Analiza wybranych czynników ryzyka rozwoju ciąży pozamacicznej

Transkrypt

1 Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 1, zeszyt 3, , 2008 Analiza wybranych czynników ryzyka rozwoju ciąży pozamacicznej BEATA OSUCH, JERZY WYGLĘDOWSKI, EWA SURYNT, JERZY STELMACHÓW Streszczenie Ciąża pozamaciczna jest jednym z częstszych i groźnych stanów spotykanych w codziennej praktyce ginekologicznej. Za najważniejszy czynnik ryzyka uważa się uszkodzenie jajowodu spowodowane przebytym stanem zapalnym, zabiegiem chirurgicznym lub endometriozą. Wśród innych czynników ryzyka wymieniane jest leczenie niepłodności technikami wspomaganego rozrodu, stosowanie diethylostylbestrolu i niektórych metod antykoncepcyjnych, nikotynizm, jak również wczesna inicjacja seksualna. Celem pracy było wyodrębnienie czynników ryzyka rozwoju ciąży ekotopowej. Materiał badawczy stanowiły 362 pacjentki hospitalizowane w Katedrze i Klinice Położnictwa i Ginekologii II Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie w latach z powodu podejrzenia ciąży pozamacicznej. Analizie poddano wiek pacjentek, liczbę przebytych porodów i poronień, regularność cykli miesiączkowych, czas zatrzymania miesiączki, przebyte operacje oraz stany zapalne miednicy mniejszej. Wyodrębnienie czynników ryzyka ciąży ekotopowej usprawnia proces rozpoznawczy. Wśród nich istotne znaczenie mają przebyte choroby przydatków, przebycie ciąży ekotopowej, stratę co najmniej jednej ciąży, wiek powyżej 25. roku życia. Słowa kluczowe: ciąża ekotopowa, czynniki ryzyka Wstęp Ciąża pozamaciczna, czyli zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej poza błoną śluzową jamy macicy, jest jednym z częstszych i groźnych stanów spotykanych w codziennej praktyce ginekologicznej. Pomimo obserwowanego w ostatnich latach dynamicznego rozwoju metod rozpoznawczych oraz leczniczych, pozostaje nadal jednym z trudniejszych problemów klinicznych. Etiologia ciąży pozamacicznej jest złożona. Za najważniejszy czynnik ryzyka uważa się uszkodzenie jajowodu spowodowane przebytym stanem zapalnym, zabiegiem chirurgicznym lub gruczolistością zewnętrzną. Dodatkowo istotne znaczenie ma również leczenie niepłodności technikami wspomaganego rozrodu, stosowanie dietylostilbestrolu i niektórych metod antykoncepcyjnych, nikotynizm, jak również wczesna inicjacja seksualna [3-5, 10]. Do chwili obecnej za najważniejszy czynnik ryzyka ciąży pozamacicznej uważa się pozapalną niedrożność jajowodów [30]. Jednakże w około 50%-75% jajowodów usuniętych z powodu nieprawidłowego zagnieżdżenia się jaja płodowego nie stwierdzono zmian świadczących o przebytym zapaleniu [20, 29]. Mimo to w wyniku zmian zapalnych, niezależnie od czynnika etiologicznego dochodzi do uszkodzenia ścian jajowodu polegającego na powstawaniu blizn, uchyłków oraz zrostów, jak również zaniku rzęsek jajowodowych, co uniemożliwia prawidłową wędrówkę zapłodnionej komórki jajowej. Pacjentki, które przebyły zakażenie Chlamydia trachomatis lub Neisseria gonorrhea, narażone są na dwukrotnie większe ryzyko wystąpienia ciąży ektopowej, natomiast potwierdzone laparoskopowo zapalenie jajowodu zwiększa to ryzyko czterokrotnie [3, 9, 31]. Badania prowadzone w Szwecji i Stanach Zjednoczonych wykazały pozytywne testy serologiczne w kierunku Chlamydia trachomatis u ponad 50% pacjentek z rozpoznaną ciążą pozamaciczną [7, 28]. Powtarzające się epizody stanów zapalnych zwiększają możliwość wystąpienia niedrożności jajowodów. Po jednym incydencie ryzyko to wynosi 12,8%, dwukrotne przebycie stanu zapalnego zwiększa je do 35,5%, natomiast pacjentki, które miały rozpoznane zapalenie jajowodów trzy lub więcej razy narażone są w 75% [31]. Leczenie ciąży pozamacicznej metodą oszczędzającą jajowody zwiększa możliwość powtórzenia się tej patologii. U pacjentek, które przebyły raz ciążę jajowodową, ryzyko jej ponownego wystąpienia jest oceniane na około 10% i odsetek ten rośnie proporcjonalnie do liczby incydentów [3, 16, 25, 27]. Wykonanie operacji chirurgicznej w obrębie jajowodów zwiększa ryzyko wystąpienia ciąży pozamacicznej od 3% do 10% [106]. Stopień zagrożenia zależny jest między innymi od techniki zabiegu. Po koagulacji jajowodu ryzyko jest wyższe niż po jego podwiązaniu lub przecięciu. Pierwsza z wymienionych metod może wiązać się z udrożnieniem jajowodu lub wystąpieniem przetoki, co wpływa na zaburzenie prawidłowej jego budowy i funkcji [49]. Narażenie na ekspozycję dietylostilbestrolem w życiu płodowym powoduje u płodów żeńskich zmiany w budowie ściany jajowodów polegające na zmniejszeniu ilości rzęsek oraz skrócenie i zwężenie narządu. Zmiany te wpływają na pięciokrotne zwiększenie ryzyka wystąpienia ciąży ektopowej w dorosłym życiu [3, 17, 25, 34]. Wkładki wewnątrzmaciczne, tradycyjnie, są postrzegane jako czynnik ryzyka ciąży pozamacicznej. Wieloośrodkowe badania wykazały, że częstość występowania ciąży ektopowej u kobiet stosujących wkładki wewnątrzmaciczne niezawierające progesteronu jest porównywalna z częstością tej patologii u kobiet niestosujących żadnej metody antykoncepcyjnej. Pomimo to, u kobiety z obecnością IUD w jamie macicy zajście w ciążę zwykle wiąże się z jej Katedra i Klinika Położnictwa, Chorób Kobiecych i Ginekologii Onkologicznej Akademii Medycznej w Warszawie

2 Analiza wybranych czynników ryzyka rozwoju ciąży pozamacicznej 189 pozamaciczną lokalizacją [19, 33]. Zaobserwowano rów-- nież, że stosowanie wkładek wewnątrzmacicznych zawierających progesteron zwiększa ryzyko nieprawidłowej implantacji jaja płodowego [11]. Również kobiety przyjmujące inne hormonalne środki antykoncepcyjne zawierające wyłącznie pochodne progesteronu są w większym stopniu narażone na ryzyko wystąpienia tej patologii [13]. Szerokie wprowadzenie do codziennej praktyki metod indukcji owulacji oraz technik wspomaganego rozrodu wpłynęło na zwiększenie ryzyka wystąpienia ciąży ektopowej. Na podstawie ścisłego monitorowania ciąż powstałych w wyniku stosowania wspomaganego rozrodu zaobserwowano, że w latach odsetek ciąż ektopowych wynosił 2,8-5,7%. Dane te dotyczyły wszystkich stosowanych technik [2, 26]. Cel pracy Celem pracy było wyodrębnienie czynników ryzyka rozwoju ciąży ektopowej jako elementu usprawniającego proces rozpoznawczy. Materiał i metody Materiał badawczy stanowiły 362 pacjentki hospitalizowane w Katedrze i Klinice Położnictwa i Ginekologii II Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie w latach z powodu podejrzenia ciąży pozamacicznej. Grupę tę podzielono na dwie podgrupy. Pierwszą stanowiły 182 pacjentki z potwierdzonym rozpoznaniem wstępnym. Natomiast grupa druga to 180 kobiet, u których ostateczne rozpoznanie było inne niż ciąża pozamaciczna. U wszystkich pacjentek przeprowadzono badanie podmiotowe uwzględniające wiek, liczbę porodów i poronień, stosowanie wybranych metod antykoncepcyjnych, przebyte operacje oraz stany zapalne miednicy mniejszej. Analizę statystyczną danych nominalnych wykonano, stosując test chi kwadrat, przy poziomie istotności statystycznej p = 0,01. Wyniki Ponad połowę ogólnej liczby hospitalizowanych pacjentek stanowiły kobiety pomiędzy 21. a 30. rokiem życia. Wśród chorych z potwierdzonym rozpoznaniem ciąży pozamacicznej, najliczniejszą grupę obejmującą 32,9% stanowiły kobiety między 26. a 30. rokiem życia. Natomiast pacjentki, u których ostatecznym rozpoznaniem nie była ciąża ektopowa, najliczniej reprezentowane były w zakresie wieku pomiędzy 21. a 25. rokiem życia (33,9%). W grupie kobiet najmłodszych, poniżej 20. roku życia dominowały pacjentki, u których nie potwierdzono rozpoznania wstępnego. Liczba ich była ponaddwukrotnie wyższa w porównaniu z pacjentkami z rozpoznaną ciążą pozamaciczną. Z kolei w każdej grupie wiekowej powyżej 30. roku życia przeważały kobiety z potwierdzonym rozpoznaniem wstępnym. Dane powyższe przedstawia ryc. 1. Ryc. 1. Wiek badanych pacjentek Wśród 362 pacjentek przyjętych do Kliniki w latach z powodu podejrzenia ciąży pozamacicznej ponad 35% stanowiły kobiety, które nigdy nie były w ciąży. Pacjentek, które co najmniej raz rodziły, ale nigdy nie roniły, było 114, co stanowi 31,5%. Kobiet, które przebyły przynajmniej jedno poronienie, ale nie rodziły przyjęto 40 tj. 11,1%, natomiast tych, które w przeszłości rodziły i roniły 78 tj. 21,5%. Dane powyższe przedstawia ryc. 2. Ryc. 2. Przeszłość położnicza badanych pacjentek W grupie pacjentek z potwierdzonym rozpoznaniem wstępnym kobiety, które nie przebyły poronienia, stanowią 58,2%, natomiast te, które roniły co najmniej jeden raz 42,3%. Wśród przyjętych, u których ostatecznie nie rozpoznano ciąży pozamacicznej, większość też stanowiły kobiety nigdy nieroniące, ale było ich ponad 76%, z kolei pacjentki, które przebyły przynajmniej 1 poronienie tworzyły grupę wynoszącą 23,3%. Powyższe dane zawiera ryc. 3. Ryc. 3. Przebyte poronienia w danej grupie pacjentek

3 190 B. Osuch, J. Wyględowski, E. Surynt, J. Stelmachów Tabela 1. Porównanie czynników ryzyka w obu grupach pacjentek Pacjentki z potwierdzoną ciążą pozamaciczną n = 182 Pacjentki z innym rozpoznaniem ostatecznym n = 180 Choroby przydatków 28* 15,4% 7* 3,9% Przebyta ciąża pozamaciczna 15** 8,2% 1** 0,6% IUD in utero 9 4,9% 7 3,9% p * < 0,001 p ** < 0,001 p *** < 0,001 Leczenie niepłodności 8 4,4% 4 2,2% Zapalenie wyrostka robaczkowego 6*** 3,3% 24*** 13,3% U wszystkich pacjentek poddano analizie obecność czynników ryzyka rozwoju ciąży pozamacicznej takich jak: przebyte choroby przydatków, ciąża pozamaciczna, leczenie niepłodności w wywiadzie, obecność IUD w jamie macicy, przebyte zapalenie wyrostka robaczkowego. Większość wymienionych okoliczności stwierdzano częściej w grupie pacjentek z rozpoznaną ciążą pozamaciczną, jedynie przebycie zapalenie wyrostka robaczkowego czterokrotnie częściej dotyczyło kobiet, u których nie potwierdzono rozpoznania wstępnego. Omówione wyniki przedstawia tabela 1. W grupie pacjentek z potwierdzoną ciążą pozamaciczną przebyte choroby przydatków zgłaszało 28 z nich, co stanowi 15,4%, z kolei wśród kobiet z innym rozpoznaniem ostatecznym potwierdzenie tego rodzaju patologii uzyskano tylko o 7 chorych tj. 3,89%. Różnice te są istotne statystycznie. Podobne różnice występowały przy ocenie przebytych ciąż pozamacicznych. W pierwszej analizowanej grupie przebytą wsześniej ciążę pozamaciczną podawało 15, kobiet co stanowi 8,2%. Natomiast w drugiej grupie ciążę ektopową przebyła tylko 1 chora tj. 0,6% analizowanych pacjentek. Dane te są istotne statystycznie. Mniejsze, nieistotne statystycznie różnice między obiema grupami kobiet stwierdzono w odniesieniu do obecności wkładki wewnątrzmacicznej oraz leczenia niepłodności. I tak pierwszy z wymienionych czynników ryzyka dotyczył 9 chorych spośród grupy z potwierdzoną ciążą pozamaciczną, co stanowi 4,9% oraz 7 kobiet z drugiej analizowanej grupy tj. 3,9%. Z kolei leczenie niepłodności w wywiadzie podawało 8 pacjentek z grupy pierwszej i 4 chore z grupy drugiej, co stanowi odpowiednio 4,4% oraz 2,2%. Istotne statystycznie różnice pomiędzy obiema grupami chorych odnotowano analizując przebycie zapalenia wyrostka robaczkowego. Wśród pacjentek z potwierdzoną ciążą pozamaciczną patologia ta dotyczyła 6 z nich tj. 3,3%, natomiast w grupie kobiet z innym niż ciąża ektopowa rozpoznaniem ostatecznym zapalenie wyrostka robaczkowego w wywiadzie podawały 24 chore, co stanowi 13,3% tej grupy. Dyskusja Za najważniejszy czynnik ryzyka rozwoju ciąży pozamacicznej uważa się pozapalne zmiany w obrębie jajowodów. Opinia ta znajduje swoje potwierdzenie w licznych doniesieniach, w których autorzy wykazali wyraźny związek przyczynowy między przebytym stanem zapalnym w obrębie miednicy mniejszej a ciążą pozamaciczną [1, 3-5, 7-9, 28, 30, 31]. Uzyskane przez nas wyniki potwierdzają tę tezę. W analizowanej grupie 182 pacjentek z ostatecznym rozponaniem ciąży pozamacicznej, przebyte choroby przydatków podawało w wywiadzie 28 z nich tj. 15,4%. Natomiast wśród kobiet z innym rozpoznaniem ostatecznym, patologia przydatków dotyczyła 7 chorych, co stanowi 3,9%. W badaniach Schwatrza i Di Pietro [22] podobnie, 15% badanych z rozpoznaną ciążą pozamaciczną podawało przebyte stany zapalne przydatków. Według DeCherneya [10] oraz Rubina i wsp. [23] wzrost częstości występowania ciąży pozamacicznej wiąże się ze wzrostem częstości występowania stanów zapalnych narządu rodnego oraz ich nieskutecznym leczeniem. Z kolei Westrom i wsp. [31] wykazali, że ciąża ektopowa rozwija się u 4% kobiet z potwierdzonymi laparoskopowo zmianami pozapalnymi w obrębie jajowodów i tylko u 0,7% kobiet, u których powyższych zmian nie rozpoznano. W badanej przez nas grupie 362 kobiet 65% spośród nich przynajmiej raz było w ciąży. Wśród pacjentek z potwierdzoną ciążą pozamaciczną odsetek ten był wyższy i wynosił wynosi 69,2%, natomiast w grupie z innym rozpoznaniem ostatecznym 58,9%. Podobne spostrzeżenia odnotowali Kolasa i wsp. [15], u których aż blisko 80% kobiet z rozpoznaną ciążą pozamaciczną posiadało co najmniej jedno dziecko. Różnice pomiędzy obiema grupami pacjentek dotyczące wywiadu położniczego wykazano także w odniesieniu do przebytych poronień, co może wskazywać na współzależność wystąpienia ciąży ektopowej a przebytymi stratami ciąży. Blisko połowa tj. 42,3% chorych z potwierdzonym rozpoznaniem wstępnym podawała przebyte co najmniej jedno poronienie. W grupie pacjentek z rozpoznaniem ostatecznym innym niż ciąża pozamaciczna odstek ten był prawie dwukrotnie niższy i wynosił tylko 23,3%. Nieco odmienne wyniki, wskazujące jednak na korelację przebytych poronień i wystąpienia ciąży ektopowej, odnotowali Brenner i wsp. [6], w badaniach których 15% kobiet z rozpoznaną ciążą pozamaciczną podawało przebyte poronienie. Z kolei DeCherney [10] uważa, że ryzyko wystąpienia ciąży pozamacicznej wzrasta 1,6 raza w przypadku przebytego jednego poronienia, natomiast 4 razy w przypadku

4 Analiza wybranych czynników ryzyka rozwoju ciąży pozamacicznej 191 dwóch lub więcej poronień. Również Bouyer i wsp. [4, 5] oraz Butts i wsp. [8] wykazali związek między przebytymi poronieniami a nieprawidłowym zagnieżdżeniem się jaja płodowego. Innym czynnikiem ryzyka rozwoju ciąży pozamacicznej wymienianym w wielu publikacjach jest przynajmniej jeden incydent ciąży ektopowej w wywiadzie [3-5, 8, 16, 21, 25, 27]. Według Ankuma i wsp. [3] ryzyko powtórzenia się ciąży pozamacicznej u pacjentek, które raz przebyły tę patologię, jest sześć do ośmiu razy wyższe w porównaniu z innymi kobietami. Natomiast Skejeldestad i wsp. [25] uważają, że ryzyko to rośnie proporcjonalnie do ilości incydentów ciąży ektopowej. Powyższe spostrzeżenia znajdują swoje potwierdzenie w analizowanym przez nas materiale. W grupie 182 pacjentek z potwierdzoną ciążą pozamaciczną, przebytą ciążę ektopową podawało 15 z nich tj. 8,2%, z kolei wśród kobiet z innym rozpoznaniem ostatecznym patologia ta wystąpiła jedynie u 1 badanej, co stanowi 0,6%. Podobnie w badaniach Pietrzaka [21] ciążę ektopową przebyło 10% kobiet z rozpoznaną aktualnie tą patologią. Kolejnym, postrzeganym jako klasyczny, czynnikiem ryzyka rozwoju ciąży ektopowej jest stosowanie wewnątrzmacicznych wkładek antykoncepcyjnych (IUD) [4, 5, 11, 19, 33]. Wyniki badań wieloośrodkowych zmieniają się jednak wraz z upływem czasu i wprowadzaniem nowych rodzajów wkładek wewnątrzmacicznych. Opublikowane w 1985 roku efekty międzynarodowych badań pod patronatem WHO [32], dotyczące wpływu stosowania IUD na ryzyko rozwoju ciąży ektopowej dowodzą, że możliwość wystąpienia ciąży pozamacicznej u kobiety stosującej tę metodę antykoncepcyjną jest sześciokrotnie wyższa w porównaniu z kobietami niestosującymi tego sposobu kontroli urodzeń. Z kolei opublikowane w 1995 roku badania Xionga i wsp. [33] oraz Parraziniego i wsp. [19] wykazują, że ryzyko w obu grupach jest podobne. Jednakże, jeżeli u kobiety stosującej IUD wystąpi ciąża, jest to zwykle ciążą pozamaciczna. Doyle i wsp. [11] zaobserwowali, że stosowanie wkładek wewnątrzmacicznych zawierających progesteron zwiększa ryzyko nieprawidłowej implantacji jaja płodowego. W naszych badaniach nie wykazano wpływu stosowania wkładki wewnątrzmacicznej na ryzyko wystąpienia ciąży pozamacicznej. W obu analizowanych grupach odsetek pacjentek stosujących tę metodę antykoncepcyjną był podobny i wynosił odpowiednio 4,9% wśród kobiet z potwierdzonym rozpoznaniem wstępnym oraz 3,9% w grupie chorych z innym niż ciąża ektopowa rozpoznaniem ostatecznym. Niepłodność małżeńska oraz związane z nią metody lecznicze takie jak indukcja jajeczkowania, zapłodnienie pozaustrojowe, przenoszenie gamet czy transfer zarodka do jamy macicy zwiększają ryzyko wystąpienia ciąży pozamacicznej [2, 4, 5, 12, 14, 18]. Według danych z piśmiennictwa [2, 26] w latach odsetek ciąż pozamacicznych uzyskanych w wyniku stosowania różnych technik wspomaganego rozrodu wahał się od 2,8% do 5,7%. W badaniach Pietrzaka [21] niepłodność w wywiadzie podawało 6,3% pacjentek z rozpoznaną ciążą pozamaciczną. W analizowanym przez nas materiale różnice w obu badanych grupach były niewielkie. Wsród kobiet z potwierdzonym rozpoznaniem wstępnym 4,4% leczyło się wcześniej z powodu niepłodności, z kolei wśród pacjentek tworzących grupę porównawczą odsetek ten wynosił 2,2%. Innym elementem, na który zwraca się uwagę w literaturze jako na czynnik ryzyka wystąpienia ciąży pozamacicznej jest wiek chorych. Różne doniesienia dowodzą, że najliczniejszą grupę pacjentek z rozpoznaną ciążą pozamaciczną stanowią kobiety pomiędzy 25 a 34 rokiem życia [4, 5, 8, 10]. Także w naszych badaniach wydaje się, że wiek kobiet może mieć związek z wystapieniem ciąży ektopowej. Wśród pacjentek z potwierdzonym rozpoznaniem wstępnym, najliczniejszą grupę 32,9% stanowiły kobiety pomiędzy 26. a 30. rokiem życia. Natomiast chore, u których wykluczono ciążę ektopową, najliczniej reprezentowane były w zakresie wieku między 21. a 25. rokiem życia. Odsetek ten wynosił 33,9. W grupie pacjentek najmłodszych, poniżej 20. roku życia dominowały chore, u których nie potwierdzono rozpoznania wstępnego. Liczba ich była ponaddwukrotnie wyższa w porównaniu z pacjentkami z rozpoznaną ciążą pozamaciczną. Z kolei w każdej grupie wiekowej powyżej 30. roku życia przeważały kobiety z potwierdzonym rozpoznaniem wstępnym. Wnioski 1) Wyodrębnienie czynników ryzyka wystąpienia ciąży ektopowej jest pomocnym elementem usprawniającym proces rozpoznawczy. 2) Do czynników ryzyka ciąży pozamacicznej zalicza się: przebyte choroby przydatków, ciążę ektopową w wywiadzie, co najmniej jedną utratę ciąży, wiek powyżej 25. roku życia. Piśmiennictwo [1] Adamcio-Deptulska M., Raszczyk H., Korzon T. i wsp. (1994) Zmiany morfologiczne w jajowodach w ciąży ektopowej. Gin. Pol. 65, supl. 3: [2] American Fertility Society, Medical Research International, SART (Society for Assisted reproductive technologies) (1992). In vitro fertilization-embryo transfer (IVF-ET) in the United States: 1990 results from the IVF-ET Registry. Fertil Steril. 57: [3] Ankum W.M., Mol B.W.J., Van der Veen F., Bossuyt P.M.M. (1996) Risk factors for ectopic pregnancy: A meta-analysis. Fertil Steril. 65: [4] Bouyer J. (2003) Epidemiology of ectopic pregnancy: incidence, risk factors and outcomes. J. Gynecol. Obstet. Biol. Rep. 32(7 suppl): [5] Bouyer J., Coste J., Shojaei T. i wsp. (2003) Risk factors for ectopic pregnancy: a comprehensive analysis based on

5 192 B. Osuch, J. Wyględowski, E. Surynt, J. Stelmachów a large case-control, population-based study in France. Am. J. Epidemiol. 1, 157(3): [6] Brenner P.F. Roy S., Mishell D.R. (1980) Ectopic pregnancy. A study of 300 cosecutive surgically treated cases. JAMA 243, 673. [7] Brunham R.C. i wsp. (1986) Chlamydia trachomatisinfection in women with ectopic pregnancy. Obstet. Gynecol. 67: 722. [8] Butts S., Sammel M., Hummel A. (2003) Risk factors and clinical features of recurrent ectopic pregnancy: a case-control study. Fertil. Steril. 80(6): [9] Chow W., Daling J.R., Cates W., Greenberg R.S. (1987) Epidemiology of ectopic pregnancy. Epidemiol. Rev. 9: [10] DeCherney A.H. (1986) Ectopic pregnancy. An. Aspen. Publication. [11] Doyle M.M., DeCherney A.H., Diamond M.P. (1991) Epidemiology and etiology of ectopic pregnancy. Obstet. Gynecol. Clin. North Am. 18: [12] Dubuisson J.B., Aubriot F.X., Mathieu L. i wsp. (1991) Risk factors for ectopic pregnancy in 556 pregnancies after in vitro fertilization: Implications for preventive management. Fertil. Steril. 56: [13] Furlong L.A. (2002) Ectopic pregnancy risk when contraception fails. J. Rep. Med. 11: [14] Karande V.C., Flood J.T., Heard N. i wsp. (1991) Analysis of ectopic pregnancies resulting from in vitro fertilization and embryo transfer. Hum. Reprod. 6: [15] Kolasa F., Radwan J., Pawlicki J. i wsp. (1993) Współczesne metody wczesnego rozpoznawania i leczenia ciąży ektopowej-jajowodowej. Gin. Pol. 64(10): [16] Lavy G., Diamond M.P., De Cherney A.H. (1987) Ectopic preganacy: its relationship to tubal reconstructive surgery. Fertil. Steril. 47: 543. [17] Marchbanks P.A., Coulam C.B., Annegers J.F. (1985) An association between clomiphene citrate and ectopic pregnancy: a preliminary report. Fertil. Steril. 44: 268. [18] Marcus S.F., Brinsden P.R. (1995) Analysis of the incidence and risk factors associated with ectopic pregnancy following in vitro fertilization and embryo transfer. Hum. Reprod. 10: [19] Parazzini F., Ferraroni M., Tozzi L. i wsp. (1995) Past contraceptive method use and risk of ectopic pregnancy. Contraception 52: [20] Pauerstein C.J. i wsp. (1986) Anatomy and patology of tubal pregnancy. Obstet. Gynecol. 67: 301. [21] Pietrzak Z. (1999) Ocena wartości klinicznej algorytmu diagnostyczno-terapeutycznego ciąży ektopowej ze szczególnym uwzględnieniem możliwości leczenia przy użyciu methotrexatu podawanego domięśniowo. Rozprawa habilitacyjna, Łódź. [22] Ronald O., Schwartz D.L., DiPietro (1980) βhcg as a diagnostic aid for suspected ectopic pregnancy. Obstet. Gynecol. 56: [23] Rubin G. i wsp. (1983) Ectopic pregnancy in the United States. JAMA 249: [24] Russel J.B. (1987) The etiology of ectopic pregnancy. Clin. Obstet. Gynecol. 30: [25] Skejeldestad F.E., Hadgu A., Eriksson N. (1998) Epidemiology of repeat ectopic pregnancy: A population-based prospective cohort. Obstet. Gynecol. 91: [26] Society for Assisted Reproductive Technology and the American Society of Reproductive Medicine. (1998) Assisted reproductive technology in the United States and Canada: 1995 results generated from the American Society for Reproductive Medicine/Society for Assisted Technology registry. Fertil. Steril. 69: [27] Spandorfer S.D., Barnhart K.T. (2003) Role of previous ectopic pregnancy in altering the presentation of suspected ectopic praegnancy. J. Rep. Med. 48: [28] Svensson L. i wsp. (1985) Ectopic pregnancy and antibodies to chlamydia trachomatis. Fertil. Steril. 44: 313. [29] Walters M.D., Carlton E., Pauerstein C.J. (1987) The contralateral corpus luteum and tubal pregnancy. Obstet. Gynecol. 70: 823. [30] Westrom L., Bengtsson L.P., Mardh P.A. (1981) Incidense, trends and risk of ectopic pregnancy in a population of women. Br. Med. J. 282: [31] Westrom L. (1975) Effect of acute pelvic inflammatory disease on fertility. Am. J. Obstet. Gynecol. 121: 707. [32] World Health Organization. (1985) Task Force on intrauterine devices for fertility regulation. A multinational casecontrol study of ectopic pregnancy. Clin. Reprod. Fertil. 3: [33] Xiong X., Buekens P., Wollast E. (1995) IUD use and risk of ectopic pregnancy: A meta-analysis of case-control studies. Contaception 52: [34] Yang C. et al. (1987) Does prior infertility increase the risk of tubal pregnancy? Fertil. Steril. 48: 62. J Beata Osuch Katedra i Klinika Położnictwa, Chorób Kobiecych i Ginekologii Onkologicznej Akademia Medyczna w Warszawie ul. Kondratowicza 8, Warszawa Analysis of selected risk factors of ectopic pregnancy Ectopic pregnancy is still one of the most common and dangerous condition in gynecological practice. One of the most common risk factor is the Fallopian tube damage caused by pelvic inflammatory disease or previous surgery. Other risk factors connected with ectopic pregnancy is treatment of infertility or sterility by assisted fertility techniques, the use of diethylostylbestrol, some methods of contraception, nicotynism and early sexual onset. The aim of the study was to detect the ectopic pregnancy risk factors. The material consists of the 362 patients group admitted to our hospital between , because of an ectopic pregnancy suspiction. We analysed the age, parity, the contraception use, the previous surgery and pelvic inflammatory disease. Results: The statistical higher frequency of adnexal pathologies or previous ectopic pregnancies in the group of our patients with established ectopic pregnancy diagnosis was observed. This diagnosis was settled down more often in patient at the age over 25 years and with at least one previous miscarriage. Conclusion: According to our results the following conclusion are: 1. The detection of ectopic pregnancy risk factors are helpful to establish the diagnosis. 2. The ectopic pregnancy risk factors are the following: previous pelvic inflammatory disease, ectopic pregnancy in the past, the age over 25. Key words: ectopic pregnancy, risk factors