Prof. dr hab. Barbara Bokus Tytuł seminarium: Postawa wywiązywania się z zadań u dzieci, młodzieży i osób dorosłych (O odpowiedzialności za słowo)

Transkrypt

1 Prowadzący: Prof. dr hab. Barbara Bokus Tytuł seminarium: Postawa wywiązywania się z zadań u dzieci, młodzieży i osób dorosłych (O odpowiedzialności za słowo) Opis i cele przedmiotu: Postawa wywiązywania się z zadań definiowana jest w literaturze jako wewnętrzna gotowość (dyspozycja) do mobilizowania aktywności w sytuacjach spostrzeganych jako zadanie, ukierunkowywania tej aktywności na realizację zadań i utrzymywania jej w czasie trwania zadania na poziomie zabezpieczającym osiągnięcie założonego wyniku (Kościelska, 1979: 170). Dość często ludzie nie wywiązują się z zadań (nawet własnego autorstwa). Stanowi to źródło uciążliwych problemów w życiu społecznym, prowadzi do ograniczenia zaufania w stosunkach z innymi. Jaka jest geneza różnic między ludźmi w stopniu niezawodności ich zachowania w sytuacjach zadaniowych? Seminarium magisterskie dotyczy najogólniej mówiąc odpowiedzialności, rozumianej jako dotrzymywanie składanych obietnic. Psychologiczną problematykę odpowiedzialności można za Małgorzatą Kościelską (2007) podzielić na trzy obszary: 1/ dociekań na temat natury psychologicznych właściwości człowieka, które czynią go istotą zdolną do ponoszenia odpowiedzialności; 2/ genezy różnic indywidualnych przejawianych w stopniu nasilenia cechy bycia odpowiedzialnym ; 3/ regulacyjnej funkcji postawy odpowiedzialności, tj. wpływu poczuwania się do odpowiedzialności na zachowanie. W każdym z tych obszarów zająć się można aspektem rozwojowym postawy wywiązywania się z zadań, jak i psychopatologicznym. Rozpatrywane warunki odpowiedzialności dotyczyć mogą bądź to odpowiedzialności zewnętrznej, bądź odpowiedzialności wewnętrznej (tj. poczucia odpowiedzialności jednostki przed sobą). Badania, które prowadzone będą w ramach naszego seminarium, dotyczyć będą rozwoju koncepcji obiecywania u dzieci i młodzieży (weryfikacja teorii obiecywania według Johna Searle a patrz np. badania Janet Astington, opisane w: Bokus, Shugar, 2007; por. Bokus, 2013), a także ukażą rozumienie odpowiedzialności za podjęte zobowiązania u osób dorosłych (w różnych fazach dorosłości). Umiejętności odnoszące się do zobowiązaniowych aktów mowy rozpatrywać będziemy w dwóch płaszczyznach pragmatycznej i metapragmatycznej. Prześledzimy związek między rozwojem moralnym a postawą wywiązywania się z zadań w różnych układach interakcyjnych (symetrycznych i asymetrycznych). Efekty kształcenia realizowane w ramach seminarium magisterskiego: Seminarium magisterskie I (semestr I) Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego I Ma pogłębioną i uporządkowaną wiedzę z zakresu problematyki K_W02,

2 przygotowywanej pracy magisterskiej Na podstawie przeczytanej literatury potrafi sformułować i uzasadnić hipotezy badawcze Student jest świadomy, jaki jest stan jego wiedzy oraz ma zdaje sobie sprawę z potrzeby jej poszerzania i aktualizowania K_U06 K_K01 Analiza literatury Seminarium magisterskie II (semestr II) Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego II Wie, jak tworzyć i weryfikować narzędzia badawcze, a także wie jak dobierać i K_W08 stosować narzędzia dostępne, aby uzyskiwać wiarygodne dane Potrafi przygotować narzędzia potrzebne do przeprowadzenia zaplanowanych badań K_U08 Prezentacja metody badawczej Potrafi zaplanować swoją pracę. K_K05 Seminarium magisterskie III (semestr III) Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego III Student wie, jak zaplanować i przeprowadzić badanie zgodnie ze standardami metodologicznymi oraz w jaki sposób analizować dane pochodzące z przeprowadzonego badania Student potrafi wyszukiwać, interpretować oraz wyjaśnić uzyskane wyniki będące odwzorowaniem realnych sytuacji psychologicznych Student ma świadomość odpowiedzialności za prowadzone badania i za osoby badane, odpowiedzialnie podejmuje decyzje Seminarium magisterskie IV (semestr IV) Sprawdzane kierunkowe efekty dla seminarium magisterskiego IV Student wie, jak należy przygotować i napisać pracę magisterską (zasady etyczne, formalne i merytoryczne) Student potrafi przeanalizować i zinterpretować uzyskane wyniki, przeprowadzić ich dyskusję zgodnie z obowiązującymi go zasadami etyki i względami formalnymi Potrafi napisać pracę magisterską Świadomie stosuje się do zasad etyki zawodowej i w ich świetle rozpatruje napotykane trudności w realizacji projektu K_W07 K_U02 K_K08 K_W13 K_U07 K_U12 K_K07, omówienie wyników badań Napisanie i złożenie pracy magisterskiej Tematyka i przykładowe pytania badawcze: Z perspektywy teorii czynności Profesora Tadeusza Tomaszewskiego, podmiotowy charakter człowieka polega na tym, że po pierwsze potrafi on obiektywną swoją sytuację rozpoznać i zrozumieć znaczenie poszczególnych elementów. To umożliwia mu po drugie przekształcenie sytuacji na zadania do wykonania ( ) Zadania zaś prowadzą do realizacji, do rozwijania działalności w określonym kierunku, i tu należy szukać trzeciego przejawu podmiotowości człowieka, w tym mianowicie, że potrafi on stale napływające nowe bodźce interpretować i selekcjonować ze względu na postawione zadanie. ( ) Ktoś może być kimś w formułowaniu zadań na podstawie rozeznania sytuacji, a ktoś inny kimś w realizacji zadań postawionych przez kogoś innego... (Tomaszewski, 1984: ).

3 Przykładowe pytania badawcze: 1. Jakie są uwarunkowania postawy wywiązywania się z zadań? 2. Kiedy pojawia się u dzieci umiejętność prawidłowego rozpoznawania zobowiązaniowych aktów mowy (obietnic)? 3. Jak rozwija się w ontogenezie (pragmatyczna) umiejętność tworzenia obietnic? 4. Jak rozumiana jest odpowiedzialność za podjęte zobowiązania na różnych etapach rozwoju moralnego? 5. Jaka jest geneza różnic między ludźmi co do niezawodności ich zachowania w sytuacjach zadaniowych (realizowanie zadań formułowanych przez siebie bądź przez innych 6. Jakie są przyczyny zaburzeń postawy wywiązywania się z zadań? Wymagania wobec uczestników seminarium: -Odpowiedzialność za podjęte zadanie badawcze -Krytyczne studiowanie literatury (także w języku angielskim) -Umiejętność interdyscyplinarnego podejścia do problematyki odpowiedzialności Wstępny harmonogram pracy i warunki zaliczenia: Semestr I: Analiza literatury i sformułowanie problemu badawczego. Semestr II: Operacjonalizacja zmiennych. Opracowanie procedury badawczej. Przeprowadzenie badań pilotażowych i analiza danych z tych badań. Semestr III: Przeprowadzenie badań właściwych i analiza zebranych danych empirycznych. Semestr IV: Uzupełniające analizy materiału empirycznego i przygotowanie tekstu pracy magisterskiej. Podstawowa literatura do zajęć: Astington J. (2007). Metapragmatyka: Dziecięca koncepcja obiecywania. [W:] B. Bokus, G. W. Shugar (red.), Psychologia języka dziecka. Osiągnięcia, nowe perspektywy (s ). Gdańsk: GWP. Bokus, B. (2013). Responsibility for one's word on the example of children's comprehension of promises. [W:] B. Bokus (red.), Responsibility. A cross-disciplinary perspective (s ). Piaseczno: Studio Lexem. Bokus, B., Cieślik, K. (2006). Jak powinien postąpić bohater bajki Ezopa? Przyczynek do narracyjnej psychologii moralności. Kolokwia Psychologiczne,

4 15, Gołąb A. (1980). Przejawy rozwoju moralnego jednostki. [W:] H. Jankowski (red.), Etyka (s ).Warszawa: PWN. Kościelska, M. (1979). Zaburzenia w kształtowaniu się u dzieci postawy wywiązywania się z zadań. Analiza kliniczna. Psychologia Wychowawcza, 2, Kościelska, M. (2007). Sens odpowiedzialności. Perspektywa psychologa klinicznego. Kraków: Impuls. Kowalik, S. (2002). Rozwój społeczny. [W:] B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka (s ). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Ossowska, M. (2000), Normy moralne. Próba systematyzacji. Warszawa: Wydawnictwo PWN. Piaget, J. (1967). Rozwój ocen moralnych dziecka. Warszawa: PWN. Searle, J. R. (2004). Mind: A Brief Introduction. Oxford: Oxford University Press. Tomaszewski, T. (1984). Ślady i wzorce. Warszawa: WSiP. Naukowe Biogram Promotora: Absolwentka psychologii na Uniwersytecie Warszawskim. Tytuł profesora nauk humanistycznych otrzymała w roku Współtwórczyni Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych (MISH) Uniwersytetu Warszawskiego. Profesor zwyczajny na Uniwersytecie Warszawskim i w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej. Główne funkcje: W latach zastępca Kierownika/Dyrektora Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Od roku 2000 współpracuje (jako egzaminator i tutor) z Akademią Artes Liberales (AAL). Od 2008 roku koordynator Programu AAL i kierownik Międzyuczelnianego Programu Interdyscyplinarnych Studiów Doktoranckich AAL. Kierownik Zakładu Psycholingwistyki ( ) i kierownik Katedry Psychologii Poznawczej (od 2002 r.) na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Inicjatorka i redaktor naczelna czasopisma Psychology of Language and Communication (od r. 1997), redaktor Serii Wydawniczej Język Poznanie Komunikacja (od r. 1991). Członkostwo z wyboru w Executive Committee of the International Association for the Study of Child Language ( ) oraz w Consultation Board of the International Pragmatics Association ( ), a także w Komitecie Psychologii Polskiej Akademii Nauk (od roku 2007, od roku 2011 sekretarz

5 Komitetu). Członkini Rady Wydziału Psychologii UW (od 1992 r.), Rady Naukowej Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych UW (od 1994 r.) i Rady Naukowej Instytutu Psychologii PAN ( ). Książki: Bokus, B. (1984). Nawiązywanie interakcji społecznych przez małe dziecko. Monografie Psychologiczne. Wrocław: Ossollineum. Kurcz, I., Shugar, G.W. & Bokus, B. (red.) (1987). Wiedza a Język, tom 2 Język dziecka Wrocław: Ossolineum. Shugar, G.W. & Bokus, B. (1988). Twórczość językowa dziecka w sytuacji zabawowo-zadaniowej Monografie Psychologiczne. Wrocław: Ossolineum. Bokus, B. (1991). Tworzenie opowiadań przez dzieci. O linii i polu narracji. Kielce: Energeia. Bokus, B. & Haman, M. (Eds.) (1992). Z badań nad kompetencją komunikacyjną dzieci Warszawa: Energeia. Bokus, B. (2000). Światy fabuły w narracji dziecięcej. Warszawa: Energeia. Bokus, B. (red.) (2005). Studies in the psychology of child language. Warszawa: Matrix. Bokus, B. & Shugar, G. W. (Eds.) (2007). Psychologia języka dziecka. Osiągnięcia, nowe perspektywy. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Bokus, B. (red.) (2010). Studies in the psychology of language and communication. Warsaw: Matrix. Bokus, B. (Ed.) (2011). The humanities today and the idea of interdisciplinary studies. Warsaw: Matrix. Bokus, B. & Kloch, Z. (red.) (2013). Teksty i interpretacje. Piaseczno: Studio Lexem. Bokus, B. (red.) (2013). RESPONSIBILITY. A cross-disciplinary perspective. Piaseczno: Studio Lexem. Bartczak, M. & Bokus, B. (2013). Rozumienie pojęć w depresji. Piaseczno: Studio Lexem. Shugar, G.W.S, Bokus, B., & Smogorzewska, J. (2013). From reference situation to narrative text. Piaseczno: Studio Lexem