzin od pojawienia się bólu. W ciągu 12 do 24 godzin u 80% chorych dochodzi do przemieszczenia się bólu w okolicę prawego podbrzusza oraz do wystąpienia gorączki (zazwyczaj niewysokiej!), której czasami towarzyszą drgawki. Najczęściej występuje zaparcie, niekiedy jednak obserwuje się biegunkę. Zazwyczaj chorzy zgłaszają się do lekarza w ciągu godzin od wystąpienia objawów. Badaniem palpacyjnym jamy brzusznej można zlokalizować miejsce występowania największej bolesności uciskowej, które zwykle znajduje się w punkcie McBurneya (punkt zlokalizowany między połową i 1/3 odległości między kolcem biodrowym przednim górnym a pępkiem, mierząc od kolca kości biodrowej). W miejscu tym występuje obrona mięśniowa. Ból w prawym podbrzuszu może być również sprowokowany kaszlem lub gwałtownym oderwaniem ręki osoby badającej od uciśniętych powłok brzusznych (objaw Blumberga), a także delikatnym opukiwaniem jamy brzusznej (nie zawsze występuje!). Ze względu na podrażnienie otrzewnej chorzy unikają ruchu, gdyż aktywność ruchowa nasila dolegliwości bólowe. W czasie badania per rectum przy głębszym ucisku można również sprowokować ból po stronie prawej (nie zawsze jednak ból taki występuje). Podczas badania ginekologicznego nie stwierdza się natomiast bolesności szyjki macicy, co ma istotne znaczenie dla wykluczenia zapalenia przydatków macicy (jednego z najważniejszych rozpoznań w diagnostyce różnicowej). W przypadku pozakątniczej lokalizacji zmienionego zapalnie wyrostka robaczkowego wskutek ak-
2 180 Jelito grube tywnego zgięcia uda można sprowokować ból od mięśnia lędźwiowego [koniec wyrostka jest zlokalizowany w okolicy mięśnia biodrowo-lędźwiowego, objaw Jaworskiego wywołuje się podczas prostowania kończyny w stawie biodrowym przyp. tłum.]. Przy lokalizacji zmienionego zapalnie wyrostka robaczkowego w miednicy małej rotacja zgiętej w stawie biodrowym prawej kończyny dolnej wywołuje zazwyczaj silny ból jest to dodatni objaw zasłonowy [proces zapalny jest wówczas zlokalizowany w pobliżu mięśnia zasłonowego wewnętrznego przyp. tłum.]. Temperatura ciała mierzona w odbytnicy zazwyczaj wynosi 37,5 38 C (różnica temperatury mierzonej pod pachą i w odbytnicy to > 0, C). UWAGA Wysoka temperatura wskazuje na inne schorzenia bądź powikłania zapalenia wyrostka robaczkowego. Tachykardię obserwuje się tylko przy powikłanym zapaleniu wyrostka robaczkowego. Nietypowe postaci zapalenia wyrostka robaczkowego są spowodowane odmienną lokalizacją zmienionego zapalnie wyrostka (np. zakątniczą, w miednicy małej), starszym wiekiem chorego lub stanami towarzyszącymi (np. ciąża, osłabienie odporności). Postaci te charakteryzują się nietypowymi objawami. Lokalizacja zakątnicza lub w okolicy mięśnia biodrowo-lędźwiowego. Objawy kliniczne tej najczęściej występującej nietypowej postaci zapalenia wyrostka robaczkowego są skąpe. W badaniu palpacyjnym stwierdza się bolesność w prawym boku, czasami (przy bezpośrednim podrażnieniu moczowodu) występuje też częstomocz. Wyrostek robaczkowy zlokalizowany w miednicy małej. Bóle występują w podbrzuszu, czasami także po stronie lewej (!). Typowe jest występowanie parcia na mocz i stolec. Przy lokalizacji kątnicy w prawym nadbrzuszu, rotacji jelit bądź bardzo długim wyrostku robaczkowym rozpoznanie kliniczne bywa często niemożliwe. U chorych w wieku podeszłym często objawy kliniczne są tylko nieznacznie zaznaczone, również w badaniach dodatkowych stwierdza się jedynie niewielkie odchylenia, co opóźnia prawidłowe rozpoznanie bądź prowadzi do błędnej diagnozy. U chorych w wieku powyżej 50 lat częstość występowania powikłań wzrasta > 0%. Rozpoznanie zapalenia wyrostka robaczkowego u kobiet w drugim i trzecim trymestrze ciąży sprawia duże kłopoty ze względu na anatomiczne przemieszczenie wyrostka ku górze. Dominującymi objawami klinicznymi są mdłości i zwracanie treści pokarmowej. Z powodu fizjologicznego podwyższenia leukocytozy podczas ciąży badanie morfologii krwi nie jest pomocne przy rozpoznaniu. Rokowanie Śmiertelność w ostrym zapaleniu wyrostka robaczkowego przy wczesnym rozpoznaniu wynosi mniej niż 0,08%, przy częstości powikłań wynoszącej 5%. Przy wystąpieniu perforacji współczynnik śmiertelności wynosi 1 2%, a u osób w wieku podeszłym częstość wzrasta do 15%. W typowych przypadkach rozpoznanie ustala się najczęściej tylko na podstawie badania przedmiotowego i danych z wywiadu. Przy bólach w prawym podbrzuszu w diagnostyce różnicowej należy rozważyć ostry rzut zapalenia jelita, ileitis terminalis, zapalenie przydatków, torbiel jajnika, wgłobienie jelita oraz zapalenie węzłów chłonnych. U 80 90% chorych z zapaleniem wyrostka robaczkowego występuje podwyższona leukocytoza, najczęściej < 1 000/µl. Często obserwuje się zwiększenie liczby granulocytów oraz podwyższenie stężenia CRP, które rozwija się w ciągu 12 godzin. W diagnostyce różnicowej może być pomocne badanie ogólne moczu, a u kobiet w wieku rozrodczym test β-hcg. Przy niejednoznacznym obrazie klinicznym wskazane jest wykonanie badań obrazowych. Badanie USG jamy brzusznej wykonywane przez doświadczonego ultrasonografistę cechuje się dużą trafnością. Powinno być ono zlecane w pierwszej kolejności, gdyż pod względem czułości i swoistości nie ustępuje tomografii komputerowej. Najważniejszymi cechami diagnostycznymi są niekurczący się, pozbawiony perystaltyki, częściowo wypełniony powietrzem wyrostek robaczkowy o średnicy ponad
3 .1 Zapalenie wyrostka robaczkowego 181 mm, z licznymi ultrasonograficznymi cechami zapalenia wokół wyrostka oraz wyczuwalnym punktem o największej bolesności. Za pomocą badania ultrasonograficznego można też rozpoznać wyżej wymienione schorzenia, z którymi należy różnicować zapalenie wyrostka robaczkowego, wówczas nie wykazuje się najczęściej pogrubienia ściany wyrostka robaczkowego. Przy niejednoznacznym obrazie ultrasonograficznym rozpoznanie zapalenia wyrostka robaczkowego można potwierdzić bądź też wykluczyć metodą tomografii komputerowej. W przypadku kobiet ciężarnych oraz osób z przeciwwskazaniami do badania TK dużą rolę odgrywa badanie MR. Powikłania W 10 30% przypadków śródoperacyjnie stwierdza się obecność perforacji. W grupie chorych w wieku powyżej 0 r.ż. częstość perforacji szacuje się na 50 70%. Klinicznymi objawami perforacji lub zapalenia otrzewnej są objawy trwające dłużej niż 3 godzin, gorączka > 38,5 ºC, ciężki przebieg choroby, oznaki rozlanego podrażnienia otrzewnej, względnie obrona mięśniowa, wyczuwalny palpacyjnie opór oraz wysoka leukocytoza/zwiększenie liczby granulocytów. UWAGA U chorych w wieku podeszłym objawy mogą nie występować bądź też mogą być słabo zaznaczone. U części chorych przeglądowe zdjęcie RTG jamy brzusznej wykazuje obecność wolnego powietrza. W przypadku wystąpienia perforacji przykrytej/ /oklejonej (perforatio tecta) wokół wyrostka robaczkowego gromadzi się treść ropna, co może doprowadzić do powstania ropnia umiejscowionego w miednicy małej (ropień okołowyrostkowy). W przypadku uogólnionego zapalenia otrzewnej ropień może również występować podprzeponowo. Przy podejrzeniu ropnego zapalenia wyrostka robaczkowego bądź ropnia największą wartość diagnostyczną wykazują badania USG i TK jamy brzusznej. W następstwie perforacji czasami dochodzi do septycznego zakrzepowego zapalenia żył w układzie wrotnym bądź do tworzenia się ropnia wątroby, wskutek czego łatwo można przeoczyć kliniczne cechy zapalenia wyrostka robaczkowego będącego pierwotną przyczyną. Leczenie Jedynym właściwym sposobem postępowania jest appendektomia, obecnie coraz częściej wykonywana laparoskopowo. Zaleca się okołooperacyjną profilaktyczną antybiotykoterapię dożylną przez 3 dni (np. mezlocylina 3 2 g, metronidazol mg) [mezlocylina nie jest zarejestrowana w Polsce przyp. tłum.]. Przy wystąpieniu powikłań wskazane jest przeprowadzenie appendektomii z równoczesną antybiotykoterapią. W przypadku obecności ropnia można najpierw spróbować wykonać drenaż pod kontrolą USG lub TK (pod osłoną antybiotyków), a następnie po ustąpieniu ostrego stanu zapalnego wykonać appendektomię. Nawracające lub przewlekłe zapalenie wyrostka robaczkowego: po ostrym zapaleniu wyrostka robaczkowego o samoograniczającym się przebiegu ( 8% przypadków) często dochodzi do nawrotów (35% w ciągu roku), dlatego również w tym przypadku wskazane jest wykonanie appendektomii. Zagadnienie występowania przewlekłego zapalenia wyrostka robaczkowego budzi kontrowersje. W rzadkich przypadkach zapalenie o rzeczywiście przewlekłym przebiegu wydaje się jednak możliwe (np. w przypadku mukowiscydozy). Również w takiej sytuacji metodą leczenia jest appendektomia. Appendektomię powinno się wykonać również w przypadku, gdy obecne są typowe objawy kliniczne, a nie wykazano makroskopowych cech zapalenia wyrostka robaczkowego oraz wykluczono inne możliwe przyczyny. Wynika to z faktu, że w 50% przypadków histologicznie wykazuje się neurogennie zmieniony wyrostek robaczkowy, a po leczeniu operacyjnym dolegliwości ustępują. Nie jest natomiast wskazana profilaktyczna appendektomia u chorych bez dolegliwości.
4 182 Jelito grube.2. Uchyłki jelita grubego U. Melle, U. Rosien, P. Layer, G. Holtmann, V. Groβ.2.1 Uchyłkowatość jelita grubego Uchyłkami nazywa się uwypuklenia błony śluzowej jelita grubego spowodowane brakiem ciągłości warstwy mięśniowej. Uchyłkowatość jelita grubego jest szeroko rozpowszechniona w krajach zachodnich. Czynnikami ryzyka są starszy wiek (częstość występowania u osób 40-letnich szacuje się na około 10%, u osób w wieku > 0 lat wynosi ona około 50%) oraz nadwaga, wykazujące związek z wyższym odsetkiem powikłań. W esicy zlokalizowanych jest 95% wszystkich uchyłków. Etiologia i patofizjologia W patogenezie rozwoju uchyłków istotną rolę odgrywa wiele czynników. Powstawaniu uchyłków sprzyja osłabienie ściany jelita związane z podeszłym wiekiem (w przypadku osłabienia tkanki łącznej, jak np. w zespole Marfana, występujące również we wcześniejszym wieku) oraz ze zwiększonym ciśnieniem w świetle jelita, które występuje przy stosowaniu diety ubogiej we włókna (prawo Laplace a: im mniejszy promień jelita, tym bardziej wzrasta wywołane skurczem warstwy mięśniowej ciśnienie wewnątrz światła jelita). Uchyłki nabyte są w rzeczywistości pseudouchyłkami, tzn. tworzą się w wyniku przepuklin błony śluzowej i podśluzowej, powstających wskutek ubytków ciągłości warstwy mięśniowej. Uchyłki prawdziwe są natomiast cechą wrodzoną związaną z obecnością przepuklin we wszystkich warstwach ściany jelita grubego. Uchyłkowatość rozpoznaje się zazwyczaj przypadkowo u osób bez objawów klinicznych. Przewlekle występujące objawy dotyczą zazwyczaj mniej niż 25% chorych, mają zwykle niewielkie nasilenie i nie wymagają leczenia. Objawy te są często skutkiem tonicznych skurczów esicy i związanych z tym zaburzeń czynności motorycznej jelita. Objawy o dużym nasileniu i dłużej trwające występują u 10 15% chorych jako następstwo wielokrotnych subklinicznie przebiegających (zazwyczaj mylonych ze zwykłym rozstrojem jelit lub objawami zespołu jelita drażliwego) stanów zapalnych i następowego przewężenia światła wskutek powstawania blizn/zrostów. Wiodącymi objawami są skurczowe bóle w lewym podbrzuszu, które czasami związane są ze spożyciem pokarmu i mogą ustępować po wypróżnieniu (zob.: Zespół jelita drażliwego). U niewielkiej liczby chorych z uchyłkowatością występuje biegunka lub nieregularny rytm wypróżnień, bębnica i/lub wzdęcia. Rokowanie Niepowikłana uchyłkowatość nie wiąże się z podwyższoną śmiertelnością. Powikłaniami są zapalenie uchyłków i krwawienie z uchyłków. U ponad 80% pacjentów rozpoznanie uchyłków następuje przypadkowo (zazwyczaj podczas badania endoskopowego). Chorzy, u których występują objawy, często podają w wywiadzie nawracające epizody dolegliwości bólowych. Zazwyczaj występuje ból uciskowy zlokalizowany w lewym podbrzuszu. Ważnymi jednostkami chorobowymi, z którymi należy różnicować objawy uchyłkowatości są: zapalenie uchyłków, zespół jelita drażliwego (nierzadko występuje on jednocześnie z uchyłkami), a także rak jelita grubego (należy pamiętać też o innych nowotworach zlokalizowanych w miednicy małej!). Z rzadziej występujących chorób należy wziąć pod uwagę nieswoiste zapalenia jelit i niedokrwienne zapalenie jelita grubego. Leczenie U wszystkich chorych należy dążyć do zwiększenia objętości stolca dzięki stosowaniu diety bogatej w błonnik (poradnictwo dietetyczne! w zależności od potrzeb dieta oparta na produktach zawierających kleje roślinne lub błonnik psyllium) i normalizacji liczby wypróżnień (odpowiednie nawodnienie
5 .2. Uchyłki jelita grubego 183 organizmu, indywidualnie Macrogol, laktuloza; jeśli to możliwe, należy unikać stosowania innych środków przeczyszczających!). Jeśli dolegliwości bólowe nie ustępują, można dodatkowo w leczeniu spróbować zastosować mebewerynę (np. Duspatalin 3 1 tabl.; czasami skuteczniejszy bywa Duspatalin retard 2 1 tabl.) albo olejek miętowy (np. Mentacur), podawane początkowo 2 lub 3 tygodnie. Leczenie takie powinno być kontynuowane tylko wówczas, gdy po wyżej wymienionym okresie zaobserwowano poprawę. Wyniki nowszych badań sugerują skuteczność okresowego leczenia mesalazyną (w dawkach od mg do mg przez 10 dni w miesiącu). [W Polsce dostępne są doustne preparaty mesalazyny konfekcjonowane po 250 i 500 mg przyp. tłum.]. Leczenie chirurgiczne (usunięcie esicy) pozostaje zagadnieniem dyskusyjnym w przypadku przewlekłych, opornych na leczenie dolegliwości bólowych i dowodów przemawiających za nawracającymi zapaleniami uchyłków bądź też za obecnością zbliznowaceń..2.2 Zapalenie uchyłków jelita grubego Najczęstsze powikłanie uchyłkowatości występuje w około 10 15% przypadków. Etiologia i patogeneza Zapalenie uchyłków jelita grubego jest miejscowym bakteryjnym stanem zapalnym występującym po mikroperforacji uchyłka (rzadko kilku uchyłków), któremu sprzyja zaleganie stolca w uchyłku, ścieńczenie ściany uchyłka, osłabienie tkanki łącznej (wiek, predyspozycje) i/lub podwyższone ciśnienie w świetle jelita grubego (dieta uboga w błonnik). Przy pełnej perforacji występują poważne powikłania: zapalenie otrzewnej, ropień, wytworzenie przetoki. Głównymi objawami niepowikłanego zapalenia uchyłków są bóle (zazwyczaj w lewym podbrzuszu, lewostronne zapalenie wyrostka robaczkowego ), gorączka, zmiana rytmu wypróżnień, rzadziej krwawienie z odbytu wskutek krwawienia z uchyłka, nudności, wymioty, zaburzenia dyzuryczne. W badaniu przedmiotowym stwierdza się ból przy ucisku, czasami wyczuwalny jest opór ( wałek jelitowy), zazwyczaj obserwuje się spowolnienie perystaltyki (nadmiernie wzmożona perystaltyka może świadczyć o niedrożności). Często (ale nie zawsze) występuje podwyższenie leukocytozy i OB. UWAGA U osób starszych oraz u chorych z upośledzoną odpornością lub leczonych kortykostereoidami mogą nie występować typowe objawy kliniczne lub odchylenia w badaniach dodatkowych, nawet w przypadku zapalenia uchyłków o dużym nasileniu lub obecności powikłań! Rokowanie Rokowanie przy niepowikłanym zapaleniu uchyłków jest dobre. Powikłania występują jednak w 15 30%. U 1/3 chorych dochodzi do nawrotu zapalenia uchyłków, przy czym u chorych z drugim epizodem zapalenia uchyłków częstość tego powikłania wzrasta do >50%. Rozpoznanie można najczęściej ustalić już na podstawie danych klinicznych (objawy i badanie przedmiotowe). Zmieniony zapalnie uchyłek można uwidocznić w badaniu ultrasonograficznym. W typowym, niepowikłanym zapaleniu uchyłków dalsze badania nie są konieczne. W przypadku niejednoznacznego obrazu klinicznego i podejrzenia uogólnionego zapalenia i/lub obecności powikłań (perforacja, organizujący się ropień, przetoka), a także u chorych z grupy podwyższonego ryzyka (wiek < 40 lat, immunosupresja) wskazane jest wykonanie badania TK z dożylnym i doodbytniczym podaniem kontrastu. Tomografia komputerowa pozwala najlepiej ocenić lokalizację, zaawansowanie i co szczególnie ważne groźne pozajelitowe powikłania zapalenia uchyłków, dlatego też obecnie prawie zupełnie zastąpiła uprzednio powszechnie stosowaną kolografię. Wykonanie kolonoskopii nie jest wskazane
6 184 Jelito grube w ostrym stanie zapalnym ze względu na ryzyko perforacji. Celem diagnostyki jest zaklasyfikowanie zapalenia uchyłków jelita grubego do jednej z niżej wymienionych grup: stopień I: ostre, niepowikłane zapalenie uchyłków jelita grubego o lekkim przebiegu, stopień II: ostre powikłane zapalenie uchyłków jelita grubego, stopień IIa: zapalenie okołouchyłkowe/ropowica, stopień IIb: perforacja przykryta/oklejona (perforatio tecta), ropień, stopień IIc: wolna perforacja/zapalenie otrzewnej, stopień III: powikłania przewlekle nawracającego zapalenia uchyłków jelita grubego, takie jak przetoki, zwężenia. Klasyfikacja zasięgu zmian w następstwie perforacji wg Hincheya: stopień I: ropień okołookrężniczy, stopień II: odległy ropień w podbrzuszu, przestrzeni zaotrzewnowej lub miednicy małej, stopień III: wolna perforacja z uogólnionym zapaleniem otrzewnej, stopień IV: wolna perforacja z kałowym zapaleniem otrzewnej. W diagnostyce różnicowej uwzględnia się takie schorzenia, jak objawowa uchyłkowatość jelita grubego ( rozdz..2.1), rak jelita grubego, nieswoiste zapalenia jelit, niedokrwienne zapalenie jelit, zapalenie wyrostka robaczkowego i zapalenie żołądkowo-jelitowe. Zapalenie jelita towarzyszące uchyłkom charakteryzuje się odcinkowym zapaleniem fragmentu esicy zawierającego uchyłki, przy czym proces ten nie obejmuje bliższej części okrężnicy i odbytnicy. W patogenezie rozważa się udział różnych czynników, np. zaburzeń flory jelitowej lub odpowiedzi immunologicznej. Typowymi objawami są bolesne parcie na stolec, obecność krwi w stolcu oraz biegunka. Odróżnienie od innych rodzajów odcinkowego zapalenia jelit, jak choroby Leśniowskiego- Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, niedokrwiennego bądź zakaźnego zapalenia jelit, może nastręczać liczne trudności, ponieważ zmiany histologiczne w zapaleniu jelit towarzyszące uchyłkom nie są patognomoniczne jedynie dla tego schorzenia. Od zapalenia uchyłków należy także odróżnić zapalenie przyczepka sieciowego (epiploic appendagitis, epiploic appendicitis), które choć w rzeczywistości występuje nierzadko bywa dość często błędnie diagnozowane bądź pozostaje nierozpoznane. Schorzenie to jest zapaleniem niedokrwiennym występującym w przebiegu skrętu jelita lub zakrzepicy żylnej. Obraz kliniczny, w zależności od lokalizacji zmiany, jest podobny do ostrego zapalenia uchyłków lub zapalenia wyrostka robaczkowego. Rozpoznanie ustala się za pomocą badania ultrasonograficznego bądź tomografii komputerowej (rozpoznanie potwierdza uwidocznienie 1 4cm okołookrężniczego ogniska z otoczką będącą wyrazem zmian zapalnych krezki i pogrubieniem okolicznych ścian okrężnicy). Zapalenie przyczepka sieciowego można leczyć zachowawczo; w przypadku leczenia chirurgicznego usuwa się zmieniony zapalnie przyczepek sieciowy. Powikłania Na podstawie obserwacji klinicznych oraz wyników badań epidemiologicznych stwierdza się zwiększenie częstości występowania powikłań zapalenia uchyłków jelita grubego, przy czym istotnym czynnikiem ryzyka jest nadwaga. UWAGA Powikłany przebieg zapalenia uchyłków jelita grubego występuje przeważnie przy pierwszym epizodzie zapalenia, tzn. przy braku wcześniejszego wywiadu w tym kierunku (ma to istotne znaczenie w diagnostyce różnicowej!). Współczynnik śmiertelności (zgon najczęściej jest powikłaniem perforacji) wynosi 10 15%. Ważne znaczenie ma przeprowadzenie interdyscyplinarnej konsultacji chirurgicznej! Ropień: ciągła lub nawracająca gorączka, podwyższona leukocytoza, zmienna bolesność jamy brzusznej z wyczuwalnym palpacyjnie oporem stanowią wskazówki przemawiające za podejrzeniem ropnia, który można uwidocznić w badaniu ultrasonograficznym. Jeszcze dokładniejszą metodą potwierdzenia obecności ropnia jest TK. Przetoka: do tworzenia się przetok dochodzi w 5 33% przypadków wskutek stanu zapalnego
7 .2. Uchyłki jelita grubego 185 przebiegającego z uszkodzeniem okolicznych narządów. Objawy zależą zwykle od zajętego narządu. Najczęściej przetoki powstają w pęcherzu moczowym, a objawami są dyzuria, częste parcie na mocz (pollakisuria) i ewentualnie obecność powietrza w oddawanym moczu (pneumaturia). Rozpoznanie może potwierdzić wykonanie kolografii z zastosowaniem środków kontrastowych rozpuszczalnych w wodzie, tomografii komputerowej, w niektórych przypadkach MR lub cystoskopii, bądź cystografii. Przetoka jelitowo-pochwowa prowadzi do pojawienia się treści kałowej w pochwie. Perforacja: w przypadku wolnej perforacji uchyłka w przebiegu jego zapalenia (w przeciwieństwie do mikroperforacji) po wystąpieniu miejscowych objawów dochodzi do uogólnionego zapalenia otrzewnej i objawów ostrego brzucha z rozlanymi bólami, obroną mięśniową oraz wstrząsem septycznym. Na przeglądowym zdjęciu RTG jamy brzusznej widoczna jest obecność wolnego powietrza. Śmiertelność jest wysoka, zwłaszcza u osób starszych, przyjmujących NLPZ oraz z niewydolnością nerek. Zatkanie jelita/niedrożność: zatrzymanie stolca, wymioty, wymioty treścią kałową oraz nadmiernie wzmożona perystaltyka wskazują na zatkanie jelita. Objawy nie zawsze przebiegają w sposób typowy. Poza możliwością zatkania jelita grubego spowodowanego obrzękiem zapalnym możliwa jest również niedrożność jelita cienkiego wskutek objęcia pętli jelitowej procesem zapalnym. Rozpoznanie ustala się na podstawie przeglądowego zdjęcia RTG jamy brzusznej, ultrasonografii, a także radiologicznego badania jelita grubego i cienkiego z kontrastem. Krwawienie z uchyłków jelita grubego w przebiegu ich zapalenia występuje rzadko, ale może prowadzić do znacznej utraty krwi. Leczenie zachowawcze Leczenie niepowikłanego ostrego zapalenia uchyłków jelita grubego jest zachowawcze i musi być dostosowane do stopnia ciężkości oraz przebiegu choroby. Zapalenie uchyłków jelita grubego o lekkim przebiegu: chorzy z niewielkimi dolegliwościami bólowymi, niską leukocytozą (< /µl) oraz brakiem danych wskazujących na powikłania mogą być leczeni za pomocą ścisłych restrykcji dietetycznych: zaleca się wypijanie dużych ilości herbaty, dopuszcza się spożywanie sucharów i kleików owsianych przez dwie doby, następnie powinna być stosowana płynna dieta bezresztkowa, leżenie w łóżku oraz doustna antybiotykoterapia lekiem o szerokim zakresie działania (np. amoksycylina/kwas klawulanowy 3 dz. w dawce 500/125 mg lub 2 dz. w dawce 875/125 mg, bądź też ciprofloksacyna 2 dz. w dawce 500 mg, niekiedy uzupełniana metronidazolem w dawce 3 dz. po 400 mg przez 7 10 dni [W Polsce metronidazol w tabletkach dostępny jest w dawce 250 mg przyp. tłum.]). W przypadku objawów o niedużym nasileniu, braku czynników ryzyka i dobrym dostępie do opieki medycznej leczenie może być prowadzone ambulatoryjnie, we wszystkich pozostałych przypadkach powinno się hospitalizować chorego. Po ustąpieniu ostrej fazy zapalenia i normalizacji laboratoryjnych wykładników stanu zapalnego (OB, leukocytoza) powoli powinno się powracać do normalnej diety zawierającej odpowiednią ilość substancji balastowych (surowe potrawy, sałata). W niektórych przypadkach zaleca się podawanie specjalnych preparatów zawierających substancje balastowe (kleje roślinne-guar, błonnik psyllium). Zapalenie uchyłków jelita grubego o ciężkim przebiegu: przy występowaniu ostrych bólów, znacznie podwyższonej leukocytozie, objawów podrażnienia otrzewnej lub innych danych wskazujących na powikłania konieczne jest leczenie szpitalne i ścisły nadzór. Stosuje się ścisłą dietę, dożylną substytucję płynów i glukozy oraz antybiotykoterapię dożylną (np. amoksycylina/kwas klawulanowy 3 dz. w dawce 1,2 2,2 g lub piperacylina/tazobaktam 3 dz. w dawce 4,5 g lub cefalosporyna drugiej generacji (cefotaksym 2 4 dz. w dawce 1 2 g, ceftriakson 1 dz. w dawce 1 2 g), bądź też ciprofloksacyna 2 dz. w dawce mg lub karbapenem 3 dz. w dawce 0,5 1 g) przez okres 7 10 dni. Podczas leczenia należy bardzo starannie nadzorować stan kliniczny chorego oraz kontrolować leukocytozę, aby nie przeoczyć rozwijających się powikłań. Po ustaniu ostrego stanu zapalnego można powoli powracać do normalnej diety. Docelowo należy dążyć do stosowania diety zawierającej wystarczającą ilość substancji balastowych.
8 18 Jelito grube Zazwyczaj nawroty zapalenia uchyłków jelita grubego należy również leczyć zachowawczo. Leczenie operacyjne Pilne wskazania do leczenia operacyjnego to: perforacja uchyłka jelita lub pęknięcie ropnia, organizowanie się ropnia, ropień przetrwały lub dalsza progresja dużego (powyżej 4 cm) ropnia (po godz.), pomimo stosowania właściwej antybiotykoterapii, jeśli nie jest możliwy drenaż ropnia, sepsa układu moczowego w przebiegu przetoki pęcherzowo-okrężniczej, zatkanie jelita grubego/niedrożność, masywne długotrwałe krwawienie. Zabieg chirurgiczny przeprowadzany w trybie nagłym charakteryzuje się szczególnie wysoką śmiertelnością u osób w wieku podeszłym (20 50%). Czasami konieczne jest czasowe wyłonienie stomii jelitowej. Przed zabiegiem należy wyrównać niedobory wodno-elektrolitowe. Doniesienia z ostatnich lat wskazują na skuteczność laparoskopowego płukania/drenażu jamy otrzewnowej i ewentualnie podszycia bądź zamknięcia widocznej perforacji w przypadku powikłanego zapalenia uchyłków jelita grubego (stopień III wg Hincheya). Takie postępowanie, charakteryzujące się niższą śmiertelnością oraz niższym ryzykiem wyłonienia stomii jelitowej, może być alternatywą operacyjnego usunięcia fragmentu jelita. Względne wskazania do zabiegu już po pierwszym epizodzie zapalenia uchyłków jelita grubego obejmują przypadki: ciężkiego/powikłanego przebiegu, osób z obniżoną odpornością bądź w immunosupresji, braku możliwości wykluczenia nowotworu. Zabieg chirurgiczny ze wskazań względnych po wyleczonym epizodzie zapalenia uchyłków jelita grubego lub po dłuższej przerwie w dolegliwościach wykonuje się zazwyczaj laparoskopowo, a śmiertelność okołooperacyjna wynosi około 1%. Na podstawie dowodów naukowych nie można sformułować zaleceń dotyczących właściwego czasu wykonania operacji. Zabieg chirurgiczny zaleca się przy: wczesnym wystąpieniu i/lub częstych nawrotach zapalenia uchyłków. Obecnie nie zaleca się profilaktycznego zabiegu po pierwszym nawrocie zapalenia uchyłków w celu zapobiegania kolejnym nawrotom. Wskazania do zabiegu należy ustalać indywidualnie, po rozmowie z chorym, uwzględniając częstotliwość oraz uciążliwość epizodów zapaleń uchyłków, wiek chorego oraz schorzenia towarzyszące; guzie zapalnym związanym z zapaleniem uchyłków; występowaniu przewlekłych dolegliwości, również pomiędzy epizodami zapalenia uchyłków. Po operacyjnym głównie laparoskopowym usunięciu niepowikłanych uchyłków esicy współczynnik nawrotów szacuje się na 3 13%. W celu uniknięcia nawrotów oprócz usunięcia fragmentu zawierającego ognisko zapalne należy zawsze usunąć również dalszą część esicy aż do zgięcia odbytniczo- -esiczego, aby resekcja objęła całą strefę podwyższonego ciśnienia..2.3 Krwawienie z uchyłków jelita grubego Krwawienie z uchyłków jelita grubego występuje w 15 40% rozpoznanych uchyłków. Krwawienia o ciężkim przebiegu, ze znacznym spadkiem wartości Hb i powikłaniami hemodynamicznymi, występują jednak rzadziej (2 %), a ich źródłem są często uchyłki zlokalizowane w proksymalnej części jelita. Z klinicznego punktu widzenia uwagę zwraca obecność bezbolesnego krwawienia z odbytu, które może występować ciągle lub okresowo. Tylko u nielicznych chorych występuje jednocześnie zapalenie uchyłków jelita grubego. Rokowanie W przypadku krwawienia z uchyłków jelita grubego rokowanie jest dobre. Samoistnie ustępuje 80% krwawień. Ryzyko nawrotu krwawienia wynosi ok. 25%. Po pierwszym epizodzie krwawienia ryzyko wzrasta do > 50%.
9 .3 Angiodysplazje 187 Rozpoznanie ustala się podczas kolonoskopii wykonanej w czasie epizodu ostrego krwawienia (w celu lepszej oceny należy dążyć do przygotowania chorego z zastosowaniem właściwych preparatów). Badanie angiograficzne oraz scyntygraficzne zaleca się tylko w wyjątkowych sytuacjach. W przerwach pomiędzy epizodami krwawienia rozpoznanie to można podejrzewać tylko na podstawie wcześniejszego wykazania obecności uchyłków oraz braku danych świadczących o innej przyczynie krwawienia. W przypadku krwawienia z uchyłka umiejscowionego w prawej połowie okrężnicy możliwe jest występowanie nie tylko krwi w stolcu, ale również stolców smolistych. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić zmiany patologiczne w zakresie jelita grubego (rak jelita grubego, nieswoiste zapalenia jelit, angiodysplazje, niedokrwienne zapalenie jelita grubego), a także zmiany umiejscowione w górnym odcinku przewodu pokarmowego, które mogą stanowić źródło krwawienia (wrzód, rak żołądka, krwawienie z żylaków przełyku/żołądka, ostre zmiany śluzówkowe; rozdz. 1.8). Leczenie Przy masywnej utracie krwi w trakcie krwawienia połączonej ze spadkiem wartości Hb powodującym następstwa hemodynamiczne obowiązkowy jest staranny nadzór oraz stabilizacja stanu chorego poprzez resuscytację płynową i transfuzję preparatów krwiozastępczych. Jeśli nie jest możliwe zahamowanie krwawienia metodą endoskopową (elektrokoagulacja, podwiązanie uchyłka po wewnętrznym skręcie ) bądź też radiologiczną (angiografia z wybiórczą embolizacją), należy zahamować krwawienie operacyjnie albo usunąć chorobowo zmieniony fragment jelita. Z powodu istotnie wzrastającego ryzyka ponownego krwawienia po pierwszym nawrocie wskazany jest zabieg chirurgiczny (usunięcie fragmentu jelita zawierającego uchyłki)..3 Angiodysplazje U. Melle, U. Rosien, P. Layer, V. Groβ Angiodysplazje są przypuszczalnie zmianami zwyrodnieniowymi naczyń. Należy je w istotny sposób uwzględniać w diagnostyce różnicowej przyczyn bezbolesnego krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Zmiany te można wykazać w całym jelicie grubym, przede wszystkim w kątnicy i okrężnicy wstępującej. U 20 30% chorych ze zmianami angiodysplastycznymi występują następujące objawy: obecność krwi w stolcu, smoliste stolce, niedokrwistość, niedobór żelaza lub dodatni test na krew utajoną w kale. Epizody krwawienia u osób po piątej dekadzie życia mogą występować jako ostre, bądź przewlekłe i nawracające. Objawy oraz nasilenie poszczególnych epizodów krwawienia mogą być zmienne. Występowanie jest równie częste u obu płci. Ponieważ krwawienie w 80 90% ustępuje samoistnie, zmiany angiodysplastyczne rozpoznaje się rzadko endoskopowo, jest to możliwe tylko podczas ostrego krwawienia. Wykonanie kolonoskopii w trybie nagłym jest wskazane jedynie w przypadku masywnej obecności krwi w stolcu. W przerwach pomiędzy epizodami krwawienia angiodyspazje w badaniu endoskopowym jawią się jako liczne, wielkości 2 4 mm, wiśniowo-czerwone nieregularnie odgraniczone obszary, częściowo uwypuklone, a częściowo płaskie. Podczas ostrego krwawienia największą trafnością rozpoznania cechuje się wybiórcza angiografia (umożliwiająca przy masywnym krwawieniu wykonanie embolizacji naczyń). Przy podejrzeniu angiodysplazji w zakresie jelita czczego lub krętego pomocne może być wykonanie enteroskopii dwubalonowej, endoskopii kapsułkowej bądź też śródoperacyjnego badania endoskopowego jelita cienkiego.
Wybrane przypadki medyczne na oddziale chirurgii i onkologii dziecięcej
Wybrane przypadki medyczne na oddziale chirurgii i onkologii dziecięcej Maria Marciniak Opiekun koła: Dr n. med. Janusz Jabłoński Kierownik kliniki: Prof. dr n med. Ewa Andrzejewska Ostre zespoły brzuszne
Bardziej szczegółowoWSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT. Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii
WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii Choroba Crohna Zapalenie przewodu pokarmowego w chorobie Crohna
Bardziej szczegółowoZebrała i opracowała Maria Sałamacha
BÓLE BRZUCHA Zebrała i opracowała Maria Sałamacha Ból brzucha u dzieci ma zwykle charakter czynnościowy, co oznacza, że szczegółowe badania i analizy laboratoryjne nie wykazują żadnych odchyleń, jednak
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta: PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:..... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury
Bardziej szczegółowoZespół ostrego brzucha - syndroma abdomen acutum
Zespół ostrego brzucha - syndroma abdomen acutum Silne dolegliwości bólowe brzucha o wzrastającym nasileniu Obrona mięśniowa Objawy otrzewnowe Zatrzymanie gazów i stolca Wymioty Objawy ogólne: tachykardia,
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoZapalenie ucha środkowego
Zapalenie ucha środkowego Poradnik dla pacjenta Dr Maciej Starachowski Ostre zapalenie ucha środkowego. Co to jest? Ostre zapalenie ucha środkowego jest rozpoznawane w przypadku zmian zapalnych w uchu
Bardziej szczegółowoOśrodki medyczne wykonujące procedury diagnostyczno-terapeutyczne powinny mieć następujące możliwości:
REKOMENDACJE KONSULTANTA KRAJOWEGO W DZIEDZINIE CHIRURGII ONKOLOGICZNEJ ORAZ POLSKIEGO TOWARZYSTWA CHIRURGII ONKOLOGICZNEJ W ZAKRESIE DIAGNOSTYKI I LECZENIA CHORYCH NA RAKA JELITA GRUBEGO REKOMENDACJE
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta: PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:.... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta: PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:..... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury
Bardziej szczegółowoZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU
ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU 14 czerwca 2012 r dr n. med. Piotr Tomczak Klinika Onkologii U.M. Poznań Epidemiologia raka nerki RCC stanowi 2 3% nowotworów złośliwych
Bardziej szczegółowoZaawansowany. Zaliczenie drugiego semestru z chirurgii i pielęgniarstwa chirurgicznego.
1 Kierunek: PIELĘGNIARSTWO Nazwa przedmiotu Chirurgia i pielęgniarstwo chirurgiczne Kod przedmiotu Poziom przedmiotu Rok studiów Semestr Liczba punktów Metody nauczania Język wykładowy Imię i nazwisko
Bardziej szczegółowoChoroba uchyłkowa jelita grubego - najnowsze trendy postępowania.
Choroba uchyłkowa jelita grubego - najnowsze trendy postępowania. W krajach uprzemysłowionych uchyłkowatość jelita grubego dotyczy aż 65% populacji po 65. roku życia. Uchyłki jelita grubego występują najczęściej
Bardziej szczegółowoZesłpół jelita drażliwego. łac. colon irritabile; ang. Irritable Bowel Syndrome, (w skrócie IBS) (Nerwica jelit)
Zesłpół jelita drażliwego łac. colon irritabile; ang. Irritable Bowel Syndrome, (w skrócie IBS) (Nerwica jelit) Co to jest? Zespół jelita drażliwego jest to przewlekła (trwająca przez co najmniej trzy
Bardziej szczegółowoOstre schorzenia chirurgiczne w położnictwie i ginekologii
Ostre schorzenia chirurgiczne w położnictwie i ginekologii I KATEDRA I KLINIKI POŁOŻNICTWA I GINEKOLOGII WUM prof. dr hab. n. med. Bronisława Pietrzak, dr n. med. Piotr Marianowski, lek. Damian Warzecha
Bardziej szczegółowoWCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI
WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI Elżbieta Adamkiewicz-Drożyńska Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Początki choroby nowotworowej u dzieci Kumulacja wielu zmian genetycznych
Bardziej szczegółowoLp. Zakres świadczonych usług i procedur Uwagi
Choroby układu nerwowego 1 Zabiegi zwalczające ból i na układzie współczulnym * X 2 Choroby nerwów obwodowych X 3 Choroby mięśni X 4 Zaburzenia równowagi X 5 Guzy mózgu i rdzenia kręgowego < 4 dni X 6
Bardziej szczegółowowiek lat bez objawów raka jelita grubego Więcej Na czym polega kolonoskopia?
Choroba nie czeka TY TEŻ NIE CZEKAJ! Bezpłatne badania kolonoskopowe Serdecznie zapraszamy na bezpłatne badania kolonoskopowe. Badania współfinansowane są przez Unię Europejską ramach projektu Choroba
Bardziej szczegółowoPodstawowe badania obrazowe. Marcin Szulc Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii
Podstawowe badania obrazowe Marcin Szulc Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii Prawidłowe myślenie lekarskie Zebranie podstawowych danych (badanie podmiotowe i przedmiotowe)
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Bisacodyl GSK, 10 mg, czopki. Bisacodylum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Bisacodyl GSK, 10 mg, czopki Bisacodylum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje ważne
Bardziej szczegółowoTOPOGRAFIA JAMY BRZUSZNEJ FIZJOTERAPIA PO OPERACJACH JAMY BRZUSZNEJ DOSTĘPY DO OPERACJI JAMY BRZUSZNEJ
TOPOGRAFIA JAMY BRZUSZNEJ FIZJOTERAPIA PO OPERACJACH JAMY BRZUSZNEJ DOSTĘPY DO OPERACJI JAMY BRZUSZNEJ WPŁYW OPERACJI W OBRĘBIE JAMY BRZUSZNEJ NA CZYNNOŚĆ UKŁADU ODDECHOWEGO Okolica operacji Natężona pojemność
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W BIAŁYMSTOKU SYLABUS - CHIRURGIA.... (imię i nazwisko)
UNIWERSYTET MEDYCZNY W BIAŁYMSTOKU SYLABUS - CHIRURGIA... (imię i nazwisko) III rok (semestr 5/6) wykłady seminaria ćwiczenia I Klinika Chirurgii Ogólnej i Endokrynologicznej II Klinika Chirurgii Ogólnej
Bardziej szczegółowoINTESTA jedyny. oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej
INTESTA jedyny oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej Dlaczego INTESTA? kwas masłowy jest podstawowym materiałem energetycznym dla nabłonka przewodu pokarmowego, zastosowanie,
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:..
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:.. PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoNIEWYDOLNOŚĆ NEREK - EPIDEMIOLOGIA, OBJAWY, STADIA NIEWYDOLNOŚCI, DIAGNOSTYKA AGNIESZKA BARTOSZ GR.1
NIEWYDOLNOŚĆ NEREK - EPIDEMIOLOGIA, OBJAWY, STADIA NIEWYDOLNOŚCI, DIAGNOSTYKA AGNIESZKA BARTOSZ GR.1 Niewydolność nerek Niewydolność nerek charakteryzuje się utratą zdolności do oczyszczania organizmu
Bardziej szczegółowoUrologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki. Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa
Urologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa Nefrektomia Nefrektomia jest metodą umożliwiającą całkowite wyleczenie
Bardziej szczegółowoEpidemiologia. Czynniki ryzyka. Predyspozycje genetyczne. Polipy gruczołowe. Predyspozycje genetyczne. Rak jelita grubego. Zachorowalność w 2003 roku:
Epidemiologia Rak jelita Szkolenie dla lekarzy rodzinnych 2007 Igor Madej Oddział Chirurgii Onkologicznej II Dolnośląskiego Centrum Onkologii Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Onkologicznej Akademii
Bardziej szczegółowoWytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011
Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki,
Bardziej szczegółowoPrzypadek kliniczny Akademia Żywienia w Onkologii. Małgorzata Misiak
Przypadek kliniczny Akademia Żywienia w Onkologii Małgorzata Misiak Pacjentka TP l.61 Wzrost 154 cm Wyjściowa masa ciała 47 kg BMI 19.8 Hb 9.8 g/dl; Lym 1.66 G/l TP 56.2 g/l; Alb 28.5 g/l; Prealb 14.0
Bardziej szczegółowoVI.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego LoperamideDr.Max przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego LoperamideDr.Max przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1.Omówienie rozpowszechnienia choroby 1. Ostra biegunka: Biegunka to zwiększona
Bardziej szczegółowow kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,
1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowo"Przyczyny, diagnostyka i leczenie trudnych zaparć u dzieci " Urszula Grzybowska-Chlebowczyk
"Przyczyny, diagnostyka i leczenie trudnych zaparć u dzieci " Urszula Grzybowska-Chlebowczyk Evaluation and treatment of functional constipation in infants and children: Evidence Based Recommendations
Bardziej szczegółowoCo to jest kolonoskopia?
Co to jest kolonoskopia? Co to jest kolonoskopia? Kolonoskopia jest badaniem umożliwiającym obejrzenie jelita grubego od środka za pomocą małej kamery umieszczonej na końcu długiego, elastycznego przewodu
Bardziej szczegółowoKen Sinervo, MD, Center for Endometriosis Care tłum. Ewa Dankowska
Ken Sinervo, MD, Center for Endometriosis Care tłum. Ewa Dankowska Wiele z pacjentek odwiedzających Centrum Leczenia Endometriozy zostało wcześniej poinformowanych, iż cierpią na zespół drażliwego jelita
Bardziej szczegółowoSeminarium dla studentów Przemysław Pyda
Seminarium dla studentów - 2016 Przemysław Pyda Historia wyników transplantacji jelit 1967 1972 1985 Pierwsze przeszczepienie jelit Lillehei Uniwesytet Minesota Pierwsze 10 transplantacji jelit najdłuższe
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoZaawansowany. Zaliczenie pierwszego semestru z anatomii i z patologii
1 Kierunek: PILĘGNIARSTWO Nazwa przedmiotu Chirurgia i pielęgniarstwo chirurgiczne Kod przedmiotu Poziom przedmiotu Rok studiów Semestr Liczba punktów Metody nauczania Język wykładowy Imię i nazwisko wykładowcy
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoFORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:. PESEL/Data urodzenia Pacjenta:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:. PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja zmian w charakterystyce produktu leczniczego i ulotce
Bardziej szczegółowoWirtualna kolonoskopia
Wirtualna kolonoskopia TK Polska Co to jest wirtualna kolonoskopia? Wirtualna kolonoskopia to badanie pozwalające na przedstawienie ścian i wnętrza jelita grubego za pomocą trójwymiarowych obrazów uzyskanych
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoZakażenia układu moczowego
Zakażenia układu moczowego Zakażenia układu moczowego SPIS TREŚCI CO TO JEST UKŁAD MOCZOWY? nerka moczowód pęcherz moczowy cewka moczowa zobacz więcej NA CZYM POLEGA ZAKAŻENIE UKŁADU MOCZOWEGO? pałeczka
Bardziej szczegółowoDr n. med. Piotr Malinowski,
Plan ćwiczeń z chirurgii naczyniowej IV rok kierunek lekarski 2012 5 dni po 6 godzin ( Ćwiczą 2 grupy 5-osobowe ) Osoba odpowiedzialna za realizację programu ćwiczeń Dr n. med. Piotr Malinowski, Dr n.
Bardziej szczegółowoPodstawy diagnostyki onkologicznej. Podstawy diagnostyki onkologicznej. Marcin Stępie. pień
Marcin Stępie pień Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM Wrocław, Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu. Cele diagnostyki rozpoznanie choroby nowotworowej; ocena zaawansowania
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:..
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:.. PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoUkład trawienny. Klasyfikuj prace ogólne dotyczące układu trawiennego i zaburzeń układu trawiennego u dzieci w WS 310-312.
WI Układ trawienny Klasyfikuj prace ogólne dotyczące układu trawiennego i zaburzeń układu trawiennego u dzieci w WS 310-312. Opieka pielęgniarska w chorobach układu trawiennego w WY 156.5. Klasyfikuj prace:
Bardziej szczegółowoWywiady z zakresu układu moczowego. Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych WUM
Wywiady z zakresu układu moczowego Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych WUM Dyzuria Częstomocz Główne objawy Zmiany wyglądu moczu - krwiomocz - pienienie się moczu Zaburzenia
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoTorbiele przymiedniczkowe nie mogą być mylone z wodonerczem i torbielami okołomiedniczkowymi.
Torbiele przymiedniczkowe nie mogą być mylone z wodonerczem i torbielami okołomiedniczkowymi. Przypadek kliniczny 9 Case courtesy of Dr Ahmed Abd Rabou rid: 24528 Dziewczynka, 8 lat Bóle w lewej okolicy
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoWIEDZA. K_W01 Zna definicje, cele i metody żywienia klinicznego oraz sposoby oceny odżywienia w oparciu o metody kliniczne.
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Żywienie kliniczne Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA K_W01 Zna definicje,
Bardziej szczegółowoBadanie usg w diagnostyce niedokonanego zwrotu jelit u noworodka
NEONATUS, Poznań 2018 Badanie usg w diagnostyce niedokonanego zwrotu jelit u noworodka Wojewódzki Szpital Zespolony, Szpital Specjalistyczny dla Dzieci i Dorosłych w Toruniu. Oddział Intensywnej Terapii
Bardziej szczegółowo... (imię, nazwisko, data urodzenia, nr hist. chor.) Pacjent został zakwalifikowany do operacji przez dr..
LAPAROSKOPIA APPENDECTOMIA CHOLECYSTEKTOMIA dr Informacja dla pacjentów i rodziców dzieci operowanych z powodu zmian chorobowych pęcherzyka żółciowego, wyrostka robaczkowego i innych operacji metodą laparoskopową
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoProfilaktyka chorób nowotworowych jelita grubego w celu zmniejszenia zachorowalności i śmiertelności na terenie podregionu lubelskiego
Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki im. Jana Bożego Profilaktyka chorób nowotworowych jelita grubego w celu zmniejszenia zachorowalności i śmiertelności na terenie podregionu lubelskiego Monika Mitura
Bardziej szczegółowoZakażenia układu moczowego u dzieci. Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM
Zakażenia układu moczowego u dzieci Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM Plan wędrówki Kilka definicji Rekomendacje, siła zaleceń Omówienie przypadków dzieci z ZUM w świetle rekomendacji Najważniejsze
Bardziej szczegółowoAktualne zasady diagnostyki i leczenia chorób zapalnych jelit
Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Odział Gastroenterologii, Hepatologii, Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii Al. Dzieci Polskich 20, 04-730, Warszawa Aktualne zasady diagnostyki i leczenia chorób zapalnych
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta: PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:..... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE
1. Ramowe treści kształcenia PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE L.p. DATA TEMAT ZAJĘĆ LICZBA GODZIN: FORMA ZALI- CZENIA PUNKTY ECTS 1. 2. 22.09.2012 23.09.2012 20.10.2012 21.10.2012 Żywienie
Bardziej szczegółowoMarzena Woźniak Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie
Marzena Woźniak Rozprawa doktorska na stopień doktora nauk medycznych Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie Okresy ciąży i połogu są wymieniane
Bardziej szczegółowoPodsumowanie u zarządzania rzyzkiem dla produktu leczniczego Cartexan przeznaczone do publicznej wiadomości
Podsumowanie u zarządzania rzyzkiem dla produktu leczniczego Cartexan przeznaczone do publicznej wiadomości Omówienie rozpowszechnienia choroby Rosnąca oczekiwana długość życia i starzejące się społeczeństwo
Bardziej szczegółowoPytania z zakresu ginekologii i opieki ginekologicznej
Pytania z zakresu ginekologii i opieki ginekologicznej - 2017 1. Proszę wymienić zagrożenia zdrowotne dla kobiety jakie mogą wystąpić w okresie okołomenopauzalnym. 2. Proszę omówić rolę położnej w opiece
Bardziej szczegółowoCzym jest nowotwór złośliwy?
Czym jest nowotwór złośliwy? Nowotwór złośliwy-nowotwór o małym zróżnicowaniu tkanek, za to o skłonności do odrywania się komórek. Nowotwór złośliwy często jest utożsamiany z rakiem, który jest tylko jedną
Bardziej szczegółowoRodzinna gorączka śródziemnomorska
www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Rodzinna gorączka śródziemnomorska Wersja 2016 2. DIAGNOZA I LECZENIE 2.1 Jak diagnozuje się tę chorobę? Zasadniczo stosuje się następujące podejście: Podejrzenie
Bardziej szczegółowoOcena ogólna: Raport całkowity z okresu od 04.05.2007 do 15.11.2007
W Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej ABC medic Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Zielonej Górze w okresie od 04.05.2007-15.11.2007 została przeprowadzona ocena efektów klinicznych u pacjentów
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoUSG W DIAGNOSTYCE OBUMIERAJĄCEGO ZAPALENIA JELIT
USG W DIAGNOSTYCE OBUMIERAJĄCEGO ZAPALENIA JELIT Renata Bokiniec Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka WUM Szpital im. ks. Anny Mazowieckiej w Warszawie TECHNIKA BADANIA Głowica liniowa,
Bardziej szczegółowoZakażenia układu moczowego u dzieci. Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM KURS 2019
Zakażenia układu moczowego u dzieci Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM KURS 2019 Plan wędrówki Kilka definicji Rekomendacje, siła zaleceń CASE Najważniejsze zalecenia Zakażenie górnych dróg układu moczowego
Bardziej szczegółowoMężczyzna, 60 lat Bóle w lewej okolicy lędźwiowej z promieniowaniem do pachwiny. W wywiadzie kamica nerkowa.
Mężczyzna, 60 lat Bóle w lewej okolicy lędźwiowej z promieniowaniem do pachwiny. W wywiadzie kamica nerkowa. W dystalnej części lewego moczowodu widoczny złóg o wymiarach 6 x 5 x 5 mm. Niewielkie poszerzenie
Bardziej szczegółowoPYTANIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY OBOWIĄZUJĄCE W ROKU AKADEMICKIM 2018/2019 STUDIA POMOSTOWE KIERUNEK PIELĘGNIARSTWO
PYTANIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY OBOWIĄZUJĄCE W ROKU AKADEMICKIM 2018/2019 STUDIA POMOSTOWE KIERUNEK PIELĘGNIARSTWO PYTANIA Z PEDIATRII I PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO 1. Wskaż metody oceny stanu zdrowia noworodka
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1. Choroby żołądka Wiktor Łaszewicz... 15. 2. Choroby jelita cienkiego Anna Zaremba-Woroniecka... 46
Spis treści 1. Choroby żołądka Wiktor Łaszewicz..................... 15 Zarys budowy i fizjologii żołądka.......................... 15 Budowa żołądka.................................. 15 Wydzielanie żołądkowe..............................
Bardziej szczegółowoParafina ciekła Avena, 1g/ 1g, płyn doustny i do użytku zewnętrznego
C H A R A K T E R Y S T Y K A P R O D U K T U L E C Z N I C Z E G O 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Parafina ciekła Avena, 1g/ 1g, płyn doustny i do użytku zewnętrznego 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY 1
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE
PROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE Koordynator profilaktyki : mgr piel. Anna Karczewska CELE: zwiększanie świadomości pacjenta na temat szczepionek przeciwko grypie zapobieganie zachorowań na grypę zapobieganie
Bardziej szczegółowoZMIANY W ORGANIZMIE SPOWODOWANE PICIEM ALKOHOLU
ZMIANY W ORGANIZMIE SPOWODOWANE PICIEM ALKOHOLU ( na podstawie artykułu zamieszczonego na portalu internetowym www.wp.pl zebrał i opracował administrator strony www.atol.org.pl ) Przewlekłe nadużywanie
Bardziej szczegółowoOstre zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie uchyłków jelita grubego i zapalenie okrężnicy
Amanda E. Horn, Jacob W. Ufberg Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie uchyłków jelita grubego i zapalenie okrężnicy Amanda E. Horn, MD*, Jacob W. Ufberg, MD SŁOWA KLUCZOWE Ostre zapalenie wyrostka
Bardziej szczegółowoSkopia GOPP (górny odcinek przewodu pokarmowego GOPP)
Kontrastowe badania radiologiczne 1. Skopia przełyku ( ze zdjęciami) 2. Skopia żołądka i dwunastnicy 3. Pasaż przewodu pokarmowego 4. Wlew doodbytniczy 5. Urografia dożylna ( z niejonowym środkiem kontrastowym)
Bardziej szczegółowoCZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE
CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA ROZDZIA 4 NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE Arkadiusz Jeziorski W Polsce do lekarzy onkologów zgłasza się rocznie ponad 130 tysięcy nowych pacjentów; około 80 tysięcy
Bardziej szczegółowoMichał Brzewski, Andrzej Marciński, Agnieszka Biejat Zakład Radiologii Pediatrycznej Akademii Medycznej w Warszawie
DIAGNOSTYKA CHORÓB NARZĄDÓW MIEDNICY MNIEJSZEJ U DZIEWCZĄT Michał Brzewski, Andrzej Marciński, Agnieszka Biejat Zakład Radiologii Pediatrycznej Akademii Medycznej w Warszawie 1 2 2 Cele wykładu Zaprezentowanie
Bardziej szczegółowoANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA
ANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA 42 UZUPEŁNIENIA ZAWARTE W ODPOWIEDNICH PUNKTACH CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO DLA PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH
Bardziej szczegółowoBadania. przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka jelita grubego. zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN)
Badania przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka jelita grubego zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN) Badania przesiewowe stosowane w celu wykrycia raka jelita grubego Ocena
Bardziej szczegółowoOstre infekcje u osób z cukrzycą
Ostre infekcje u osób z cukrzycą Sezon przeziębień w pełni. Wokół mamy mnóstwo zakatarzonych i kaszlących osób. Chorować nikt nie lubi, jednak ludzie przewlekle chorzy, jak diabetycy, są szczególnie podatni
Bardziej szczegółowoZewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki u psów
Zewnątrzwydzielnicza niewydolność Roman Lechowski Katedra Chorób Małych Zwierząt z Klinika, Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie Niewystarczajace wytwarzanie enzymów trawiennych przez trzustkę
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta: PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:..... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych ŻYWIENIE KLINICZNE I OPIEKA METABOLICZNA WIEDZA
Załącznik nr 8 do zarządzenia nr 68 Rektora UJ z 18 czerwca 2015 r. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych ŻYWIENIE KLINICZNE I OPIEKA METABOLICZNA Nazwa studiów: ŻYWIENIE KLINICZNE
Bardziej szczegółowodr n. med. Andrzej Zieliński - specjalista chirurgii ogólnej i onkologicznej
Kierownik oddziału: dr n. med. Andrzej Zieliński - specjalista chirurgii ogólnej i onkologicznej Z-ca kierownika: lek. med. Henryk Napora - specjalista chirurgii ogólnej Pielęgniarka koordynująca: mgr
Bardziej szczegółowoŚWIADOMA ZGODA PACJENTA na leczenie zabiegowe guza jądra
ŚWIADOMA ZGODA PACJENTA na leczenie zabiegowe guza jądra DANE PACJENTA: Imię i nazwisko:... PESEL: Zabieg został zaplanowany na dzień:... Lekarz wykonujący zabieg:... Na podstawie wywiadu lekarskiego i
Bardziej szczegółowo