nasze zachowanie są np. biometria sposobu intonacji głosu, podpisu odręcznego (bazująca na charakterystyce wizualnej podpisu i tzw.

Transkrypt

1 Biometria rewolucja czy ewolucja? Daria Pawęda Pierwszy historyczny bankomat biometryczny w Europie został uruchomiony w marcu 2010 r. przez Bank Polskiej Spółdzielczości, a drugi niedługo potem przez Podkarpacki Bank Spółdzielczy. Banki spółdzielcze są więc pionierami w bankowości biometrycznej. W obu rozwiązaniach została wykorzystana technologia finger vein (biometria naczyń krwionośnych palca) firmy Hitachi. Obecnie w Grupie BPS biometria jest głównie wykorzystywana w bankomatach, ale także w oddziałach. W ponad 30 bankach spółdzielczych zostały wdrożone dwa rozwiązania w większości technologia finger vein, ale w kilku przypadkach również palm vein (biometria naczyń krwionośnych dłoni). Co to jest biometria? Słowo biometria pochodzi od greckiego słowa bio (żywy, życie, procesy życiowe) i metron (mierzyć). Pod pojęciem biometrii rozumiemy zatem szeroko rozumiane mierzenie indywidualnych cech ludzkiego ciała w celu potwierdzania tożsamości. Metody biometryczne dzielimy na dwie podgrupy badające cechy fizyczne oraz cechy zachowania (behawioralne). Każdy człowiek ma pewne, unikalne i charakterystyczne tylko dla niego, cechy. Do metod badających te fizyczne zaliczamy np. biometrię linii papilarnych (odcisków palców finger print), tęczówki oka, siatkówki oka, wzoru naczyń krwionośnych palca (finger vein) i dłoni (palm vein), kształtu (geometrii) twarzy, dłoni czy ucha. Natomiast metodami biometrycznymi badającymi nasze zachowanie są np. biometria sposobu intonacji głosu, podpisu odręcznego (bazująca na charakterystyce wizualnej podpisu i tzw. dynamice Fot. pióra), a także biometria badającą fale czy sposoby poruszania się (chodu). Wraz z rozwojem technologii znajdujemy coraz więcej cech, które możemy mierzyć, a także rozpoznajemy, jak je analizować, zapisywać i porównywać. Możemy powiedzieć, że w biometrii obowiązuje zasada to ja jestem hasłem (przypomnijmy, że w filmie Sneakers z 1992 r. Robert Redford w odniesieniu do biometrii głosowej mówi Mój głos jest moim paszportem ). Historia biometrii Biometria jako metoda rozpoznawania na podstawie ludzkich cech znana jest już od początków ludzkości np. biometria geometrii dłoni pojawiła się w czasach prehistorycznych, kiedy to artyści umieszczający swoje rysunki na ścianach jaskiń oznaczali je odciskami dłoni (szacowany wiek, to nie mniej niż lat), a biometria finger print, czyli odcisku palca, znana była w Babilonii, gdzie biznesmeni już ok. 500 roku p.n.e. protokołowali swoje transakcje za pomocą odcisków palca na glinianych tabliczkach. Również chińscy kupcy potwierdzali swoje transakcje handlowe za pomocą odcisku palca. W Indiach pod koniec XIX w. stworzono pierwszy kompleksowy system biometryczny, tj. bazę danych odcisków palców zarządzaną przez głównego inspektora policji (warto przypomnieć, że obecnie w Indiach realizowany jest projekt Aadhaar, największy 110 Nowoczesny Bank Spółdzielczy

2

3 Daria Pawęda Od 1999 r. zawodowo zajmuje się bankowością elektroniczną (m.in. bankowością internetową, mobilną, biometrią). Była m.in. dyrektorem zarządzającym w islandzkim Kaupthing Banku, gdzie odpowiadała za projekt internetowego banku Kaupthing Edge, zajmowała także inne menedżerskie stanowiska związane z bankowością elektroniczną m.in. w Raiffeisen Banku, Polbanku, Dominet Banku i Getin Banku. Obecnie jest dyrektorem bankowości internetowej i mobilnej w Banku BPS, gdzie odpowiada za rozwój oraz utrzymanie bankowości elektronicznej. W swojej karierze zawodowej prowadziła bardzo duże projekty, również międzynarodowe, dotyczące wdrożeń i rozwoju bankowości internetowej, mobilnej, a także internetowego oddziału banku (także z obsługą Call Center) oraz sieci samoobsługowych oddziałów Virtual Teller Machine, wykorzystujących biometrię finger vein (w tym również biometryczny podpis elektroniczny BioPKI). Jest absolwentką kierunku bankowość i finanse (specjalizacja bankowość) na Uniwersytecie Łódzkim, kierunku Informatyka w biznesie (specjalizacja: e-commerce) w Polsko- Japońskiej Wyższej Szkole Technik Komputerowych (obecnie to Polsko-Japońska Akademia Technik Komputerowych) oraz kierunku dziennikarstwo i komunikacja społeczna na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego. na świecie pod kątem biometrycznej bazy danych, która obecnie obejmuje ok. 5 mld odcisków palców, ok. 1 mld obrazów tęczówki i ok. 500 mln obrazów twarzy). Na początku XX w. biometrię zastosowano na szeroką skalę w kryminalistyce (daktyloskopia). Fot. Archiwum prywatne Bankowość biometryczna na świecie Pierwsze pomysły wykorzystania biometrii w bankowości pojawiły się w latach 80. ubiegłego wieku, kiedy to armia amerykańska zaczęła testować biometrię geometrii dłoni do wykorzystania w bankowości (opatentowaną przez Davida Sidlauskasa). Natomiast wykorzystanie rzeczywiste biometrii w bankowości po raz pierwszy miało miejsce w 2004 r., kiedy to Bancafe Bank, jeden z największych banków w Kolumbii, wdrożył ok. 400 bankomatów biometrycznych wykorzystujących odcisk palca (finger print). W latach w Japonii ruszył największy projekt biometryczny na świecie do dzisiaj zaimplementowano już ponad 80 tys. bankomatów wyposażonych w biometrię naczyniową (finger vein lub palm vein). Wśród czołowych banków wykorzystujących bankomaty biometryczne znajdują się m.in.: Mizuho Bank, Japan Post Bank, Bank of Kyoto, Resona Bank, Bank of Yokohama. W 2008 r. Cairo Amman Bank, działający w Jordanii i Palestynie (obecnie również w Bahrajnie), jako pierwszy na świecie wprowadził technologię biometryczną tęczówki oka, wyposażając ok. 190 bankomatów i ok. 70 oddziałów w kamery/czytniki obrazu tęczówki oka, a następnie udostępnił tę technologię również dla użytkowników bankowości internetowej (za pomocą specjalnej przenośnej kamery/przystawki instalowanej do komputera). W lipcu 2010 r. na wdrożenie biometrii finger vein we wszystkich bankomatach i oddziałach zdecydował się największy bank turecki IS Bankasi. W latach uruchomił 3000 bankomatów biometrycznych. W lipiecu 2015 r. Bank Sohar z Omanu ogłosił wdrożenie, wspólnie ze szwajcarską firmą Touchless Biometric Systems, bezdotykowej biometrii skanu palca w obrazie 3D dostępna jest w 30 jego oddziałach. Natomiast firma FacePhi, specjalizująca się w technologii rozpoznawania twarzy, ogłosiła w czerwcu 2015 r. podpisanie czteroletniego kontraktu z boliwijską jednostką międzynarodowej grupy usług finansowych BBVA na wdrożenie systemu rozpoznawania twarzy (początkowo dla grupy najstarszych klientów emerytów, w kolejnym etapie dla wszystkich). Biometria ze względu na to, że jest obecnie najmocniejszą metodą uwierzytelniania staje się coraz popularniejszą technologią w bankowości. Jej wykorzystanie może być bardzo szerokie, gdyż umożliwia przeciwdziałanie skimmingowi i fraudom, ułatwia obsługę klienta i może przynosić bankom oszczędności. Umożliwia przy tym zastąpienie papierowych dokumentów elektronicznymi (np. poprzez dodatkowe wzmocnienie w formie biometrycznego podpisu elektronicznego BioPKI). Bankowość biometryczna w Polsce W Polsce pierwszy bankomat biometryczny (wykorzystujący technologię finger vein) został przedstawiony w maju 2009 r. na III Kongresie Gospodarki Elektronicznej, a pierwsze wdrożenia zrealizowały w 2010 r. banki spółdzielcze pierwszymi były Bank Polskiej Spółdzielczości (Bank BPS) i Podkarpacki Bank Spółdzielczy (Bank PBS). W kolejnych latach dołączyły do nich inne banki, np. Bank BPH i Getin Bank, które dodatkowo wdrożyły biometrię oddziałową, a Getin Bank również sieć VTM (Virtual Teller Machine), czyli oddziałów samoobsługowych z wykorzystaniem biometrii finger vein wraz z biometrycznym podpisem elektronicznym BioPKI. Możemy także pochwalić się siecią ponad 2000 biometrycznych banko- 112 Nowoczesny Bank Spółdzielczy

4

5 Fot. BPS Bankomat biometryczny Banku BPS S.A. matów (na około 21 tys. wszystkich urządzeń). W 2014 r. firma IT Card, właściciel bankomatów Planet Cash, uruchomiła na polskim rynku bankomaty zaopatrzone w najnowsze rozwiązanie biometryczne finger vein. Jest to pierwsza tego typu sieć w Europie. Polska jest pierwszym krajem na świecie, w którym funkcjonuje biometryczny host umożliwiający hosting danych biometrycznych oraz biometryczne transakcje międzybankowe (wdrożenie firmy IT Card S.A. wykorzystujące technologię finger vein firmy Hitachi). Z ciekawych rozwiązań biometrycznych w bankowości w Polsce warto wymienić aplikacje mobilne Millenium Banku, Meritum Banku i ING Banku, wykorzystujące biometrię finger print (odcisk palca). Jedynym minusem jest to, że użytkownicy muszą korzystać ze smartfonów zaopatrzonych w czytniki linii papilarnych, czyli iphone z funkcją Touch ID lub telefonów Samsung z funkcją Pass. Bardzo podobne wdrożenia na świecie ma np. amerykański BMO Harris Bank czy malezyjski Maybank. Inne ciekawe projekty to wykorzystanie obsługi bankowości głosem w aplikacjach mobilnych Meritum Banku i Smart Banku (FM Banku) oraz biometria głosowa w infolinii w Banku Zachodnim WBK. Natomiast amerykański bank USAA, razem z firmą Daon, poszedł jeszcze krok dalej i umożliwił swoim klientom ustawienie w aplikacji mobilnej identyfikacji użytkownika za pomocą rozpoznawania nie tylko głosu, ale i twarzy. W polskich ośrodkach badawczych (np. na Politechnice Śląskiej i Akademii Górniczo-Hutniczej) prowadzone są bardzo ciekawe projekty badawcze związane z biometrią, które potencjalnie mogłyby również zostać wykorzystane w bankowości. Są to wykrywanie i rozpoznawanie mikro ekspresji twarzy oraz analiza ruchu gałek ocznych podczas mrugnięcia. Wstępne wyniki badań wskazują możliwość wykrywania takich cech, jak zainteresowanie rozmówcy tematem prowadzonej rozmowy lub irytacji i kłamstwa. 114 Nowoczesny Bank Spółdzielczy

6 Bankowość biometryczna Rekomendacje Związku Banków Polskich Związek Banków Polskich promuje wdrożenie biometrycznego uwierzytelniania transakcji, uważając go za jeden ze sposobów walki z przestępstwami związanymi z kradzieżą tożsamości. W czerwcu 2009 r. ZBP zatwierdził raport Biometria w bankowości i administracji publicznej jako oficjalną rekomendację dla polskich banków. Dokument ten zachęca do stosowania biometrii m.in. w uwierzytelnianiu transakcji przeprowadzanych kartami płatniczymi w bankomatach i oddziałach. Warto wspomnieć, że bank, który wdraża rozwiązania biometryczne, realizuje dodatkowo zalecenia Rekomendacji D Komisji Nadzoru Finansowego, mówiącej o zarządzaniu ryzykami towarzyszącymi systemom informatycznym i telekomunikacyjnym używanym przez banki (Rekomendacja D, punkt 11, podpunkt 11.7). Chodzi tu o zastosowanie dodatkowych zabezpieczeń w dostępie do systemów IT w postaci np. metod biometrycznych. Biometria w bankach spółdzielczych Banki spółdzielcze należą do pionierów bankowości biometrycznej w Polsce, co więcej mogą pochwalić się pierwszymi historycznymi wdrożeniami bankomatów biometrycznych w Europie (Bank BPS i Bank PBS). Obecnie w Grupie BPS biometria wdrożona jest w ponad 30 bankach i głównie wykorzystywana w bankomatach, ale także w oddziałach. Zaimplementowane zostały dwa rozwiązania w większości banków technologia finger vein firmy Hitachi (biometria naczyń krwionośnych palca), ale w kilku przypadkach również technologia palm vein firmy Fujitsu (biometria naczyń krwionośnych dłoni). Wdrożenia prowadziły różne firmy, głównie IT Card, Wincor-Nixdorf i Novum. Biometria to z punktu widzenia konsumenta technologia prosta w obsłudze. Stanowi duże ułatwienie zarówno dla banku, jak i dla klienta. Chroni go np. przed problemem skimmingu kart, a dodatkowo może być alternatywą dla osób starszych, które nie chcą nosić przy sobie, ze względów bezpieczeństwa, karty bankowej. Wystarczy podczas jednej wizyty w oddziale zarejestrować swój wzorzec biometryczny (w przypadku finger vein zbierany jest wzorzec z minimum dwóch palców jednej ręki) pobierany jest on poprzez naświetlenie palca światłem w bliskiej podczerwieni, które jest całkowicie nieszkodliwe. Rejestracja wzorców biometrycznych zostaje potwierdzona przez pracownika banku, a następnie klient może cieszyć się zaletami tego rozwiązania np. aby wypłacić pieniądze Samoobsługowy VTM (Virtual Teller Machine) z wykorzystaną biometrią finger print (urządzenie dostarczone przez firmę Wincor-Nixdorf), oddział Sbierbanku w Moskwie (Sbierbank Rossii w bankomacie, nie musi posiadać karty, pamiętać kodu PIN, a w przypadku operacji w oddziale mieć przy sobie dowodu osobistego. Bankowość biometryczna została również wdrożona w kilku bankach z grupy SGB, m.in. w Banku Spółdzielczym w Strzelinie, Banku Spółdzielczym w Pruszczu Gdańskim, Banku Spółdzielczym w Toruniu i Banku Spółdzielczym Nakło nad Notecią. Podobnie jak w przypadku wdrożeń w Grupie BPS, jest to biometria bankomatowo-oddziałowa, wykorzystująca technologie finger vein i palm vein. Obecnie rozwój technologii jest tak szybki, że zapewne będziemy wciąż zaskakiwani nowymi pomysłami zastosowań biometrii w bankowości jednym z nich jest biometria chodu, która może być wykorzystana przy weryfikacji tożsamości pracownika w drodze do skarbca. Banki spółdzielcze wielokrotnie pokazały, że potrafią być pionierami w zakresie wdrażanych innowacyjnych rozwiązań technologicznych, jak było w przypadku biometrii bankomatowo-oddziałowej. Obecnie technologia bardzo szybko się rozwija, niosąc nowe pomysły i rozwiązania. Możemy więc być pewni, że banki spółdzielcze nie raz jeszcze zaskoczą rynek, wdrażając ciekawe innowacyjne rozwiązania. Fot. BPS 9/